1. PRAKTIKAL 4: MIKROSKOP DAN TELESKOP
Tajuk Mikroskop dan teleskop
Objektif Untuk mengenalpasti keperluan dan keadaan yang perlu
untuk meningkatkan kuasa pembesaran bagi teleskop
astronomi dan mikroskop kompaun.
Pengenalan Suatu objek dapat dilihat oleh seseorang pemerhati apabila imej
yang dihasilkan oleh kanta mata jatuh pada retina. Saiz imej yang
dilihat berkadar terus dengan sudut penglihatan. Sudut penglihatan
ialah sudut yang dicakup oleh objek dan imej pada mata. Mata
manusia yang normal adalah terhad bidang penglihatannya iaitu
tidak boleh melihat objek yang terlalu jauh,dekat ataupun kecil. Oleh
itu,alat-alat optik seperti teleskop dan mikroskop digunakan untuk
membesarkan sudut penglihatan. Jarak terdekat untuk penglihatan
jelas manusia ialah 25 cm. Disebabkan kanta cembung boleh
berubah-ubah ciri imejnya,maka kebanyakan alat-alat optik
menggunakan kanta cembung. Untuk mengkaji alat-alat optik kita
mesti mengetahui kegunaan,struktur,pelarasan normal,rajah
sinar,dan ciri imej terakhir.
Kanta ialah sebarang bahan lutsinar yang mempunyai sekurang-
kurangnya satu permukaan melengkung. Alat-alat optik yang
memainkan peranan penting dalam kehidupan harian ialah kamera,
mikroskop,dan teleskop. Kesemua alat-alat tersebut mempunyai
kanta. Terdapat dua jenis kanta utama iaitu kanta penumpu dan
kanta pencapah. Kanta penumpu pula terbahagi kepada 3 iaitu
kanta dwicembung,kanta plano-cembung dan kanta meniskus
menumpu. Kanta pencapah pula terbahagi kepada 3 iaitu kanta
dwicekung,kanta plano-cekung dan kanta meniskus mencapah.
Kanta penumpu atau kanta cembung mempunyai bahagian tengah
yang lebih tebal daripada bahagian tepi. Sinar-sinar cahaya yang
selari akan menumpu selepas melalui kanta ini.
Manakala bagi kanta pencapah atau kanta dwicekung, bahaguan
tengahnya lebih nipis daripada bahagian tepi. Kanta ini mencapah
sinar-sinar cahaya selari supaya ia seolah-olah berpunca dari satu

2. titik di belakang kanta.
Rajah 1.1 Kanta penumpu dan pencapah
Sinar-sinar cahaya yang selari dari objek yang berada di infiniti akan
menumpu selepas melalui kanta menumpu. Manakala,sinar-sinar
cahaya yang selari dari objek yang berada di infiniti akan mencapah
melalui kanta pencapah.
Terdapat beberapaistilah optik yang digunakan. Antaranya :
I. Pusat optik
Titik di pusat kanta di mana cahaya melaluinya tanpa
mengalami sebarang pembiasan.
II. Paksi utama
Garis yang dilukis tegak lurus kepada kanta dan melalui
pusat optik.
III. Fokus utama,F
Titik di atas paksi utama di mana cahaya yang selari dengan
paksi utama akan menumpu selepas melalui kanta penumpu.
IV. Jarak fokus,f
Jarak dari fokus utama ke pusat optik.
V. Jarak objek,u
Jarak dari pusat optik ke objek.
VI. Jarak imej,v
Jarak dari pusat optik ke imej.
VII. Satah fokus

