Let op (erratum): het genoemde aandeel tweede legsels op slide-18 betreft 50% in plaats van 41,3%.
Lezing eerste resultaten door:
Loes van den Bremer (Sovon)
Gert Ottens (Vogelbescherming)
Gebouwnestelende eksters on building nesting magpies
Jaar van de Huiszwaluw - lezing Landelijke Dag Sovon 2018
1. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Jaar van de Huiszwaluw
Loes van den Bremer &
Gert Ottens
Onderzoek en bescherming hand in hand
IllustratieElwinvanderKolk
5. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Doelstellingen
Vergroten kennis
• Broedsucces
incl. aandeel en succes
tweede legsels
• Overleving
• Wat zijn sturende factoren?
Vergroten draagvlak!
JanSchouten
9. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
PeterdeBoer
Tot nu toe:
• kleine schaal nestonderzoek
• 1995-2016: 600 nestkaarten
• Beperkt aantal regio’s en jaren
• Vooral kunstnesten
10. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
MargreetFrowijn
Neststudie 2018:
wekelijks kijken van buitenaf
17. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Legbegin 2018
2018
- 2 leggolven
- Piek 1: 6 juni
- Piek 2: 16 juli
1995-20001995-2000
- Piek 1: 31 mei
- Piek 2: 18 juli
18. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Aandeel tweede legsels 2018:
LydiaLippens
VandenBremeretal.2017
41,3 %
22. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Natuurlijke vs kunstnesten
ArjanBoele
Natuurlijk 84,2% vs kunst 81,4%
JannieTimmer
23. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Overleving
• Gemiddelde overleving:
Adulten: 35,5 %
Juvenielen: 17,5 %
• Geen duidelijke trend
Elders in Europa:
• UK:
Adulten 36,5% (Robinson et al. 2016)
• DU:
Adulten 41%
Juvenielen 14,5% (Stokke et al. 2005)
24. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Hoe nu verder?
• Afronden analyses
(relatie omgeving /
voedsel!!)
• Populatiemodel
• Voortzetting neststudie
• Publiceren
AlbertdeJong
25. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Charmeoffensief!
Draagvlak vergroten:
• ‘Aaibare’ vogels, dichtbij
mensen
• Rode Lijst
• Toch nesten van de muur
• Dus charmeoffensief
Foto: Jelle de Jong
Foto: Bertus Webbink
26. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Charmeoffensief!
PP-presentatie + lezingen
Promotiemiddelen
Excursies
Persaandacht
www.jaarvandehuiszwaluw.nl
Sociale media
27. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Charmeoffensief!
Herdruk boekje
Theunis Piersma
Voorlichtingsfolder
28. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Bescherming in de praktijk
Kolonie gemaal Schuddebeurs (Lage Zwaluwe, NB)
150 nesten in 2008, nog 102 in 2012.
Toen flinke afname
Oplossingen vrijwilliger
Mailcontact
Water Natuurlijk
Maatregelen: resultaat!
Foto: Waterschap Brabantse Delta
29. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Bescherming in de praktijk
Nationale Vogelweek/Texel Big Day:
Fondsenwerving
€ 16.129!
30. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Bescherming: het vervolg
Vertaalslag van artikelen naar praktijk
Voedselgebrek!
Voorlichtingsfolder blijft beschikbaar
Goede voorbeelden >
checklistgroenbouwen.nl
Tillenanalyse > checklist plaatsing
huiszwaluwtil
Vervolgonderzoek
Foto: J.C. Morks
31. Sovon Vogelonderzoek Nederland Jaar van de Huiszwaluw 2018
Afsluiter
Fotowedstrijd
49 inzendingen
Vijf winnaars
Foto’s: Jannie Timmer, Alco
Warners, Jan Schouten & Max
Lange
We willen dit broedseizoen meer te weten komen over het broedsucces. Waarschijnlijk speelt dit een belangrijke rol bij de sterke afname in Nederland op de lange termijn en het bescheiden populatieherstel dat meer recent te zien is.
