Pagsasaling wika

1. FILIPINO 3

2. Katuturan ng Pagsasalin

3. Ang pagsasalin (pagsasalinwika) ay ang gawain ng
pagpapaunawa ng mga kahulugan ng panitik (teksto), at
ng kinalabasang paglikha ng katumbas na teksto – na
tinatawag na salinwika na naghahatid ng kaparehong
mensahe na nasa ibang wika.
Tinatawag na pinagmumulang teksto ang panitik na
isasalin, samantalang ang patutunguhang wika ay
tinatawag naman na puntiryang wika. Ang
pinakaprodukto ay tinatawag na puntiryang teksto.

4. Ang pagsasaling-wika ay isang gawaing naglalayon
na bigyan ng kahulugan ang isang linggwistikong
diskurso mula sa isang wika tungo sa ibang wika.
Maari itong gawin gamit ang diksyunaryo bilang
sanggunian o di kaya ay ang kontekstwal na
pagpapakahulugan dito.

5. Ang pagsasaling-wika ay kinabibilangan ng pag-aaral
ng leksikon, istrukturang panggramatika, katayuang
pangkomunikasyon, kontekstong pangkultura ng
pangangailangang teksto, pagsusuri nito upang
malaman ang ganap na kahulugan, at muling
pagsasaayos nito gamit ang leksikon at istrukturang
panggramatika na naaangkop sa wika at kultura ng
tagatanggap.

6. Ang paglilipat ng kahulugan ng pinagmulang wika sa
target na wika (Larson, 1984).
Isang proseso ng paglilipat sa pinakamalapit na
katumbas ng diwa o mensaheng nakasaad sa wikang
isasalin (Nida at Taber, 1969).
Ayon kay C. Rabin (1958) Ang pagsasaling-wika ay
isang proseso kung saan ang isang pahayag, pasalita
man o pasulat, ay nagaganap sa isang wika at
ipinapalagay na may katulad ding kahulugan sa isang
dati nang umiiral na pahayag sa ibang wika.

7. Ayon kay E. Nida, 1959/1966 Ang pagsasaling-wika
ay muling paglalahad sa pinagsalinang wika ng
pinakamalapit na natural na katumbas ng orihinal ang
mensaheng isinasaad ng wika, una;y batay sa
kahulugan, at ikalawa’y batay sa istilo.
Sa simpleng salita, Ang pagsasaling-wika ay ang
pagsasalin o paglilipat sa pinakamalapit na katumbas
na mensahe ng tekstong isinalin sa wika o diyalektong
pinagsasalinan.

8. Ang Kasaysayan
ng Pagsasalingwika

9. 1. Kasaysayan ng Pagsasalin sa Daigdig
Ang kinikilalang unang tagasalin ay si
Andronicus na siyang nagsalin ng Odyssey
ni Homer sa anyong patula (240 B.C.)
Sinundan ito nina Naevius at Ennius, gayon
din nina Cicero at Catulus.
Sa pagdaraan ng maraming taon ay
dumami nang dumami ang mga tagasaling-
wika na siyang nagdulot ng malaking pag-
unlad ng mga bansa sa Europa at Arabya.

10. Nakilala ang lungsod ng Bagdad bilang isang
paaralan ng pagsasalingwika sa pamamagitan ng isang
pangkat ng mga iskolar na nakaabot sa Bagdad at
isinalin sa Arabiko ang mga isinulat nina Aristotle,
Plato, Galea, Hippocrates at iba pa.
Pagkaraan ng tatlong siglo, Toledo naman ang
sumibol sa larangan ng pagsasalingwika.
Ang mga tanyag na tagapagsalin ay sina Adelard at
Retines. Ang sinasabing pinakataluktok na panahon ng
pagsasalingwika ay ang panahon ng pagsasalin ng
Bibliya.

11. Ang kinikilalang pinakamabuting salin ng
Bibliya ay ang salin ni Martin Luther
(1483-1646).
Ang kinikilalang “Prinsipe ng
Pagsasalingwika” sa Europa ay si Jacques
Amyot na siyang nagsalin ng “Lives of
Famous Greeks and Romans”(1559) ni
Plutarch sa wikang Aleman.

12. Si John Dryden ay ibinibilang din na isang
mahusay na tagapagsalin dahil pinag-
uukulan niya ng maingat na paglilimi ang
gawang pagsasalin sapagkat naniniwala
siyang ang pagsasalin ay isang sining.
Noong 1792, sa aklat na “Essay on the Principles of
Translation” ni Alexander Tyler, binigyang diin ang
tatlong panuntunan sa pagsasalin.