3. Satah yang berserenjang dengan paksi utama dan melalui
fokus utama.
Kuasa kanta adalah suatu sukatan kemampuan sesuatu kanta
untuk menumpukan atau mencapahkan sinar-sinar cahaya yang
melaluinya. Jarak fokus dihubungi dengan kuasa kanta melalui:
Kuasa (D)= 1/ jarak fokus (m)
Unit kuasa kanta ialah diopter (D). Kuasa kanta adalah berkadar
songsang dengan karak fokus. Bagi kanta penumpu,kuasa dan
jarak fokusnya adalah bernilai positif. Bagi kanta pencapah,kuasa
dan jarak fokusnya adalah bernilai negatif. Kuasa paduan bagi dua
kanta nipis yang bersentuhan sama dengan jumlah kuasa kedua-
dua kanta.
Kuasa Kanta Paduan= Kuasa Kanta 1 + Kuasa kanta
2
Ciri-ciri imej yang dibentuk oleh kanta penumpu bergantung kepada
kedudukan objek dari kanta dan jarak fokus kanta itu. Kedudukan
objek dari kanta akan mempengaruhi ciri-ciri imej yang terbentuk
seperti:
a. Kedudukan imej
b. Saiz imej
c. Imej sahih atau imej maya
d. Imej tegak atau songsang
Ciri-ciri imej yang dibentuk oleh kanta pencapah pula adalah tidak
bergantung kepada jarak objek dan kanta.Imej bagi kanta pencapah
ialah:
a. Maya
b. Tegak
c. Terletak di antara objek dan kanta

4. d. Mengecil
Persamaan kanta secara formula:
1/u + 1/v = 1/f
Di mana:
u = jarak objek
v = jarak imej
f = jarak fokus
Persamaan kanta ini adalah bagi kedua-dua kanta penumpu dan
kanta pencapah. Peraturan tanda yang digunakan ialah bagi sahih
adalah positif manakala bagi maya adalah negatif.u dikatakan
negatif jika objek adalah maya, u dikatakan positif jika objek adalah
sahih.v adalah positif jika imejnya adalah sahih,v adalah negatif jika
imejnya adalah maya.
Manakala f adalah positif bagi kanta penumpu,f adalah negatif bagi
kanta pencapah.
Pembesaran linear,
m= tinggi imej
tinggi objek
m= jarak imej
jarak objek
m = v/u
Suatu objek dapat dilihat bila imej yang terbentuk oleh kanta mata
jatuh pada retina. Saiz imej yang terbentuk bergantung kepada saiz
sudut penglihatan. Mata yang normal mempunyai satu had
penglihatan iaitu tidak boleh melihat objek yang terlalu jauh. Dekat
atau kecil.
Teleskop dan mikroskop dapat memperluaskan bidang penglihatan
dengan menambahkan sudut penglihatan mata
( menghasilkan imej maya yang besar).

5. Rajah 1.2 Teleskop astronomi
Teleskop terdiri daripada dua kanta penumpu iaitu kanta objektif
dan kanta mata. Kanta objektif terletak dibahagian depan objek
sementara kanta mata di bahagian belakang kanta objektif. Kanta
objektif adalah kanta yang berjarak fokus panjang, sementara kanta
mata adalah kanta berjarak fokus pendek ( f0>fm).
Sinar cahaya yang selari dari objek di infiniti difokuskan oleh kanta
objektif. Imej Iyang dibentuk adalah:
a. Sahih
b. Tertonggeng
c. Mengecil
Imej Ijuga terletak pada titik fokus kanta mata dan bertindak sebagai
objek bagi kanta mata. Oleh sebab imej Iterletak pada titik fokus
kanan mata, imej akhir yang terbentuk adalah bersifat:
a. Maya
b. Tersongsang
c. Membesar
d. Berada di infiniti
Pembesaran yang dihasilkan oleh teleskop boleh dihitung dengan

