2. Sino sino Dr. Jose Rizal?
Si Dr. José Protasio Rizal Mercado y Alonzo Realonda (Ika-19 ng Hunyo1861–Ika-30 ng
Disyembre 1896) ay ang pampito sa labing-isang anak ng mag-asawang Francisco Engracio
Rizal Mercado y Alejandro at ng asawa nitong si Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos.
Ipinanganak si José Rizal sa Calamba, Laguna. Sina
Saturnina, Paciano, Narcissa, Olimpia, Lucia, Maria, Jose, Concepcion, Josefa, Trinidad at
Soledad ang mga anak nina Francisco at Teodora.
Ang ina ni Rizal ay siyang kaniyang unang guro at nagturo sa kaniya ng abakada noong siya ay
tatlong taon pa lamang. Noong siya naman ay tumuntong ng siyam na taon, pinadala siya
sa Biñan, Laguna upang mag-aral sa ilalim ng pamamatnubay ni Justiano Aquino Cruz. Ilang
buwan ang nakalipas, pinayuhan niya ang magulang ni Rizal na pag-aralin siya sa Maynila.
Ang Ateneo Municipal de Manila ang unang paaralan sa Maynila na kaniyang pinasukan noong
ikadalawa ng Enero 1872.Sa kaniyang pananatili sa paaralang ito, natanggap niya ang lahat ng
mga pangunahing medalya at notang sobresaliente sa lahat ng aklat. Sa paaralan ding ito niya
natanggap ang kaniyang Batsilyer sa Sining na may notang sobresalyente kalakip ang
pinakamataas na karangalan.
Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Pilosopiya at Panitikan sa Unibersidad ng Santo
Tomas. Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha ang agham ng Pagsasaka. Pagkaraan, kinuha niya
ang kursong panggagamot sa nasabing Pamantasan (Santo Tomas) pagkatapos mabatid na ang
kaniyang ina ay tinubuan ng katarata. Noong ika-5 ng 1882, nang dahil sa hindi na niya
matanggap ang tagibang at mapansuring pakikitungo ng mga paring Kastila sa mga katutubong
mag-aaral, nagtungo siya sa Espanya, Doo'y pumasok siya sa Universidad Central
de Madrid, kung saan, sa ikalawang taon ay natapos niya ang karerang Medisina, bilang
"sobresaliente" (napakahusay). Nang sumunod na taon, nakamit niya ang titulo sa Pilosopiya-at-
Titik. Naglakbay siya sa Pransya at nagpakadalubhasa sa paggamot ng sakit sa mata sa isang
klinika roon. Pagkatapos ay tumungo siya sa Heidelberg, Alemanya, kung saan natamo pa ang
isang titulo.
3. Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Pilosopiya at Panitikan
sa Unibersidad ng Santo Tomas. Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha
ang agham ng Pagsasaka. Pagkaraan, kinuha niya ang
kursong panggagamot sa nasabing Pamantasan (Santo Tomas)
pagkatapos mabatid na ang kaniyang ina ay tinubuan ng katarata.
Noong ika-5 ng 1882, nang dahil sa hindi na niya matanggap ang tagibang
at mapansuring pakikitungo ng mga paring Kastila sa mga katutubong
mag-aaral, nagtungo siya sa Espanya. Doo'y pumasok siya sa Universidad
Central de Madrid, kung saan, sa ikalawang taon ay natapos niya ang
karerang Medisina, bilang "sobresaliente" (napakahusay). Nang sumunod
na taon, nakamit niya ang titulo sa Pilosopiya-at-Titik. Naglakbay siya
sa Pransya at nagpakadalubhasa sa paggamot ng sakit sa mata sa isang
klinika roon. Pagkatapos ay tumungo siya sa Heidelberg, Alemanya, kung
saan natamo pa ang isang titulo.
Sa taon din ng kaniyang pagtatapos ng Medisina, siya ay nag-aral
ng wikang Ingles, bilang karagdagan sa mga wikang kaniya nang
nalalaman gaya ng Pranses. Isang dalubwika si Rizal na nakaaalam
ng Arabe, Katalan, Tsino, Inggles, Pranses, Aleman, Griyego,Ebreo,
Italyano, Hapon, Latin, Portuges, Ruso, Sanskrit, Espanyol, Tagalog, at
iba pang mga katutubong wika ng Pilipinas.
