dsgsdg

1. 27
N«ng nghiÖp
Protein ®¬n bµo, c¸c vaccin cho ®éng vËt
ñ thøc ¨n cho gia sóc, ñ ph©n bãn
Vi sinh vËt trõ s©u h¹i, c«n trïng
Rhizobium vµ c¸c vi khuÈn cè ®Þnh nit¬
Lªn men m« vµ tÕ bµo ®Ó nh©n gièng c©y trång…
ChØ khi c«ng nghÖ lªn men ch×m s¶n xuÊt penicillin ra ®êi (1947) th× c«ng
nghÖ lªn men míi thùc sù ph¸t triÓn vμ trë thμnh mét ngμnh khoa häc thùc sù
– ngμnh c«ng nghÖ lªn men.
C¸c qu¸ tr×nh lªn men truyÒn thèng chñ yÕu s¶n xuÊt c¸c thùc phÈm vμ
®å uèng, hiÖn t¹i vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ th−¬ng m¹i. Song hiÖn nay c¸c qu¸
tr×nh ®ã ®· ®−îc s¶n xuÊt trªn qui m« c«ng nghiÖp víi c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vμ
tù ®éng ho¸, nªn gi¸ thμnh s¶n phÈm h¹ ®i rÊt nhiÒu. Cã thÓ gäi c¸c qu¸ tr×nh
lªn men ®ã b»ng c¸c tªn sau:
− C¸c chÊt chuyÓn ho¸ bËc mét nh−: acid acetic, acid lactic, glycerol,
alcol butylic, amino acid, vitamin vμ polysaccharid;
− C¸c chÊt chuyÓn ho¸ bËc hai, lμ nh÷ng chÊt Ýt ®ãng vai trß trong
chuyÓn ho¸ vμ t¹o ra s¶n phÈm. Nã phô thuéc nhiÒu vμo thμnh phÇn
m«i tr−êng lªn men chóng. VÝ dô nh− sù h×nh thμnh c¸c chÊt kh¸ng
sinh (penicillin, streptomycin), kÝch tè sinh tr−ëng c©y (giberellin),…
− C¸c enzym sö dông trong c«ng nghiÖp gåm enzym ngo¹i bμo
(amylase, pectinase, protease), c¸c enzym néi bμo (invertase,
asparaginase, endonuclease ...).
C¸c qu¸ tr×nh lªn men ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm nªu trªn hiÖn nay
vÉn lμ nh÷ng ®ßi hái thiÕt yÕu cña x· héi hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh nh÷ng s¶n phÈm
®ã, kü thuËt sinh häc còng t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi rÊt quan träng tõ tÕ
bμo thùc vËt vμ ®éng vËt. Lªn men tÕ bμo thùc vËt nh»m môc ®Ých t¹o ra c¸c
s¶n phÈm chuyÓn ho¸ bËc hai (c¸c tinh dÇu, c¸c chÊt gia vÞ, c¸c d−îc liÖu). Lªn
men tÕ bμo ®éng vËt ®Ó chÕ t¹o vaccin. Kü thuËt lªn men cßn t¹o ra c¸c protein
cã ho¹t tÝnh nh− interferon, interleukin…
Mét sè s¶n phÈm do c«ng nghÖ sinh häc t¹o ra, b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸
häc kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®−îc (b¶ng 3.2). Cã nh÷ng s¶n phÈm nÕu vi sinh vËt
sinh tæng hîp th× chØ cÇn thùc hiÖn ë nhiÖt ®é b×nh th−êng. Song nÕu thùc hiÖn
b»ng ph−¬ng ph¸p ho¸ häc ®ßi hái ph¶i cã ¸p suÊt ®Õn hμng tr¨m kg/cm2
.
Mét ®Æc ®iÓm n÷a cña kü thuËt lªn men lμ c¸c s¶n phÈm kh¸c nhau do vi
sinh vËt t¹o ra ®Òu ®−îc thùc hiÖn trong cïng mét thiÕt bÞ gäi lμ b×nh lªn men
(fermentor). Mçi vi sinh vËt t¹o ra mét s¶n phÈm nμo ®ã ®−îc nu«i d−ìng ë
®iÒu kiÖn tèi −u (nhiÖt ®é, pH, thμnh phÇn m«i tr−êng...) ®Ó chóng t¹o ra ho¹t
chÊt ta mong muèn.