6. menggunakan rumus:
Pembesaran
= (Kuasa kanta mata/Kuasa kanta objektif)
daripada
= Jarak fokus kanta objektif ,f0/jarak fokus kanta mata,fm
Pembesaran yang tinggi dapat diperolehi dengan menambahkan
kuasa kanta mata dan merendahkan kuasa kanta objektif. Jumlah
jarak di antara kanta objektif dan kanta mata adalah sama dengan
(f0+fe). Imej akan kelihatan lebih terang sekiranya diameter kanta
objektif dibesarkan kerana lebih banyak cahaya akan dibenarkan
masuk ke dalam teleskop.
Mikroskop Majmuk
Kuasa yang terletak di depan objek ialah kanta objektif sementara
kanta yang terletak di belakang kanta objektif ialah kanta mata.
Jarak fokus kanta mata yang digunakan dalam mikroskop adalah
lebih panjang daripada jarak fokus kanta objektif ( fm>fo).
Objek yang hendak dikaji diletakkan di depan kanta objek di antara
Fo dan 2F0.
Sekarang imej II bertindak sebagai objek kepada kanta mata.
Kedudukan kanta mata diubahsuai supaya imej IIberada pada jarak
yang kurang daripada jarak fokusnya.
Oleh sebab imej II, berada pada jarak kurang daripada jarak fokus
kanta mata,ciri-ciri imej terakhir yang terbentuk ialah:
a. Maya
b. Tertonggeng
c. Lebih besar dari objek
Jumlah jarak diantara kanta objektif dan kanta mata adalah lebih
daripada (f0+fm). Mikroskop membesarkan satu objek dengan
membesarkan sudut penglihatan pada mata pemerhati ( ðm/ð0).
Hipotesis Aktiviti 2:

7. Semakin tinggi jarak fokus kanta objektif,semakin meningkat
magnifikasi.
Aktiviti 3:
Semakin meningkat kekuatan jarak objektif, semakin tinggi daya
pembesaran.
Pemboleh Dimanipulasi : jarak fokus kanta objektif / Kekuatan jarak objektif
ubah Bergerak balas:Daya pembesaran yang dihasilkan
Dimalarkan : Jenis kanta mata, jenis kanta objektif
Bahan / Radas Pemegang kanta, pembaris meter, torchlight, plastisin dan kanta
cembung. (+2.5 D, +7 D, +14 D, + 20 D)
Prosedur Aktiviti 1: Mencari jarak fokus bagi kanta cembung
1. Letakkan kanta ke arah tingkap dan pegang sekeping
kertas di belakang kanta. Gerakkan kertas anda ke
hadapan dan belakang supaya satu imej seperti pokok
terbentuk di atas kertas.
2. Apakah ciri-ciri imej yang terbentuk?

8. 3. Ukur dan catatkan jarak fokus iaitu jarak di antara kanta
dan imej. Ulangi untuk beberapa kanta cembung yang lain.
4. Bina satu gambarajah sinar yang menunjukkan bagaimana
imej terbentuk untuk kanta cembung bagi objek yang jauh.
Aktiviti 2:Membinasebuah teleskop.
1 Anda diberi beberapa kanta cembung yang berbeza jarak
fokus.. Bina sebuah teleskop dengan mendapatkan imej
bagi satu objek yang jauh.

9. 3. Apakah ciri-ciri imej yang terbentuk?
3. Dengan bantuan satu gambarajah sinar, tunjukkan
bagaimana anda ‘set up’ teleskop anda.
Aktiviti 3: Membina sebuah mikroskop majmuk.
1. Anda diberi beberapa kanta cembung yang berbeza jarak
fokus. Untuk mikroskop anda memerlukan dua kanta
cembung yang mempunyai kuasa yang besar iaitu jarak
fokus kecil.

10. 2. Bina sebuah mikroskop dengan mendapatkan imej bagi satu
objek dekat. Contohnya huruf besar A.
3. Apakah ciri-ciri imej yang terbentuk?
4. Dengan bantuan satu gambarajah sinar, tunjukkan
bagaimana anda ‘set up’ mikroskop anda.
Keputusan Aktiviti 1
Imej yang terhasil adalah nyata, lebih kecil dan dalam keadaan terbalik

11. Jarak fokus imej untuk 3 kanta yang berbeza:
Kanta A : 20 cm
Kanta B : 16 cm
Kanta C : 8 cm
Gambarajah sinar untuk objek yang jauh melebihi jarak 2 fokus.
Objek jauh daripada 2F
Objek
Imej
Imej yang terhasil adalah terbalik, lebih kecil dan jelas.
Gambarajah sinar untuk objek yang jauh melebihi jarak 2 fokus.
Objek jauh daripada 2F
Objek
Imej
Imej yang terhasil adalah terbalik, jelas tetapi
mempunyai saiz yang sama.

