лекц №1 харилцааны сэтгэл зүй ёс зүйн үндсэн ойлголт

Олон Улсын Улаанбаатарын Их Сургууль
Бизнес Менежментийн тэнхим
Багш Б.Мөнгөнтуул
БИЗНЕСИЙН ХАРИЛЦААНЫ
ЁС ЗҮЙ

БИЗНЕСИЙН ХАРИЛЦААНЫ
ЁС ЗҮЙ
 Хичээлийн индекс: BA200
 Хичээлийн кредит: 2
 Хичээлийн зорилго: Аливаа байгууллагын үйл
ажиллагаа тухайн байгууллагад ажиллагсдын хандлага,
ур чадвараас хамаарч байгаа өнөө үед бизнесийн
харилцааны нарийн төвөгтэй, олон талт процесс, түүний
агуулга, үүргийг тодорхойлж, харилцагчийнхаа нүүрний
хувирал, биеийн хөдөлгөөн, үйл хөдлөл, мэдрэмж
хандлагыг илэрхийлсэн дохио зангааг тайлж унших,
түүнчлэн өөрийгөө илэрхийлэх, илтгэх ур чадвар, анхны
сэтгэгдэл зөв үлдээх чадварууд (хувийн соёл, хувцаслалт,
цаг ашиглалт, хувийн зохион байгуулалт) манлайлах
болон багаар ажиллах чадвар, зөрчил, ёс зүйн
асуудлуудыг судалсаны үндсэн дээр практикт хэрэглэх
дадал чадварыг эзэмшихэд оршино.Улаанбаатар Их Сургууль

1. Харилцааны сэтгэл зүй болон ёс зүйн үндсэн ойлголтууд
2. Харилцааны тухай ерөнхий ойлголт
3. Үгэн бус харилцаа-Биеийн хөдөлгөөний хэл
4. Ярих болон сонсох ур чадвар
5. Хурал зөвлөгөөн, гэрээ хэлцэл, ажил хэргийн танилцуулга
хийх ур чадвар
6. Багаар ажиллах болон манлайлах ур чадвар
7. Бичгийн ур чадвар-Албан захидал болон и-мэйлээр харилцах
соёл
8. Албан баримт бичиг хөтлөлт
9. Харилцааны үеийн зөрөлдөөн, шийдвэрлэх арга зам
10. Хувийн зохион байгуулалт болон цагийн менежмент
11. Бизнесийн харилцааны соёл
12. Олон улсын харилцааны соёл, онцлог
Улаанбаатар Их Сургууль
Лекцийн хичээл

 Семинар №1. Кейс ажиллах арга зүй “Далайд төөрсөн
нь” кейс ажиллах
 Семинар №2. Багаар хуваагдан биеийн хөдөлгөөнийг
дүрсэлсэн зургуудыг тайлбарлах
 Семинар №3. Багаар хуваагдан урьдчилан сонгосон
сэдвээр илтгэл бэлтгэж ирэх Илтгэгчийг сугалааны
шугамаар сонгоно.
 Семинар №4. Явцын шалгалт-1 Тест, кейс, нээлттэй
асуулт, зураг тайлбарлах зэрэг
 Семинар №5. Багаар ажиллах Урьдчилан тараагдсан
албан бичгүүдийг ангилж алдааг олох
 Семинар №6. “Бид бие биенээ ойлгодог уу?” Эдмондо
Сакико хоёр” кейс ажиллах
 Семинар №7. “Улс үндэстний хооллох соёлын онцлог”
сэдвээр багийн ажил бэлтгэх
 Семинар №8. Явцын шалгалт-2 Тест, кейс, нээлттэй
асуулт,
Семинарын хичээл

Бизнес Менежментийн тэнхим
МОДУЛЬ 1.
Лекц №1
Харилцааны сэтгэл зүй,
ёс зүйн үндсэн ойлголт

Агуулга
4
Харилцааны сэтгэл зүй1
2
3
5
Харилцаа-Ааш араншин, зан төлөв
Харилцаа-Бие хүний зан төлөв
Харилцааны ур чадвар
Ёс зүй, ёс суртахууны тухай

Харилцаа
Харилцаа нь нарийн төвөгтэй, олон талт
процесс.
Харилцаа гэдэг нь хүмүүс хоорондын
харилцан үйлчлэлцэх үйл явц, хамтын үйл
ажиллагааны хүрээнд хүмүүсийн хооронд
холбоо тогтоох, мэдээлэл дамжуулах,
солилцох, харилцан бие биедээ нөлөөлөх,
ойлголцох, танин мэдэх боломж олгож байдаг
өвөрмөц төрлийн үйл ажиллагаа юм.

