Η Αγία Σοφία και οι μετασχηματισμοί στην Τουρκία του Έρντογαν
1. Η Αγία Σοφία
και οι μετασχηματισμοί στην Τουρκία του Έρντογαν
Το Καφενείο της Πέμπτης
6 Αυγούστου 2020
Νίκος Μούδουρος
2. Ποια είναι η τουρκική Δεξιά και ποια η σημασία της;
• Η «προσαρμογή» της φυσικής επιστήμης και των τριών καταστάσεων της ύλης:
1. Εθνικισμός: Στερεά.
2. Συντηρητισμός: Αέρια.
3. Ισλαμισμός: Υγρή. Μπορεί να ενεργοποιηθεί σε αμέτρητες συγκυρίες, ρευστή και σε διαρκή
εξέλιξη. Κάποτε «στερεοποιείται» και αποτελεί τον βασικό άξονα.
• Η σημερινή εξουσία: Ισλαμική ή συνασπισμός μιας «μεγάλης δεξιάς»;
• Η Αγία Σοφία ως ένας χώρος συμμαχίας των ρευμάτων της τουρκικής Δεξιάς από την δεκαετία
του 1950.
• Ποια η διαφορά με τον Κεμαλισμό/κεμαλικό ή ρεπουμπλικανικό εθνικισμό; Ποια η θέση του
αλυτρωτισμού, του (εθνικού) κράτους και της θρησκείας;
3. Ο κεμαλισμός και το μονοκομματικό κράτος
• Οι κοινωνικές συμμαχίες του Μουσταφά
Κεμάλ και η σημασία της πρώτης
Εθνοσυνέλευσης του 1921.
• Κατάργηση του Σουλτανάτου 1922,
κατάργηση του Χαλιφάτου 1924.
• Η «πολιτιστική επανάσταση» και το
μονοκομματικό κράτος. Η σημασία της
περιόδου από το 1925.
• Το κράτος ως η βασική δομή
μετασχηματισμού:
1. Στην οικονομία και το πολιτικό σύστημα. Η
«κοσμική» αστική τάξη και οι νέες
κοινωνικές συμμαχίες.
2. Στο επίπεδο ταυτότητας και ιδεολογίας. Η
ιστορία του τουρκικού έθνους. Η επιλογή
της προ-οθωμανικής/προ-ισλαμικής
περιόδου ως ιδρυτικές στιγμές της
ιστορίας (Μερικά παραδείγματα
μεταρρυθμίσεων)
4. Η θέση της θρησκείας και της οθωμανικής ιστορίας
5. Η Αγία Σοφία ως χώρος αντιπαράθεσης
Η «κεμαλική» Αγ. Σοφία και οι προεκτάσεις της
• Το 1932 για πρώτη φορά με οδηγία του
Μουσταφά Κεμάλ στην Αγία Σοφία γίνεται
προσευχή στην τουρκική γλώσσα.
• Το 1934 αποφασίζεται η μετατροπή σε
μουσείο.
• Η «εκδίκηση»: Αρχικά η Αγία Σοφία ως το
«οποιοδήποτε τζαμί». Στη συνέχεια ως χώρος
εξοβελισμού της αυτοκρατορικής κληρονομιάς.
Η επίσκεψη του Μουσταφά Κεμάλ στο μουσείο
της Αγίας Σοφίας
6. Ισλαμισμός και οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις
• Τα βασικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά του
«τουρκικού Ισλάμ». Έντονη η πτυχή του
«γηγενούς και εθνικού» (Yerli ve Milli)
• Ο ισλαμισμός και η βασική αντίφαση της
σύγχρονης ιστορίας της Τουρκίας. Το πρόβλημα
του «χώρο-χρόνου».
• Ο κεμαλισμός ως μια «ιστορική παρένθεση»
και μια ανωμαλία που πρέπει να κλείσει.
• Γιατί πρέπει να κλείσει η «κεμαλική
παρένθεση»;
1. Κατάρρευση της αυτοκρατορίας.
2. Μιμητισμός της Δύσης.
3. Εσωτερική αποικιοκρατία.
4. Η υποδούλωση του millet-i hakime.
9. Η σημασία της
Αγίας Σοφίας
• Διάγγελμα Έρντογαν στις 10 Ιουλίου 2020:
«Η απόφαση αυτή (μετατροπή Αγ. Σοφίας σε
μουσείο) που λήφθηκε την περίοδο του
μονοκομματισμού, ήταν προδοσία προς την
ιστορία, αλλά και αντίθετη με τον νόμο».
• Το «αυτοκρατορικό τέμενος» στην
αυτοκρατορική πόλη.
• Τι είναι η «άλωση» / Fetih: Το κλείσιμο μιας
εποχής και το άνοιγμα μιας νέας (Pax –
Ottomana). Η κατάκτηση της καρδιάς και της
συνείδησης.
• Η δημαρχία Έρντογαν ως η έναρξη της
«δεύτερης άλωσης».
13. Η εξέλιξη του ισλαμισμού στην Τουρκία
• Η αυτόνομη οργάνωση του ισλαμισμού ως διάσπαση της αστικής τάξης στην Τουρκία. Ο
Έρμπακαν και τα επιμελητήρια.
• Κίνημα μικροαστών (ελεύθερων επαγγελμάτων) στην πόλη και στην ύπαιθρο.
• Η σημασία της αστικοποίησης του πληθυσμού.
• Το ΑΚΡ ως η διάσπαση του ισλαμικού κινήματος και η αφομοίωση της κριτικής ενάντια στο
σύστημα. Η πρώτη περίοδος της «διευρυμένης ηγεμονίας».
• Η καθιέρωση στην εξουσία και η Νέα Τουρκία ως «περιορισμένη/αποσπασματική ηγεμονία».
Ποιο είναι σήμερα το έθνος και ποια η νέα κρατική ιδεολογία.
• Το ζήτημα της επιβίωσης (Beka).
• Το προεδρικό σύστημα και το διπολικό σύστημα.
• Ο Έρντογαν ως ο ρυθμιστής του μπλοκ εξουσίας και η «εξαφάνιση» του ΑΚΡ.
