4. • Ang rehiyong ito ay kilala rin sa tawag na
Cagayan Valley. Ang rehiyon II ay
matatagpuan sa isang malaking lambak sa
hilagang-silangang Luzon, sa pagitan ng
kabundukang Cordilleras at ng Sierra Madre.
Binabagtas ng Ilog Cagayan, ang
pinakamahabang ilog sa bansa, ang gitna ng
rehiyon at dumadaloy patungong Kipot ng
Luzon sa hilaga.
5. • Ang Lambak ng Cagayan – ay matatagpuan sa
pagitan ng bulubundukin ng Sierra Madre at
Cordillera Sentral sa Hilagang-Silangang Luzon.
• Ang Rehiyon II ay binubuo ng limang lalawigan:
>Batanes >Cagayan
>Nueva Vizcaya >Quirino
>Isabela
• Ang pangunahing wika sa rehiyong ito ay Ilokano.
6. • Ang Cagayan Valley ay binubuo ng iba’t
ibang mga katutubong grupo, sila ay ang
mga sumusunod:
>Ivatan sa Batanes
>Gaddang at Ibanag sa Cagayan, Isabela
at Nueva Vizcaya
>Dumagat
>Isneg
>Ita
>Igorot
7. • Pagsasaka ang pangunahing hanapbuhay
rito. Ang mga naninirahan sa rehiyong ito
ay kilala sa kanilang pagiging masisipag,
magagalang, makarelihiyon, matulungin,
matipid at matapat sa kapwa.
9. • Basco kabisera ng Batanes
• Ivatan ang tawag sa mga
naninirahan dito, ito rin ang tawag sa
kanilang wika.
• Mayroon ding mananalita ng wikang
Ilokano at Ibanag.
• 75% sa mga Ivatan ay mangingisda at
magsasaka.
10.
11. • Isa ito sa unang lalawigan na umiral
noong panahon ng mga Kastila,
tinawag itong La Provincia de
Cagayan.
• Ilan sa mga wikang sinasalita rito ay
Ilokano, Ibanag, Itawis at Tagalog.
• Ang kabisera nito ay Tugegarao.
13. • Kilala ito sa mga katawagang:
Queen Province of the Philippines,
Rice Bowl of the North at Corn
Capital of the Philippines.
• Ilagan kabisera ng Isabela
• Ang mga wikang sinasalita rito ay
Ilokano, Ibanag at Gaddang.
15. • Ang kabisera ng lalawigang ito ay
Bayombong.
• Ang mga wikang sinasalita rito ay
Ilokano, Pangasinense, Tagalog,
Gaddang at Isinai.
16.
17. • Cabarroguis kabisera ng Quirino
• Ang mga wikang sinasalita rito ay
Ilokano, Ifugao, Pangasinense,
Kankanaey at Tagalog.
• Ang pangalan ng probinsya ay
nagmula sa pangalan ni dating
Pangulong Elpidio Quirino.
19. REYNALDO DUQUE
• Isinilang sa Candon,
Ilocos Sur.
• Isang manunulat
ng maikling
kuwento, tula, nobela
sanaysay, iskrip
sa radyo, telebisyon,
pelikula at komiks.
• Ang Gamugamo sa
Lampara ni Julio
Madarang ay mula sa
kanyang panulat.
20. MARCELINO FORONDA JR.
• Isang kilalang
historyador, manunulat
at propesor.
• Manunulat sa wikang
Ilokano.
• Ilan sa mga katha niya
ay : America is in the
Heart: Ilokano
Immigration to the
United States, 1906
1930, Manila, 1976;
Kutibeng: Philippine
Poetry in Iloko, Manila
21. FLORENTINO HORNEDO
• Isinilang sa
Savidug, Sabtang,
Batanes noong
Oktubre 16, 1938
• Si Dr. Hornedo ay
manunulat ng
aklat sa
Pilosopiya,
Edukasyon,
Kultura at
Kasaysayan.
22. FERNANDO MARAMAG
• Siya ay ipinanganak noong Enero 21,
1893 sa Ilagan, Isabela.
• Makata at manunulat ng sanaysay.
• Isinalin niya ang mga katutubong
awiting Ibanag sa Ingles tulad ng
Cagayanon Labor Song, A Translation of
an Orphan’s Song at Cagayano Peasant
Song.
23. BENJAMIN PASCUAL
• Ipinanganak sa Laoag, Ilocos Norte.
• Isang kwentista at nobelista.
• Nakapagsulat na siya ng maikling kwento
sa wikang Ilokano tulad ng Ang mga
Lawin na isinalin ni Reynaldo Duque sa
Tagalog, nakapagsulat na rin siya ng
nobela sa wikang ito.
25. MGA BUGTONG
• Ang bugtong ay
tinatawag na palavvun
ng mga Ibanag na
ginagamit bilang anyo
ng kasiyahan o isa ring
anyo ng tagis talino.
Halimbawa:
1. Lumukag awan tu mata
na Y lua na, itettena,
Y kaguiakku, kagguianna.