13. Ang mga ito ay ang mga sumusunod: Ang isang salin
ay kailangang katulad na katulad ng orihinal sa diwa;
Ang istilo at paraan ng pagsulat ay kailangang katulad
ng sa orihinal;
Ang isang salin ay kailangang magtaglay ng “luwag
at dulas” ng pananalitang tulad ng sa orihinal upang
hangga’t maaari ay magparang orihinal.
Ayon naman kay Matthew Arnold ang isang salin ay
kailangang magtaglay ng bisang katulad ng sa
orihinal.

14. Ang paniniwalang ito ay sumasalungat sa
paniniwala ni F.W. Newman na ang isang salin ay
kailangang matapat sa orihinal, na kailangang
madama ng bumabasa na ang kanyng binabasa ay
isang salin at hindi orihinal.
Sa pagsapit ng ikadalawampung siglo ay isa na
lamang karaniwang gawain ang pagsasalingwika kaya
naman ang uri ng mga nagsisunod na salin ay mababa
sa uring nararapat.

15. A. Ang mga Pagsasalin sa Bibliya
Ang orihinal na manuskrito o teksto ng
Bibliya ay sinasabing wala na. Ang
kauna-unahang teksto nito ay
nasusulat sa wikang Aramaic ng Ebreo
at ito ang pinaniniwalang pinagmulan
ng salin ni Origen sa wikang Griyego
na kilala sa tawag na Septuagint gayon
din ang salin ni Jerome sa wikang
Latin.

16. Ang tatlong itinuturing na pinakadakilang salin ng
Bibliya ay ang kay Jerome (Latin), ang kay Luther
(Aleman) at ang kay Haring James (Ingles-Inglatera).
Samantalang ang kauna-unahang salin sa Ingles ng
Bibliya ay isinagawa ni John Wyclif.
Ang unang salin ng mga Katoliko Romano ay
nakilala sa tawag na Douai Bible. Sa lupong binuo ni
Haring James sa pagsasalin ng Bibliya, naging
panuntunan na ang pagsasalin ay maging matapat sa
orihinal na diwa at kahulugan ng Banal na Kasulatan,
dito nga nakilala ang “Authorized Version”.

17. Ang maituturing naman na pinakahuling salin ng
Bibliya ay ang “The New English Bible” (1970) na
inilimbag ng Oxford University.
Sa dinami-dami ng mga pagsasaling isinagawa sa
Bibliya, kinailangan pa rin ang muling pagsasalin
dahil sa mga sumusunod na dahilan:
1. Marami nang mga natuklasan ang mga arkeologo
na naiiba sa diwang nasasaad sa maraming bahagi ng
mga unang salin;

18. 2. Naging marubdob ang pag-aaral sa larangan ng
linggwistika na siyang naging daan ng pagpapalinaw
ng maraming malabong bahagi ng Bibliya
3. Ang sinaunang wikang ginamit sa klasikang
English Bible ay hindi na halos maunawaan ng
kasalukuyang mambabasa bukod sa kung minsan ay
iba na ang inihahatid na diwa.

19. B. Ang mga Pagsasalin sa mga Akdang Klasika
Ang kalakhan ng kinikilalang mga akdang
klasika ay ang mga orihinal na nasusulat sa
Griyego at Latin, ngunit ayon kay Gng. Virginia
Woolf, ang alin mang salin ay hindi makakapantay
sa orihinal sapagkat ang wikang Griyego ay isang
wikang maugnayin, mabisa, tiyak at waring may
aliw-iw na nakaiigayang pakinggan.

20. Dalawang pangkat ang mga tagapagsaling-
wika sa Ingles ng wikang Griyego, ito ay
ang makaluma o Hellenizers at ang
makabago o Modernizers.
Ang layunin ng mga makaluma ay maging
matapat sa pagsasalin sa paghahangad na
mapanatili ang orihinal na diwa at katangian
ng kanilang isinasalin kaya naman
pinapanatili nila ang paraan ng
pagpapahayag, at balangkas ng mga
pangungusap at idyoma ng wikang isinalin sa
wikang pagsasalinan.

21. Kasalungat naman ito ng paniniwala ng mga
makabago na nagsasabing ang salin ay dapat
nahubdan na ng mga katangian at idyoma at
nabihisan na ng kakanyahan ng wikang pinagsalinan.
Ayon naman kay Robert Browning, ang
tagasaling-wika ay kailangang maging
literal hangga’t maaari maliban kung
ang pagiging literal ay lalabag sa
kalikasan ng wikang pinagsasalinan.

