Манлайлал

1. Манлайлал
Лекц №9

2. The World's Most Powerful
People

3. The World's Most Powerful
People

4. The World's Most Powerful
People

5. Агуулга
 Манлайлал, Манлайлагч Менежер,
 Манлайллын онолууд
 Манлайллын гүйцэтгэх үүрэг, үйл явц
 Манлайллын арга барилуудын

6. Аливаа нэг байгууллагыг зорилгод
нь хүргэхийн тулд бусдыг удирдан
чиглүүлж, тэдэнд нөлөө үзүүлж байгаа
хүнийг манлайлагч гэнэ.
Манлайлагч

7. Манлайлал
Зорилго зорилтуудад хүрэхийн тулд
оролцоог сайжруулж, чиглүүлэх,
ажиллах урам зоригт нөлөөлөх үйл
ажиллагаа.

8. Манлайллын үүрэг
• Хүмүүст юмыг
үнэн сэтгэлээсээ
хийж бүтээх
боломж,
нөхцлийг нь
бүрдүүлж өгөх
• Харилцан
итгэлцлийн уур
амьсгалыг бий
болгож, хамт
олноо нэгэн зүгт
хөдөлгөх
• Хүрэх газар,
явах замыг
зааж өгөх
• Үзэл баримтлал, эрхэм
зорилгоо тууштай
хамгаалæ, áóñàä ¿ã õýë,
¿éë õºäëºëººðºº íºëººëºõ
¯ëãýðëýõ Чиглүүлэх
Бусдыг
зоригжуулахНэгтгэх

9. Манлайлагч
Албан ёсны
манлайлагч
Байгууллагаас албан
ёсны эрх мэдэл өгч менежер,
захирал, эрхлэгч зэрэг тодорхой
албан тушаал эрхлэсэн удирдах
ажилтан
Эрхэлсэн албан
тушаалгүй боловч тодорхой
бүлгийг удирдан чиглүүлж,
хувийн чанар, ажлын арга
барилаараа бусдад нөлөөлж,
тэднийг манлайлан дагуулагч
буюу лидер хүн юм
Албан ёсны
бус
манлайлагч

10. Менежер ба манлайлагчийн тухай уламжлалт
ойлголтууд
Менежерийн уламжлалт ойлголт Манлайлагчийн тухай ойлголт
Менежерийн үйл ажиллагаа зохион
байгуулалтын бүтцээс шалтгаалсан
албан ёсны эрх мэдэлд л түшиглэх
ёстой гэж үздэг
Хошуучлагчийн үйл ажиллагаа хувь хүний ур
чадвар, мэдлэг, эрч хүчээс шалтгаалсан
албан ёсны бус эрх мэдэлд түшиглэх ёстой
гэж үздэг
Төлөвлөгөөний дагуу ажиллаж, бусдыг
ч бас төлөвлөсөн үр дүнд л хүрэх ёстой
гэж үздэг
Нягт нямбай, тодорхой, нүдэнд харагдтал бо-
ловсруулсан бүтээх ирээдүйн
төсөөлөл/vision/-ийг удирдлага болгож,
бусдадаа түгээдэг
Ажил үйл, мэдлэг, эрч хүчээр дууриал
болох албагүй, харин албан тушаал, эрх
мэдэлд дулдуйдах ёстой гэж үздэг
Ажил үйл, мэдлэг, эрч хүчээрээ дууриал
болдог
Тухайн асуудал бэрхшээлийг л шийддэг Бүтээлч, шинэлэг шийдлийг эрдэг
Өдөр тутмын үйл ажиллагаа, үйл явцад
түлхүү анхаардаг
Ажлын үйл явцаас илүү агуулгыг голчилдог.
Тэдэнд утга учир, агуулга хамгийн гол нь
байдаг
Ноогдсон ажил үүргийг гүйцэтгэхэд
илүү их анхаардаг
Зөв ажил үүргийг зөв, хамгийн сайнаар
гүйцэтгэхэд илүү их анхаардаг
Богино дунд хугацаагаар голдуу
баримжаалдаг
Ирээдүйгээр баримжаалдаг

