1. Zie de heelheid
De inclusieve samenleving
De communicatieve route naar vitale gemeenschappen
1
LPB congres Amersfoort, 7 november 2013
Geert Schmitz, strateeg

2. Voorstel programma
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
2
Welkom, wat kom je halen?
Identiteit/tijdgeest,
De streep, kijken vanuit de burger of de staat
Meervoudigheid
Communicatieve overheid, taalconstructie/processturing
Communicatieve zelfsturing in gemeenschappen
Communicatieve overheid, netwerkkwaliteiten

3. Zelfsturing in Peel en Maas

Peel en Maas, 43.000 inwoners, 11 dorpen, ruraal

Visie op zelfsturing midden jaren ‟90

Zelfsturing in een notendop


3
De gemeenschap/het dorp/de wijk formuleert zelf de
gemeenste toekomst en werkt daaraan
De gemeente en maatschappelijke partners faciliteren

4. Paul Verhaeghe,
bestudeert de relatie tussen
maatschappelijke veranderingen, identiteit en mentale
stoornissen

"Eigenwaarde verdwijnt als niemand je nodig heeft.“

Deze wereld is hard en eenzaam. In een maatschappij
waarin je zelf verantwoordelijk bent voor je succes, is het
je eigen schuld als je niks bereikt. Er is geen genade
voor verliezers.

Onze identiteit wordt gevormd in een constante
wisselwerking met onze omgeving. Al vanaf dat we klein
zijn willen we enerzijds bij de groep horen en anderzijds
onze autonomie behouden. Dit zijn de twee uitersten die
onze identiteit bepalen. Het ene uiterste is solidariteit en
altruïsme, het andere is individualisme en egoïsme.
Onder invloed van het marktdenken is onze identiteit te
ver doorgeschoten naar het individualisme.
4

5. 
We moeten ons realiseren dat wij “het systeem” zijn
dus wij zijn ook degene die dit kunnen veranderen.

Wij zijn allemaal neoliberaal, de vijand zit in ons
denken en in ons gedrag en het is vooral daar dat er
een grondige verandering moet gebeuren.
5

6. Schema tijdgeest

En hier kun je tekst plaatsen.
6Ι

7. Crises duiden op komst nieuwe tijdgeest
Tana, Tania,
sturing door overheden? ondernemers? burgers?


7

8. moderniseringsverlies

Verdamping verzorgingsstaat ideaal

Verdamping van gezag en traditie

Verdamping sociale cohesie en sociaal kapitaal
8Ι

9. De bellen blazende overheid
9

10. Moderniseringsverlies reactie overheid =>
oeverloze overheid




Nieuw welzijn: burger toerusten om verstandig, gezond
en productief te leven
New public management: vreemdelinge legioen van
publieke taakuitvoerders van maatschappelijke partijen,
marktpartijen en individuele burgers (vrijwilligers en
mantelzorgers)
Nieuwe gemeenschap: genezing door leefwereld van
buiten te ontwikkelen, een publieke taak met
buurtmakelaars, stadsmariniers, frontliniewerkers, van
buitenaf opgelegd actief burgerschap; politiek en bestuur
als fabrikant van sociale verbanden
Uitdijend publiek domein! Houdbaarheidsdatum definitief
voorbij.
10 Ι

11. 
Kijken vanuit bestuurskundig perspectief, seeing
like a state
De dominantie van het overheidssysteem!

4 sferen: markt, overheid, privaat, gemeenschap

Seeing like a citizen

11

12. Habermas,
de kolonialisering van de leefwereld door de
systemen van markt en overheid.
12

13. Een liniaal om een streep te trekken tussen overheid
en gemeenschap
onderdaan
publiek domein
overheid
Vakmens
gemeenschap
13
openbaar domein
systeem
leefwereld

14. Communicatieve zelfsturing als toekomstmodel
Kennismodel voor 21e eeuw
Filosofie van kwaliteit en waarden
Sturingsinzicht als cyberdigma
Zingeving en inzicht
De creatieve mens, chatarsis
Sociale regelsystemen huidige maatschappij
Kennismodel van de 19e en 20e eeuw
Filosofie van gelijkheid en rechtvaardigheid
Wetenschappelijke specialisaties als paradigma’s
Bekwaamheid en sociale functie
De zwijgende mens, verdwaling
Natuurlijke systemen van jeugd en verleden
Kennis in oudheid en middeleeuwen
Filosofie van thuis/ geborgenheid , sluiting van het systeem
De mythische geslotenheid van de identiteit
De verborgen mens, regressie
14

15. Meervoudige overheid
Communicatieve
zelfsturing
Regel sturing
Autoritaire sturing
15 Ι

16. Twee oriëntaties
Probleem
Rood blauw
Perspectief
groen
Probleem
identificeren
Het beste
dat is
waarderen
Oorzaak
analyseren
Verbeelden
wat mogelijk
is
Oplossingen
genereren
Bepalen
wat nodig is
Acties
uitvoeren
Samen
verwezenlijken
16

17. Cognitieve constructie








Objectiviteit
Één realiteit
Neutrale observator
„variabelen‟
Algemene kennis
Meten is weten
Theorie is voorstelling
Oorzaak-gevolg
17
 Taal








constructie
Inter-subjectiviteit
Multiple realiteiten
Mede-actor
„processen‟
Lokale context kennis
Co-creatie is kennis
Theorie is taal
Anticipatief denken