Харилцаа
Харилцаа
Үгэн
Аман
Ярих
Сонсох
Бичгэн
Бичих
Унших
Үгэн бус
Биеийн
хөдөлгөөн
Нүүрний
хувирал
Дуу хоолой
Дохио зангаа
Аялга үгс
Гадаад төрх

Харилцааны сэтгэл зүй
 Харилцаа нь сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны
үндсэн ойлголтуудын нэг.
Харилцаа нь сэтгэл зүйн талаасаа хүмүүсийн
хооронд үр бүтээлтэй, харилцан ашигтай
хэлбэрээр мэдээлэл солилцох, харилцан
үйлчлэлцэх, идэвхжилийн түгээмэл хэлбэр
болдог учир хүмүүс харилцааны явцад
харилцагчийнхаа сэтгэл зүй, сэтгэцийн онцлог,
дээд мэдрэлийн үйл ажиллагааны илрэл болох
зан араншин, танин мэдэхүй, зан төлөвийн
шинжүүдийг харгалзан үзэх зайлшгүй
шаардлагатай болдог.

Ерөнхий сэтгэл судлалын судлагдахууны
бүтэц
Бие хүний сэтгэл
зүй
Танин мэдэхүйн
сэтгэл зүй
Department
Ерөнхий сэтгэл
судлал
Эх сурвалж: Д.Доржжав “Сэтгэл зүйд өөрөө суралцах нь” УБ 2005
Сэрэл
Хүртэхүй
Анхаарал
Ойтогтоолт
Дүрслэнбодохуй
Сэтгэхүй
Хэляриа
Сэтгэлхөдлөл
Авъяасбилэг
Сэдэл
Авирараншин
Зантөлөв
Зоригийнхүч

Сэтгэлийн хөдөлгөөн нь хүний
сэтгэцийн үйл ажиллагааны тусгалын
хэлбэр.
Сэтгэл хөдлөл нь хүн эргэн тойрондоо
байгаа эд юмс, үзэгдэл, үйл явц, байгаль
ертөнц, хүмүүс, нийгэмд хандах
хандлагаа дотоод сэтгэлдээ буулгаж
мэдрэх сэтгэцийн үзэгдэл юм.
Сэтгэл хөдлөл

Сэтгэл хөдлөл нь нөхцөл байдлаар өдөөгдөх юмуу
эсвэл санаа бодол, сэтгэгдлээс үүддэг. Дараагийн
шат нь сэтгэл хөдлөлийг өдөөгч механизмын
субъектив үнэлгээ юм. Энэ үед хувь хүний үнэт
зүйлсийн тогтолцоо, өөрийн эрхэм зэргээ мэдэх
түвшин нь хүн юу мэдэрч буйг, ууртай байна уу,
гомдолтой байна уу, эсвэл түүнийг огт тоохгүй
байна уу зэргийг тодорхойлдог.
Сэтгэл хөдлөл нь төрөлхийн шинж чанартай. Учир
нь дэлхий дээрх хүмүүсийн хэл болон үндэс
угсаагаас үл хамааран бүхий л хүмүүст таарах
нүүрний түгээмэл илэрхийллүүд байдаг.

Сэтгэл хөдлөлийн үндсэн хэлбэр
8 үндсэн сэтгэл хөдлөл
 баяр хөөр
 уйтгар гуниг
 уур уцаар
 айдас түгшүүр
 гайхах
 урьтаж баярлах
 сонирхох
 ой гутах
 Бусад сэтгэл хөдлөлүүдийг эдгээр үндсэн сэтгэл
хөдлөлийн хувилбарууд юмуу хослолууд хэмээн
үздэг.