11. Манлайлагч хүн гэж:
• XIX зууны эхний үед бие
бялдарын хөгжил сайтай хүнд
хүчир ажлыг гардан хийдэг
хүмүүс
Blue
collar
• XIX зууны сүүл "physically
laborious" буюу хүнд хөдөлмөр
Blue collar - уудаас илүүгээр
эрхлэдэг
White
collar
• Энэ нь Маркетингийг олон нийт
рүү хандуулахад хэрэглэгддэг.
Мэдлэг боловсрол өндөр
хүмүүсийг хэлдэг байна
Gold
collar
• Хүний эзэмшвэл зохих таван
чанарыг бүрэн гүйцэт биедээ
шингээсэн хүмүүс байдаг байна
Diamond
collar

12. Манлайллын хүрээ

13. Манлайлагчийн зарчмууд:
• Хүмүүс тань юугаа яаж хийх ёстойг та
маш сайн мэддэг байх.
Манлайлагч хүний
хувьд ажлаа маш
сайн мэддэг байх
• Удирдаж буй байгууллага болон бүлгээ шинэ
өндөрлөгт хүргэх арга замыг байнга хайдаг.
Èíãýõ ÿâöàä ãàðñàí àëäàà äóòàãäëûã õ¿ëýýí
çºâøººðч, ìºí õàðèóöëàãûã ¿¿ðäýã áàéõ
Хариуцлагыг бий
болгох болон
хариуцлагыг үүрэх
• Асуудлыг шийдвэрлэх шийдвэр гаргах,
төлөвлөгөө боловсруулах, зөв
механизмыг бий болгох хэрэгтэй.
Цагаа олсон
шийдвэрийг
зоригтойгоор гаргах
• Бусдад даган дуурайх үлгэр жишээ,
манлайлагч байх
Үлгэр жишээ

14. • Тэдний сайн сайхны төлөө
үйлчил.
Хүмүүсээ
сайн таньж
мэдэх
• Хүмүүсийнхээ
хариуцлагатай байдлыг
хөгжүүлэх.
. Хүмүүсээ
мэдээллээр
хангах
• Ç¿ãýýð íýã áàã ãýñýí íýð
ç¿¿ñýí õ¿ì¿¿ñ áóñ, õàðèí
íýãäìýë íýã áîëãîí õºãæ¿¿ëýõ
Хүмүүсээ
баг болгон
сургах

15. Манлайллын онолын чиглэлүүд
Манлайллыг
нөхцөл
байдлын
хэрэгцээ
шаардлагатай
холбож
тайлбарлах
хандлага
Манлайллыг
үйл
хөдлөлөөр
тайлбарлах
хандлага
Манлайллыг
шинж
төрхөөр
тайлбарлах
хандлага

16. Шинж төрхөөр тайлбарлах хандлага
Энэ чиглэлийнхэн /1945 он хүртэлх үе/
бусдыг нэг зорилгод нэгтгэх чадвар, хүч
чадалтай буюу манлайлагч гэж үзсэн
хүмүүсийн нийтлэг хувийн шинж чанар,
тэдний хувьд үр өгөөжтэй байж болох
шинж чанаруудыг тодорхойлох
зорилгоор судалгаа хийсэн.

17. Шинж төрхийн талаархи зарим судалгаа
Энэ чиглэлийн арван хоёр судалгааны үр дүнг харьцуулж үзэхэд дараах үр
дүнгүүд гарчээ. Үүнд:
Есөн судалгааны дүнд хошуучлагчид харьцангуй өндөр байдаг гэж үзсэн бол
хоёр ч судалгаа үүний эсрэг үр дүнд хүрсэн байна Мөн энэ судалгаагаар
ярианы чадвар, илтгэх урлаг чухал үүрэгтэй гэж үзсэн
Ralph M.Stogdill, ‘Personal Factors Associated with Leadership’, Journal of
Associated Psychology, January 1948, pp. 35-71
Оюуны чадвар нь хошуучлалын үр өгөөжид тодорхой хэмжээгээр нөлөөлдөг
Шулуун шударга
Дипломатч
Уян хатан
Санаачилга, шийдмэг зан, өөрт итгэх
Morgan McCall and Michael Lombardo, ‘What Makes a Top Executive?’
Psychology Today, February 1983, pp. 26-31

