1. Βιωματικές Δράσεις:
Γενικές Αρχές και Πρακτικές
Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας,
Επιστημονικός
Υπεύθυνος Σχεδίων Εργασίας
ΑΘΗΝΑ - Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2011
2. Σκοπός Εισήγησης
Ι. Τι είναι οι «Βιωματικές Δράσεις»
και Ποια Μαθήματα Εμπλέκονται
ΙΙ. Αρχή της Βιωματικής Μάθησης
ΙΙΙ. Αρχή της Συλλογικής Διερεύνησης των
Θεμάτων και Διδακτικές Εφαρμογές
IV. Αρχή της Διεπιστημονικής Προσέγγισης των
Θεμάτων
V. Αρχή της Διαφοροποίησης της Μαθησιακής
Προσέγγισης
2
3. Ι. Οι Βιωματικές Δράσεις
στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο
Α. Οι Βιωματικές Δράσεις (ΒΔ) και οι
Ερευνητικές Εργασίες καθιερώνονται ως
διακριτή ενότητα του Νέου Σχολικού
Προγράμματος της Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης
(Δημοτικού & Γυμνασίου) και του Λυκείου,
αντίστοιχα.
Αποτελούν διδακτική έκφραση της Βιωματικής
Παιδαγωγικής
Experiential Education
3
4. Β. Δίλημμα και Πρόκληση:
Βιωματική
ή Προσληπτική Μάθηση;
1.Δίλημμα: Η βιωματική προσέγγιση στη μάθηση
προτάθηκε σε αντιπαράθεση προς την
προσληπτική προσέγγιση.
2. Πρόκληση Σύνθεσης: Βιωματική μάθηση σε
συμπληρωματική σχέση με την προσληπτική
μάθηση σύγχρονων προδιαγραφών
3. Επεξεργασία εμπειριών προϋποθέτει
μίνιμουμ γνώσεων, που τις προσφέρει άμεσα ο
δάσκαλος(=προσληπτική μάθηση)
4
5. Γ. Συνώνυμα Βιωματικής Μάθησης
α. Μαθαίνω πώς να μαθαίνω
β. Learning by doing/μαθαίνω κάνοντας
γ. Projects/ Σχέδια Εργασίας
δ. Active Learning Ενεργός μάθηση
ε. Situated Learning Εμπλαισιωμένη Μθσ
5
6. Γ. Ποια Μαθήματα Εμπλέκονται
1. Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή
2. Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο
Ανάπτυξη (Π.Ε.Α.Α)
3. Σχολική και Κοινωνική Ζωή (Σ.Κ.Ζ.)
4. Τοπική Ιστορία
5. Οικιακή Οικονομία
6. Τεχνολογία
7. Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός
(Σ.Ε.Π.)
6
7. ΙΙ. Αρχή της Βιωματικής Μάθησης:
Α. Επεξεργασία Εμπειριών & Πράξεις
1. Μάθηση μέσω επεξεργασίας εμπειριών:
α. Οικειοποίηση νέων εμπειριών
β. Διερευνητική παρατήρηση δεδομένων
γ. Διερευνητική αναζήτηση σχέσεων μεταξύ
εμπειρικών δεδομένων
δ. Κοινωνική κριτική δεδομένων & σχέσεων
2. Ολοκλήρωση Μάθησης με Πράξεις:
α. Λήψη αποφάσεων σε αμφιλεγόμενα ζητήματα
διλημματικής φύσης
7
β. Παρεμβάσεις επίλυσης προβλημάτων
8. Β. Εμπειρίες: Ακρογωνιαίος Λίθος
ή Αχίλλειος Πτέρνα;
Dewey, Lewin, Piaget, σύγχρονοι τονίζουν πως οι
εμπειρίες είναι βάση της μάθησης ΜΟΝΟ όταν:
έχουν προσωπικό νόημα για μαθητές
έχουν συνέχεια, δηλαδή, συσχετίζονται με
προηγούμενες εμπειρίες & δημιουργούν υποδοχές
σύνδεσης με νέες
αποτελούν αντικείμενο διερευνητικής εξέτασης
και στοχαστικής κριτικής (Σωκράτης, Έρβατος)
εξετάζονται σε σχέση με το κοινωνικό και φυσικό
πλαίσιο που τις γέννησε.
8
9. Γ. Δράσεις Οργανωμένες,
Όχι μόνο Ευχάριστες
Κλεάνθους–Παπαδημητρίου (Α. 137):
Μπουκώνουν τους μαθητές με βιώματα, όπως
το τυπικό σχολείο με πληροφορίες, ελπίζοντας
ότι όλα αυτά τα βιώματα θα οργανωθούν από
μόνα τους μέσα στους μαθητές. Αυτό δεν
συμβαίνει και τα ασυνάρτητα βιώματα
διασπούν ψυχικά τους μαθητές, χωρίς να
δίνουν κανένα ζωτικό σκοπό στη δράση τους
(διασκ)
9
10. II. Αρχή Συνεργατικής Διερεύνησης
Ο συνδυασμός της διαδικασίας σχεδιασμού
και υλοποίησης ενός συλλογικού έργου με τη
διαδικασία διερεύνησης αποτελεί μία
πρόκληση ιδιαίτερα δύσκολη και, ταυτόχρονα,
ιδιαίτερα αναπτυξιακή.