22. Naniniwala naman si Robert Bridges na higit na
mahalaga ang istilo ng awtor kung ang isang
mambabasa ay bumabasa ng isang salin.
Sa kabila ng magkasalungat na opinyong
nabanggit ay may ikatlong opinyong lumitaw, ito ay
ang paniniwalang hindi makatwirang piliting ipasok
sa wikang pinagsasalinan ang mga kakanyahan ng
wikang isinasalin.

23. Pareho naman ang paniniwala nina Edward Fitz
Gerald at Samuel Butler na alin mang salin ng mga
akdang klasika ay dapat maging natural ang daloy ng
mga salita, madaling basahin at unawain.
Sa mga pagsasalin ni F.W. Newman sa mga akda ni
Homer, pinilit niyang mapanatili ang kakanyahan ng
orihinal hangga’t maaari dahil naniniwala siya na
kailangang hindi makaligtaan ng isang mambabasa
na ang akdang binabasa ay isa lamang salin at hindi
orihinal.

24. Sumasalungat naman sa paniniwalang ito si Arnold
na tagapagsalin din ni Homer.
Ayon sa kanya, ang katapatan sa pagsasalin ay
hindi nangangahulugan ng pagpapaalipin sa orihinal
na wikang kinasusulatan ng isasalin. Samantala,
unti-unting nahalinhan ng Roma ang Atenia bilang
sentro ng karunungan nang mga panahong iyon.

25. Ayon kay C. Day Lewis sa kanyang
pagsasalin ng “Aeneid” ni Virgil (na siyang
pinakapopular sa panulaang Latin) sa
wikang Ingles, upang mahuli ng
tagapagsalin ang tono at damdamin,
kinakailangang magkaroon ng ispiritwal
na pagkakaugnayan ang awtor at ang
tagapagsalin

26. Kasaysayan ng Pagsasaling-
wika sa Pilipinas

27. Ang kasaysayan ng pagsasaling-wika sa
Pilipinas ay mahahati sa limang yugto:
Panahon ng Kastila; Panahon ng
Amerikano; Panahon ng Patakarang
Bilinggwal; Panahon ng Pagsasalin ng
Panitikang Di-Tagalog at Panahon ng Afro-
Asian Literature

28. Unang Yugto – Panahon ng mga Kastila
Ang pagsasaling-wika sa Pilipinas ay
nagsimula sa pangangailangang
mapalaganap ng mga mananakop na
Kastila ang relihiyong Iglesia Catolica
Romana.
Kinailangan ang pagsasalin sa Tagalog at sa iba
pang katutubong wika ng mga dasal at mga akdang
panrelihiyon.

29. Ngunit hindi naging konsistent ang mga Kastila sa
pagtuturo ng wikang Kastila sa mga Pilipino, dahil
ayon sa kanilang karanasan sa pananakop, higit na
nagiging matagumpay ang pagpapalaganap ng
Kristiyanismo sa pamamagitan ng paggamit ng wika
ng mga katutubo at naging mas katanggap-tanggap
sa mga katutubo ang marinig na ginagamit ng mga
prayle ang kanilang katutubong wika sa pagtuturo
ng salita ng Diyos.

30. Ang ikatlong dahilan na hindi lantarang inihayag
ng mga Kastila ay ang pangamba na kung matuto
ang mga Pilipino ng wikang Kastila ay maging
kasangkapan pa nila ito sa pagkamulat sa totoong
kalagayan ng bansa.
Sa paglisan ng kapangyarihang Espanyol sa
Pilipinas, nagpatuloy pa rin ang pagsasalin ng mga
piyesang nasa wikang Kastila.

31. B. Ikalawang Yugto – Panahon ng mga Amerikano
Sa panahong ito, naging masigla
ang pagsasalin sa wikang
pambansa ng mga akdang
klasikang nasa wikang Ingles.
Edukasyon ang pangunahing
patakarang pinairal ng Amerika
kaya naman “bumaha” sa ating
bansa ang iba’t ibang anyo at uri
ng karunungan mula sa Kanluran
lalo na sa larangan ng panitikan.

32. Ang pagsasalin sa panahong ito ay
isinagawa sa paraang di-tuwiran, ibig
sabihin ang isinasalin ay hindi ang
orihinal na teksto kundi ang isa na ring
salin.