18. Манлайллыг үйл хөдлөлөөр
тайлбарлах хандлага
 Энэ чиглэлийнхэн манлайллын үр нөлөөг
шинж төрхөөс илүүтэйгээр үйл хөдлөл, арга
барилтай нь холбож тайлбарладаг

19. Манлайллын арга барилын судалгаа
Удирдагч
шийддэг,
хэрэгжүүл-
дэг
Удирдагч
шийддэг ч
ажиллагчид нь
дэмжихийг
хүсдэг
Удирдагч
саналаа
илэрхийлж,
ажиллагчдад
асуулт асуух
боломж
олгодог
Удирдагч
асуудлыг
эхний
байдлаар
шийдэж,
шаардлагата
й бол
өөрчлөх
боломжийг
ажиллагч-
дад олгодог
Удирдагч
асуудал
бэрхшээлийг
мэдээлж,
ажиллагчды
н саналыг
авч, шийддэг
Удирдагч
асуудлын
хамрах
хүрээг тодор
хойлж,
зөвлөлд
шийд гаргах,
зөвлөх
эрхийг
олгодог
Удирдагч
асуудлын
хамрах
хүрээг тодор-
хойлж, энэ
хүрээнд
шийд гаргах,
хэрэгжүүлэх
боломжийг
олгодог
Мичиганы Их сургууль /Танненбаум, Шмидт нар/
Хошуучлагчид төвлөрсөн эрх Ажиллагчдад төвлөрсөн эрх

20. Роберт Р.Блейк, Ж.С.Мутон нарын судалгаа
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 91:1
5:5
9:91:9
9:1
сул Ажил үүрэгт чиглэх хандлага хүчтэй
сулХүндчиглэххандлагахүчтэй
Менежментийн тор
1*9 9*9
1*1 9*1
5*5

21. Манлайлан удирдах арга барилын гол
таван хэв маяг
1*1 арга барил
Хүнд ч, ажил үүрэгт ч туйлын бага анхаардаг.
Байгуулагын удирдагчид иим арга барилтай бол ердөө л цаг нөхцөөж,
дээрээс ирсэн мэдээллийг доод хүмүүстээ дамжуулах үүрэг гүйцэтгэдэг.
1*9 арга барил
Ажил үүргийн төлөө бараг анхаарал тавьдаггүй харин хүнд дээд зэргээр
анхаардаг.
Энд харилцан шаардлага тавьдаггүй, бүх юм үлбэгэр сул, хоорондоо
эвлэрэнгүй, бүгд амар жимир, тайван жаргалтай. Ажил үүргийн төлөө хэн
ч санаа тавьдаггүй.
9*1 арга барил
Ажил үүрэгт гол анхаарлаа тавьдаг, хүнийг бараг анзаардаггүй. Ийм арга
барилтай удирдагчдыг заримдаа “захирангуй” гэж нэрлэх нь бий.
 9*9 арга барил
Хүнд ч, ажил үүрэгт ч дээд зэргээр анхаардаг.
Тэд ажил /үйлдвэрлэл/-ын хэрэгцээ, хүний эрэлт хүсэлт хоёрыг чадамгай
хослуулдаг.


22. Манлайллыг нөхцөл байдалтай холбож
тайлбарлах хандлага
Энэ чиглэлийнхэн
тухайн хүнээс
гадна бүлэг хүлээн
зөвшөөрөх эсэхтэй
үйл хөдлөлийн үр
дүн холбоотой гэж
үздэг.
Хувь хүний
хүчин зүйлс
орчин
Бүлгийн
гишүүд
зорилго
манлайлал

23. Фред Э.Фидлерийн судалгаа
Тэрээр энэ нь “бүлгийн ажлын байдал, бүлгээс
манлайлагчид хандах хандлага, байгууллагаас
хамаардаг гээд “сайн лидер, муу лидер гэж ярих нь
утгагүй, бид нэг нөхцөлд сайн, нөгөө нөхцөлд үр дүн
багатай ажилладаг удирдагчийн тухай л ярьж байна.
Бид ажлын үр дүнг сайжруулахыг хүсвэл сайн
манлайлагч бэлтгээд зогсохгүй, ажлыг үр өгөөжтэй
зохион байгуулж, ажлын зөв орчин бүрдүүлэх ёстой”
гэж үзсэн.