Сэтгэлийн хөдлөлийн хэлбэр

Сэтгэл
хөдлөл
Сэтгэлийн хөдөлгөөн
нь мэдрэмжээр
дамжин тухайн хүний
сэтгэл санааны
байдлыг харуулж
байдаг
Мэдрэмж
Нүүрний
хувирал
Биеийн
хөдөлгөөн
Ихэнх сэтгэл хөдлөл
нүүрний
илэрхийллээр
дамждаг ба тэдгээр нь
үндэсний ялгаанаас
огт хамааралгүй.
Хэрвээ бүх хүмүүс
нэгэн хэл дээр ярьдаг
байсан бол бүгд
адилхан байх байв.

СӨРӨГ ҮР
ДАГАВАР
•Дархлаа
муудах
•Айх
түгших
•Дарамт
ЭЕРЭГ ҮР
ДАГАВАР
•Сэтгэл санаа
сэргэх
•Бие махбодь
сайжрах
Харилцаанд нөлөөлнө

Авир араншин бол хүний зан үйл, сэтгэцийн үйл
явцын динамик шинж онцлогийг тодорхойлохын
хамтаар тэдгээрийн хүч, хурд, үүсэл хөгжил,
хувирал, арилж үгүй болох зэрэг цогц шинж
чанарыг багтаасан төрөлхийн шинж чанар юм.
Авир араншин (темперамент) нь тухайн хүний
ерөнхий байдалд нөлөөлөх боловч нийгмийн
байдал, ёс суртахууныг тодорхойлдоггүй.
Темперамент гэж хүний үйл хэрэг, төрх байдал,
зан аашинд илрэн гарч буй сэтгэл зүйн төрөлхийн
шинж чанар
Авир араншин буюу темперамент

 МЭӨ 4-р зуунд Грекийн гүн ухаантан Гипократ хүний
биед агуулагддаг 4 төрлийн шингэний харьцаанаас
тухайн хүний темперамент хамааран тодорхойлдог
гэж үзсэн.
 Сангвиник – зүрхнээс гарах цус ихтэй хүмүүс,
нүүрний баясгалантай, цог золбоотой, сэргэлэн
түргэн авхаалжтай.
 Флегматик – тархинаас ялгаруулах салт ихтэй хүн
сэтгэлийн хөдөлгөөн багатай, гөлгөр удаан, залхуу
 Холерик – элэгнээс ялгарах цөс ихтэй хүн,
шаралхуу, ууртай түргэн, гөжүүд
 Меланхолик – цөсний уутнаас ялгарах хар цөс
ихтэй хүн, гунигтай, үлбэгэр, сул хартай гэжээ.

Content Title
Зан үйлдэл нь их түвшин. Нэг үйл ажиллагаанаас нөгөөд удаан
шилждэг, идэвх султай, үйл ажиллагаанд өдөөхийн тулд
дотоодоос нь ямар нэг түлхэц өгөх хүч хэрэгтэй байдаг. Өөрийгөө
эзэмдэх чадвартай, хүлээцтэй тэвчээртэй. Сэтгэл хөдлөлийг
хурцаар илэрхийлэхгүй, тайван тогтуун ярьдаг.
Content Title
Ажлын өндөр эрч хүчтэй, идэвхтэй. Тэд аливаа саад бэрхшээлийг
туулан эрчтэй дайчин ажиллаж чадна. Маш их эрч хүч гаргасны
дараа туйлдаж, хямралд орох нь бий. Өчүүхэн төдий шалтаг ч энэ
хүмүүсийг өөрчилдөг. Сэтгэл хөдлөл тогтворгүй. Дүрсхийсэн,
шулуухан, өөрийгөө дөвийлгөх хандлагатай. Хурдан түргэн
ярьдаг.
Маш их эмзэг сэтгэлтэй, сэтгэлийн хөдлөл тогтворгүй. Шинэ
нөхцөлд удаан дасан зохицдог. Бүтэлгүйтлийг маш эмзэглэн
тусгаж авдаг. Болгоомжлол дэндүү сайн хөгжсөн. Ичимхий,
шийдмэг бус, эмзэг. Гойд сайн мэдрэмжтэй, аливаа зүйлийг
бодитойгоор үнэлэх чадвартай.
Оросын эрдэмтэн И.П.Павлов хувь хүний зан үйлийн үндэс нь
темперамент гэж үзсэн.
Хүмүүстэй амархан үг хэлээ ололцдог, амьдралын баяр
баясгалантай, нэг төрлийн үйл ажиллагаанаас нөгөөд амархан
шилжиж ордог, нэгэн хэвийн ажилд дургүй, сэтгэл хөдлөлөө
амархан барьж, шинэ орчинд амархан дасан зохицдог.
Сангвиник
Флегматик
Холерик
Меланхолик

