Жу Си (Zhu Xi 朱熹) намтар

1. Жу Си (Zhu Xi 朱熹)
1130 – 1200
Бие даалт №1 НХУТ-ГХО-1 Б. Болортуяа

2. WWW.DORNOD.EDU.MN
Агуулга
• Амьдрал
• Бодол санаа, нөлөө
• Сургаал, афоризм
• Эрин үе
• Шинэчлэгдэн хэвлэгдсэн бүтээлүүд
• Ном зүй
2
Бие даалт №1 НХУТ-ГХО-1 Б. Болортуяа

3. WWW.DORNOD.EDU.MN
“Зөвхөн мэдэж аваад л, мэдсэнээ
хэрэгжүүлэхгүй юм бол, юу ч сураад нэмэргүй”
- Жу Си
• Дорно дахины аугаа их
сэтгэгчдийн нэг, XII зууны
Хятадын философич Жу Си
(Zhu Xi, Chu Hsi) бол Өмнөд
Сүн улсын Хуйжоу мужийн
Юань нэртэй хошуунд 1130
оны 10-р сарын 18-нд төрж,
70 насалсан байна.
3

4. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал – Эхлэл
• Жу Си нь түшмэлийн хүү байсан бөгөөд тэрээр аавынхаа дэргэд
Күнзийн сургаал, ёс заншлаас суралцан хүмүүжиж өссөн. 18
настайдаа төрийн албаны хамгийн дээд шалгалтад тэнцсэн.
Төрийн албаны шалгалтад тэнцэгсэдийн дундаж нас нь 35 байсан
юм.
• Жу Сигийн анхны ажил нь Тонга улсын бүртгэгч байсан бөгөөд
энэхүү ажлаа 1151-1158 онуудын хооронд хийж байжээ.
• Жу Си нь Тонга руу явахаасаа өмнө Күнзийн шашны уламжлалын
сэтгэгч Ли Тонгтой уулзаж, ирээдүйн сэтгэлгээнд нь чухал нөлөө
үзүүлсэн юм.
4

5. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал – Залуу нас - Күнз
• 1158 онд тэрээр Ли-д дахин зочилж, тэд 1160-аад он хүртэл
хамтран суралцсаар байжээ.
• Ли бол 11-р зууны Күнзийн хамгийн чадварлаг дагагчдын нэг
байв. Тэрээр Буддын болон Бумбын гүн ухаантай өрсөлдөхүйц
шинэ метафизик систем болох олон мянган жилийн турш
алдагдсан Күнзийн оюуны ололт амжилтыг эргүүлэн сэргээж
чадсан хүн юм.
• Түүний нөлөөн дор Жу Сигийн үнэнч байдал энэ үед Күнзийн
шашинд шилжсэн нь гарцаагүй.
5

6. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал – Төрийн алба
• Тонга дахь томилолт дууссаны
дараа 1179 он хүртэл Жу Си
дахин албан ёсны томилгоо
хүлээн аваагүй ч тэрээр эзэн
хаанд илгээсэн санамж бичигт
улс төрийн үзэл бодлоо
илэрхийлсээр байв.
6

7. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал – Төрийн алба
• Тонга дахь томилолт дууссаны
дараа 1179 он хүртэл Жу Си дахин
албан ёсны томилгоо хүлээн
аваагүй ч тэрээр эзэн хаанд
илгээсэн санамж бичигт улс төрийн
үзэл бодлоо илэрхийлсээр байв.
• Жу Си томоохон албан
тушаалуудаас эрс татгалзаж байсан
ч төрийн хэрэг явдалд оролцож
байгаа нь эрх баригчдыг багагүй
багагүй бухимдуулдаг байжээ.
7

8. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал – Гар бичээс
• Эдгээр олон жилүүдэд бодол
санаа, эрдэм шинжилгээний
ажил нь үр бүтээлтэй байсан
нь түүний зохиолууд болон
найз нөхөд бусад эрдэмтэдтэй
харилцсан захидлуудаас нь
харагддаг байна.
8

9. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал - Бүтээл
• 1175 онд Жу Си болон
түүний найз Лу Зицянь
(1137-1181) нар өөрсдийн
бүтээлээс ишлэлүүдийг нь
эмхэтгэн “Гарт байгаа
зүйлсийн тухай эргэцүүлэл”
хэмээх алдарт антологийг
бүтээжээ.
9

10. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал - Бүтээл
• Жу Си мөн түүхийг ихэд сонирхож,
засгийн газрын ёс суртахууны
зарчмуудыг харуулахын тулд Сима
Гуангийн түүхийг дахин боловсруулж,
“Засгийн газарт туслах иж бүрэн толь”
зохиолыг нэгтгэн дүгнэж найруулсан.
1172 онд үндсэндээ дуусгасан "Ерөнхий
толь ба тойм" хэмээх энэхүү бүтээл нь
зүүн Ази даяар өргөн уншигдаад
зогсохгүй Европт хэвлэгдсэн Хятадын
анхны цогц түүхийн үндэс болсон юм.
10

11. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал - Академи
• Жу Си 1179-1181 онуудад Зянси
мужийн Нанкан хотод
захирагчаар ажиллаж байхдаа 9-
р зуунд байгуулагдаж, 10-р
зуунд цэцэглэн хөгжиж байсан ч
хожим нь сүйрсэн Цагаан буган
ангалын академийг сэргээн
засварласан. Энэ мэт академиуд
нь Күнзийн хөдөлгөөний үнэлж
баршгүй институцийн үндэс
болсон.
11