24. Фред Э.Фидлерийн судалгаа
Удирдагчийн арга барилыг судлахын тулд Фидлер дараах хоёр
шалгуурыг ашигласан. Үүнд:
Хүсмээргүй хамтран ажиллагч /ХХА буюу LPC/-ийг тодорхойлуулах
замаар бусдын хамтран ажиллахыг хүсэхгүй хүмүүсийг тоолсон
Тухайн удирдагчийн өөрийгөө үнэлсэн үнэлгээ, уг хүнийг үнэлсэн
бусдын үнэлгээ хэр зэрэг тохирч байгааг тодорхойлсон.
Тэрээр тухайн хүний өөрийнх нь төсөөлөл, хамтран ажиллагчдын тэр
хүний талаархи төсөөлөл, үнэлгээ тохирч байвал үр дүнтэй хамтран
ажиллаж болдог гэж үзсэн.
Мөн энэ судалгаагаар тавьсан зорилгын бүтэц үүнд чухал нөлөөтэй гэж
үзсэн.

25. “Менежер”-ийн эрх мэдлийн
үндсэн ойлголтууд
 Албадлагын эрх мэдэл
 Урамшуулах эрх мэдэл
 Экспертийн эрх мэдэл
 Хууль ёсны эрх мэдэл
 Хувийн зан чанараар үлгэрлэх эрх мэдэл
 Мэдээллийн эрх мэдэл
 Итгүүлж, үнэмшүүлэх эрх мэдэл
 Оролцуулах эрх мэдэл

26. Темперамент-г тодорхойлох
 Сангвиник
 Флегматик
Дөрвөн үндсэн темпрамент нь амьдрал ахуй
хүмүүжлийн нөлөөллөөс шалтгаалан хувирч өөрчлөгдөх байдал
ажиглагдах ба тухайн хүний темпраментийн онцлогт тохируулан
ажил хөдөлмөрийг нь зохицуулах, сургалт хүмүүжлийн ажлыг
тохируулан зохион байгуулах ажлыг удирдан чиглүүлэх нь чухал
юм.
Темпераментийн 4 шинж байдаг.
Холерик
Меланхолик

27. Манлайллын жишээ /танилцуулга
Шинж Илрэл, жишээ
1 Хувь хүний онцлог
2 Нөхцөл байдлыг
үнэлэх чадвар
3 Бусдад нөлөөлөх
чадвар
4 Шийдвэр гаргах,
гарц
5 Бусдад боломж
олгох
6 Алсын хараа
7 Хариуцлага

28. X онол Y онол
Хувь хүн ажилд дургүй, болж өгвөл
ажлаас зугтаана.
Ажилчид угаасаа ажилд дургүй биш,
ажлын сайн нөхцөл зөв хандлагад илүү
үр дүнтэй ажиллана.
Хувь хүмүүс ажилд дургүй учираас
тэдэнд хүч хэрэглэн сүрдүүлж,
зохицуулж, чиглүүлж, хянаж байж
ажилуулна.
Байгууллагын зорилтод хүрэхийн тулд
хүмүүс өөрсдөө үндэслэл бий болгож,
өөрийгөө жолооддог.
Дундаж хүн баталгаатай байхыг гол
болгодог. Хариуцлагаас мултарч гардаг.
Ажилчдыг чиглүүлж байх шаардлагатай
бөгөөд юу хийхийг нь хэлж өгч байхад
дуртай.
Дундаж хүнийг хариуцлага хүлээхэд
сургаж болно.
Цөөн хүн л үнэн санаанаасаа
санаачлагтай ажилдаг.
Ихэнх хүмүүс бүтээлч чадварлаг байж
ухаан сийлэх чадвартай.
Жирийнэ ажилчны ухаан нь
хязгаарлагдмал чадвар нь орчин үеийн
ажлын зохион байгуулалтад арга ивээ
олоход бэрхшээл учруулдаг.
Дундаж ажилтаны хувийн ухаан
чадварыг орчин үеийн үйлдвэржсэн
оронд бүрэн ашиглаж чаддаггүй.
Менежментийн “X”,”Y” онол
Макгрегор филисофийн тейлорынхныг “Х”, мейогийнхныг “У” онол