Темперамент илрэх байдал

Зан төлөв
70%
Хүүхэд
насанд
• Зан төлөв
бүрдэх үе
•Бусад хүмүүст
хандах хандлага
•Өөртөө хандах
хандлага
•Эд юмст хандах
хандлага
•Ажил хэрэгт хандах
хандлага
Зан төлөв
Хүний зан төлөв гэдэг нь эцэг эхээс удамшин авсан төрөлх шинж
чанарууд, тухайн хүний амьдралын орчин, сургалт хүмүүжлийн
нөлөөний үрээр төлөвшин тогтож хүний өөрөө өөртөө, бусад хүмүүс
болон байгаль, нийгэмдээ хандах харьцангуй тогтвортой харилцааны
цогцолбор юм.
30%
Насанд
хүрэх
үед
Зан төлөв
Хүний биеийн
галбир, царай зүс,
арьсны өнгө, гар хөл
нүүрний хэлбэрээр
тодорхойлох
оролдлого хүн
төрөлхтний түүхэнд
их байсан.

Зан төлөвийн хэв шинж
ТогтворгүйЭрч хүч багатайЭрч хүч ихтэй
Зан төлөвийн хэв шинж
•Хэв журмыг
эрхэмлэгч
•Зорилго-чиглэлт
•Өөдрөг сэтгэлтэн
•Сурталчламтгай
хүн
● Бие хүний зан төлөвийн хэв шинжийг эрдэмтэд олон
янзаар тодорхойлсон байдаг. Германы эрдэмтэн
К.Леонгардын тодорхойлсноор:
•Дотоод
ачаалалтай Өөртөө
итгэлгүй
•Мэдрэмтгий
•Гутранги
•Хувирамтгай
хүмүүс
•Орчноосоо
шалтгаалагч
•Тогтворгүй хэв
шинжит хүн

Бодгаль, хувь хүн, бие хүн
 Хүн бол дэлхий дээр оршин буй бусад амьд
организмтай харьцуулахад маш өндөр хөгжсөн
тархитай бөгөөд ярих, сэтгэх, өөрийгөө шинжих
чадвартай байгалийн бүтээгдэхүүн-“амьтан” юм. Хүн
өөр өөрийн гэсэн төрөлхийн онцлогтой, энэ
онцлогоороо хувь хүн гэсэн ойлголтыг илэрхийлж
байдаг.
 Хувь хүн нь хүний амьдралын бие биедээ
давтагдашгүй онцлог шинжүүдийг илэрхийлсэн
биологи, сэтгэл зүйн өвөрмөц онцлог бүхий тодорхой
нэг хүн юм. Хувь хүн нь өөр өөрийн өвөрмөц
давтагдашгүй онцлогоороо бие биенээсээ харилцан
ялгаатай байдаг.