Salin: Lumalakad walang
mata Tumutulo ang
kanyang luha Ang sinasabi
ko’y sinasabi niya.
26. • 2. Egga’y tadday nga
ulapa Funnuan na
kanna’y baggui na
Tabbangan
Salin: Mayroon isang
bagay Na kinakain
niya ang kanyang
sarili.
3. Egga’y babai ta
Manila Maguinna
toye’y guni na.
Tabbagan
Salin: Ang baboy sa
Manila Kung umiyak ay
naririnig ng sanlibutan.
27. • 4. Furaw yl lauan
na, Valauan y unac
na.
Salin: It is white
outside, It is gold
inside
5. Egga yb bolsa ni
Judas, Ngo napannu
tap perlas.
Salin: Judas has a
pocket Pearls are
found on it.
28. Burburtia Dagiti Ilokano (Bugtong ng
mga Ilokano)
Halimbawa:
1. Ania ti pinarsua ti Dios
a agbalinsuwek no
maturog. Sungbat:
Salin: Ano ang nilikha ng
Dios na patiwarik kung
matulog?
2. Langit ngato, tubig
baba, danum agtinga
Sungbat:
Salin: Langit sa itaas,
langit sa ibaba, tubig
ang nasa gitna.
29. 3. Idi naparsua toy
lubong, inda met
naparsua dagiti uppat
nga agkakabsat a di pay
nagkikita.
• Salin: Noong nilikha
ang mundo, nilikha na
rin ang apat na
magkakapatid na di pa
nagkikita.
30. Unoni ng mga Ibanag (Kasabihan ng mga
Ibanag)
- maaaring isang prosa o
tula. Ito ay paturo at
kapupulutan ng aral.
Halimbawa:
1. Ybaruasi nga inikkaw Nu
ari atazzi, alawa nikao
Salin: Ang barong hiniram,
Kung hindi masikip,
maluwag
2. Ariammu ibilang Nu ari
paga nakkade ta limam
Salin: Huwag mong
bilangin Kung wala pa sa
iyong kamay
31. 3. Kitu nga nepallo y
ugug na Awa tu makaga
na.
Salin: Ang asong kahol
ng kahol Ay walang
nakakagat.
4. Awan tu umune
ta uton ng ari
umuluk ta davvun.
Salin: Nobody goes
up who does not
come down.
32. 5. Awat tu serbi na ru
nga kukua, nu marake
i pinangngapangngua.
Salin: Wealth is
useless if character is
worthless.
6. Mas napia Y
mattaddday Anne ta
mevulun ta marake nga
tolay.
Salin: It is better to be
alone Than to be with a
bad companion
33. AWITING BAYAN
Manang Biday
Manang Biday, ilukatmo man
'Ta bintana ikalumbabam
Ta kitaem 'toy kinayawan
Ay, matayakon no dinak kaasian
Siasinnoka nga aglabaslabas
Ditoy hardinko pagay-ayamak
Ammom ngarud a balasangak
Sabong ni lirio, di pay nagukrad
Denggem, ading, ta bilinenka
Ta inkanto 'diay sadi daya
Agalakanto't bunga't mangga
Ken lansones pay, adu a kita
No nababa, dimo gaw-aten
No nangato, dika sukdalen
No naregreg, dika piduten
Ngem labaslabasamto met laeng
Daytoy paniok no maregregko
Ti makapidut isublinanto
Ta nagmarka iti naganko
Nabordaan pay ti sinanpuso
Alaem dayta kutsilio
Ta abriem 'toy barukongko
Tapno maipapasmo ti guram
Kaniak ken sentimiento
34. AWITING BAYAN
> ang mga awit ay mga kanta para sa
pag-ibig at madalas ang mensaheng
dala nito ay pangako, pagtatapat,
paninigurado, mga pagtuturo at pag-
aalay na maibibigay.
35. • Awit ng Pag-ibig (Gaddang)
Abumbu-ca Appatanca O Futug
Abumbuca appatanca o futug
Que annihabiduhat nu sito nonotcu
Que annihabiduhat nu sito angira-
quirac
Mittarifuen na lasi no matayac
Ay scuam a macalaca-lacad
Busang in a la ammec a natanam
Se naccuacla si lohownanacam.
Salin:
You are too much of my heart,
You have tortured my brain,
You have tortured my thought,
A thousand times I prefer to
die-
For you I dare to test my fate;
I almost got buried
In pain and grief.
36. Anggam a Melamang
Arigcu si gaccurucuringque
No anggamu gampamade appe
Nelolot cung que a nefiya sicuam
Yo angat contodo caruluac.
Cungcu quepay a mimammat
Pinagguannu cacapal-lat
Nangangacacua ca inque si datturattu
Contra ammin sicuac yo accuannu
So ino liuat naggabuat sicuam
E siloya malamanucta
Si tacquilalana accatway ta.
Salin
(Forgotten Love)
I thought it to be true-
Your love-but now what?
I have entrusted to you
My life and my soul.
I now see you in your action
You’ve turned against me
Because the fault is yours
And now let’s shake hands
To mark our parting.
