Azerbaijan NPD 2023 Rashad Huseynov UNICEF

1. İqlimə davamlı
Suyun Təhlükəsizliyi
Planı
Pilot layihə
Azərbaycan

2. Suyun Təhlükəsizliyi Planı (STP) nədir?
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi
Giriş
 Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının "İçməli suyun keyfiyyəti üzrə rəhbər qaydalar"ı su
hövzəsindən istehlakçıya qədər içməli suyun təhlükəsizliyinin idarə edilməsinə
yönələn risk əsaslı, proaktiv və qabaqlayıcı yanaşma olan Suyun Təhlükəsizliyi
Planlarının (STP) tətbiqini tövsiyə edir.
 2004-cü ildən bəri, STP-lər içməli suyun təhlükəsizliyin təmin edilməsinə yönələn ən
effektiv yanaşma kimi getdikcə daha çox qəbul edilir və dövlətlər tərəfindən təşviq
edilir, habelə dünyanın hər yerində su təchizatı müəssisələri tərəfindən tətbiq edilir

3. Suyun Təhlükəsizliyi Planı (STP) nədir?
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi
Giriş
 Aşağıdakı yollarla içməli suyun təhlükəsizliyini təmin etmək üçün üsul:
 Sistemə hərtərəfli bələd olmaq
 Problemlərin harada və necə meydana çıxa biləcəyini müəyyən etmək
 Çoxsaylı əngəllərə əsaslanan yanaşma - problemlərin baş verməsinin qarşısını almaq
üçün əngəllər və idarəetmə sistemləri qurmaq
 Sistemin bütün komponentlərinin düzgün işləməsini təmin etmək
 Risklərin qiymətləndirilməsi və idarə olunması üzrə hərtərəfli yanaşma olmaqla, su
hövzəsindən istehlakçıya qədər su təchizatının bütün addımlarını əhatə edir
 İçməli suyun təhlükəsizliyinin təmin edilməsi çərçivəsinə uyğundur

4. STP-nin ümumi maraqlı tərəfləri
Tənzimləyici orqanlar
Regional və ya yerli
hökumət
Milli hökumət
Səhiyyə
Yerli inşaatçılar,
çilingər-
santexniklər və
santexnika sistemi
elementlərinin
təchizatçıları
Su təchizatçısı
İnşaatçılar, çilingər-santexniklər, pərakəndə
ticarətçilər və istehsalçılar
Su hövzəsinin
idarəçiləri
Milli/regional su birlikləri
İSTEHLAKÇILAR
Sutoplayıcı
hövzənin
istifadəçiləri
Xam su
hövzəsi
İcma və istehlakçı
qrupları
Giriş
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi

5. STP-nin müştərək faydaları
Tənzimləyici
• Riskləri nəzərə almaqla investisiya aydın şəkildə yönəldilir və əsaslandırılır
• Gələcək tənzimləmə gündəliyini proqnozlaşdırır
• Komanda işi, planlaşdırma, əlaqələndirmə və sənədləşdirmə yaxşılaşır
• Vəzifə və öhdəliklər daha yaxşı başa düşülür
Su təchizatı
müəssisəsi
• Məhdud ehtiyatların ən səmərəli şəkildə prioritetləşdirilməsinə kömək edir
• Xərclər azalır
• Sadəcə laboratoriyada deyil, yerində təftişi stimullaşdırır
• Sistem operatorları riskləri asanlıqla müəyyən edir və idarə edir
İstehlakçı
• Su təchizatına inamı artır
• Daha təhlükəsiz su
• Daha yaxşı sağlamlıq
Giriş
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi

6. Su Təhlükəsizliyi Planlarına ümumi baxış
STP-nin
komponentl
əri
Komanda qurmaq
(1-ci modul)
Yardımçı
proqramlar
hazırlamaq
(9-cu modul)
STP-ə dövri baxış
planlaşdırmaq və
icra etmək (10-cu
modul)
STP-nin
effektivliyini
yoxlamaq
Təkmilləşdirmə planı
hazırlamaq, icra etmək
və yeniləmək (5-ci
modul)
Nəzarət tədbirlərini müəyyən
etmək və təsdiq etmək,
riskləri qiymətləndirmək və
prioritetləşdirmək (4-cü
modul)
Təhlükələri müəyyən
etmək və riskləri
qiymətləndirmək
(3-cü modul)
Hadisədən sonra
STP-yə düzəlişlər
etmək (11-ci
modul)
Su təchizatı sistemini
təsvir etmək (2-ci
modul)
Nəzarət
tədbirlərinin
monitorinqini
müəyyən etmək (6-
cı modul)
Hadisə
Rəy
İdarəetmə və əlaqə
Monitorinq
Sistemin qiymətlən.-məsi
İdarəetmə
prosedurları
hazırlamaq
(8-ci modul)
Hazırlıq
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi

7. İqlim dəyişikliyi su ehtiyatlarına necə təsir edir
İqlimə
davamlı STP
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi
Aşağı axın və suyun səviyyəsinin
azalması çirklənmənin
konsentrasiyasını artıra bilər.
Yüksək tempratur təchizat
sistemində su əsaslı patogenlər
artmasına münbit şərait yaradır.
Qrunt sularının səviyyəsinin və
yerüstü su axınının azalması su
təchizatının azalmasına və potensial
olaraq təhlükəli su mənbələrindən
istifadəyə gətirib çıxarır.
Quraqlıq şəraiti su qıtlığına və
təchizatın azalmasına səbəb ola bilər.
Yüksək tempratur su mənbələrində
siyanobakteriyaların çiçəklənməsini
artıra bilər və siyanotoksinlərin və
təbii üzvi maddələrin riskini böyüdə
bilər.
Yuma, yemək bişirmək və
gigiyena üçün su
əlçatanlığının azalması, su ilə
ilə keçən xəsətliklərə məruz
qalmanı artırır.

8. İqlim dəyişikliyi su ehtiyatlarına necə təsir edir
İqlimə
davamlı STP
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi
İnfrastruktura dəyən zərər və
nəticədə iqtisadi, sağlamlıq və
ətraf mühit təsirləri.
Artıq yağıntı və axıntı səth
sularında çirkləndiricilərin və
çöküntülərin artmasına səbəb ola
bilər.
Daşqınlar yerüstü və yeraltı suların
keyfiyyətinə müxtəlif yollarla təsir göstərir:
Çirklənmiş su quyular vasitəsilə
yeraltı sulara daxil olur.
Kanalizasiya sistemlərinin
daşması və çirklənməsi.

9. İqlimə davamlı STP nədir
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi
 İqlimə davamlı STP-lər su təchizatı müəssisələrinin iqlimə davamlılıq üzrə
qiymətləndirmələr aparması və iqlim dəyişikliyi və mövcud problemlərə proqressiv
adaptasiya üçün planlaşdırma aparması (məsələn, giriş parametrlərinin
dəyişdirilməsi) üçün sadə və sağlam çərçivə təmin edir.
İqlimə
davamlı STP

10. İqlimə davamlı STP nədir
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi
 STP prosesinin bir komponenti də təhlükələrin müəyyən edilməsi və risklərin
qiymətləndirilməsidir
 Təchiz edilən suyu çirkləndirə, su təchizatına zərər vura və ya onu poza biləcək iqlimlə
əlaqəli bütün təhlükəli hadisələri müəyyən etmək
 Təchizat zəncirində (mənbədən su kranına qədər) bütün potensial təhlükələri müəyyən
etmək
 Hər təhlükə/təhlükəli hadisə ilə əlaqəli riskləri qiymətləndirmək
 Nümunələr:
 Güclü leysan (təhlükəli hadisə) mikrobioloji patogenlərin (təhlükələrin) suyun mənbəyinə
daxil olmasına təkan verə bilər.
 Daşqınlar infrastrukturu zədələyə bilər
İqlimə
davamlı STP

11. İqlimə davamlı STP nədir
Azərbaycanda
STP
Pilot
layihəsi
 ÜST-ün STP yanaşmasını genişləndirmək
1. Su təchizatı ilə bağlı riskləri idarə etmək
2. Gələcək su təchizatının və təhlükəsizliyinin sabitliyini təmin etmək
3. Əsas su mənbələrinin davamlılığının və təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi
4. Risklərin azaldılması üçün suyun mühafizəsi (təhlükəsizliyi) və planlaşdırılması
konsepsiyası
5. Aktivlərin daha yaxşı əvəzləşdirilməsi/idarə edilməsi üçün baza təmin etmək
6. Uyğunlaşdırma və fövqəladə hallar üçün planların mövcud olmasını təmin
etmək
İqlimə
davamlı STP

12. Təşəkkürlər
Uyğunlaşdı
rma üçün
təklif