Powerpoint of Day 2 Speaker : Nanda Mohan Shenoy( Contact Samskritham21@gmail.com) छन्दस् known as meter plays a very important role both in the Vedic language as well as Sanskrit Literature or Kavyas.
In this the ganas are discussed
3. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
सा न्रा न न्दा व बो धा त्म क म नु प सम तं का ल दे शा व र्ध भयां
नन मुि क्तं नन त्य मु क्तं नन ग म श त स ह स्रे ण नन र्ाि स्य मा नम् ।
अ स्प ष्टं दृष्टमात्रे पुनरुरुपुरुषार्थाित्मकं ब्रह्म तत्वं
तत्तावद्धर्ानत साक्षाद्ध गुरुपवनपुरे हन्त र्ाग्यं जनानाम् ॥ १ ।।
Virama symbol । , ॥ १ ।।
Step 1:Identify the virama . Generally two padas in an virama
Step 2:Noting the symbols on each syllable
Step 3:Identify the Ganas
Homework -1
<2>
य I S S
र S I S
त S S I
भ S I I
ज I S I
स I I S
न I I I
म S S S
5. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
करारववन्देन पदारववन्दं मुखारववन्दे ववननवेशयन्तम ् ।वटस्य पत्रस्य पुटे शयानं
बालं मुकु न्दं मनसा स्मरासम ॥ १॥
ज त ज गु गु ज त ज गु गु
करार ववन्देन पदार वव न्दं मुखार ववन्देवव ननवेश य न्तम ् ।
ज त ज गु गु त त ज गु गु
वटस्य पत्रस्य पुटेश या नं बालंमु कु न्दंम नसास्म रा सम ||
The first three padas are similar and the student is phsologically forced to select
1 and 4 .The fourth pada it is त त ज while the first 3 are ज त ज . This is a
mixture of two vritthams which we will see and is called upajati. If "सम" in
स्मरासम is treated as laghu then this pada will go off track. hence we have to
treat it as गुरु
5 Chapters of Narayaneeyam has used this 10,20,32,41,53
Home work 4
<4>
6. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
Mathematically गुरु is लघु in a गण
can have 8 combinations
यमाताराजर्ानसलगम्
यरत - र्जस- नम
म्यरस्तजभनगैलािन्तैरेसर्दिशसर्रक्षरै। ।
समस्तं वाङ्मयं व्याप्तं त्रैलोक्यसमव ववष्णुना ॥
१.६ ॥
गण
य I S S
र S I S
त S S I
भ S I I
ज I S I
स I I S
न I I I
म S S S
<5>
7. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
• गणं is a continuous series in a sloka ignoring all
the pauses related to the word
• Three scenarios in a
• Full divisible in a pada
• If reminder exits it can be 1
• If reminder exits it can be 2
• There is no direct co relation between ganam as
padam as there is the concept of reminder(the
ganam in no way restricts the padam in any
manner )
• Poll 1
गणं
वणि(वृत्त।)
समम्
Ch3
अधिसमम्
Ch 4
ववषमम्
Ch5
<6>
8. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
1. तपस्स्वा्यायननरतं तपस्वी वाह्ग्वदां वरम् । नारदं पररपप्रच्छ वाल्मीककमुिननपुङ्गवम् ||
In this sloka after applying the gana rule the result is ( Single Choice)
1: 2 ganam and remider-2 for each padam
2: 3 ganam and reminder-1 for each padam
3: 10 ganas and reminder 2 for each padam
4: 5 ganas and reminder 1 for each padam
2. अर्थ वाररखण घोरतरं फखणनं प्रनतवारनयतुं कृ तधीर्िगवन् । रुतमाररर्थ तीरगनीपतरुं
ववषमारुतशोवषतपणिचयम ् ॥१॥ In this sloka after applying the gana rule ( Single Choice)
1: The reminderis zero as there are 4 ganas per padam
2: The reminder is zero as there are 8 ganas per padam
