Polska Akademia Nauk a otwarta nauka Monika Małecka-Krawczyk (Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki, Polska Akademia Nauk) Prezentacja podczas webinarium z okazji udostępnienia w Bibliotece Nauki ponad 500 000 artykułów 15 listopada 2022 Platforma Otwartej Nauki http://pon.edu.pl/aktualnosci/226-ponad-pol-miliona-artykulow-w-bibliotece-nauki

1. Polska Akademia Nauk
a otwarta nauka
Monika Małecka-Krawczyk
Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki Polskiej Akademii Nauk

2. PAN - struktura
Polska Akademia Nauk ma dość złożoną strukturę, która w sposób
bezpośredni przekłada się na realizację polityki OA w działaniach
wydawniczych.
Przedsięwzięcia wydawnicze w PAN prowadzą zarówno Instytuty,
jak i Oddziały PAN, Stacje Zagraniczne, Kancelaria oraz podległe jej
pomocnicze jednostki naukowe jak np. Archiwum PAN, Biblioteka
Gdańska czy Ogród Botaniczny. Każda z tych placówek prowadzi
własną politykę wydawniczą i własną politykę otwartości.
Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki (BUPN) koordynuje większą
część przedsięwzięć wydawniczych Kancelarii PAN oraz wspiera w
działaniach wydawniczych Oddziały i Stacje.

3. Podstawy wdrożenia idei OA
1. Dnia 5 lipca 2013 r. opublikowano wspólne Stanowisko Prezydium
KRASP i Prezydium PAN z w sprawie zasad otwartego dostępu do
treści publikacji naukowych i edukacyjnych.
Rekomendowany w tym dokumencie kierunek wdrażania OA to tzw.
tryb repozytoryjny przy jednoczesnym rekomendowaniu autorom
publikacji stosowania zasady udzielania niewyłącznych licencji
wydawniczych.
2. Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań
naukowych w Polsce opublikowane przez MNiSW w 2015 r.

4. Praktyka
Do 2017 r. BUPN koordynował w różnych modelach wydawanie
ponad 80 czasopism naukowych, działania wydawnicze były
rozproszone i realizowane przy pomocy różnych narzędzi i różnych
polityk.
Lata 2017 i 2018 to czas istotnych zmian w zakresie publikowania
czasopism koordynowanych przez BUPN:
• ograniczenie liczby czasopism do ok. 50
• utworzenie własnej platformy wydawniczej Czasopisma PAN
(dawniej Czytelnia Czasopism PAN)
• konsekwentne wdrażanie polityki OA
• usystematyzowanie prawnych aspektów wydawania czasopism

5. Organizacja
BUPN kładzie ogromny nacisk na realizację polityki OA i podejmuje
szereg działań w tym zakresie:
• działania edukacyjne – współpraca z redakcjami
• tworzenie i wdrażanie formularzy udzielania licencji przez
autorów w językach polskim i angielskim we współpracy z
Działem Prawnym Kancelarii PAN
• tworzenie i wdrożenie prawidłowego oznakowania publikacji
wydawanych na tzw. wolnych licencjach
• wprowadzanie czasopism do bazy DOAJ

6. Licencje
W tej chwili większość czasopism, których wydawanie
koordynowane jest przez BUPN ukazuje się w otwartym dostępie w
oparciu o licencje Creative Commons, w którym autorzy udzielają
wydawcy licencji niewyłącznej
Najpopularniejsze licencje to CC BY 4.0 i CC BY-NC-ND 4.0

7. Finansowanie
Finansowanie czasopism wydawanych przez PAN z dotacji
budżetowej to obecnie trzy modele:
• całkowite finansowanie ze środków publicznych
• finansowanie ze środków publicznych i sprzedaż prenumeraty
drukowanej
• finansowanie ze środków publicznych i pobieranie opłat od
autorów

8. Zasoby PAN a Biblioteka Nauki
W Bibliotece Nauki rola zasobów PAN jest dwojaka. Z jednej strony
PAN dostarcza do ICM UW własne publikacje jako wydawca i te
identyfikowane są w Bibliotece Nauki jako Polska Akademia Nauk
Czytelnia Czasopism PAN (obecnie Czasopisma PAN).
Zasoby z platformy Czasopisma PAN trafiają teoretycznie najpierw
do dziedzinowych baz funkcjonujących na serwerach ICM UW:
AGRO, BazTech, CEJSH, PSJD, DML-PL, a za ich pośrednictwem do
Biblioteki Nauki. Niestety w rekordach Biblioteki Nauki nie
odnajdziemy śladu po ich pochodzeniu z tych baz, co budzi pewien
niepokój.

9. Biblioteka Nauki a CEJSH
Z drugiej strony do Biblioteki Nauki dostarczane są rekordy z bazy CEJSH.
Baza CEJSH (Central European Journal of Social Sciences and Humanities)
powołana została w Wyszehradzie 27 października 2004 r., zgodnie z decyzją
podjętą w Pradze rok wcześniej przez Prezydentów Czeskiej, Polskiej oraz
Słowackiej Akademii Nauk i Sekretarza Generalnego Węgierskiej Akademii Nauk.
Zawiera opisy bibliograficzne i abstrakty artykułów ukazujących się czeskich,
węgierskich, polskich i słowackich czasopismach naukowych poświęconych
naukom społecznym i humanistycznym. Obecnie w CEJSH udostępniamy 236 000
rekordów artykułów pełnotekstowych.
Infrastrukturę informatyczną tej bazy zapewnia ICM UW.

10. Podsumowanie
Działania prowadzone od lat przez ICM UW niewątpliwie
przyczyniają się do rozwoju idei OA w polskim środowisku
wydawniczym.
Biblioteka Nauki jest nowoczesnym narzędziem do wyszukiwania
informacji a zagregowanie zasobów dużych baz dziedzinowych,
chociażby przez efekt skali, ułatwia użytkownikowi nawigację po
zasobach pełnotekstowych.
Pytania, jakie m.in. pozostają, to problemy dotyczące trwałości
projektu, jakości rekordów oraz roli jaką pełnić mają w przyszłości
bazy dziedzinowe funkcjonujące na serwerach ICM UW.

11. Dołącz do nas w mediach
społecznościowych :-)