4. Edukasyon ni Rizal
Noong Hunyo 10, 1872 si Rizal ay pumunta ng Maynila para mag-
aral sa Ateneo Municipal de Manila. Muntikan na siyang hindi
marehistro dahil hindi siya pinayagan ng tiga-rehistro na si Fr.
Magin Ferrando dahil siya ay huli na sa pasukan ngunit tinulungan
siya ng pamangkin ni Fr. Burgos na si Manuel Xeres Burgos at siya
ay narehistro din. Siya ay nakatira sa labas ng eskwelahan ang
kanyang kasera ay si Donya Titay. Sa eskwelahan ng Ateneo ay
ginugrupo ang mga mag-aaral ng dalawang parte ang Roman
Empire (inside border)at Carthaginian Empire(outside border), siya
ay sakup sa Carthaginian dahil sa labas siya ng eskwelahan
nakatira. Sa isang grupo ay may mga opisyal Emperor(best
student), Tribune, Decurion, Centurion at Standard. Ang una niyang
magtutudlo ay si Jose Bech, naging Emperor si Rizal dahil siya ay
nanalo sa isang timpalak at nakakuha siya ng isang religious
picture para sa kanyang gantimpala. Nag-aral din siya sa Kolehiyo
ng Santa Isabel para pagbutihin ang kanyang Wikang Kastila
5. Mga Akda
NOLI ME TANGERE
Ang Noli me Tangere ay isang nobelang isinulat ni Jose
Rizal, at inilathala noong 1887, sa Europa. Hango
sa Latin ang pamagat nito at "huwag mo akong salingin" ang
ibig sabihin nito. Kinuha ito ni Rizal sa ebanghelyo ni Juan:
20: 13-17 sa Bibliya na tumutukoy kung paano pinagsusuot
ng mga patalastas ang mga may ketong upang lubayan sila
ng mga nakakasalubong nila. Mas madalas itong tinatawag
na Noli; at ang salin sa Ingles nito aySocial Cancer.
Sinundan ito ng El filibusterismo, isa pang nobela ni Jose
Rizal.
6. EL FILIBUSTERISMO
Si Rizal ay nakilala sa dalawang nobelang kaniyang
isinulat, ang El Filibusterismo na nilimbag
sa Berlin,Alemanya (1886), sa tulong ni Dr. Maximo
Viola. At nilathala ang El Fili sa Gante, Belgica (1891);
pinahiram siya ni Valentin Ventura ng 300 piso sa
pagpapalimbag ng EL FILIBUSTERISMO. Naglalaman
ang mga ito ng mga paglalarawan at pagpuna sa mga
nagaganap na pangyayari sa lipunang Pilipino ng mga
panahong iyon. Ang mga aklat na ito ay halaw at
hango sa Don Quixote ni Miguel Cervantes, manunulat
na Espanyol. Ang mga ito ang naging daan upang
magising ang pagkakaisang-diwa ng mga Pilipino.
7. Buhay Pag-ibig
Si Segunda Katigbak ang unang pag-ibig ni Rizal. Si Segunda
ay labing-isang na taon palang noon at ang kapatid ng kaklase niyang
si Mariano. Dahil sa paghanga ni Rizal kay Segunda, ginawan niya ito
ng isang larawan ginuhit ng lapis. Ipinalit ni Segunda para dito ay isang
puting rosas. Mag-aalok na sana si Rizal kay Segunda ng kasal ngunit
ito ay nobyo na ni Manuel Luz. Noon nag-aaral na siya sa
UST(Unibersidad ng Santo Tomas) doon niya nakilala si Miss L (hindi
binanggit ang totoong pangalan) ngunit ang kanyang pag-ibig kay Miss
L ay hindi natuloy dahil sa dalawang rason. Una ang mga
magagandang ala-ala ni Segunda ay hindi pa nawawala, pangalawa ay
hindi gusto ng kanyang ama ang pamilya ni Miss L(hindi binaggit kung
bakit).Sumunod kay Miss L ay si Leonor Valenzuela at si Leonor
Rivera. Si Leonor Rivera ay ang kanyang unang totoong pag-ibig, hindi
niya alam na ito pala ay malayong pinsan niya lang.Ang sunod niyang
nakilala ay si Vicenta Ybardaloza, naantig niya ang puso ni Rizal dahil
sa pagiging mahusay maglaro ng instrumentong harp at ang kanyang
pinakasalan ay si Josephine Bracken. Nagkakilala sila nang pinatapon
si Rizal sa Dapitan. Siya din ang kanyang huling kasama nang barilin
siya sa Bagumbayan.