12. WWW.DORNOD.EDU.MN
Амьдрал - Бусад
• Тэрээр 1200 онд нас барахдаа улс төрийн гутамшиг хэвээр
байсан. Гэсэн хэдий ч Жу Сигийн нэр хүнд нас барсны дараа
удалгүй сэргэж, түүнийг нас барсны дараа 1209, 1230 онд түүнд
хүндэтгэл үзүүлж, 1241 онд Күнзийн сүмд дурсгалыг нь
байрлуулснаар түүний нэр хүнд дээд цэгтээ хүрсэн юм. Хожим
19-р зууны эцэс хүртэл түүнийг шүүмжилж байсан хүмүүс,
дарангуйлагч эрх баригчид өөрсдийн улс төр, оюун санааны үл
нийцэл байдлаа мартаж, түүний философийн тогтолцоог цорын
ганц Ортодокс итгэл үнэмшил болгожээ.
12

13. WWW.DORNOD.EDU.MN
Бодол санаа, нөлөө
• Жу Си-гийн философи нь логик,
тууштай байдал, сонгодог эрх
мэдлийг ухамсартайгаар дагаж
мөрдөхийг чухалчилдаг байсан.
• Жу Си сансар огторгуй нь
тодорхойгүй, тодорхой гэсэн хоёр
талтай гэж үздэг байв.
• Тодорхой бус буюу “Li” нь
байгалийн хууль бөгөөд бүх
бүтээгдсэн зүйл нь зүй тогтлоор
тодорхойлогддог.
13

14. WWW.DORNOD.EDU.MN
Бодол санаа, нөлөө
• Жу Си-гийн нео-Күнзийн үзэл нь
Хятадын оюуны амьдралд удаан
ноёрхсон бөгөөд түүний "Дөрвөн
ном" (Сишү)-д бичсэн тайлбарууд
нь төрийн албаны шалгалтад
бэлдэж буй хүмүүст унших
шаардлагатай ном болсон байдаг.
Түүний оюуны нөлөө Солонгост
чухал байсан бөгөөд мөн Японы
Токугава хотод албан ёсоор хүлээн
зөвшөөрөгдсөн юм.
14

15. WWW.DORNOD.EDU.MN
Бодол санаа, нөлөө
• Урьд нь Күнзийнх гэдэг байсан ном зохиолууд яг үнэндээ
Жугийнх байсныг XIV зуунд баталсан. Тиймээс Жу Си-д Күнзээс
иш татсан ба зээлсэн мэт санагдах сургаал олон байдаг.
“Төгс тэнцвэрийг хадгалахад тогтсон хэлбэр гэж байхгүй,
тухайн үеийн нөхцөл байдлаас шалтгаална”
- “Four Books”
“Ардгүй эзэн хаан өлсгөлөнд нэрвэгддэг, эзэн хаангүй ард эмх
замбараагүй амьдардаг”
- Zhu Xi
15

16. WWW.DORNOD.EDU.MN
Бодол санаа, нөлөө
• Күнзийн суртал дээдлэгдсэн
орнуудад Жу Си-г <<2 дахь
Күнз>> хэмээнэ. Хятадын
нийгмийн сэтгэлгээний түүхч
Цянь Му:
• Өмнөд Сүн улсын үед ганцхан Жу
Си л байлаа. Түүнээс хойшхи бүх
Күнзчид нэг бол Жугийн хэлснийг
дараа үедээ дамжуулж эсвэл Жуг
эсэргүүцэж байсан. Алин боловч
тэрээр тэдний хэлэлцэх гол сэдэв
байсан.
16

17. WWW.DORNOD.EDU.MN
Эрин үе
• Баруунд
• Дундад зууны өндөр үе (МЭӨ 1095-1304)
• Хятдад
• 5 Далигийн хаант улс 大理国 (МЭ 937-1253)
• Өмнөд Сонг (МЭӨ 1127 - 1279)
• Жин гүрэн (МЭ 1115-1234)
• Баруун Шиа 西夏 (МЭ 1038-1227)
• Баруун Ляо (МЭ 1124-1218)
17
Өмнөд Сүн гүрний Нео-Күнзийн сэтгэгч,
алдарт гүн ухаантан Жу Си, марк

18. WWW.DORNOD.EDU.MN
Жу Си авгайн сургаалаас
“ Бие биедээ эсрэгцдэггүй, бие биеэ төрүүлдэггүй үзэгдлүүд гэж
үгүй. Дорно нь Өрнөд, Өмнө нь Умарт эсрэгцэнэ. Үүнийг тойрч
гарах нэг ч зүйл, нэг ч үзэгдэл үгүй ээ ”
***
“ Зутан болно гэж найдаад элсийг чанах хэрэггүй ”
***
“ Өлбөрч үхнэ гэдэг яахав дээ яльгүй явдал. Үүрэг хариуцлагаа
умартана гэдэг л маш булай хэрэг “
18

19. WWW.DORNOD.EDU.MN
Шинэчлэгдэн хэвлэгдсэн бүтээлүүд
19

20. WWW.DORNOD.EDU.MN
Ном зүй
• “2x2=6 буюу Суут жаран сэтгэгч” ., Г. Аюурзана ., 2010
• Британника Нэвтэрхий толь
https://www.britannica.com/biography/Zhu-Xi
• https://laotzu.xyz/
• “The Four Books” ., Жу Си
• https://en.wikipedia.org/wiki/Zhu_Xi
20
Бие даалт №1 НХУТ-ГХО-1 Б. Болортуяа

21. WWW.DORNOD.EDU.MN
БАЯРЛАЛАА
21