Dit artikel verscheen in het septembernummer van het magazine EcoTips. Lees waarom energiebeheer op een industriële site zo complex is, hoe de juiste hulpmiddelen een uitkomst bieden - en waarom die onlosmakelijk verbonden zijn met Industrie 4.0 ======= This article appeared in the September issue of EcoTips. It explains why energy management on industrial sites is so complex and how the right tools help tackle this complexity. They help you get on top of all energy data and energy flows - and firmly embed energy management as a part of Industry 4.0.

1. TRENDS in SUSTAINABLE BUSINESS
ecoTips 18.03 - Jaargang 23, nummer 3 (jul/aug/sept 2018)
Mensen weten
te weinig over
ethisch sparen
en beleggen
SDG's in
Belgische bedrijven:
soms een zegen,
soms een vloek
Circulaire
aankopers en
leveranciers
ontmoeten elkaar
Bedrijf &
Maatschappij

2. hierdoor een heel ander energieverbruik
laten zien afhankelijk van de batch die er
op dat moment doorheen gaat. Bovendien
zijn er vaak dode momenten die telkens in
tijdsduur verschillen. Daardoor kunnen
energiestromen niet doorgrond worden
zonder ze permanent in verband te brengen
met de productiestromen van het moment.
Tot slot speelt ook de permanente evolutie
van een productie-installatie een grote rol.
Uitbreidingen of aanpassingen veranderen
sowieso het verbruikspatroon en mogelijk
ook de productiestromen zelf. Hierdoor
worden eerder opgestelde verdeelsleutels
achterhaald of zelfs irrelevant. Ook
minder ingrijpende wijzigingen – zoals het
ontdubbelen van meters om verschillende
installaties meer fijnmazig op te volgen –
kunnen al verschuivingen in de toewijzing
met zich meebrengen.
Energiemodellering als antwoord
De drie punten hierboven, kunnen we
aanpakken door energiemeters niet langer
als losse elementen in een spreadsheet
te benaderen. De sleutel zit immers in
de samenhang tussen elke meter en het
productieproces enerzijds; en die tussen de
meters onderling anderzijds. Zo wordt elke
meting de uiting van een energiestroom
die ergens zijn oorsprong heeft en met een
bepaald doel wordt ingezet. Om terug te
komen op het voorbeeld van de WKK, kan
een elektriciteitsverbruik door een pomp
dan meteen in verband gebracht worden
met een gasverbruik dat door een andere
meter elders in de fabriek – mogelijk
zelfs in een andere afdeling – wordt
geregistreerd.
In de praktijk betekent dit dat we niet
alleen alle meetwaarden moeten opslagen
en tonen, maar dat we ook het model
met de logische samenhang tussen de
meters moeten expliciet maken. Dit model
specifieert voor elke meter wat hij precies
meet; bij welke installatie hij geplaatst is;
vanuit welke meters zijn inputs komen en
naar welke meters zijn outputs stromen. Het
is in zekere zin een vertaling van de fysieke
(productie)stromen naar energiestromen.
Deze modellering vereist nogal wat
proceskennis en vaak zijn er enkele rondes
van aanpassingen nodig voor het model
helemaal op punt staat. Toch is dit geen
onoverkomelijke opgave. De basisstructuur
van zulke energiemodellen is generiek en
bekend. Bovendien komen veel installaties
op meerdere plaatsen voor, zodat dezelfde
patronen van productie- en energiestromen
telkens terug opduiken.
Het is duidelijk dat de vertrouwde
spreadsheet niet langer voldoet. Een
volwaardig energiemanagementsysteem –
mét de mogelijkheid om de energiestromen
te modelleren – dringt zich op. Dit is
een onontbeerlijke tool om energie op te
volgen, toe te wijzen en te optimaliseren
doorheen het bedrijf. De komende jaren
zal dit steeds meer gemeengoed worden,
net zoals ERP of CRM-systemen vandaag
niet meer weg te denken zijn uit een
moderne fabriek. Nu Industrie 4.0 aan
een opmars bezig is en er vaak nog andere
digitaliseringsprojecten lopen, zou het
een logische reflex moeten zijn om ook
energiebeheer mee te nemen.
