1. Jan Beleyn
m.m.v.
Meindert Gees
Gent
17 april 2012
De Vlaamse ruimtelijke ordening in
2012: capita selecta

2. Verwelkoming
• Inleiding en voorstelling
• Doel en opzet van deze opleiding
• Bundel?

3. Outline: capita selecta
• Stand van zaken inzake de verjaring van bouwmisdrijven (en de
publieke herstelvordering): verjaren stedenbouwkundige misdrijven
nu of niet?
• De Raad voor Vergunningsbetwistingen: tendensen in de eerste
rechtspraak?
• De ‘watertoets bis’: beter dan de eerste watertoets?

4. Verjaring anno 2012

5. Verjaring anno 2012
• Kort eerst de “basics”
– stedenbouwmisdrijven zijn wanbedrijven
– in principe een verjaringstermijn van 5 jaar, maar mogelijke stuitings- of
schorsingsdaden
– verschillend aanvangspunt van de verjaring
– de publieke en de private herstelvordering
– de herstelvordering kan niet verjaren voor de strafvordering (artikel 26 V.T.Sv)

6. Verjaring anno 2012
• Duidelijkheid vóór het decreet van 4 juni 2003
– het strafbare feit van instandhouding van stedenbouwkundige overtredingen was
een voortdurend misdrijf. Samen met het aflopende misdrijf was er een
voortgezet misdrijf. Dit alles belemmerde – enkele nuances daargelaten - de
verjaring van stedenbouwmisdrijven en – door toepassing van de regel van
artikel 26 V.T.Sv – ook de verjaring van de daarop geënte herstelvorderingen
– ongeacht wanneer het primaire misdrijf plaats vond kon (bijna) nog steeds het
herstel gevorderd worden voor de burgerlijke rechtbank of strafrechtbank

7. Verjaring anno 2012
• Het Verjaringsdecreet van 4 juni 2003
– artikel 146, derde lid DRO: “De strafsanctie voor het instandhouden van
inbreuken, bedoeld in het eerste lid, 1°, 2°, 3°, 6° en 7°, geldt niet voorzover de
handelingen, werken, wijzigingen of het strijdige gebruik niet gelegen zijn in de
ruimtelijk kwetsbare gebieden, voorzover ze geen onaanvaardbare
stedenbouwkundige hinder veroorzaken voor de omwonenden of voorzover ze
geen ernstige inbreuk vormen op de essentiële stedenbouwkundige
voorschriften inzake de bestemming krachtens het ruimtelijk uitvoeringsplan of
plan van aanleg”
• Doelstelling: het creëren van rechtszekerheid (+ billijkheid)

8. Verjaring anno 2012
• Toch rechtsonzekerheid na het Verjaringsdecreet van 4 juni 2003
– allerlei grondwettigheidsproblemen (Arbitragehof nr. 136/2004, 22 juli 2004,
Cass. 23 november 2004, P.04.1032.N en Arbitragehof nr. 14/2005, 19 juni
2005). Van het derde lid van artikel 146 DRO bleef over: “de strafsanctie geldt
niet voor de instandhouding […] voor zover de handelingen, werken, wijzigingen
of het strijdige gebruik […] niet gelegen zijn in de ruimtelijk kwetsbare gebieden”
– decriminalisering of strafuitsluitingsgrond?
– quid landschappelijk waardevol agrarisch gebied?

9. Verjaring anno 2012
• Doelstelling VCRO: (nog maar eens) rechtszekerheid en billijkheid
• Hoe? Interpretatieve bepaling (decriminalisering)
– artikel 6.1.1, derde lid, ingevoegd bij decreet van 4 juni 2003 en gedeeltelijk
vernietigd bij arrest nr. 14/2005 van 19 januari 2005 van het Grondwettelijk Hof,
wordt geïnterpreteerd als volgt: “deze bepaling heft de strafbaarstelling van de
vermelde stedenbouwmisdrijven op” (6.1.2 VCRO)
– aldus: sinds 22 augustus 2003 is instandhouding buiten ruimtelijk kwetsbaar
gebied niet langer een misdrijf
– geen publieke herstelvordering meer gegrond op (het eerdere) strafbare feit van
instandhouding, tenzij in ruimtelijk kwetsbaar gebied (artikel 6.1.1, vierde lid
VCRO)

10. Verjaring anno 2012
• Hoe? Nieuwe verjaringsregeling voor de publieke herstelvordering
Ruimtelijk kwetsbaar gebied 10 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden blijft strafbaar
Openruimtegebied 10 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden is niet strafbaar
Buiten ruimtelijk kwetsbaar en buiten 5 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden is niet strafbaar
openruimtegebied
Zonder afbreuk aan de gemeenrechtelijke stuitings- of schorsingsgronden
of artikel 26 V.T.Sv.

