Más contenido relacionado
Yantra shastra
- 1. यन्त्र
शल्यानामाहरणोपायो यन्त्राणण । (सु.सु 7.3)
TYPES OF YANTRAS
तानन षट् पृकाराणणिः- स्वस्स्तक यन्त्राणण, संदंशयन्त्राणण
तालयन्त्राणण, नाडीयन्त्राणण, शलाकायन्त्राणण, उपयन्त्राणण चेनत ।(सु.सु 7.5)
1. स्वस्स्िक यन्त्र - 24 2. संदंश यन्त्र - 2 3. िाल यन्त्र - 2
4. नाडीयन्त्र - 20 5. शलाकायन्त्र - 28 6. उपयन्त्र - 25
यन्त्र गुण
समाहहतानन यन्त्राणण खरश्लक्ष्णमुखानन च|
सुदृढानन सुरूपाणण सुग्रहाणण च कारयेत ्||।(सु.सु 7|९||
1. समाहििानन 4. सुरूप
2. खरमुख 5. श्लक्ष्णमुख
3. सुदृढ 6. सुग्रिाणण
- 2. यन्त्र दोषााः
तर, अनतस्थूलम ्, असारम ्, अनतदीर्घम ्, अनतह्रस्वम ्, अग्राहह, ववषमग्राहह, वक्रं , शशथथलम ्, अत्युन्त्नतम ्,
मृदुकीलं, मृदुमुखं, मृदुपाशम ्, इनत द्वादश यन्त्रदोषािः ||।(सु.सु 7|१९||
1. अनिस्थूलम ् 4. अनिह्रस्वम ् 7. वक्रं 10. मृदुकीलं
2. असारम ् 5. अग्राहि 8. शशथथलम ् 11.मृदुमुखं
3. अनिदीर्घम ् 6. ववषमग्राहि, 9. अत्युन्त्निम ् 12.मृदुपाशम ्
यन्त्रकमघ
यन्त्रकमाघणण तु-
ननर्ाघतनपूरणबन्त्धनव्यूहनवतघनचालनवववतघनवववरणपीडनमार्घववशोधनववकषघणाहरणाञ्छनोन्त्नमन-
ववनमनभञ्जनोन्त्मथनाचूषणैषणदारणजूघकरणप्रक्षालनप्रधमनप्रमाजघनानन चतुवविंशनतिः ||।(सु.सु 7|१७||
1. ननर्ाघिन 9. पीडन 17. उन्त्मथन
2. पूरण 10. मागघववशोधन 18. आचूषण
3. बन्त्धन 11. ववकषघण 19. एषण
4. व्यूिन 12. आिरण 20. दारण
- 3. 5. विघन 13. आञ्छन 21. ऋर्ूघकरण
6. चालन 14. उन्त्नमन 22. प्रक्षालन
7. ववविघन 15. ववनमन 23. प्रधमन
8. वववरण 16. भञ्र्न 24. प्रमार्घन
शस्रं
शस्रं हह शरीररहहंसकशमनत ।
SHASTRA TYPES
ववंशनतिःशस्राणण, तद्यथा-
मण्डलाग्रकरपरवृद्थधपरनखशस्रमुहिकोत्पलपरकाधघधारसूचीकु शपराटीमुख-
शराररमुखान्त्तमुघखत्ररकू चघककु ठाररकाव्रीहहमुखारावेतसपरकबडडशदन्त्तशङ्क्वेषण्य इनत |।(सु.सु 8|३||
1. मण्डलाग्र 6. उत्पल 11 शराररमुख 16. आरा
2. करपर 7. अधघधार 12. अन्त्िमुघख 17. वेिसपर
3. वृद्थधपर 8. सूची 13. त्ररकू चघक 18. बडडश
4. नखशस्र 9 कु शपर 14. कु ठाररका 19. दन्त्ि
5. मुहिका 10.आटीमुख 15. व्रीहिमुख 20. एषणी
शस्रदोषााः
तर वक्रं , कु ण्ठं, खण्डं, खरधारम ्, अनतस्थूलम ्, अत्यल्पम ्, अनतदीर्घम ्, अनतह्रस्वम ्, इत्यष्टौ शस्रदोषािः
1. वक्रं 5. अनिस्थूलम ्
- 4. 2. कु ण्ठं 6. अत्यल्पम ्
3. खण्डं 7. अनिदीर्घम ्
4. खरधारम ् 8. अनिह्रस्वम ्
शस्रसम्पि ्
तानन सुग्रहाणण, सुलोहानन, सुधाराणण, सुरूपाणण, सुसमाहहतमुखाग्राणण, अकरालानन, चेनत शस्रसम्पत ्
1. सुग्रि 4. सुरूप
2. सुलोि 5. सुसमाहििमुखाग्र
3. सुधार 6. अकराल
अनुशस्राणण
अनुशस्राणण तु त्व्सारस्फहटककाचकु रुववन्त्दजलौकोस्ननक्षारनखर्ोजीशेफाशलकाशाकपर
करीरबालाङ्कर्ुलय इनत ||।(सु.सु 8|१५|
1. त्वक्सार 6. अस्नन 11. शाकपर
2. स्फहटक 7. क्षार 12. करीर
3. काच 8. नख 13. बाल
4. कु रुववन्त्द 9. र्ोस्जहवा 14. अंर्ुली
5. र्लौका 10.शेफाशलका
त्ररववधा पायन
िेषां पायना त्ररववधा क्षारोदकिैलेषु |
िर क्षारपानयिं शरशल्यास्स्थच्छेदनेषु, उदकपानयिं मांसच्छेदनभेदनपाटनेषु, िैलपानयिं
शसराव्यधनस्नायुच्छेदनेषु ||।(सु.सु 8|१२||
1. क्षार पायन शरशल्यास्स्थच्छेदनेषु
2. उदक पायन मांसच्छेदनभेदनपाटनेषु
3. तैल पायन शसराव्यधनस्नायुच्छेदनेषु
- 5. PRESENTED BY ; AKASH PARASHAR (BAMS FINAL YEAR RGESAMC RON)
UNDER GUIDENCE OF : DR VEERESH SATTIGERI SIR (M.S )
DEPARTMENT OF SHALYA TANTRA