prezentacja wygłoszona na seminarium gościnnym w Instytucie Historii UAM , 10 grudnia 2009 r. autor: Maciej Rynarzewski

1. Maciej Rynarzewski
HISTORIA LOKALNA JAKO HISTORIA
RATOWNICZA
1/16

2. DLACZEGO WARTO RATOWAĆ
LOKALNĄ PRZESZŁOŚĆ ?
Podstawa samookreślenia w przestrzeni społecznej
oraz „negocjacji” ze światem zewnętrznym.
Zapewnienie historycznego (prze)trwania małych
społeczności
Materiał do syntezy (wtórnie!)
Nowe pole ekspansji
Przestrzeń dialogu profesjonalistów z amatorami
2/16

3. POJĘCIE BEZ DEFINICJI?
Historia lokalna w polskiej metodologii historii
Niejasności terminologiczne - „historia regionalna i lokalna” / synonim
Historia regionalna:
Wg J. Topolskiego: Pochodna regionu historycznego. Opisuje pewien układ
gospodarczy, społeczny, polityczno-administracyjny, kulturowy i psychiczny
dający się wyodrębnić z szerszej tkanki historycznej, a który związany jest
przede wszystkim z działalnością ludzi, a nie problematyką geograficzną
Wg Z. Mańkowskiego: Powinna eksponować przede wszystkim te wartości i
czynniki, które różnią daną część kraju od innych regionów.
Cel: badanie specyfiki regionu pod kątem „potrzeb wielkiej syntezy dziejów
ogólnonarodowych
Historia lokalna:
Wg J. Maternicki: przedmiotem zainteresowania jest jakaś mała społeczność
np. wsi, gminy, powiatu tworząca całość ze względu na fakt zajmowania
określonego terytorium. Historia lokalna stanowi zbiór faktów i zdarzeń, których
główną i najważniejszą cechą wspólną jest to iż zaistniały one na tym terytorium
3/16

4. POJĘCIE BEZ DEFINICJI?
Historia lokalna w polskiej metodologii historii (2)
Rozróżnienie historii lokalnej i regionalnej:
● Kwestia stosunku do historii narodowej
Rozważania metodologiczne zakończone w latach
70tych / 80tych:
● Kres możliwości rozwoju teorii?
● Zwrócenie ku nowym nurtom badawczym?
“O nowy model historycznych badań regionalnych” pod
red. K. Makowskiego, Poznań 2007
4/16

5. LOKALNOŚĆ, MAŁA OJCZYZNA
Lokalność wg Clifforda Geertza
● „Szczera” historia = historia lokalna
Lokalność wg Zygmunta Baumana
● Stygmat ery globalizacji
Nauki społeczne – projekt „Polska Lokalna”
Mała Ojczyzna – lokalizm myślowy / lokalność
wykreowana
5/16

6. ANGLO-AMERYKAŃSKIE
DOŚWIADCZENIA Z LOCAL HISTORY
Specyficzne warunki rozwoju
● Geneza local history w Wielkiej Brytanii
● Geneza local history w USA
Nowa Historia Lokalna W. G. Hoskinsa
Pluralizm
Ruch local history / family history
6/16

7. ANGLO-AMERYKAŃSKIE
DOŚWIADCZENIA Z LOCAL HISTORY (2)
Definicja local history:
● Local history is the study of history in a geographically local context and it
often concentrates on the local community. It incorporates cultural and social
aspects of history. Historic plaques are one form of documentation of
significant occurrences in the past and oral histories are another.
wg: Wikipedii
● Local history is about reconstructing past communities, in ways which make
sense, rather than worrying about issues linked to postmodernism and other
theoretical constructs which seem to approach the wider issues in a negative
rather than constructive manner. Local history was traditionally the study of a
particular local community, or group of communities (in the sense of county)
without specific reference to the broader range of events, forces and
processes impinging on those communities
wg: John Beckett, Writing Local History, Manchester 2007, s. 140
7/16

8. POTENCJAŁ HISTORII LOKALNEJ
W NOWYCH REALIACH BADAWCZYCH
Wpływ nurtów postmodernistycznych na otoczenie badawcze:
● Obalenie relacji centrum-peryferia
● Zagrożenie dla myślenia historycznego (F. Fuerdi)
Interdyscyplinarność
Barter: zapał za „know how”
Nowy odbiorca
Ewolucja pojęcia obszaru badawczego
Internet – obszar publikacji
Politeizm wartości badawczych
8/16

9. POTENCJAŁ HISTORII LOKALNEJ
W NOWYCH REALIACH BADAWCZYCH (2)
Adaptacja metod, nurtów i narzędzi badawczych:
● Alltagsgeschichte - Historia oddolna - Antropologia historyczna
Socjologia - Historia mówiona - Citizens history - Public history
Digital storytelling...
...i wiele innych
Potencjał badawczy historii lokalnej
9/16

10. ATRAKCYJNOŚĆ W NIEATRAKCYJNOŚCI
Co ratować w historii ratowniczej?
Pole zainteresowań historii ratowniczej:
● Najbardziej zagrożone fragmenty przeszłości
● Mało atrakcyjne dla badaczy tematy
● „Peryferia” historycznego postrzegania
przeszłości
10/16

11. ZADANIE HISTORII RATOWNICZEJ
Przed czym ratować?
Procesy naturalne – zapominanie, wymieranie pamięci
Procesy cywilizacyjne – utrata styczności z przeszłością
związana z wymianą ludności, migracją naturalną oraz
przymusową.
Procesy celowe – fałszowanie przeszłości ze względów
ideologicznych
11/16

12. Z „NAUKOWEGO GETTA” DO RĄK
„PRAWOWITYCH WŁAŚCICIELI”
Przed kim ratować?
Zawłaszczenie przeszłości przez profesjonalnych
historyków
„Demolowanie” przeszłości przez amatorów
Czy przeszłość musi stać się historią?
12/16

13. HISTORIA RATOWNICZA
Próba stworzenia definicji roboczej
Celem historii ratowniczej powinno być ratowanie względnie
zamkniętych fragmentów przeszłości przed zagrożeniem utraty dla
dziedzictwa ludzkiego i potrzeb przyszłych badaczy. Historia
ratownicza powinna stosować „aktywne” metody zabezpieczania
przeszłości, w ramach których należy przywracać zbadaną, opisaną,
zarchiwizowaną oraz zinterpretowaną przeszłość jej prawowitym
właścicielom. W kręgu jej zainteresowań powinny znaleźć się
przeszłości szczególnie zagrożone celowym zniekształceniem, nie
objęte siecią badań akademickich lub znajdujące się na peryferiach
historycznego postrzegania rzeczywistości.
13/16

14. CYFROWA HISTORIA LOKALNA
Usability
Visibility
Accessibility
Efektywność
Efektowność (bez efekciarstwa)
Potrzeba wypracowania „Dobrych praktyk”
● projekt Historia i Media [www.historiaimedia.org]
14/16

15. PODSUMOWANIE
Konieczność dalszego rozwoju metodologii
historycznych badań lokalnych
Wykorzystanie historii lokalnej w programie historii
ratowniczej
Cyfrowa historia ratownicza?
Weryfikacja poprzez projekt badawczy
eHumanista
15/16

16. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
16/16