12. Aktiviti 2
Teleskop yang dibina dengan menggunakan 2 kanta cembung
Untuk membina teleskop, dua kanta cembung digunakan.
Terdiri daripada kanta objektif/objek dan kanta mata.
Kanta objektif berada di depan yang mana ianya lebih tebal,
berkuasa rendah dan jarak focus yang lebih
jauh.(berhampiran tingkap)
Kanta mata berada di bahagian belakang yang mana ianya
lebih nipis dan jarak focus yang lebih dekat daripada kanta
objektif.
Satu imej akhir yang maya, songsang dan lebih besar
daripada objek di infiniti. Kanta mata bertindak sebagai kanta
pembesar
Sinar selari daripada satu objek jauh membentuk satu imej I
yang songsang, nyata dan mengecil di titik focus yang
sepunya bagi kedua-dua kanta.

13. I menjadi objek bagi kanta mata dan membentuk di dalamnya
satu imej akhir I1 yang songsang(tegak berbanding I), maya
dan lebih besar dari objek di infiniti. Kanta mata bertindak
sebagai kanta pembesar.
Dalam penyelarasan normal, jarak diantara dua kanta adalah
sama dengan jumlah panjang focus, L0 = fe + fo.
pembesaran teleskop dalam penyelarasan normal diberi
oleh:
Aktiviti 3
Untuk membina mikroskop, dua kanta cembung digunakan.
Terdiri daripada kanta objektif/objek dan kanta mata.
Kanta objektif berada di depan yang mana ianya lebih nipis
dan jarak focus yang lebih dekat.(berhampiran tingkap)
Kanta mata berada di bahagian belakang yang mana ianya
lebih tebal dan jarak focus yang lebih jauh daripada kanta
objektif.
Objek yang terbentuk adalah jelas, tidak terbalik dan imej
lebih jelas.

14. Pada peringkat pertama, sebiji kanta objektif diletakkan diantara
objek dan mata.
Kedudukan objek adalah lebih jauh daripada jarak focus F’.
Objek dilihat melalui kanta tersebut kelihatan terbalik, sama saiz
dengan objek dan nyata.
Pada peringkat kedua, kanta mata membesarkan imej yang
terhasil.
Selain imej yang dihasilkan lebih besar daripada objek/imej asal, ia
berada dalam keadaan betul(tidak terbalik) dan nyata.
F0
Fe
I1
F0
I2
Kedua-dua kanta objek dan kanta mata mempunyai jarak focus
yang pendek.
Objek membentuk imej I1yang nyata, songsang dan lebih besar
daripada objek didalam kanta objek.
I1 menjadi objek bagi kanta mata dan membentuk didalamnya imej
I2 yang maya, songsang tetapi tegak berbanding dengan I1 dan
lebih besar daripada objek.
Dalam penyelarasan normal, jarak diantara kanta adalah lebih
besar daripada jumlah panjang focus. L0> fO + fe
Perbincangan Sebuah teleskop astronomi digunakan untuk melihat objek
yang sangat jauh seperti planet dan bintang-bintang. Ia terdiri

15. dari dua kanta cembung iaitu objektif kepada jarak fokal f o
dan kanta mata dari fe jarak fokal (lebih pendek dari f0).
Tujuannya mengumpul sinar lampu selari dari sebuah objek
yang jauh untuk membentuk imej,yang nyata,terbalik dan
tertumpu pada titik fokus.
Imej dibentuk pada objek atau kanta mata. Kanta mata
bertindak sebagai kaca pembesar dan disesuaikan untuk
menghasilkan gambar akhir yang adalah maya,terbalik dan
diperbesar.
Pembesar,M dari sebuah teleskop astronomi ditunjukkan
dalam,
M=Tinggi imej/tinggi objek
M=Jarak fokal kanta objektif/jarak fokal kanta mata
Jarak antara dua kanta atau panjang teleskop adalah
L=(fo+ fe)
Sebuah mikroskop kompaun digunakan untuk melihat dan
memeriksa objek yang sangat kecil seperti bakteria. Ia terdiri
dari dua kanta cembung yang mempunyai jarak fokal yang
pendek, yang mana objektif atau jarak fokal, fo dan kanta
mata jarak fokal,fe (lebih panjang daripada fo).
Objek diletakkan pada jarak, u iaitu lebih besar daripada fo
untuk tujuan membentuk sebuah gambar yang nyata,terbalik
dan diperbesar. Pembesaran,M mikroskop kompaun
ditunjukkan dalam,
M=ketinggian imej/ketinggian objek
Dalam pembesaran umum,M dari mikroskop kompaun boleh
dikira dari formula,