Η μάθηση και η ανάπτυξη, ενώ αποτελούν
ατομικό επίτευγμα, συντελούνται μέσα σε
πλαίσιο αλληλεπικοινωνίας και συνεργασίας.
15. Β. Διεπιστημονική Επεξεργασία:
Ωφέλεια Εκπαιδευτικών και Μαθητών
Οι εκπαιδευτικοί ξεπερνούν την αφύσικη περιχαράκωση
των μαθημάτων του Α.Π. και μαθαίνουν να αξιοποιούν τις
δυνατότητες της διεπιστημονικής σύμπραξης
Οι μαθητές κατανοούν:
πώς είναι οργανωμένοι: φυσικός, κοινωνικός
τεχνολογικός και προσωπικός κόσμος,
πώς αλλάζουν & πώς αλληλοσυσχετίζονται
πώς επικοινωνούμε μεταξύ των κόσμων
πώς αναπαριστούμε και εκφράζουμε τη γνώση μας για
αυτούς.
16. V. Η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία:
Βάσει Ενδιαφερόντων & Δυνατοτήτων
Η διαφοροποιημένη προσέγγιση στη μάθηση
(differentiated learning) αποβλέπει στο να προσφέρει
υψηλής ποιότητας εκπαίδευση ανεξαιρέτως σε όλα τα
παιδιά.
Κριτήρια οι ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες και
δυνατότητες κάθε παιδιού, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά
του, τα ξεχωριστά βιώματά του, οι δικοί του ρυθμοί
μάθησης, το προσωπικό του στυλ μάθησης, το
πολιτισμικό του υπόβαθρο, η αυτο-αντίληψή του.
οι Ερευνητικές Εργασίες παρέχουν πολλές δυνατότητες
διαφοροποίησης.
18. Β. Διαφοροποίηση Έργου Υπο-ομάδων
Διαφοροποίηση μπορεί να γίνει:
α. μεταξύ των ομάδων, οπότε έχουμε
ομοιογενείς ομάδες διαφορετικού επιπέδου
εκάστη (Δεν προτείνεται)
β. εντός των ανομοιογενεών ομάδων στο
επίπεδο υπο-ομάδων.(Προτείνεται)
19. VI. Λειτουργικότητα Ομάδων:
Α. Αριθμός Μελών Ομάδας
Ο αριθμός των μελών σημαντική παράμετρος της
λειτουργικότητας, διότι καθορίζει το πλέγμα της
επικοινωνίας και των σχέσεων.
Όσο μεγαλώνει ο αριθμός τόσο πολυπλοκότερο
γίνεται το πλέγμα.
Όσο πολυπλοκότερο το πλέγμα:
α. τόσο περισσότερες και οι απαιτούμενες
ικανότητες επικοινωνίας και συνεργασίας των
μελών
β. τόσο πιο χρονοβόρες οι διαδικασίες
24. Β. Κριτήρια Επιλογής Μελών
Δημιουργία Ανομοιογενών Ομάδων
λειτουργεί υπέρ «αδυνάτων», αλλά και
«καλών».
Ιδεατή σύνθεση ένας «καλός», δύο «μέτριοι»
και ένας «αδύνατος».
Σύνθεση ομάδας αποτέλεσμα μαθητικών
επιλογών και παρέμβασης εκπαιδευτικού.
26. VΙΙ. Οργάνωση Ομάδων και Θεμάτων:
Α. Ομάδες Κοινού Θέματος Χαλαρής Συνεργασίας
Κοινό Θέμα
Θέμα
1ΚοιμάΘέμα κοινό
1 1 Ομάδα & Υποομάδες Υποδομή 3
1
η
2
δα & Υποομάδες Υποδομή
Κοινό Θέμα
4
2
2η Ομάδα
3
&Υποομάδες
4
χαλαρές
σχέσεις
Κοινό Θέμα
1
2
δα & Υποομάδες
Κοινό Θέμα
3
1
4
2
η
Ομάδα & Υποομάδες
3
4
27. Β. Επιμερισμός Διαστάσεων
Θέματος σε Ομάδες
1ο Υπο-θέμα
1
2
2ο Υπο-θέμα
3
1η Ομάδα & Υποομάδες
1
4
2
α & Υποομάδες
3ο Υπο-θέμα
2η Ομάδα & Υποομάδες
2ο-θέμα
3
4
χαλαρές
σχέσεις
& Υποομάδες
4ο Υπο-θέμα 4ο
1
3
1
2
4
2
Υπο-θέμα
3
4
28. Γ. Επιμερισμός σε δύο Υπο-θέματα σε
Συνεργαζόμενο Ζεύγος Ομάδων
1ο Υπο-θέμα 1η Ομάδα
2ο Υπο-θέμα 2η Ομάδα
1
3
1
3
2
4
2
4
1ο Υπο-θέμα 3η Ομάδα
2ο Υπο-θέμα 4η Ομάδα
1
3
1
3
2
4
2
4
29. VIII. Οργανόγραμμα
Ομαδοσυνεργατικής Διδασκαλίας
1.
