1) Tembang Macapat merupakan kumpulan lagu Jawa yang menceritakan proses kehidupan manusia dari lahir hingga meninggal sesuai dengan yang direncanakan Tuhan.
2) Terdiri dari 11 jenis lagu yang menceritakan tahapan kehidupan manusia.
3) Unsur-unsur kebahasaan dalam Tembang Macapat antara lain garba, dasanama, kawi, sandi karsa, dan sandi asma.
2. i
Daftar isi
Daftar isi...................................................i
Filosofi Tembang Macapat............. 1
a. Artine............................................... 1
b. Jenise............................................... 2
Ancase Tembung Macapat.............. 4
Pengertiane Guru Gatra,
Wilangan, lan Lagu............................ 5
Tabel Guru Gatra,
Wilangan, lan Lagu............................ 6
Unsur Kebasaan.................................. 7
3. 1
Filosofi
Tembang Macapat
Tembang Macapat diyakini dening akeh wong Jawa
minangka kumpulan tembang kang nduweni teges
proses uripe manungsa, proses kang diparingake
dening Gusti Allah, nganti manungsa bali marang
Panjenengane. Ciri-ciri manungsa wiwit lair nganti
mati digambarake kanthi runtut ing tembang
macapat sewelas.
4. 2
Jenise
tembang Macapat
1.) Maskumambang
Kauripane manungso sing durung rupo utowo sek nok alam roh
(tumbuh e bibit janin ning rahim e wong wadon) lan pembentukane
jasad sing ngambang ning kandungan. Fase iki biasane dirayakno karo
upacara selametan, tujuan e ben jabang bayi iso lair sehat.
2.) Mijil
Runtutane kauripan e manungso utawa lair e jabang bayi. Kelahiran e
manungso diiringi seneng sumringah e wong tuwo lan tangisane
bayi kuwi. Biasane bayi sing kaitan lair di selameti ben barokah.
3.) Sinom
Umure anak sing tepak tahap iki yaiku nyesuaino deweke dewe. Sinom
nggambarno masa enom kang endah, masa iki wayahe kumpul karo
kanca lan ngembangno fisike anak (fase arek cilik).
4.) Kinanthi
nanthi tegese mbutuhke dalan kang bener, tujuane pengen anak
kuwi berkembang tekan pikiran lan pengen iso gumeh marang wong
njobo. 2 guru sing mbimbing menungso yaiku, guru pengetahuan
lan wong tuwo ngajari agama lan peradaban
5.) Asmaradana
Pola krasa menungso ngroso kasmaran utawa seneng marang
lawan jenise, tujuane mbentuk imajinasi, perasaan, lan logika.
fase iki dunyo sek nyata lan kompleks, fase iki pisan mbentuk ego
tapi podo nerimo.
5. 3
6.) Gambuh
Marine kesepakatan urip menungso bareng, gambuh kuwi dadi siji.
komitmen nok njerone perkawinan podo- podo ngawini keluargane,
podo-podo ngehormati. Fase iki ora gampang, dibutuhno jiwa
sing gede gae ngadepi.
7.) Dhandanggula
Loro karone wong tuwo muncul, ikatan ke kawin podo sing wong
tuwone bien alami utawa mantu. Sing di goleki nyakupi sandhang,
pangan, papan. Loro karone pasangan makarya, ngelanjutno keturunan
8.) Durma
Gambarane manungso ngadepi cobaan e urip. Watake greget,
murka, emosi mumbul- mumbul. Durma setiap menungso nglakoni
kebaikan, misale sedekah ilmu lan harta
9.) Pangkur
Kebutuhan e raga kurang atine dibentuk hawa nafsu duniawi
iso dikuasai lan ono ing menungso. Teko iki menungso sadar lan
njalano perintahe agama gae ngeredam nafsu, kurang sifat sing ala
ngakehno sifat kang becik gae sangu ning akhirat.
10.) Megatruh
Fase ketemu kekasih, fase endah mbalek nang sing kuasa.
Pedhote roh utawa nyawane nang kuasa.
11.) Pucung
Jasade menungso sing dilipeti kain putih utawa kain kafan.
6. Gae golek jati dirine manungso sing sejati lan
hawa nafsu
Tembung Macapat isine rupa :
1.) Nasehat
2.) Budi Luhur
3.) Akhlak
4.) Kebudayaane jawa
4
Ancase Tembang
Macapat
7. Guru Gatra yaiku cacahing gatra ing saben
pada
Guru Wilangan yaiku cacahing wanda ing
saben gatra
Guru Lagu yaiku, dhong - dhing e swara in
saben pungkasane gatra
5
Apa iku
Guru Gatra,
Wilangan, lan Lagu?
9. 7
Unsur Kebasaan
lan Contoh
Tembung Garba yaiku tembung loro utawa luwih tembung kang di
gandheng dadi siji sarana nyudo cacahing wanda.
Tuladhane tembung garba :
a. Jalwetri (Jalu lan Estri)
b. Narpendah (Nara lan Endah)
c. Agelis (Age lan Gelis)
Dasanama yaiku tembung pirang-pirang kang duwe teges siji utawa
padha.
Tuladhane Dasanama :
a. Umet = Delik, singitan, nyingit
b. Kudhandangan = Kangen, rindu
c. Dalan = Marga, margana, delanggu
Sandi Asma: Nabila Rindi
Tembung Kawi ya iku tembung - tembung kang asale saka basa jawa
tengahan utawa Jawa kuna. Tembung Kawi rinaket banget karo basa
rinengga. Basa rinengga yaiku basa kang digunakake kanggo
kaendahan lan kawibawan
Tuladhane Tembung Kawi
a. Musna = ilang
b. Mustaka = sirah
c. Maya = remeng-remeng
10. 8
Unsur Kebasaan
lan Contoh
Sandi karsa yaiku ukara kang diwedharake kang satemene
kang dipilah-pilah adhapur huruf. Sandi iki digawe medharake
cipta, gagasan, utawa kekarepan
Tuladhane Sandi karsa :
PArasmu kang endah
Hatur alus sing mbok ungkapno perkata
nggarai LAli marang masalah
Ayem rasane ndeleng esemmu
Ning iso ta aku ndueni awakmu?
*sandi karsa = Dino Pahlawan
Tuladhane Sandi Asma :
NAla iki uwis ngrasa
Banyu mata wis ora iso di umet
Ilangerasa kudhandangan marang awakmu
Ambyar tenan atiku, ndeleng sifatmu beneh
RIna wengi njajal nglalekno sliramu
Ngimpi kene dadi jalwetri
Duh, katane atiku
mugo wae Iso dadi narpendah masio karo ati sing liyo
Sandi Asma yaiku asmane kang ngarang dipisah-pisah wandane,
sinamur ana ing gatraning têmbang.