16. F=m0 x me
Dimana,
mo=magnifikasi objektif
me=magnifikasi kanta mata
Langkah 1. Pelajar perlu berhati-hati sewaktu mengendalikan kanta mata
berjaga-jaga dan kanta objektif bagi mengelakkannya jatuh dan pecah.
2. Pelajar hendaklah memastikan bahawa lampu ditutup bagi
mendapatkan titik yang terbaik.
3. Sebelum melakukan eksperimen, pelajar perlu memahami
konsep kanta dan optik dengan baik agar dapat menjalankan
eksperimen dengan baik.
Kesimpulan Meningkatkan daya pembesaran kedua teleskop astronomi
dan mikroskop kompaun adalah sangat perlu demi
keberkesanan kedua-dua alat. Untuk mikroskop
kompaun,adalah sangat sesuai untuk menggunakan dua
kanta cembung dengan kekuatan pembesaran tinggi.
Manakala untuk teleskop astronomi sangat sesuai untuk
menggunakan dua kanta cembung,satu dengan kekuatan
pembesaran tinggi dan satu dengan kuasa pembesaran
rendah.
Soalan
1. Nyatakan fungsi kanta objektif dan kanta mata yang terdapat
pada teleskop
Kanta objektif menumpukan sinar cahaya yang jauh lalu
membentuk imej yang nyata, songsang dan mengecil di titik
fokus kanta mata
Manakala kanta mata pula membesarkan imej kanta objektif
itu.Ciri imej terakhir ialah infiniti, maya, songsang dan lebih

17. besar dari objek.
2. Bagaimanakah kuasa pembesaran bagi mikroskop dapat
ditingkatkan?
Kuasa pembesaran mikroskop majmuk pula boleh
ditingkatkan jika kita mengurangkan panjang fokus kanta
objek.Dalam mikroskop majmuk kanta objek berperanan
menghasil pembesaran imej objek kali pertama sebelum imej
ditukarkan semula menjadi objek bagi kanta mata.Panjang
minimum fokus bagi kanta objek adalah 5 cm kerana jika
panjang fokus kanta objek terlalu pendek imej yang
dihasilkan akan pecah dan tidak sempurna.Manakala bagi
kanta mata pula, panjang fokus kanta mata yang terdapat
pada mikroskop haruslah ditigkatkan jika kita ingin
meninggikan kuasa pembesaran mikroskop
3. Nyatakan rumus untuk magnifikasi dikira bagi mikroskop?
Untuk meningkatkan magnifikasi, kita boleh
meningkatkanjarak fokal kanta objektif.
Oleh itu, m =
Untuk meningkatkan daya pembesaran, kita bolehlah
meningkatkan kekuatan kanta objektif yang menghasilkan
gambar yang nyata, terbalik dan diperbesarkan pada
mikroskop majmuk. Manakala imej adalah nyata, terbalik dan
saiz imej adalah kecil pada teleskop astronomi. Ketika kita
meningkatkan kekuatan kanta objektif, kita juga
meningkatkan jarak fokal kanta objektif.