11. Verjaring anno 2012
• Hoe? Overgangsbepaling voor de nieuwe verjaringsregels
– nieuwe termijnen gelden slechts vanaf 1 september 2009
– artikel 7.7.4 VCRO: “De totale duur van de verjaringstermijn mag evenwel niet
meer bedragen dan de termijnen vermeld in artikel 2262bis, §1, tweede en derde
van het Burgerlijk Wetboek (5-20 jaar) indien het recht om de herstelvordering in
te stellen ontstaan is vóór 1 september 2009”
• Hoe? Nieuwe lijst van ruimtelijk kwetsbare gebieden
– artikel 1.1.2,10° VCRO: LWA is geen ruimtelijk kwetsbaar gebied
• Nieuwe verjaringsregel werd (dit keer wel) grondwettig bevonden
– GwH nr. 94/2010, 29 juli 2010

12. Verjaring anno 2012
• Maar ... de administratie en rechtspraak volgen niet onmiddellijk…
• Sleutel: artikel 26 V.T.Sv
• Het gewoontemisdrijf
• Het gebruiksmisdrijf of voortzettingsmisdrijf?
• Eenheid van opzet

13. Verjaring anno 2012
• Het “gewoontemisdrijf”?
– miskenning van artikel 4.2.5° VCRO is een gewoontemisdrijf dat wordt
voortgezet in de zin van artikel 6.1.1, eerste lid VCRO
– wat is een “gewoontemisdrijf”?
– resultaat: verjaring kan geen aanvang nemen
– na eerdere betwisting in lagere rechtspraak het “Sinterklaasarrest” van het Hof
van Cassatie van 6 december 2011 (P.11.0599)
– in alle gevallen?

14. Verjaring anno 2012
• Het “gebruiksmisdrijf” of “voortzettingsmisdrijf”?
– stelling VANSANT (TMR 2010/6)
– het actief gebruiken of voortzetten is te onderscheiden van het (louter) passief
instandhouden van bouwinbreuken?
– Hof van Beroep Gent, 9de kamer, 2006/AR/771, 9 maart 2012: “Het wetens en
willens gebruiken van een wederrechtelijk bouwwerk valt eveneens onder
instandhouding, hetgeen thans gedepenaliseerd is”
– Cass. 10 januari 2012 (P.11/0843.N/1): “Het na 1 mei 2000 aanhoudend gebruik
van een constructie in strijd met de gewestplanbestemming waarbij het misdrijf
zelf voortduurt of wordt voortgezet (…) maakt geen zelfstandig misdrijf uit maar
is strafbaar krachtens artikel 146, eerste lid, 6° Stedenbouwdecreet 1999, en,
sinds 1 september 2009, krachtens artikel 6.1.1, eerste lid 6° VCRO, die zowel
het plegen, het voortzetten als het in stand houden van een inbreuk op de nog
van kracht zijnde plannen van aanleg strafbaar stellen”

15. Verjaring anno 2012
• Het “gebruiksmisdrijf” of “voortzettingsmisdrijf”?
– “[…] Anders dan het plegen of het voortzetten van de inbreuk op een
bestemmingsvoorschrift door een daarmee strijdig gebruik, die het stellen van
één of meerdere zowel positieve als aflopende handelingen van gebruik
veronderstellen, vormt de instandhouding één voortdurend misdrijf van behoud
van de delictuele toestand van gebruik die ten gevolge van voormelde positieve
handelingen is ontstaan en waaraan de dader geen einde stelt. De voltooiing van
het plegen of het voortzetten van het strijdige gebruik door het beëindigen van
voormelde positieve handelingen sluit het voortbestaan ven een met het
bestemmingsvoorschrift strijdige toestand die door dit gebruik is ontstaan, niet
uit”.
– Cass. 17 januari 2012 (P.11.0971.N/1)

16. Verjaring anno 2012
• Eenheid van opzet:
– artikel 65 Strafwetboek
– wanneer is sprake van “eenheid van opzet”?

17. Verjaring anno 2012
• Rechtszekerheid: hoegenaamd niet
• Verschil tussen handhavingstheorie en handhavingspraktijk
• Quid nieuwe verjaringsregeling?
• Oplossingen?

