ಹಲಸೂರಿನ ಸೋಮನಾಥೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಶಿವನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಚೋಳರ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು 12 ನೇ ಮತ್ತು 13 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳರಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಈಗ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ದತ್ತಿ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ಸೇರ್ಪಡೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ದೇವಾಲಯದ ಹಲವಾರು ಗಮನಾರ್ಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳಲ್ಲದೆ, ಶಿವನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ರಾವಣನು ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತವನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವ ವಿಸ್ತೃತ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯು ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು (ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ವಧಿಸುವುದು), ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿಯ ವಿವಾಹದ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಚಿತ್ರಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿವೆ. ಸಪ್ತಋಷಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ.
4. ಸ್ ೋಮನಾಥ ೋಶ್ವರ ದ ೋವಾಲರ್
ಹಲಸ ರಿನ ಹೃದಯ ಭವಗದಲಿಿರುವ ವಶವಲವವದ
ಸ್ ೇಮೇಶ್ಾರ ಎಂಬ ಶಿವನ ದ ೇವವಲಯವು
ಸುಪರಸಿದಧವವದುದು.
ಊರಿನ ಎಲ್ವಿ ರಸ್ ೆಗಳು ಈ ದ ೇವಸ್ವಾನದ ಬಳಿಯಲಿಿ
ಸಂಧಿಸುತೆವ .
5. ರಚನ
ರಚನ : ಈ ದ ೇವವಲಯವನುು ವವಸುೆಶವಸರದ ಅನುಸ್ವರ ಪೂವವಾಭಿಮುಖವವಗಿ ನಿರ್ಮಾಸಲ್ವಗಿದ .
ಚೌಕವಕವರದ ಗರ್ಾಗೃಹ, ಅಂತರವಳ, ಅರ್ಾಮಂಟಪ, ನವರಂಗ, ಪರದಕ್ಷಿಣವಪಥ, ಮುಖಮಂಟಪ, ರ್ವರ್ಸೆಂರ್, ಬಲಿಪೇಠ ಹವಗ
ಮುಖಾ ದ ೇಗುಲದ ಎಡ್ಬದಿಯಲಿಿ ಕವರ್ವಕ್ಷಿ ಗುಡಿ ಅಥವವ ಅಮಮನವರ ಗುಡಿ ಮತುೆ ವಶವಲ ಅಂಗಳವದ .
ಈ ದ ೇವವಲಯವನುು ಪರವ ೇಶಿಸಲು ಪೂವಾದಿಕಕನಲಿಿ ದ ಡ್ಡ ಗ ೇಪುರಯುಕೆ ದವಾರಬವಗಿಲಿದ . ಗ ೇಪುರ ದವಾರದ ಎದುರಿಗ ದ ಡ್ಡ
ಕಟ್ ೆಯುಳಳ ನಂದಿ ರ್ವರ್ಸೆಂರ್ವದ . ಅದರಂತ , ದ ೇವಸ್ವಾನದ ಎಡ್ ಬದಿಯಲಿಿ ಅಥವವ ಈಶವನಾ ದಿಕಕನಲಿಿ ಒಂದು ಕಲ್ವಾಣಿ ಕ ಡ್
ಇದ . ವರ್ಯನಗರದ ದ ೇವವಲಯಗಳಿಗ ಇರುವಂತ ಈ ದ ೇವಸ್ವಾನದ ಮುಂಭವಗದಲಿಿ ಉದದವವದ ಬಜವರ ಬೇದಿಯನುು
ನಿರ್ಮಾಸಲ್ವಗಿದ . ರಥಮಂಟಪ ಬಜವರ ಬೇದಿಯ ಕ ನ ಯಲಿಿ
6. ನಿಮಾಾಣದ್ ಕಾಲ
ನಿರ್ವಾಣದ ಕವಲ: ಈ ದ ೇವವಲಯ ಏಕ ಕವಲದಲಿಿ ನಿರ್ಮಾಸಿದಂತ
ತ ೇರುವುದಿಲಿ. ಇದು ಕವಲ ಕವಲಕ ಕ ತನು ವಸ್ವೆರವನುು
ವೃದಿಧಸಿಕ ಂಡಿರುವಂತ ಯ ಮತುೆ ಮನರ್
ನಿರ್ವಾಣಗ ಂಡಿರುವಂತ ಯ ಕವಣುತೆದ . ಪವರಯಶ್ಃ 9ನ ಯ
ಶ್ತರ್ವನದ ಉತೆರವರ್ಾದಲಿಿ ಈ ದ ೇವವಲಯ ಆರಂರ್ಗ ಂಡ್ು
ನವಡ್ಪರರ್ುಗಳ ಕವಲದಲಿಿ ಮತುೆ ಆನಂತರದ ಕವಲದಲಿಿ ಹಂತ
ಹಂತವವಗಿ ನಿರ್ವಾಣಗ ಳುಳತವೆ ಬಂದಂತಿದ .
ದ ೇಗುಲ ನಿರ್ವಾಣದ ರಚನವ ಶ ೈಲಿ ಮತುೆ ವನವಾಸಗಳ ಆಧವರದ
ಮೇಲ್ ಕವಲವನುು ಗುರುತಿಸಬಹುದವಗಿದ .
ಮೊದಲನ ಯ ಹಂತ ಸು. 9ನ ಯ ಶ್ತರ್ವನದ ಉತೆರವರ್ಾದಲಿಿ
(ಚ ೇಳರ ಕವಲದಲಿಿ) ಈ ದ ೇವವಲಯದ ಪವರರಂಭಿಕ ಅಂಗಗಳವದ
ಗರ್ಾಗೃಹ, ಅಂತರವಳ, ಅರ್ಾಮಂಟಪ ಮತುೆ ನವರಂಗಗಳ
ನಿರ್ವಾಣಗಳವಗಿವ .
ಪರದಕ್ಷಿಣವಪಥವರದ ಈ ದ ೇಗುಲಕ ಕ ಎರಡ್ನ ಯ ಹಂತದಲಿಿ ಅಂದರ ,
ಸು. 16ನ ಯ ಶ್ತರ್ವನದ ಪೂವವಾರ್ಾದ ಅವಧಿಯಲಿಿ ನವರಂಗ ಮತುೆ
ಗರ್ಾಗೃಹ ಸ್ ೇರಿಸಿಕ ಂಡ್ು ಸುತೆಲು ಹ ರಗ ೇಡ ಯನುು ನಿರ್ಮಾಸಿ
ಒಳವಂಕಣ ರ್ವದರಿಯ ಪರದಕ್ಷಿಣವಪಥವನುು ನಿರ್ಮಾಸಲ್ವಗಿದ .