18. Rujukan
Choong, C. F. (2009). Longman Pre-U Tect STPM Physics Volume
1. Selangor Darul Ehsan : Pearson Longman .
Choong, C. F. (2010). Longman pre-U Text STPM Physics Volume
2. Selangor Darul Ehsan : Pearson Longman .
Kah, T. OLim Ching Chai, C. S. (2010). Xpress Pro Physics SPM .
Petaling Jaya : Sasbadi Sdn Bhd.
Yap Eng Keat, K. G. (2008). Logman Essential Physics Form 5
Bilingual text . Kuala Lumpur : Pearson Longman .
Yap Eng Keat, K. G. (2008 ). Longman Essential Physics Form 4
Bilingual text . selangor daruh Ehsan : Pearson Longman .
Yoon, H. H. (2005). Pre-U text Organic Chemistry . Selangor :
pearson Longman .
(n.d.). Retrieved 01 30, 2012, from cikgunaza
sains123.blogspot.com/...fizik
(n.d.). Retrieved 01 30, 2012, from
fs.um.edu.my/documents/bp/fizik_bm10.pdf
Praktikal 5: Litar Elektrik.
Hasil Untuk melihat kebaikan dan kelemahan litar bersiri dan selari dan

19. pembelajaran mencari rintangan bagi litar.
Hipotesis Semakin tinggi rintangan, R, semakin kurang arus, I.
Pembolehubah a) Dimalarkan : Bilangan bateri
b) Dimanipulasi : Pemasangan mentol berfilamen/ Perintang
c) Bergerak balas : Kecerahan mentol filamen
Teori Litar elektrik ialah lintasan yang membenarkan arus elektrik mengalir
melaluinya. Satu litar lengkap mestilah mempunyai pembekal tenaga
elektrik seperti bateri, wayar penyambung dan perintang. Terdapat 2 jenis
litar iaitu litar bersiri dan litar selari. Terdapat 2 susunan litar elektrik iaitu
litar bersiri dan litar selari.
Dalam suatu litar bersiri, dua atau lebih perintang disusun dalam
satu baris. Arus, I yang sama mengalir menerusi setiap perintang. Jumlah
beza keupayaan,V adalah bersamaan dengan hasil tambah tiap-tiap
perintang, VT = V1 + V2 + V3 . Jumlah rintangan adalah sama dengan hasil
tambah tiap-tiap rintangan, RT = R1 + R2 + R3. Beza keupayaan, V yang
merentasi setiap perintang R adalah berkadar terus dengan nilai R itu. (V α
R).
Dalam litar selari, dua atau lebih perintang disusun dalam beberapa
baris. Beza keupayaan, V merentasi setiap perintang adalah sama. Jumlah
arus, I adalah bersamaan dengan hasil tambah arus bagi tiap-tiap cabang
lintasan. IT = I1 + I2 + I3 . Jumlah rintangan adalah sama dengan hasil
tambah tiap-tiap rintangan, 1/RT = 1/R1 + 1/R2 + 1/R3. Arus, I yang
menerusi setiap perintang adalah berkadar sonsang dengan nilai R. (I α
1/R).

20. Rajah 1
Bahan: Pemegang bateri, bateri, wayar, mentol, ammeter dan voltmeter.
Aktiviti 1: Membina litar bersiri dan selari.
Rajah 1 : litar bersiri dan litar selari
Langkah-langkah:

21. 1. Kedua-dua litar di bawah dibina dengan menggunakan pemegang
bateri, bateri, wayar dan mentol.
LITAR BERSIRI LITAR SELARI
2. Semua wayar disambungkan dan cahaya mentol diperhatikan.
Kecerahan mentol bagi kedua litar dibandingkan dan dicatatkan.
3. Sekarang, satu mentol dilonggarkan bagi setiap litar. Apa yang
berlaku dalam kedua litar dibanding dan dicatatkan.
4. Ammeter dan voltmeter dalam kedua litar. ( Ammeter dipasang
secara bersiri dan voltmeter secara selari) disambungkan.. Bacaan
ammeter dan voltmeter dicatatkan. Satu jadual yang sesuai untuk
mencatat bacaan telah dibina.
5. Jumlah rintangan bagi setiap litar dikira.
Keputusan :
Litar bersiri dengan 2
mentol
Mentol pertama di sebelah
kanan gambar menyala
lebih terang daripada
mentol yang kedua di
sebelah kiri.

