1. O ESPAZO URBANO TEMA 9

5. – A industria perde importancia como factor de urbanización porque a crise industrial provoca a perda de atracción ou o declive das cidades industriais e pola nova tendencia a dispersar a produción industrial no espazo. – A terciarización gana importancia como factor de urbanización (actividades punta, centros de decisión e turismo), mais aínda non substitúe á industria. -Na etapa postindustrial fréase o proceso de crecemento das maiores cidades a favor das cidades medias e pequenas debido á saturación das grandes urbes e á tendencia actual á descentralización das actividades económicas. O resultado é a dispersión da urbanización ou urbanización difusa que estende a cidade sobre espazos cada vez máis amplos. – Administrativos: a nova división do territorio en provincias en 1833 estimulou o crecemento das novas capitais provinciais. – Económicos e sociais: naceu e desenvolveuse a industria moderna, que localizouse nas cidades e atraeu ata elas a unha poboación campesiña numerosa, polo alto crecemento da poboación, que viu facilitado o traslado pola mellora dos transportes. -Ata mediados do XIX: a concentración demográfica foi pequena (24,6%) -Dende mediados do XIX a 1936: a taxa case se dobrou (40%). -Guerra Civil e posguerra: ralentizouse e non favoreceu o crecemento. -Dende 1960 ata 1975 : etapa de maior crecemento – Estratéxico-militares (control do territorio). – Políticos e administrativos (organización do territorio). – Económicos (control dos recursos do entorno e centros de actividade comercial e artesanal). – Relixiosos (sedes do poder relixioso). -Colonización fenicia e grega (litoral mediterráneo) -Romanización: fundaron moitas cidades. -Invasións xermánicas: fase de desurbanización. -Idade media: Musulmáns: crearon cidades e revitalizaron outras. Cristiáns: escasa vida urbana ata os séculos XII e XIII no que se reactivou. -Idade moderna: S.XVI auxe urbano; s.XVII estancamento; s.XVIII, reanimouse. Factores de la urbanización Se estabiliza: crece a ritmo menor pola redución dos movementos migratorios ás cidades e a diminución do crecemento natural. Experimenta un gran crecemento: o incremento da poboación urbana supera ó da poboación rural. Modesta (a poboación urbana non supera o 10% do total) e estabilizada, porque, anque hai crece-mento urbano, o incre-mento da poboación urbana es paralelo ó da poboación rural. Taxa de Urbanización Desde 1980. Desde o inicio da industrialización á crises económica de 1975. Desde a orixe da cidade ó inicio da industrialización Cronoloxía E. Postindustrial E. Industrial E. Prindustrial

7. AVILA CÓRDOBA MÉRIDA

9. Planos

10. Planos Toledo Castellón

14. Casco histórico Mantemento da diversidade social. – No século XIX a burguesía aprópiase das zonas máis centrais e valoradas do casco antigo. – Posteriormente, ó trasladarse ós novos ensanches, algúns barrios quedaron ocupados por grupos sociais de baixos ingresos e sufriron un importante deterioro ó longo do século XX. – Coexistencia de diversos grupos. – Certa xerarquía: elite no centro e traballadores na periferia. Composición social Defensa dos usos tradicionais (residencia popular) e implantación de actividades innovadoras. As zonas máis centrais e máis valoradas son elixidas como lugar de residencia pola burguesía e comezan a recibir funcións terciarias. En elas, especialmente durante a década de 1960, se instalan funcións que necesitan accesibilidade e rango. O casco antigo convertese así no centro comercial e de negocios, co conseguinte desprazamento de usos residenciais. – Multifuncionalidade: mestúranse residencias, talleres e comercios. – Certa especialización profesional, racial ou relixiosa. Usos del solo Rehabilitación de vivendas privadas e de edificios do patrimonio histórico. – Reutilización de algúns edificios desamortizados. – Verticalización: 3-5 plantas. – Renovación e substitución de edificios antigos por outros modernos de máis altura e morfoloxía sen relación coa tradicional. Unifamiliar, dunha ou dúas plantas, con currais e hortos. Edificación A trama herdada e difícil de alterar, pero trátase de diminuíla densificación con medidas como as anteriores. Densificación da trama para aproveitar mellor o espazo. Cerrada, compacta, con casas unas xunto a outras. Trama Política de rehabilitación integrada, que pretende a recuperación do casco antigo: peatonalización de rúas e ensanche e axardinamento de prazas. – Reformas interiores do século XIX e el primeiro terzo del século XX causadas polo crecemento da poboación e a desamortización (apertura ou ensanche de rúas e prazas, corrección de sinuosidades) e apertura de novas prazas e de grandes vías. – Políticas de renovación da década de 1960: destrución de parte do plano pola apertura o modificación de rúas. – Deterioro morfolóxico e social das áreas menos valoradas. – Cidade rodeada de murallas. – Plano irregular, aínda que hai exemplos radiocéntricos e en cuadrícula. Plano Época Postindustrial Época Industrial Época Preindustrial