De vertrouwde spreadsheet voldoet niet langer;
gedetailleerde energiemodellering is nodig
Source node
Water grid
connection
Source node
Natural gas grid
connection
Source node
Wind turbine
Source node
Electricity grid
connection
Distribution node
Water
Sink node
Building project line 3
Sink node
Building project line 2
Sink node
Building project line 1
Distribution node
Natural gas
Distribution node
Electricity
Conversion node
Hot water boilers
Conversion node
Hot water
Conversion node
Combined heat power
De druk op de industrie om
energieverbruik, kosten en uitstoot terug
te dringen blijft hoog. Tegelijkertijd
zijn de voor de hand liggende projecten
grotendeels uitgevoerd en zal verdere
verbetering steeds meer vertrekken van
een gestructureerd energiebeheer. Dit
brengt nieuwe uitdagingen met zich mee,
waarbij een solide energieboekhouding
en aangepaste software-ondersteuning
onontbeerlijk worden. Zo wordt energie
onlosmakelijk deel van Industrie 4.0 – en
een strategisch aandachtspunt voor elke
bedrijfsleider.
Energiebeheer wint aan belang
D
ezer dagen is ‘energie’ beladen
met grote ambities. Europa noemt
energie in haar Horizon 2020 plan
als één van de vier grote societal challenges.
In Vlaanderen staat het prominent bij de
transitieprioriteiten. Essenscia beschouwt
het al jaren als één van de speerpunten voor
de chemische industrie. Het doel is steeds
een combinatie van lager verbruik en lagere
emissies; het terugdringen van de kosten; en
inspelen op nieuwe technologieën.
Deze ambities zijn de afgelopen vijftien
jaar consequent doorvertaald naar
burgers en bedrijven. In de industrie
hebben maatregelen zoals emissiehandel,
auditconvenanten en EBO, geleid tot een
massa energie-efficiëntieprojecten – van
relightings over het isoleren van leidingen
tot het installeren van frequentiegestuurde
pompen of compressoren met
warmterecuperatie. Hierdoor is de
groei van het totaal energieverbruik
in de industrie afgeremd, terwijl de
productie spectaculair toenam.
Vandaag is de uitdaging verschoven.
De druk om verbruik, uitstoot
en kosten te beheersen is er nog
steeds – en neemt zelfs toe – terwijl
het laaghangend fruit geplukt is.
De meest voor de hand liggende
ingrepen zijn uitgevoerd en losse
projecten leveren niet meer dezelfde
spectaculaire returns. Verdere winsten
zullen dan ook moeten komen van een
systematische, volgehouden inspanning
om doorheen heel het bedrijf de
aankoop, opwekking, omzetting en
verbruik van energie te optimaliseren.
Projecten komen niet meer ad
hoc op, maar worden heel
gericht geïdentificeerd, op
elkaar afgestemd en opgevolgd. Hier staat
tegenover dat de resultaten structureel zijn:
jaarlijks weerkerende besparingen van vijf tot
tien of zelfs vijftien procent op de kosten.
Een absolute basisvereiste voor dit soort
energiebeheer is dat verbruiken en kosten
moeten kunnen toegewezen worden aan de
juiste kostenplaatsen. Alleen door energie
toe te rekenen aan afdelingen, processen,
machines en – uiteindelijk – afgewerkte
producten, kunnen we zoeken naar de
onderliggende oorzaken van inefficiënties en
afwijkingen. Bovendien biedt het een manier
om budgetten correcter op te stellen en zo
gericht te sturen op energieprestaties.
Complexe data
Hier knelt het schoentje in de context van
een industrieel bedrijf. Zelfs met massaal
veel energiemeters en gelogde data,
blijft het opvolgen en toerekenen van
energie veel complexer dan in pakweg
een kantoorgebouw of een hotel. In de
meeste gevallen grijpt men dan ook
terug naar eenvoudige verdeelsleutels
en grove benaderingen – met tot gevolg
dat er eigenlijk blind gevlogen wordt.