22. Litar selari dengan 2
mentol
Kedua-dua mentol
menyala dengan terang
pada kadar kecerahan
yang sama.
Apabila satu mentol dari setiap litar ditanggalkan, mentol yang tinggal
pada kedua-dua litar mengeluarkan cahaya pada kadar kecerahan yang
sama.
Litar elektrik satu mentol
dengan satu voltmeter
dipasang secara selari
Mentol menyala dengan
terang dan jarum voltmeter
menunjuk pada angka 3.
Ini menunjukkan tenaga
yang melalui litar tersebut
adalah sebanyak 3volt.
Litar selari dengan Ammeter dipasang secara bersiri dan voltmeter secara
selari

23. kedua-dua mentol
menyala dengan kadar
kecerahan yang sama
Jarum ammeter pertama
menunjuk pada angka 0.5
dan jarum voltmeter
menunjuk pada angka 2.5.
Jarum ammeter kedua
menunjuk pada angka 0.2
dan jarum voltmeter pada
2.2.
Litar bersiri dengan Ammeter dipasang secara bersiri dan voltmeter secara
selari
kedua-dua mentol
menyala dengan kadar
kecerahan yang tidak
sama
Jarum ammeter menunjuk
pada angka 0.2 dan jarum
voltmeter pertama
menunjuk pada angka 1.7
dan
jarum voltmeter kedua
menunjuk kepada 1.2.
jarum ammeter juga
menunjuk pada 0.2.
Kiraan untuk mengukur rintangan pada setiap litar.
1. RINTANGAN PADA LITAR BERSIRI
1. 2.

24. Jumlah rintangan= 6Ω + 8.5Ω = 14.5Ω
2. RINTANGAN PADA LITAR SELARI
1. 2.
= .0
= +
= 0.208 + 0. 909
= 0.2989
R=
Jumlah rintangan =3.34Ω

25. Soalan-soalan
1. Jelaskan apa yang berlaku pada mentol-mentol dalam litar bersiri
Pengetahuan
jika salah satu mentol terbakar? Jelaskan apa yang berlaku pada
dan Kemahiran:
mentol-mentol jika satu lagi mentol ditambah secara bersiri?
Keadaan ini sama dengan keadaan 2 iaitu apabila salah satu mentol
dilonggarkan. Merujuk kepada keputusan eksperimen, apabila satu
mentol dalam litar bersiri terbakar atau terputus dari litar, mentol
yang kedua akan turut terpadam. Ini kerana litar tersebut menjadi
litar tidak lengkap kerana arus, I tidak dapat melalui litar tersebut.
Untuk litar bersiri, hanya terdapat satu lintasan untuk arus
melaluinya.
2. Jelaskan apa yang berlaku pada mentol-mentol dalam litar selari jika
salah satu mentol terbakar? Jelaskan apa yang berlaku pada
mentol-mentol jika satu lagi mentol ditambah secara selari?
Merujuk kepada keputusan eksperimen, mentol yang kedua masih
akan bernyala tetapi kecerahannya berkurang. Ini kerana litar
tersebut masih litar lengkap, arus masih boleh melaluinya kerana
untuk litar selari tersebut, arus terbahagi kepada dua dan mengalir
mengikut lintasan mentol masing-masing. Mentol yang terbakar
tidak akan mempengaruhi laluan arus. Kecerahan 1 mentol
berkurang berbanding 2 mentol kerana rintangan bertambah, maka
arus yang mengalir berkurang. Ini menyebabkan kecerahan mentol
turut berkurang.
3. Jelaskan kenapa berlaku perbezaan kecerahan mentol dalam litar
bersiri dan selari?
Untuk litar bersiri, semakin banyak mentol filamen, semakin banyak
rintangan. Maka semakin berkurang arus yang mengalir. (R
meningkat, I berkurang). Maka kecerahan semua mentol berkurang
dan sama nyalaan.
Untuk litar selari, semakin banyak mentol filamen, semakin
berkurang rintangan. Maka semakin meningkat arus yang mengalir.