18. RvVb anno 2012

19. RvVb anno 2012
• Kort eerst de basics:
– met de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (Decreet van 27 maart 2009) werd
de RvVb ingevoerd als opvolger van de Raad van State in het “vergunningen-
contentieux”
– Vlaams administratief rechtscollege (GwH 27 januari 2011, 8/2011)
– doet uitspraak over vergunningsbeslissingen – validatiebeslissingen (vooralsnog
theorie) en registratiebeslissingen
– de RvVb is operationeel sinds 1 december 2009

20. RvVb anno 2012
• Rechtspraak inzake hoedanigheid
– opvallendste tendensen: RvVb sluit aan bij het formalisme van de Raad van
State en werkt volgens de nieuwe terminologie van de VCRO
– rechtspersonen (A/2010/0043 – A/2012/0051)
– CBS vs. gemeente / stad (S/2011/0040 – A/2011/0066)
– buurtcomité vs. natuurlijke persoon (A/2011/0034)
– GSA vs. Vlaams Gewest (S/2011/0097)
– Gewestelijke erfgoedambtenaar (A/2011/0186)
– VME (A/2012/0031)

21. RvVb anno 2012
• Rechtspraak inzake de ontvankelijkheid
– opvallendste tendensen: veel onontvankelijkheden en een grondig nazicht inzake
het belang
– taxipost (S/2011/0013)
– registratie omvat geen ontvankelijkheidsbeoordeling (A/2010/0045)
– afdoende omschrijving geschonden geachte rechtsregels in middel (A/2010/0024
- S/2012/0005)
– eerst mogelijke datum van aanplakking (A/2010/0011)
– BELANG: een “potentieel belang” volstaat (A/2011/0126)?
– BELANG moet actueel blijven (A/2011/0075)
– BELANG: enkel met wat in verzoekschrift staat kan rekening gehouden worden
(A/2011/0079). Wel kan het belang uit het volledige verzoekschrift gehaald
worden (A/2011/0107)
– BELANG: louter nabuurschap volstaat niet voor een derde (S/2011/0079)
– BELANG: CBS behoudt belang indien zij zelf geen beslissing neemt
(A/2011/0150)

22. RvVb anno 2012
• Rechtspraak inzake de ontvankelijkheid
– BELANG: beperkte betwistingsmogelijkheid voor deputatie na ontvankelijk
administratief beroep (S/2011/0048)
– BELANG: geen belang voor opvolger van de vergunning (A/2011/0159)

23. RvVb anno 2012
• Rechtspraak inzake het MTHEN
– opvallendste tendens: het MTHEN wordt bijna nooit aanvaard!
– basis: op de leest van de Raad van State (S/2010/0003)
– enkel met het inleidend verzoekschrift wordt rekening gehouden (S/2010/0066)
– enkel met een volledig MTHEN wordt rekening gehouden (S/2010/0021)
– niet wanneer tussenkomende partij verzaakt aan uitvoering (S/2010/0014)
– niet bij onvolledige koppeling met MV (S/2010/0065)
– wanneer wel MV voorligt: geen hinder (S/2012/0031)
– niet bij regularisatievergunningen (S/2010/0054)
– (quasi) niet bij overheden (S/2010/0036)
– enkel wanneer bijzonder gestoffeerd en gedetailleerd!
– wel schorsing (voorbeelden: S/2011/0167 - S/2012/0020 – S/2012/0060)

24. RvVb anno 2012
• Rechtspraak inzake ambtshalve middelen
– opvallendste tendens: veel ambtshalve middelen
– eerder vooral inzake hoedanigheid
– recenter: motivering in functie van het verslag van de PSA (S/2011/0012 –
A/2011/0009 – A/2011/0178)
– ook: motivering beschikkend gedeelte beslissingen deputatie (A/2010/0046)

25. RvVb anno 2012
• Varia
– impliciete verzaking (A/2010/0033)
– bij expliciete verzaking / nieuwe vergunning toch vernietiging (A/2010/0004)
– kosten ten laste van de deputatie (A/2011/0032)
– …

26. RvVb anno 2012
• Gevoelig punt: snelheid van de procedures
– de RvVb is opgericht (en werd verantwoordbaar geacht) om tot een snellere
beslissing te komen (Parl. St. Vl. P 2008-2008, 2011/1, p. 204-205)
– RvVb was in het begin “slachtoffer van eigen succes”
– LIFO?
– nu toch een verbetering merkbaar