Er is waarschijnlijk geen enkele andere
kostenpost in het bedrijf die zoveel belang
heeft en zo weinig begrepen wordt.
Er zijn drie redenen waarom energie-
beheer op een industriële site zo lastig is
Eerst en vooral is het web aan
energiestromen in een fabriek bijzonder
uitgebreid en verweven. Elektriciteit en
gas worden gewoonlijk ingekocht. Warmte
– onder de vorm van stoom, koelwater,
thermische olie – en perslucht worden zelf
opgewekt, al dan niet met eigen biomassa.
Zelfs de alomtegenwoordige WKK is een
omzetting van één stroom (gas) in twee
andere (warmte en elektriciteit). Al die
opwekkingen en omzettingen hebben een
bepaalde efficiëntie en een kostenplaatje.
Elke verbruiker moet daar uiteindelijk een
deel van dragen – en dus moet het verbruik
teruggerekend worden naar alle inputs die
daarvoor nodig zijn geweest.
De tweede reden ligt bij de wisselende
productiestromen. Lijnen worden
omgeschakeld om verschillende producten
te verwerken. Dezelfde installatie kan
Tekst: Peter Verboven, Condugo
Peter Verboven, Condugo: Nu Industrie
4.0 aan een opmars bezig is en er
digitaliseringsprojecten uitgerold worden, zou
het een logische reflex moeten zijn om ook
energiebeheer hierin mee te nemen
De complexiteit van het energievraagstuk in
bedrijven maakt energiemodellering nodig
Energie beheren
in Industrie 4.0
Er is waarschijnlijk geen
enkele andere kostenpost
in het bedrijf die zoveel
belang heeft en zo weinig
begrepen wordt, als de
kostenpost energie
circulaire economie, ecofinance, materialen, mvo - ecoTips 18.3 1918 ecoTips 18.3 - circulaire economie, ecofinance, materialen, mvo

3. 65 euro
voor een abonnement op
dat betekent:
4 keer per jaar een gedrukt magazine in de bus
onbeperkt online toegang tot het magazine
10 keer ecoTips Bizznews 4 members,
met extra artikels en reportages
11 keer ecoTips Bizznews 4 all
1 gratis toegang tot een ecoTips Bizzclub
voor 1 persoon, (waarde 60,5 euro)
Maak jouw abonnement nu in orde via ecotips.org
ecoTips wordt gemaakt met het budget dat we krijgen
van onze abonnees, onze adverteerders en onze vrije
bijdragers. Die laatsten doen een vrije bijdrage omdat
ze goeie journalistiek over duurzaam ondernemen
belangrijk vinden. Jij ook? #maakmeehetverschil
25april-mei 2016 | 2
Dat kan!
Word ecoTips-abonnee.
Dat kan!
Word ecoTips-abonnee.
JE KRIJGT:
 6 x per jaar ecoTips in de bus
 leuke acties en wedstrijden
 elke 14 dagen een e-nieuwsbrief
 de laatste info meteen online via
milieumagazine.be, onze Facebook en
Linked In pagina
Voor maar 65 euro, incl. BTW!
VAN DE LAATSTE TRENDS
IN DUURZAAMHEID?
bonneer je nu via milieumagazine.be/abonnement
25april-mei 2016 | 2
Dat kan!
Word ecoTips-abonnee.
Dat kan!
Word ecoTips-abonnee.
JE KRIJGT:
 6 x per jaar ecoTips in de bus
 leuke acties en wedstrijden
 elke 14 dagen een e-nieuwsbrief
 de laatste info meteen online via
milieumagazine.be, onze Facebook en
Linked In pagina
Voor maar 65 euro, incl. BTW!
VAN DE LAATSTE TRENDS
IN DUURZAAMHEID?
bonneer je nu via milieumagazine.be/abonnement
TRENDS in SUSTAINABLE BUSINESS