15. Santiago

16. Vivendas obreiras do século XIX

19. Vivenda, centros comerciais Residencial burgués/obreiro Baleirado industrial: -Deterioro ambiental. -Incorporación a cidade: Reutilización (minipolígonos, usos terciarios Barrio obreiro: -revalorización -espazos marxinais) Residencial obreira industrial Residencial burgués, Terciario: comercio e oficinas. Actualidade: modernización. Residencial burgués Usos do Solo Colectivas, bloques. Unifamiliar Unifamiliar e colectiva de mala calidade. Verticalízase: bloques vivendas. Máis en 1960 Palacetes, vilas axardinadas,inmobles mediana altura. Edificación Densifícase Aberta Cerrada e densa Densifícase Baixa densidade (aberta ou semiaberta) Trama Regular Diverso: incontrolado, especulativo, entorno vías comunicación e fábricas. Regular/cuadricula Hixiénicos (dotados de servizos) plano Actualidade 1890-1930 Actualidade 1800-50 1850-1900 1800-50 Época Barrios axardinados Obreiro e industrial Burgués Ensanche

21. Instalan equipamentos que requiren solo abundante e barato e proximidade á cidade, como grandes superficies comerciais, centros escolares, sanitarios, edificios administrativos e oficinas. Parques empresariais onde se instalan oficinas que buscan la desconxestión do centro de negocios. – Parques tecnolóxicos onde se localizan empresas innovadoras e centros de investigación, que requiren boa calidade ambiental e proximidade ós servicios urbanos. – En uns casos ben planificados. – En outros, sen planificar. Disfuncionalidade. – Obsolescencia. – Entorno ambiental deteriorado. – Conxestión ao quedar englobadas no continuo urbano. – Tendencia ó vaciado industrial, acompañado en uns casos de abandono das instalacións e en outros da súa substitución por outros usos do solo que se benefician da súa posición relativamente central no conxunto urbano. – Barrios de chabolas, sobre solo ilegal, con graves deficiencias constructivas e de servicios. – Barrios de promoción Oficial dos anos corenta a sesenta con malos materiais e falta de servicios. – Polígonos de promoción privada de trama aberta en bloques ou torres, ocupados por distintos grupos sociais en función da súa calidade. – Áreas de vivenda unifamiliar exenta ou acaroada para a burguesía, que busca contacto coa natureza. – Barrios burgueses con plano en cuadrícula e edificios de calidade. – Barrios proletarios con casas baratas, pequenas e de baixa calidade. – Barrios xardín con vivendas individuais con xardín. – Barrios de rúas e casas deterioradas, ocupados por grupos sociais de idade avanzada e baixos ingresos. – Barrios de prestixio e calidade, onde as rúas e edificios antigos foron renovados ou rehabilitados, ocupados polos grupos de máis renda. – Nel localízanse as principais actividades terciarias: servicios avanzados, comercios, centros de ocio. – Accesibilidade desde calquera punto da cidade. – Nó de transportes. – Altura dos edificios polo alto valor do solo. – Escasa poboación residencial. Características Na periferia, xunto ás principais vías de acceso á cidade. Na periferia, xunto ás principais vías de acceso á cidade. Na periferia, xunto ás principais carretaras de acceso á cidade. Na periferia, xunto ó ferrocarril ou o porto, anque actualmente algunhas quedan englobadas na ciudad. Periferia Ensanche Casco antigo Casco antigo. En algunhas grandes cidades estendeuse cara o ensanche burgués. Localización Actuais Polígonos 50-60 XIX 1º tercio XX ÁREAS DE EQUIPAMENTO ÁREAS INDUSTRIAIS ÁREAS RESIDENCIAIS CBD

28. aglomeración urbana Conurbación: é unha área urbana continua formada polo crecemento paralelo de dúas ou máis cidades ata unirse. Cada cidade da conurbación mantén a súa independencia. Exemplo: Marbella-Málaga Rexión urbana: é unha área urbana descontinua, integrada por cidades dispersas (nebulosa urbana) pero o suficientemente densa como para que todo o territorio posúa características urbanas. Exemplo: centro de Asturias Megalópole: Xorde cando a urbanización acada escala suprarrexional. Está formada por varios núcleos urbanos con funcións distintas. Barcelona Valencia Alacant

37. Interior: pouco urbanizado Descontinuo e con dificultades de articulación Eixe dinámico Dobre eixe: Val do Guadalquivir e o eixe litoral Concéntranse As grandes aglomeracións

40. -Madrid é o lugar central principal e a súa influenza esténdese por toda España. -Na periferia sitúanse Os núcleos que lle Seguen en influenza Como son Barcelona Valencia Sevilla A Coruña Bilbao -A unha distancia intermedia atópanse as cidades de rango medio: Burgos Zaragoza Murcia Granada

43. Plano de Toledo

44. Plano de Pamplona

45. Quinteiros pechados