33. Isa sa mga tagasaling marami ang
naisaling klasikong akda ay si Rolando Tinio.
Ang mga dulang isinalin niya ay ipinalabas sa
mga piling teatro sa Kamaynilaan lalo na
CCP.
Isang magandang proyekto rin ang isinagawa ng
National Bookstore (1971) kung saan ipinasalin ang mga
popular na nobela at kwentong pandaigdig at isinaaklat
upang magamit sa paaralan. Ang ilang halimbawa ay
ang mga kwentong “Puss N’ Boots”, “Rapunzel”, “The
Little Red Hen” at iba pa.

34. Ang Goodwill Bookstore naman ay
naglathala ng koleksyon ng mga klasikong
sanaysay nina Aristotle, Aquinas, Kant at
iba pa. Ang Children’s Communication
Center naman ay nagsalin at naglathala ng
mga akdang pambata tul ad ng “Mga
Kuwentong Bayan Mula sa Asia, Rama at
Sita”, Palaso ni Wujan”, “Mga Isdang
Espada” at iba pa.

35. C. Ikatlong Yugto ng Kasiglahan – Patakarang
Bilinggwal
Ang ikatlong yugto ay ang pagsasalin sa Filipino
ng mga materyales pampaaralan na nasusulat sa
Ingles tulad ng mga aklat, patnubay, sanggunian,
gramatika at iba pa.
Kaugnay ito ng pagpapatupad sa patakarang
bilinggwal sa ating sistema ng edukasyon.

36. Ayon sa Department Order No. 25, s. 1974, higit na
marami ang mga kursong ituturo sa Filipino kaysa
Ingles.
Nangangahulugan, samakatwid na lalong dapat
pasiglahin ang mga pagsasalin sa Filipino ng mga
kagamitang pampagtuturong nasusulat sa Ingles.

37. Ang ilan sa mga halimbawang isinalin sa
panahong ito ay ang mga gabay
pampagtuturo sa Science, Home Economics,
Good Manners and Right Conduct, Health
Education, at Music. Isinalin din ang Tagalog
Reference Grammar, Program of the Girl
Scouts of the Philippines at iba pa.

38. D. Ikaapat na Yugto ng Kasiglahan – Pagsasalin ng
mga Katutubong Panitikang Di-Tagalog
Kinailangan ang pagsasalin ng mga katutubong
panitikang di-Tagalog upang makabuo ng panitikang
pambansa.
Ang tinatawag nating “pambansang panitikan” ay
panitikan lamang ng mga Tagalog sapagkat
bahagyang-bahagya na itong kakitaan ng panitikan
ng ibang pangkat-etniko ng bansa.

39. Upang maisakatuparan ito nagkaroon ng Proyekto
sa Pagsasalin ang LEDCO (Language Education
Council of the Philippines) at SLATE (Secondary
Language Teacher Education) ng DECS at PNU
noong 1987 sa tulong ng Ford Foundation.
Inanyayahan sa isang kumperensya ang
kinikilalang mga pangunahing manunulat at iskolar
sa pitong pangunahing wika ng bansa (Cebuano,
Ilocano, Hiligaynon, Bicol, Samar-Leyte, Pampango
at Pangasinan.

40. Pinagdala sila ng piling materyales na nasusulat sa
kani-kanilang bernakular upang magamit sa
pagsasalin. Sa proyektong ito, nagkaroon din ng
pagsasalin sa ilang Chinese-Filipino Literature,
Muslim at iba pang panitikan ng mga minor na wika
ng bansa.
Nagkaroon din ng Pagsasalin ang GUMIL (Gunglo
Dagiti Mannurat nga Ilocano. Pumili ang mga
manunulat na Ilocano ng mahuhusay na kwento sa
wikang Iloco at isinalin sa Filipino, pagkatapos ay
ipinalimbag ang salin at tinawag na KURDITAN.

41. Sa pamamagitan ng pagsasalin, ang
mga kwentong orihinal na sinulat sa
Iloco ay nalagay na sa katayuan upang
mapasama sa pambansang panitikan
sapagkat meron nang bersyon sa wikang
pambansa.

42. E. Ikalimang Yugto ng Pagsasalin – Pagsasalin
ng Panitikang Afro-Asian
Ang panahong ito ay nakatuon sa pagsasalin
ng mga panitikang Afro-Asian. Kinailangan
ang pagsasaling ito dahil kasama na sa
kurikulum ng ikalawang taon sa hayskul ang
pagtuturo ng Afro-Asian.