8. Mga Pamanang Lahi
Si Jose Rizal ay isang repormista para sa isang
lipunang malaya at hindi isang rebolusyonaryong
naghahangad ng kasarinlan. Bilang puno ng
Kilusan ng Pagbabago ng Pilipinas na itinatag ng
mga Pilipino sa Barcelona, Espanya, nagbigay
siya ng ambag-sulatin sa La Solidaridad.
9. Ang kanilang mga mithiin:
na ang Pilipinas ay maging bahaging-
lalawigan ng Espanya;
na magkaroon ng mga kinatawan sa Batasan
ng Espanya (Parlyamento);
na magkaroon ng mga namumunong paring
Pilipino o magkaroon ng sekularisasyon;
kalayaan sa pagtitipon-tipon at pamamahayag;
pantay na karapatan sa harap ng
batas, maging Pilipino man o Kastila.
10. Hindi matanggap ng mga maykapangyarihang
opisyal ang mga pagbabagong iyon, sapagkat
nangangahulugan ng pagkawala ng pangingibabaw
ng Kastila. Kaya sa pagbabalik ni Rizal sa Maynila
mula sa Espanya, pinaratangan siya ng paghahasik
ng gulo dahil sa pagtatatag ng La Liga Filipina, nilitis
at ipinatapon sa Lungsod ng
Dapitan/Dapitan,Zamboanga del Norte/Zamboanga
noong 1892. Doon, nagtayo siya ng isang paaralang
pambata, at isang pagamutan. Bukod
dito, nagsagawa rin siya ng isang pambayang
sistema ng padaloy-tubig.
11. Pagbitay, Pagkamatay at
Pagkamartir
Noong 1896, natuklasan ang lihim na
samahang Katipunan, kaya bigla itong naglunsad ng
rebolusyon. Nang mga panahong iyon, pinayagan si Rizal ng
pamahalaang maglingkod saCuba bilang manggagamot sa
panig ng Espanya at naglalayag patungo sa nasabing lugar.
Pagsiklab ng himagsikan, kaagad siyang ipinaaresto sa
barko at ipinabalik sa Pilipinas. Nadawit siya bilang
kapangkat at kapanalig ng mga nag-aalsa. Pinaratangan
siya ng paghihimagsik at pagtatangkang ibagsak ang
pamahalaan, at pagtatatag ng isang bawal na samahan.
12. Napatunayang siyang nagkasala at hinatulan ng bitay.
Noong ika-30 ng Disyembre 1896, binaril siya sa
Bagumbayan, na Liwasang Rizal ngayon. Hiniling niyang
huwag lagyan ng piring sa mata at mabaril ng
paharap, subalit pinayagan lamang na alisin ang piring sa
mata. Dahil dito, sa pagbaril sa kanya, siya'y pumihit
paharap, habang bumabagsak, bilang tanda na hindi siya
taksil sa pamahalaan.
Sipi mula sa kaniyang huling liham: "Prof. Ferdinand
Blumentritt - My dear Brother, when you receive this
letter, I shall be dead by then. Tomorrow at 7, I shall be
shot; but I am innocent of the crime of rebellion..." (Mahal
na Kapatid, wala na akong buhay sa oras na matanggap
mo ang liham na ito. Bukas ng ala-siyete, ako ay
babarilin; subalit ako ay walang kinalaman sa salang
rebelyon...)
13. Hindi kalayuan sa lugar na kanyang
kinabagsakan, may isang malaking
monumento ngayon, gawa ni Richard
Kissling, isang eskultorescoces na siya ring
lumikha ng estatwa ni Wilhelm Tell. May
nakasulat dito- "Nais kong ipakita sa mga
nagkakait ng karapatan sa pag-ibig sa
tinubuang lupa, na kapag tayo'y marunong
mag-alay ng sariling buhay alinsunod sa ating
tungkulin at paniniwala, ang kamataya'y di
mahalaga, kung papanaw dahil sa ating mga
minamahal- ang ating bayan at iba pang mga
mahal sa buhay."