37. ALAMAT
-akdang pampanitikan na nagsasaad ng pinagmulan ng mga
bagay-bagay.
• Halimbawa:
Alamat ng LakayLakay
* Bato na hugis tao.
38. EPIKO
Ito ay isang uri ng panitikan na tumatalakay sa mga
kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga
tao laban sa mga kaaway na halos hindi mapaniwalaan
dahil may mga tagpuang makababalaghan at di-
kapani-paniwala. Kuwento ito ng kabayanihan na
punung-puno ng mga kagila-gilalas na mga pangyayari.
39. EPIKO
Ang epiko ay mula sa salitang griyegong "Epos" na
nangangahulungang salawikain o awit. Ito ay isang
mahabang salaysay sa anyong patula na maaaring awitin o
isatono. Hango sa pasalindilang tradisyon tungkol sa mga
pagyayaring mahiwaga o kabayanihan ng mga tauhan.
Layunin nitong pukawin ang isipan ng mga mambabasa sa
pamamagitan ng mga nakapaloob na mga paniniwala,
kaugalian mithiin ng mga tauhan.
40. BIUAG AT MALANA, EPIKO NG CAGAYAN
Norma S. Miguel
Ang epiko ng Cagayan ay ang alamat ng dalawang
bundok na matatagpuan sa tabing ilog ng Matalag. Ito
ang kuwento na tanyag sa mga Ibanag at ito ay tungkol
sa dalawanf matitikas na binata noong unang panahon-
sila Biuag at Malana.
Sa "Nangalautan," doon makikita hanggang sa
ngayon ang dalawang bundok kung saan naglaban ang
dalawa dahil sa pagmamahal ng isang magandang
dalaga.
41. LUMALINDAW
Isang Epikong Ga'dang
Si Lumalindaw, ang bayani ng Ga'dang na anak ng pinuno ng
Nabbobawan na si Kumalibac at kabiyak niyong si Caricagwat. May
kakaibang kapangyarihan siya sapagkat ilang araw lamang pamatapos
siyang ipinanganak, naging isa siyang malakas na tao. Sa kanyang
sigaw napababagsak niya ang puno ng niyog at nagagawang
mapabagsak din ang anumang iblng lumilipad sa himpapawid.
Mayroon din siyang makapangyarihang kasangkapan at agimat- ang
ayoding, isamg uri ng instrumentong kawayan, na kapag tinugtig ang
mga kuwerdas sa magkabilang dulo ay naghahayag ng mga niloloob
ng sinumang tumugtugtog.
42. Unang naging asawa nu Lumalindaw si Menalam at
nagkaanak sila ng kambal, sina Yadan at Busilelaw. Sa
kanyang pangalawang asawa, kambal din ang naging
anak, at pinangalanan din na Yadan ang lalaki at
Imugan ang babae. Nagkaroon pa ng tatlong asawa si
Lumalindaw, sina Carinuwan, Caligayan at
Guimbangun at nagkaanak da mga ito ng lalaki na
pinangalanan din niyang Yadan. Sa pagtatapos ng
epiko, magtitipun-tipon ang kanyang mga anak na
pare-pareho ang ngalan at makikilala nila ang isa't isa
bilang magkakapatid.
43. TULA
Ito ay isang anyo ng panitikan na
nagpapahayag ng damdamin ng isang tao.
Ito ay binubuo ng mga saknong at ang mga
saknong ay binubuo ng mga taludtud.
Ito ay may sukat at tugma o malaya man
ay nararapat magtaglay ng magandang
diwa at sining ng kariktan.
44. Dumheb Ako Dumanis
Itinatago ko ang aking mukha at umiiyak tuwing
makita ko
Ang aking mga kababata
Lahat sila'y tumatangkad at mas malaki pa
Sa mga halamang chipuhu at nunuk
Subalit ako, ang kawawang ako, di man lang
tumangkad
Gaya ng damo sa pastula
Ngayon para akong ligaw
Na kahoy na di man lang tinangkang hanapin
Ng aking mga pinsan at ibalik sa tahanan.
45. MEDIKO
ni Benigno Ramos
May isang medikong natapos mamatay
Nagtangkang umakyat sa sangkalangitan,
Siya, na sa lupa ay iginagalang,
Walang salang doo'y may sadyang luklukan.
Yang kaluluwang ngayo'y naglalakad
Walang automobil at resetang hawak,
Sa gitna ng ilang ay iiyak-iyak
Na animo'y batang nat'yanak sa gubat
46. Nag-iisa siyang bumangon sa hukay
At wakang aliping sa kanya'y nagbantay
Walang konsulteryong siksikan sa dalaw
Walang telepono na nananawagan
Walang taning damit sa kanyang paglakad
Kung hindi ang lambong ng maputing ulap.
Wala ni isa mang taong makausap,
Ang lahat sa kanya ay kasindak-sindak
47. Tumuktok sa ointo, pagdating sa kangit,
'Huwag kang tumuloy!" ang sigaw ng tinig.
Sa bayan ng Diyos ay walang may sakit,
Dito ay wala kang kwartang mahahapit.