18. Cognitieve




18
constructie:
Resultaatsturing
Producten en projecten
Werkprocessen
Managerial
Taalconstructie:




Processturing
relationeel
kent praktijken
gelijkwaardig

19. Actieve werkprincipes bij taalconstructie
Constructionistisch principe: “in-de-maak”
relationeel
 Principe van simultaniteit: „vragen‟ werkt
relationeel
 Anticipatorisch principe: toekomst trekt
relationeel
 Relationele principe: mensen maken elkaar relationeel
 Positieve principe: succes „werkt‟
waarderend
 Poëtisch principe: open creativiteit
waarderend
19


20. Competenties in het communicatieve deel



Essentie is te begrijpen dat er een fundamenteel
verschil is tussen het je communicatief verhouden
met een gedeelde verantwoordelijkheid (groen)en de
resultaatverantwoordelijkheid al of niet met
betrokkenheid van derden (rood en blauw)
Uit kenmerken van taalconstructie volgen de
competenties, relationeel en waarderend
Waarderend onderzoeken geeft grondslagen voor
deze competenties
20

21. Communicatieve route naar vitale gemeenschappen
Type 2:
Dorp eigenaar
+ gemeente/maatschappelijke partners
Type 3:
Gemeente/mp eigenaar
+ dorp
Type 4:
Gemeente/mp eigenaar
21
uitvoering
evaluatie
interactief
kaders gemeente
Publiek domein
Type 1:
Dorp eigenaar
voorbereiding
visie dorp
Openbaar domein
idee

22. Eigenaarschap
Type 1: Dorp eigenaar (carnavalswagen, kermis)
Type 2: Dorp eigenaar + partners (dorpshuis)
Type 3: Overheid eigenaar + dorp (verkeer)
Type 4: Overheid eigenaar (paspoort)

23. Gemeenschapsontwikkeling door, van en in de leefwereld d.m.v..
taalconstructie,
Processturing
Op overeenstemming gerichte communicatie
Discover – Dream – Design - Destiny
23

24. 2
Vertellen
Wat is er al
5
Verwezenlijken
Hoe doe je het
1
Vaststellen
Waar wil je
meer van
4
Vernieuwen
Hoe ziet gewenste
toekomst eruit
Construeren
3
Verbeelden
Wat is mogelijk
Dromen

25. BETROKKENMHEID EN VERTROUWEN
BETROKKENHEID
AKTIEVE
20%
AFWACHTEND (Wait
and see)
23%
AFWIJZEND
(disconnected) (afzijdig)
31%
WERK AAN
VERTROUWEN
AFHANKELIJK
26%
VERTROUWEN
25

26. 26

27. De communicatieve overheid en netwerkvoorwaarden
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Vertrouwen
Ruimte
Loslaten
Visie
Regie
Veranderende rollen
Nieuwe competenties
Synchroniciteit
Dialoog
Leiderschap
Celebreren en waarderen

28. Afronding gesprek

VRAGEN
28

29. Dialoog


Dialoog bestaat uit twee woorden dia en logos, wat
betekent een stroom van betekenis.
Een dialoog is reflectief en genererend.

In een dialoog wordt gebruik gemaakt van vier
praktijken:

luisteren,
respecteren,
mening opschorten,
bewustzijn,
spreken,



het principe van participatie,
het principe van samenhang,
het principe van
het principe van ontvouwen.

30. Waarderende grondhouding

Gaat uit van het positieve, in iedere organisatie zijn
er elementen die goed werken

Successen uit het verleden geven mensen houvast
te bewegen richting een onbekende toekomst

Door vragen te stellen [ onderzoeken] richten we de
aandacht van mensen

geeft ruimte aan ontdekken, aan dromen en
waarmaken

zoekt naar de verbinding tussen een groep mensen,
gaat uit van het relationele
30

31. Waarom werkt een waarderende grondhouding?

werkt toe naar een gemeenschappelijke ambitie (i.p.v.
aan een probleem), voortbouwend op de aanwezige
kwaliteiten en successen.

mobiliseert reeds aanwezige kennis en contacten over
“best practices” i.p.v. te attenderen op een gemis.

stimuleert conversaties die ertoe doen en mensen die
een verschil willen maken.

zoekt de duurzaamheid van de verandering in sterkere
relationele verbindingen en in bewust taalgebruik.
31

32. Relationele Praktijken van hoge kwaliteit







Open, concrete persoonlijke communicatie
Verschillen kunnen getoetst worden
Gedeeld eigenaarschap van taak of project
Wederkerigheid in de interactie
Wederzijds „lonend resultaat‟
Partijen geven elkaar energie
Duurzame resultaten en „leren‟.
32

33. AI benadering schept gezamenlijke toekomst:






Brengt nieuw organiseer-paradigma in praktijk
Steunt op nieuw kennis-paradigma en dus verruimde
wetenschapsopvatting
Vertrekt toch van „common sense‟, expliciteert „gezond
verstand‟
Verhoogt kans op relationele praktijk van hoge kwaliteit
„Vragende uitnodiging‟ tot co-creatie van toekomst: “Art of
asking generative questions”
Is eerder „filosofie‟ dan „methode‟.
33