27. RvVb de lege ferenda
• Voorstel van decreet van 29 februari 2012
– invoering van een “bestuurlijke lus”
– invoering van bemiddelingsmogelijkheden
– nadere uitwerking van de vordering tot schorsing
– invoering van een “vereenvoudigde behandeling”
– geldboete wegens een kennelijk onrechtmatig beroep
– mogelijkheid om aanvullende personeelsleden aan te stellen
– periodieke evaluatie van de raadsleden

28. Watertoets anno 2012

29. Watertoets anno 2012
• Kort eerst de “basics”:
– watertoets ingevoerd bij decreet van 18 juli 2003 betreffende het integraal
waterbeleid (artikel 8 DIW)
– verdere uitwerking bij Besluit van de Vlaamse regering van 20 juli 2006 tot
vaststelling van nadere regels voor de adviesprocedure bij de watertoets,
vermeld in artikel 8 van het decreet van 18 juli 2003 betreffende het integraal
waterbeleid
– vaak gehoorde kritiek: te complex en niet adequaat (enkele voorbeelden)
– nu o.m. een aangepast Besluit van de Vlaamse regering van 20 juli 2006 tot
vaststelling van de nadere regels voor de toepassing van de watertoets
(wijzigingsbesluit van 14 oktober 2011)
– inwerkingtreding van de “watertoets bis”: 1 maart 2012

30. Watertoets anno 2012
• Eerste wijziging: uitbreiding van toepassingsgebied
– wanneer dient tot een watertoets overgegaan te worden?
– oude regeling: zekere vergunningen, plannen en programma’s zoals opgesomd
in artikel 8, §5 DIW. Ook bij stedenbouwkundige attesten of planologische
attesten (artikel 8,§1 laatste lid DIW)
– nieuwe regeling: het bestaande lijstje wordt aangevuld met andere
vergunningen, programma’s en plannen die onderworpen zijn aan de watertoets
“voor zover het voorwerp van de betrokken vergunningen of voor zover de
realisatie van het plan of programma (of deel ervan) een schadelijk effect kan
veroorzaken” (nu bijlage 2 bij het Watertoetsbesluit). Meldingsplichtige werken
worden uitdrukkelijk uitgesloten

31. Watertoets anno 2012
• Tweede wijziging: beoordelingsschema’s worden vervangen door
een verplichte adviesvraag bij vergunningverlening
– hoe wordt de watertoets uitgevoerd?
– oude regeling: diverse, eerder complexe, beoordelingsschema’s naargelang het
soort werken
– nieuwe regeling: ook in de nieuwe regeling blijft er een voorafgaande toets
(kunnen er überhaupt schadelijke effecten zijn?). Bij die analyse moet nu soms
verplicht een wateradvies gevraagd worden (artikel 3 Watertoetsbesluit). Het
betreft nog steeds een niet-bindend advies. Het advies moet tevens uitgebreider
zijn, want moet tevens bevatten: “de inachtneming bij de beoordeling en het
voorstel (van voorwaarden en maatregelen om de schadelijke effecten te
voorkomen / herstellen / beperken / compenseren) van de relevante
doelstellingen en beginselen, vermeld in artikel 5, 6 en 7 van het decreet “
(artikel 7 Watertoetsbesluit)

32. Watertoets anno 2012
• Derde wijziging: een meer uitgebreide waterparagraaf
– wat moet de “waterparagraaf” allemaal bevatten?
– oude regeling: o.m. “een toetsing van de beoordeling van de vergunnings-
plichtige activiteit en de opgelegde voorwaarden en maatregelen aan de
doelstellingen bepaald in artikel 5 van het decreet”
– nieuwe regeling: o.m. “de inachtneming van de relevante doelstellingen en
beginselen, vermeld in artikel 5,6 en 7 van het decreet bij de beoordeling van de
vergunningsplichtige activiteit en de opgelegde voorwaarden en maatregelen”

33. Watertoets anno 2012
• Vierde wijziging: geactualiseerde kaart van overstromingsgevoelige
gebieden

34. Watertoets anno 2012
• Vijfde wijziging: richtlijnen en vernieuwde internettoepassing

35. Vragen
• Fire away…

36. Gegevens
Jan Beleyn (met medewerking van Meindert Gees)
jbeleyn@publius.be
PUBLIUS advocaten
Pres. Kennedypark 6/24 8500 Kortrijk Belgium
t +32 (0)56 74 56 00 f +32 (0)56 74 56 01
www.publius.be