26. Maka semua mentol semakin cerah.
Aktiviti 2: Aktiviti 2: Membina kombinasi litar bersiri dan selari
Langkah-langkah:
1. Kedua litar dibina di bawah dengan menggunakan pemegang
bateri, bateri, wayar, suis, dan tiga mentol.
2. Suis disambungkan dan kecerahan setiap mentol diperhatikan.
3. Ammeter and voltmeter dalam kedua litar disambungkan. Bacaan
ammeter dan voltmeter anda untuk setiap mentol dicatatkan. Satu
jadual yang sesuai dibina untuk mencatat bacaaan anda.
4. Dari catatan bacaan anda, jumlah rintangan yang terdapat dalam
litar dikira.

27. Keputusan:
Mentol yang dipasang secara
siri menyala dengan terang
manakala mentol yang
dipasang secara selari dalam
litar ini kedua-duanya malap.
RINTANGAN Voltmeter (V) Ammeter (A) KADAR
RINTANGAN
R1 3.5 0.3 12
R2 0.6 0.3 2
R3 0.6 0.1 6
= R1 + +
= + +
= +
= +
= + 3 = 15Ω
Soalan-soalan
1. Bagaimanakah pengiraan bagi jumlah rintangan dibuat untuk litar
Pengetahuan
bersiri?
dan
Kemahiran:
Dalam suatu litar bersiri, dua atau lebih perintang disusun dalam
satu baris. Arus, I yang sama mengalir menerusi setiap perintang.
Jumlah beza keupayaan,V adalah bersamaan dengan hasil tambah
tiap-tiap perintang, VT = V1 + V2 + V3 . Jumlah rintangan adalah
sama dengan hasil tambah tiap-tiap rintangan, RT = R1 + R2 + R3.
Beza keupayaan, V yang merentasi setiap perintang R adalah

28. berkadar terus dengan nilai R itu. (V α R).
2. Bagaimanakah pengiraan bagi jumlah rintangan dibuat untuk litar
selari? Apakah yang akan berlaku pada arus yang mengalir
sekiranya banyak mentol disambung secara selari?
Dalam litar selari, dua atau lebih perintang disusun dalam
beberapa baris. Beza keupayaan, V merentasi setiap perintang
adalah sama. Jumlah arus, I adalah bersamaan dengan hasil
tambah arus bagi tiap-tiap cabang lintasan. IT = I1 + I2 + I3 .
Jumlah rintangan adalah sama dengan hasil tambah tiap-tiap
rintangan, 1/RT = 1/R1 + 1/R2 + 1/R3. Arus, I yang menerusi
setiap perintang adalah berkadar sonsang dengan nilai R. (I α
1/R).

29. 2. Apakah litar di rumah lebih baik disambung secara bersiri atau
selari? Jelaskan jawapan anda.
Litar selari adalah paling sesuai digunakan untuk kegunaan di
rumah. Kelebihan litar selari ialah:-
- Jika satu alat/ litar terpadam, litar lain masih boleh digunakan.
- Penambahan peralatan elektrik dalam litar selari tidak menambah
voltage/ beza keupayaan.
Litar bersiri tidak sesuai digunakan untuk kegunaan di rumah. Antara
kelemahan litar bersiri ialah:-
- Tidak boleh menutup satu peralatan elektrik/lampu tanpa memadam
peralatan lain.
- Arus akan berkurang jika semakin banyak peralatan elektrik
ditambah.

30. Kesimpulan: Semakin tinggi rintangan, R, semakin kurang arus, I.
Rujukan:
Anonymous,Advantages of Parallel Circuits, http://www.gcse.com/circ6a.htm
(23/4/2011)
Anonymous, Lesson 9: Series circuits,
http://www.furryelephant.com/content/electric ity/series-circuits/
(23/4/2011)
Lim, Lim & Toh. (2005). Fizik SPM, Petaling Jaya: Sasbadi Sdn. Bhd.