Egokitzapena Santillana liburutik. 5. maila

1. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
13.-HISTORIAURREA
n Historiaren lehen etapa da.
n Hiru etapatan banatzen da: Paleolitoa, Neolitoa eta Metal
Aroa.
n Iberiar Penintsulan orain dela miloi bat urte hasi zen.
Lehen gizakiak Afrikatik etorri ziren
Paleolitoa
n Lehen gizakiak aire zabalean, haitzuloetan eta etxoloetan
bizi ziren.
n Elikagaiak naturan aurkitzen zituzten: fruituak, sustraiak,
animaliak…
n Ehiztariak eta biltzaileak ziren.
1
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

2. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
n Animalietatik larruak lortzen zituzten hotzetik babesteko.
n Animalien hezurrekin lanabesak egiten zituzten.
n Haitzuloen barrualdean margotzen zuten eta harrizko
eskultura txikiak ere egin zituzten
n Gizon-emakumeak tributan bilduta bizi ziren.
n Hogeita hamar bat kide zituen tribu batek.
n Bizimodua oso gogorra zen.
n Gizakia 20 bat urtez bizitzen zen. Gosez, hotzez… hiltzen
ziren.
n Nomadak ziren: elikagaiak agortzen zirenean beste leku
batera joaten ziren bizitzera.
n Harriz eta hezurrez lanabesak egiten zituzten: lantzak,
arpoiak, orratzak, labanak, bifazak, gezien puntak…
Lanabesak
2
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

3. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
ARIKETAK:
Zer da historiaurrea eta zenbat etapetan banatzen da?
Nondik etorri ziren lehenengo gizakiak?
Non bizi ziren?
Nola lortzen zuten bere elikagaiak?
Bere lanabesak zerez eginda zeuden?
3
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

4. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Animalietatik zer lortzen zituzten?
Nolakoa zen bere bizitza?
Zer esan nahi du nomadak?
4
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

5. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Zer egiten ari da?
5
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

6. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
NEOLITOA
n Orain dela 7.000 urte inguru, gizakiak abeltzain eta nekazari
bihurtu ziren.
n Animaliak zaintzen hasi ziren.
n Garia eta arroza hasi ziren landatzen.
n Herrixkak eraiki zituzten.
n Ez ziren joaten elikagaien bila leku batetik bestera.
n Abereak eta laboreak zaintzeko, animalien eta landatutako
lurren ondoan bizi behar zuten.
n Sedentario bihurtu ziren.
n Lehenbiziko herrixkak sortu ziren.
n Harrizko lanabes gero eta landuagoak egin zituzten:
aitzurrak, igitaiak, esku-errotak…
n Ehunak animalien artileaz egiten ziren.
n Zeramika buztinez egiten zen, eskuz moldatua eta sutan
egosita.
6
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

7. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
n Neolitoan, eszenak margotzen zituzten, oso modu
eskematikoan: ehiza, taldeak dantzan, landareak biltzen…
7
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

8. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
ARIKETAK
Aro honetan, nola lortzen zituzten elikagaiak?
Zer hasi ziren landatzen?
Zer eraikin zuten?
Nola bizi ziren?
Non bizi ziren?
Zer esan nahi du sedentario hitzak?
Zein da kontrakoa?
8
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

9. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Nolakoak ziren bere artelanak?
Zer tresna asmatu zuten?
Eta bere jantziak egiteko, zer hasi ziren erabiltzen?
KOLOREZTATU:
9
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

10. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
10
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

11. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
METAL AROA
q Historiaurreko azken etapa da eta orain dela 6.000 urte hasi
zen.
q Gizakiek metalezko objektuak lantzen ikasi zuten.
q Lehendabizi kobrea, gero brontzea eta azkenik burdina.
q Metalekin armak, apaingarriak eta lanabesak egiten zituzten.
11
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

12. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
q Metal asko zeuden inguruetan hiri txikiak sortu ziren.
q Hiriak harrizko harresiz inguratuta zeuden.
q Hirietan beste lanbide batzuk sortu ziren: merkatariak eta
gerlariak.
Hirua asmakizun garrantzitsuak sortu ziren Metal Aroan:
1.Gurpila
2.Bela (itsasiontzirako)
3.Goldea
12
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

13. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Garai hartako gizakiek monumentuak egin zituzten harri
handiekin: monumentu megalitikoak.
ARIKETAK
Zerhgatik aro honi “metal aroa” deitzen diogu?
Zer metal erabili zuten?
Zertarako erabili zituzten metalak?
13
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

14. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Non sortu ziren herriak eta hiriak?
Garia hartako lanbide zerrenda osatu:
Zeintzuk izan ziren Metal Aroko asmakizun garrantzisuenak?
Koloreztatu:
14
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

15. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
EUSKAL LURRALDEA HISTORIAURREAN
q Garai hartako aztarnak, Euskal Herrian aurkitzen ditugu.
q Bizkaiko eta Gipuzkoako kostaldean kokatu ziren lehenengo
biztanleak.
PALEOLITOA
q Aztarnategi garrantzitsuenetako bat Izturitzen dago,
Nafarroa Beherean.
q Santimamiñen (Bizkaia) eta Ekainen (Gipuzkoa)
kobazuloetan.
15
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

16. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Neolitoa:
q Abeltzaintza bihurtu zen jarduera nagusia.
q Monumento megalitiko asko dugu.
q Aztarnategi garrantzitsua Areatzako kobazuloak izan dira.
Metal Aroa :
q Euskal aztarnategi garrantzitsuenetako bat La Hoyako
aztarnategia da.
q Herrixka harresitu bat aurkitu da.
q Animaliak zaintzen zituzten eta lurra lantzen zuten.
q Laborantzako lanabesak, armak eta apaingarriak egiten
zituzten.
16
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

17. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Osatu hurrengo taula hau:
Euskal Herriko aztarnak:
Aroak Lekuak
Paleolitoa
Neolitoa
Metal Aroa
Euskal Herriko lehenengo biztanleak, non kokatu ziren?
Nola bizi ziren paleolitoan?
Sedentario noiz bihurtu ziren??
Neolito garaian zein izan zern bere jarduera nagusian?
17
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com

18. ALTZA HERRI IKASTETXEA
LAGUNTZA GELA – HIPI GELA
13. HISTORIAURREA
Eta Metal Aroan?
Metal Aroan zerez egiten zituzten lanabesak?
18
http://margarigela.blogspot.com
http://hipialtza.blogspot.com