2.
3.
4.
Πρώτη Φάση: Προετοιμασία τάξης για
ομαδοσυνεργατική διδασκαλία:
Προβληματισμός και οριοθέτηση θέματος.
Οργάνωση μαθητικού δυναμικού και χώρου.
Επιμερισμός έργου στο επίπεδο τάξης μεταξύ
ομάδων.
Καθορισμός ακαδημαϊκών και συνεργατικών
στόχων και κριτηρίων αξιολόγησης.
30. Δεύτερη Φάση: Ομαδοσυνεργατική επεξεργασία
1. Ομάδα καθορίζει διαδικασίες επιμερισμού έργου
ή συλλογικής επεξεργασίας.
2. Ομάδα καθορίζει ρόλους.
3. Ομάδα επεξεργάζεται υλικό σε ολομέλεια ή κατά
υπο-ομάδες.
4. Ομάδα συνθέτει εργασία της.
31. Τρίτη Φάση: Παρουσίαση ομαδικών εργασιών
στην τάξη
1. Ομάδες παρουσιάζουν εργασία τους
2. Συζήτηση ομαδικών εργασιών.
3. Ανακεφαλαίωση
και
συστηματοποίηση
συμπερασμάτων.
33. IX. Προφίλ Μαθητή στο Νέο Σχολείο 1/6
Ο Μαθητής γίνεται «μικρός Επιστήμονας.
Αποκτά γνωστική επάρκεια στον χειρισμό
μαθηματικών εννοιών την εφαρμογή τους στην
καθημερινή ζωή, και παράλληλη ανάπτυξη της
μαθηματικής λογικής και αφαιρετικής
ικανότητας. Κατακτά αντίστοιχες γνώσεις και
δεξιότητες στις φυσικές/κοινωνικές επιστήμες και
την τεχνολογία/πολιτισμό.
33
34. Β. Προφίλ Μαθητή στο Νέο Σχολείο 2/6
Ο Μαθητής γίνεται «μικρός ερευνητής» .
Αποκτά ποιότητα και
ταχύτητα στην ανάλυση και στη σκέψη,
επάρκεια στη χρήση της ψηφιακής
τεχνολογίας ώστε με κριτική ικανότητα να
μπορεί να επιλέγει/επεξεργάζεται μέσα από
πληθώρα πληροφοριών και γνώσεων που έχει
πλέον στη διάθεση του.
34
35. Γ. Προφίλ Μαθητή στο Νέο Σχολείο 3/6
Ο Μαθητής κατακτά το «Μαθαίνω πώς να
μαθαίνω», και δίνεται τέλος στο «μαθαίνω
απ’ έξω», με νέες διδακτικές μεθόδους,
εκπαιδευτικά υλικά και ψηφιακά εργαλεία
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Διερευνητικές διαδικασίες
παραγωγής της γνώσης ταυτίζονται με
διαδικασίες μάθησης.
35
36.
VΙ. Βασικά Στοιχεία της
Μεθοδολογικής τους Διαδικασίας
Α. Δράσεις οικειοποίησης θέματος
Β. Δράσεις κατανόησης πλέγματος παραμέτρων θέματος:
έννοιες, σχέσεις, διαδικασίες, αξίες
Γ. Δράσεις κοινωνικής κριτικής θέματος:
α.
διασαφήνιση/αιτιολόγηση προσωπικών αξίων και
πρακτικών για το θέμα,
β. ανάδειξη και
ερμηνεία διαφοροποιήσεων κοινωνικών ομάδων σε
αξίες/πρακτικές θέματος
γ. κριτική ρόλου θεσμών για το θέμα.
Δ. Δράσεις για λήψη αποφάσεων και επίλυση
προβλημάτων για το θέμα
36
37. Ωρολόγιο Πρόγραμμα Δημοτικού
Διδακτικο/ μαθησιακά
Διδακτικο/ μαθησιακά
Διδακτικο/ μαθησιακά
Διδακτικο/ μαθησιακά
πεδία
πεδία
αντικείμενα
αντικείμενα
Βιωματικές
Βιωματικές
Δράσεις
Δράσεις
Σχολική και και
Σχολική
Κοινωνική Ζωή
Κοινωνική Ζωή
Εκπαίδευση για για το
Εκπαίδευση το
Περιβάλλον και και την
Περιβάλλον την
Αειφόρο Ανάπτυξη
Αειφόρο Ανάπτυξη
(ΕΠΑΑ
(ΕΠΑΑ
Κοινωνική και και
Κοινωνική
Πολιτική Αγωγή
Πολιτική Αγωγή
Α’ & & Γ΄&Γ΄& Δ’ & &
Α’
Δ’ Ε’ Ε’
Β’ Β’
Στ’ Στ’
2 2 1,5 1,5 1 1
2 2 1,5 1,5 -
-
-
-
-
-
1 1
37