Uitgerekend in het Jaar van de Huiszwaluw bleef de aankomst sterk achter. Normaal gesproken piekt de trek van Huiszwaluw in Nederland middenin mei. Trektellers zagen echter veel lagere aantallen. Wat was het effect van aanhoudende noordenwinden en stofstormen in de Sahara? Eind maart en halverwege april zorgde het weer in Zuid-Europa en Noord-Afrika voor bijzonder slechte trekomstandigheden.
Later in het seizoen zullen kolonievogeltellingen uitwijzen of de bezetting van de kolonies inderdaad lager is dan in andere jaren en we inderdaad met een mager huiszwaluwenjaar te maken hebben.
2,75% vooruitgang. Op basis van een steekproef van 1127 kolonies. Bijna 75 % van alle getelde kolonies die bij ons bekend zijn.
Het aantal kolonies dat bewoond was in 2017 of in dat jaar voor het eerst onbewoond (dus men ging er wrs vanuit dat ze er nog wel waren) lag op 1563 kolonies. Dus nu 1127 geteld binnen gekregen is een heel stevige basis voor het berekende percentage.
Heel nauwkeurige gegevens over Huiszwaluwnesten verzamelen is lastig. Immers, het is haast niet mogelijk om bij een natuurlijk nest van een Huiszwaluw herhaalde inspecties te doen op aantallen eieren en jongen zonder het nest te verstoren. Het is dan ook niet verrassend dat er maar op kleine schaal nestonderzoek wordt gedaan voor het Meetnet Nestkaarten. In de periode 1995-2016 zijn weliswaar van ruim 600 Huiszwaluwnesten gegevens beschikbaar, maar die komen uit een beperkt aantal regio’s en jaren en betreffen grotendeels kunstnesten. Voor een grotere steekproef is dus een andere aanpak nodig.
Vorig jaar oproep om mee te doen met de neststudie. Wekelijks even uurtje kijken.
Evelien van Doorn, Simonshaven
Jongen van tweede legsels kunnen nu al groot zijn en op uitvliegen staan. Tegelijk zijn ook de hangjongeren van de eerste leg misschien nog wel aanwezig. Wees nog steeds beducht op die rakkers, want ze kruipen weleens in nesten waarin je al heel lang niets (meer) zag en die dus gewoon onbezet zijn. Op de foto hiernaast zie je hoe een hangjongere wordt vastgehouden aan de vleugel door een ander jonkie, terwijl een volwassen vogel (links) toekijkt.
Het beste kenmerk als ze hangen: de witte randjes aan de tertials (kleine vleugelveren), met een verrekijker vaak goed te zien. Op de foto hieronder zijn die omcirkeld. Bij volwassen zwaluwen zijn die witte randjes niet meer zichtbaar.
Alle gegevens in nestkaart opgenomen. Uiteindelijk meer dan 1200 bruikbare nestkaarten! (dus eerste en tweede broedsels).
Weergegeven is het aantal nesten wat op een bepaalde datum werd gestart. Als we kijken naar de timing van het broeden dan zijn twee leggolven zichtbaar. Tijdens de eerste leggolf viel het gemiddelde legbegin (datum eerste ei) op 6 juni. Tijdens de tweede leggolf op 16 juli, zo’n 40 dagen later.
Betreft alleen de locaties waar het gehele broedseizoen is gekeken. Een nest had 3 legsels, de jongen vlogen daarvan begin oktober uit.
Gemiddeld een op de circa zes huiszwaluwen die uitvliegt overleeft en terugkeert naar het studiegebied. Eenmaal volwassen was de gemiddelde overleving ruim twee keer zo hoog.
