lololololol

1. EUSKAL MITOLOGIA
LAMAI ETA BASAJAUNA
Euskal mitologia euskal herriaren kondaira guztien multzoa da.
Euskal Herrikoek euskeraz hitzegiten dugu, euskera, eta ez du erlazioirik beste hizkuntz
baten batekin, Euskaldunen jatorriaz hainbat hipotesi daude, horietako batek ezaten du ,
gutxienez, Neolito garaitik , lurraldea okupatzen zutela . Hizkuntza kultur oinarri jakin bat
dela , denbora eta beste kultura lurraldearen iritsi dituzten elkarrekintzak zehar eboluzionatu
adierazten. Eragin handiena Roman eta bere kristautasuna , ordezkatu antzinako erlijioa
dela garatuetan lurrak okupatu euskal hiztun egun horietan sarrera zen . Kristautasuna
inposatutako bere forma eta mozorro kultu eta jainko indigenak , nor ziren unibertsoan
konformazio
Kristianizazioa arren, euskal herrian azken milenio honetan eta zorginen
harrapakuntza arren, adibidez Zugarramurdiko kaxua sei “zorgin” zutera bota
zituztela eta frantziako euskal herrian laurogei emakume erre zituzten.
Euskal herriko kristianizazioa oso motela izan zen, Aita Joxemiel Barandiaran
seinalatuz, bere liburuan esaten duen bezala, "El hombre primitivo en el país vasco",
batez ere erromatar urruneko sarbidean, hori izan al zen arrazoi bat euskal
erlijioaren asko irautea, orregatik kristianisazioa oso motela izan zen Europako leku
guztietan konparatuta.
Horren adibide ona, Aralar oraindik XIII. mendean bi asentamendu jentil zeuden,
bereizi al dira bere aztarnak. Horrela dela eta, Mari, adibidez, gaur egun bizirik irain
al du, nahiz eta askotan eliza katolikoa demonizauko zuela.
Euskal Herria oraindik mantentzen ditu kondaira mordoak, eta horrela ikusten d
zenbat urte dituen zahar mitologia honek. Kondairak ere jenio hauek aipatzen ditu:
Mairuak, harrespilak edo cromlech eraikin zituzten, literalki “Moro” esan nahi du;
kontuan izan behar da Espainiako toki askotan Moro hitza, ere, izaki magikoak ezan
nahi duela, hala nola Ohinamendietan bezala, ere, masustak edo moricas deitzen
zaie.
Iratxoak, pertsonaia mitologiko berezia da. Gauez ateratzen den jeinu bihurria da
Iratxo. Ez da gaiztoa, baina bat-batean agertzen da, eta ezusteko izugarriak ematen
ditu.
Sorginak, Mariren sazerdotisak dira, bere lan nagusia landareekin sendagaiak egitea
da..

2. Mamarro, etxeko iratxoak dira,ohinamendiko beste parte batzuetan ere ezagutzen
dira “enemiguillos”, eta aragonen “nemos” bezala,onak eta txarrak izan al dira, baina
ere kondaira bat esaten du apaiza bat hesitu zuela.
Jentilak, harriko aroan bizi ziren pertsona indartzu batzuek ziren mendialdean bizi
ziren eta ez zuten burdina ezagutzen. Kondaira asko entzun dira oso handiak eta
oso sendoak zirela esaten, olagizon edo errementari ziren, bere desagertu zen arte.
Paganok ziren, baina horietako bat, Olentzero, Jesu Kristoren jaiotzaren berria
ematera joan zen euskal herria guztia zeharkatu zuen; jaiotza honekin goian
azaldutako izaki mitologiko guztiak desagertuko ziren betiko. Ondoren, kristau
tradizioa ikatzkina egin zion eta ikatza ekartzen die txarto portatzen diren umeei
Gabonetan, eta opariak ona diren umeei; Euskadin, Nafarroa eta Iparraldean
etortzen da, hau da euskal herrian.
Lamiak, euskal mitologian lamiak (edo laminak) pertsonai mitologikoak dira, ahate
oinak dituzte eta askotan esaten da arrain buztana eta arrano baten atzaparrak
dituztela. Ia beti emeak dira, oso politak dira eta ibaietan bizi dira normalean eta
iturrietan, bertan bere ile luzeak orrazten dute, bere urrezko orratzekin.
Oso onak eta jatorrak izaten dira, haserretzeko era bakarra bere urrezko orratzak
lapurtzea da.Azkotan ezaten da gizonei lagundu diotela dolmenak eta zubiak
eraikitzen.
Batzuetan mortalekin maitemindu egiten dira, baina ezin dira beraiekin ezkondu
lurralde sakratuak ezin dutelako zapaldu.
Basajauna, bere izenak esaten duen bezala “basoko jauna, jaun basatia” da.
Normalean basoetako haitzuloetan bizi da basajauna. Pertsonai mitologiko honek
gizon handi baten itxura du. Gorputza ilez estalita dauka, bizarra belaunetaraino
iristen zaio. Eta bularrak, aurpegia eta sabela ia guztiz estaltzen dio bere ilea. Gizon
tura izate arren oin bat gizakien berdina dauka eta bestea zaldi baten bezalakoa.
Jeinu hau natura eta basoa zaintzen du. Azkota artaldeak zaintzen ditu ere.Gero
jateko eta larruarekin bere arropa egiteko.

3. Lamia
Basajauna