 Хувь хүн нь удамшлын бүтээгдэхүүн
 Бие хүн нь нийгмийн бүтээгдэхүүн
Тиймээс бага насны хүүхэд болон сэтгэцийн өвчтэй
нийгмийн харилцаанд оролцдоггүй хүмүүсийг бие хүн
гэж үздэггүй.
Бодгаль, хувь хүн, бие хүн

Бие хүнд нөлөөлөгч хүчин зүйлс
Хувь
хүний
хүчин
зүйлс
Хүрээлэн
буй орчны
хүчин
зүйлс
Text in
here
Бие хүн нь нийгмийн амьдралын явцад төлөвшдөг, гадаад орчинд
өөрийн хандлагыг ухамсарлах чадвартай, физиологи, сэтгэл зүйн
хувийн өвөрмөц онцлогтой хувь хүн юм.
Бие хүний үйл хөдлөл, үйл
ажиллагаа
Байгуул-
лагын
хүчин
зүйлс
Сэтгэл зүйн
хүчин
зүйлс

Бие хүний бүтэц
Эх сурвалж: Д.Доржжав “Сэтгэл зүйд өөрөө суралцах нь” УБ 2005

Харилцаа-Ур чадвар
Харилцааны
ур чадвар
2.
Бусдад
өөрийгөө
ойлгуулах
1.
Бусад
хүмүүсийг
ойлгох
Чадвар гэдэг бол тухайн хүн эзэмшсэн мэдлэг туршлагаа
амьдрал, үйл ажиллагааны явцад өндөр чанартайгаар,
хэрэгжүүлэх эв дүй, ур ухаан, арга барил, дадал зэргийн
нийлбэр цогц ойлголт юм.

Оюун ухаан, сэтгэлгээний чадвар
Энэ нь сэтгэлгээгээ хөгжүүлэх болон бүтээлчээр
сэтгэх арга барилд суралцах, эерэг сэтгэлгээний
чадвар.
 Амьдралын үнэ цэнэ
 Тархи судлал
 Сэтгэлгээний үндэс
 Мэдээллийг ашиглах чадвар
 Ном унших чадвар (хурдан унших арга)
 Суралцах, судлах чадвар
 Бүтээлч сэтгэлгээ
 Эерэг сэтгэлгээ
 Далд ухамсар

Сэтгэлзүйгээ удирдах чадвар
 Сэтгэлийн тухай ойлголт, мэдрэмжээ хөгжүүлэх
замаар амьдралаас мэдэрч болох сайн сайхан бүхнийг
мэдрэх ба аз жаргал болон сэтгэл ханамжийн талаарх
ойлголт, сэтгэлзүйгээ удирдан жолоодох арга барил
 Сэтгэлээ таних нь
 Сэтгэлийн хүч
 Мэдрэмжээ хөгжүүлэх нь
 Сэтгэлийн ханамж ба аз жаргал
 Сэтгэлзүйн нөлөөлөл
 Төсөөлөл, мөрөөдөл
 Айдас ба гурталын мөн чанар
 Зориг ба итгэл
 Зан араншин,түүний онцлог

Эрүүл аж төрөх чадвар
 Эрүүл амьдралын хэв маяг, хэмнэлийн талаарх бүрэн
ойлголт
 Өвчлөлтийн үндсэн шалтгаанууд
 Эмийн үүрэг зориулалт ба зохистой хэрэглээ
 Эрүүл амьдрах хэв маяг, хэмнэл
 Зөв зохистой хооллолт
 Стресс менежмент
 Беохэмнэл
 Ажил амралт
 Байгалийн 9 эмч
 Энергийн эх үүсвэрүүд

Харилцааны чадвар
 Бие, сэтгэл, ухаан гурваа таньсаны үндсэн дээр
өөрийгөө хэрхэн танин мэдэж, хэрхэн удирдах арга
зүй болон дадал, зуршилыг өөрчлөх замаар хүнд
хэрхэн өөрчлөлт явагддагыг ойлгож, дотоод үнэт зүйл
болон хувь хүний бие сэтгэлийг дагуулах арга ухаан
 Харилцааны сэтгэлзүйн үндэс
 Нийгмийн харилцаа, түүний нөлөөлөл
 Харилцаанд тулгарах бэрхшээл
 Харилцааг амжилттай удирдах арга барил
 Харилцаагаар бусдыг хөдөлгөх арга барил
 Харилцааны хүрээлэл
 Цахим харилцаа
 Багаар ажиллах чадвар

Тархины зүүн хагас бөмбөлөгийн үүрэг:
Логик сэтгэлгээ;
Яриа;
Ангилал;
Тоотой хийх үйлдлүүд;
Шалтгаан үр дагаварын холбоог тодорхойлох;
Төлөвлөлт;
Шинжилгээ.
Тархины баруун хагас бөмбөлөгийн үүрэг:
Хэмнэлийн мэдрэмж;
Төсөөлөл;
Зөгнөх чадвар;
Өнгөний мэдрэмж;
Эд зүйлсийн хэмжээг тодорхойлох чадвар;
Орон зайн баримжаа;
Иж бүрэн зураглал хийх.