3: The reminder is zero as there are 2 ganas per padam
4: Noe of the above
3. र्ूयोऽप्यक्षतरोषधाह्म्न र्वनत ब्रह्माज्ञया बालके प्रह्लादे पदयोनिमत्यपर्ये कारुण्यर्ाराकु ल:
। शान्तस्त्वं करमस्य मूह््नि समधा: स्तोत्रैरर्थोद्धगायत- स्तस्याकामर्धयोऽवप तेननर्थ वरं
लोकाय चानुग्रहम ् ॥९॥ In this sloka after applying the gana rule ( Single Choice)
1: there are 6 ganas and reminder 1 in each pada
2: there are 12 ganas and reminder 2 in each pada
3: there are 6 ganas and reminder 2 in each pada
4: there are 6 ganas and reminder 0 in each pada<7>
9. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
• A sloka will generally have 4 padas
• A pada can have One syllable to 26 syllables
• Anything above 26 Syllables it is a दण्डकम् ( We discussed about Garuda
Dandaka and Shyamala dandakam)
• As discussed one can compose a sloka with any number of syllables and
which does not follow any specific gana is called अक्षर e.g. अनुष्टुप ्
Day 20 Recap
1-उक्ता 2-अत्युक्ता 3-म्या 4-प्रनतष्ठा
5 सुप्रनतष्ठा 6-गायत्री 7-उह्ष्णक् 8-अनुष्टुप
9-बृहती 10-पंह्क्त 11-त्रत्रष्टुप ् 12जगती
13 अनतजगती 14-शक्वरी 15-अनतशक्वरी 16-अह्ष्ट
17-अत्यह्ष्ट 18-धृनत 19-अनतधृनत 20-कृ नत
21- प्रकृ नत 22-आकृ नत 23-ववकृ नत 24-संस्कृ नत
25- अनतकृ नत 26 उत्कृ नत >26 दण्डकम ्
<8>
11. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
1. सान्रानन्दावबोधात्मकमनुपसमतं कालदेशावर्धभयां ननमुिक्तं
ननत्यमुक्तं ननगमशतसहस्रेण ननर्ािस्यमानम् । अस्पष्टं दृष्टमात्रे
पुनरुरुपुरुषार्थाित्मकं ब्रह्म तत्वं तत्तावद्धर्ानत साक्षाद्ध गुरुपवनपुरे हन्त
र्ाग्यं जनानाम ् ॥ १"" is an example of ___________
1: समम ्
2: अधिसमम ्
3: ववषमम ्
2. क्वर्चदर्थ तपनोपरागकाले, पुरर ननदधत् कृ तवमिकामसूनू ।
यदुकु लमहहलावृत: सुतीर्थं समुपगतोऽसस समन्तपञ्चकाख्यम् || is an
example of
1: समम ् of 12 syllables
2: अधिसमम् where 1 and 3 are having 12 and 2 & 4 having 13
3: अधिसमम ् where 1 and 3 are having 13 and 2 & 4 having 12
<10>
12. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
पान्त्वस्मान् पुरुहूत-वैरर-बलवन्- मातङ्गमाद्धयद्ध-घटा-
कुं र्ोच्चाहर-ववपाटनार्धक-पटु-प्रत्येक-वज्रानयता। । श्रीमत्-
कण्ठीरवास्य -प्रतत- सुनखरा दाररतारानत-दूर-प्र्वस्त-्वान्त-
शान्त-प्रववतत-मनसा र्ाववता नाकक वृन्दै।|| is an example of
padam where ( Multiple Choice)
1: all four padas are different
2: 1 and 3 are similar
3: 2 and 4 are similar
4: 1 and 2 are similar
5: 3 and 4 are similar
6: All 4 are similar<11>
13. Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
पान्त्वस्मान् पुरुहूत-वैरर-बलवन्- मातङ्गमाद्धयद्ध-
घटा-कुं र्ोच्चाहर-ववपाटनार्धक-पटु-प्रत्येक-वज्रानयता। ।
श्रीमत्- कण्ठीरवास्य-प्रतत-सुनखरा दाररतारानत-दूर-
प्र्वस्त-्वान्त-शान्त-प्रववतत-मनसा र्ाववता नाकक वृन्दै।||
is an example of padam where ( Multiple Choice)
1: all four padas are different
2: 1 and 3 are similar
3: 2 and 4 are similar
4: 1 and 2 are similar
5: 3 and 4 are similar
6: All 4 are similar
पादं (1-2)
छन्दस ्
अनतधृनत-19
वृत्त।
शादूिलववक्रीडडतम ्
पादं (3-4)
प्रकृ नत।-21
वृत्त।
स्रग्धरा
<12>