43. Ayon kay Isagani Cruz, “Para tayong
mahihina ang mga matang mas madali
pang makita ang malayo kaysa mga
likha ng mga kalapit bansa natin.” Ang
pagsasama sa kurikulum ng panitikang
Afro-Asian ay masasabing pagwawasto
sa pagkakamali sapagkat noong mga
nakaraang panahon mas binigyang
halaga ang pagsasalin ng panitikang
Kanluranin at hindi ng panitikan ng
mga kalapit na bansa.

44. Kaugnay nito nagkaroon ng
pagsasalin ng isang pangkat ng mga
manunulat ng mga piling panitikan ng
mga kalapit na bansa (pinondohan ng
Toyota Foundation at Solidarity
Foundation) na tinawag na Transalation
Project.

45. Pinangunahan naman nina Rolando Tino
at Behn Cervantes ang pagsasalin ng
banyagang akdang nasa larangan ng drama.

46. Samantala, may ilan ring pangkat o
institusyong nagsasagawa ng mga proyektong
pagpapaunlad ng wikang pambansa, ito ay ang
NCCA (National Commission on Culture and
Arts) at PETA (Philippine Educational Theatre
Association).Isinalin naman ng Komisyon sa Wikang
Filipino ang mga karatula ng iba’t ibang
departamento at gusali ng pamahalaan,
dokumento, papeles para sa kasunduang
panlabas, Saligang Batas at iba pa.

47. Sa kabila ng mga kasiglahang nabanggit, ang
pagsasaling-wika bilang isang sining ay hindi pa
gaanong nakakalayo sa kanyang kuna o duyan, lalo na
kung ihahambing sa antas ng kaunlaran sa larangang
ito sa ibang kalapit-bansa natin sa Silangang Asia.
Ang isa pang hindi naisasagawa hanggang sa
ngayon ay ang paghahanda ng isang talaan ng mga
tagapagsaling-wika o registered translators.

48. Maaaring isagawa ng Komisyon sa Wikang
Filipino ang paghahanda ng kinakailangang
mga instrumento sa pagsusulit at sistema o
prosedyur sa pagwawasto at iba pang bahagi
ng proseso. Ang pagtatatag ng samahan sa
pagsasaling-wika ay maaaring makatulong
nang malaki sa pagpapasigla ng mga gawain
sa larangang ito.

49. Mga Sanggunian
Almario, Virgilio, ed. (2010). "Pagsasalin, translation". UP
Diksiyonaryong Filipino (Ikalawang ed.). UP-Sentro ng Wikang
Filipino-Diliman. ISBN 978-971-635-033-3.
Borghini, S., Visconti, L.M., Anderson, L., Sherry, Jr. J.F., (2010)
Symbiotic Postures of Commercial Advertising and Street Art:
Rhetoric for Creativity. Journal of Advertising. Vol. 39, No. 3
(Fall, 2010), pp. 113-126

50. De Guzman, Maria Odulio (1968). "Translate - ihulog o isalin sa ibang wika". The New
Filipino-English / English-Filipino Dictionary. National Bookstore (Lungsod ng
Mandaluyong) ISBN 9710817760.
Dr. Mario H. Maranan, LLb, (2013), Masining na Pagpapahayag (Para sa Antas Tersarya),
MINDSHAPERS CO., INC. 61 Muralla St., Intramuros, Manila
Sauco, Atienza, et. al. Reotrikaang Filipino Pang-antas Tersary. Katha Publishing Co., Inc.
Quezon City
J.M. Cohen, "Translation," Encyclopedia Americana, 1986, vol. 27, p. 12.
Jump up to:2.0 2.1 2.2 "Translation - salin, saling-wika, salinwika, traduksiyon, traslasyon,
ihulog sa ibang wika, pagsasaibang wika; tagapagsalin, tagapagsalingwika at
traduktor". English, Leo James. Tagalog-English Dictionary (Talahulugang Tagalog-
Ingles). 1990.

51. Website
http://www.tagtag.com/filip2/kahulugan_at_kahalagahan_ng_pagsasaling_wika/kahalagahan
Https://Kitzibatan.Wordpress.Com/2015/07/18/Ang-Kasaysayan-Ng-Pagsasalingwika-
Sa-Daigdig-At-Sa-Pilipinas/
http://ironmao.weebly.com/uploads/5/4/1/6/54162303/module_3_-_pagsasaling_wika.pptx.
https://prezi.com/pj-ytg5vcww8/mga-simulain-sa-pagsasaling-wika/ by mathew orpiada on 27
https://prezi.com/rklxtlpdiydl/mga-katangiang-dapat-taglayin-ng-isang-tagapagsalin/

52. ROSMAR BAÑAS PINAGA, LPT, MAED
Lecturer