Үр дүнтэй харилцааны ур чадвар
Үр дүнтэй
харилцааны
ур чадвар
Нүдээрээ холбоо үүсгэх
Биеийн хэл
ашиглах
Ойлгож буйгаа
илэрхийлэх
Инээмсэглэл
Санал нэгтэй
байгаагаа илэрхийлэх
Яриаг дэмжих
Асуулт асуух
Ойлгож
сонсох

Нөлөөлөгч
хүчин зүйлс
Хэл яриа
Дуу чимээЦаг хугацаа
Анхааралгүй
байдал
Бусад хүмүүс
Ойлгохгүй
байдал
Хэт олон асуулт
Хоорондын зай
Сонирхолгүй
сэдэв
Анхааралгүй
байдал
Сонирхолын
зөрчил
Үр дүнтэй харилцаанд нөлөөлөх

Ёс зүй гэж юу вэ?
Ёс зүй нь гүн ухааны нэг салбар.
Ёс зүй хэмээх ойлголт нь эртний
Грекийн Ethos буюу хамтран амьдрах,
оршин амьдрах газар гэдэг утгатай.
Ёс зүй нь ёс заншил, зан төлөв, зан
араншин, сэтгэлгээний хэв маяг гэсэн
агуулгатай, тэдгээрийн шинж чанарыг
илэрхийлдэг.

Ёс зүй нь шинжлэх ухаан юм.
Ёс зүй нь нийгмийн гишүүнийг биеэ
хэрхэн авч явах тухай сургааль.
Ёс зүй нь хүмүүсийн харилцааг
зохицуулж байдаг хэм хэмжээ.
Ёс зүй гэж юу вэ?

Хувь хүний ёс зүй
Гэр бүл
Ёс
суртахуун
Амьдралын
туршлага
Үнэт зүйл
Үзэл
бодол
Хүний
аливаад
хандах үзэл
бодол ёс зүйг
тодорхойлдо
г.
Хүн бүрийн хувийн
эрхэмлэж явдаг үнэт
зүйлээс шалтгаалан
бодит байдалд хариу
өгөх, шийдвэр гаргах
байдал нь өөр өөр
байдаг.
Хүндэтгэн хайрлах
халамжлах,
шударга зарчимч,
хөдөлмөрч байх
зэрэг чанаруудыг
гэр бүлийн
орчноос өвлөж
авдаг.
Хүн нийгэмд
хэрхэн биеэ
авч явах, юуг
яаж хийх
бичигдээгүй
дүрэм, журам
юм
Энэ нь хүний
зан үйл, ёс
зүйд эерэг
сөрөл янз
бүрийн
нөлөө
үзүүлдэг.
Хувь хүний ёс зүйг бүрдүүлэгч

Ажил хэргийн ёс зүй
Ажиллагсдад
хандах
хандлага
A CB
Удирдлагад
хандах
хандлага
Харилцагчдад
хандах
хандлага

лекц №1 харилцааны сэтгэл зүй ёс зүйн үндсэн ойлголт

лекц №1 харилцааны сэтгэл зүй ёс зүйн үндсэн ойлголт

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Similar a лекц №1 харилцааны сэтгэл зүй ёс зүйн үндсэн ойлголт

Similar a лекц №1 харилцааны сэтгэл зүй ёс зүйн үндсэн ойлголт (20)

Más de Munguntuul Bat-Orshikh

Más de Munguntuul Bat-Orshikh (7)

лекц №1 харилцааны сэтгэл зүй ёс зүйн үндсэн ойлголт