Met deze neststudie is een belangrijke eerste stap gezet naar het verzamelen van meer kennis over het broedsucces van de Huiszwaluw. Het was een bijzonder jaar, met de late aankomst van de zwaluwen en de extreem droge zomer. Heeft dit gevolgen gehad voor het broedsucces en het aandeel tweede legsels? Hoe zit dit in andere jaren? Onderzoek is iets van de lange adem en daarom willen we graag doorgaan met het verzamelen van deze nestgegevens.
Nou, dat fantastische filmpje is een mooi bruggetje naar het volgende deel van deze lezing, namelijk het ‘charmeoffensief’ dat we dit jaar zijn gestart.
Aaibaar, helemaal uit/naar Afrika.
Want Loes zei het al: een ander doel van zo’n Jaar van… is het vergroten van draagvlak voor de soort in kwestie.
En we hebben kunnen zien dat de soort een flinke veer heeft moeten laten. Het lijkt nu weer beter te gaan, maar de huiszwaluw was vroeger dus veel algemener.
Daarom staat de Huiszwaluw dan ook op de Rode Lijst (als gevoelig).
Dus in het geval van de huiszwaluw meer waardering, omdat de nesten nog steeds worden afgestoken.
De PP-presentatie is veel gedownload en gebruikt en daarnaast gingen we het land in om over de huiszwaluw te verhalen.
Promotiemiddelen: flyers en stickers. Vooral de stickers waren niet aan te slepen en zijn een aantal keren herdrukt.
Persaandacht: Van januari tot september iedere maand meerdere berichten of items in (vaak regionale, maar ook landelijke) kranten en Radio en TV, vooral in april-juni. Dat kwam mede door de berichten – ook al door Loes aangehaald – dat de vogels vertraging hadden opgelopen op weg terug.
In totaal vele tientallen krantenartikelen etc., verspreid over het hele land!
Er was aandacht voor zowel de tellingen en het onderzoek als voor de vogels zelf.
Voorbeeld: Dagblad van het Noorden met een volledige pagina. In Jaar van de Spreeuw nog twee pagina’s, maar goed
Persoonlijk hoogtepunt: het NOS-journaal!
Ook met sociale media zijn veel mensen te bereiken. Op facebook en twitter van zowel VBN als Sovon zijn meerdere berichtjes die duizenden ‘likes’ en vele deelacties kregen.
Vele tellers en nestonderzoekers twitterden ook de resultaten van ‘hun’ kolonies of deelden leuke foto’s, filmpjes en nieuwtjes van ‘hun’ zwaluwen.
En de Facebookpagina’s van VBN en Sovon.
Herdruk superleuk boekje van Theunis Piersma. Voor wie ‘t nog heeft: een echte aanrader. Ook in het Jaar van de Huiszwaluw, en ter voorbereiding erop, hebben wij er veel aan gehad.
Voorlichtingsfolder voor ‘eigenaren’ van kolonies, zodat deze mensen enthousiast worden over ‘hun’ Huiszwaluwen.
En natuurlijk ook voor mensen die soms de nesten van de muren steken.
We weten niet welke impact het afsteken van nesten heeft op de populatie. En al worden de meeste waarschijnlijk kolonies met rust gelaten, plaatselijk kan het wel degelijk een groot probleem zijn voor een populatie.
Vele Vogelwerkgroepen en andere vrijwilligers hebben er 10.000 en verspreid! En dat is precies waarvoor ze bedoeld zijn.
Eerste druk 10.000 in 3 weken op, tweede druk 10.000 twee maanden, derde druk 3.000 nu bijna op. maar ze worden bijgedrukt!
Door het Jaar van de Huiszwaluwen wisten meerdere mensen, tellers, bewoners en vrijwilligers, ons te vinden als er iets aan de hand was bij een kolonie.
Meestal ging het perikelen rondom nesten die niet welkom waren. In sommige was het toesturen of persoonlijk overhandigen van de folder al dan niet met een gesprek voldoende om de nesten.
Het is vaak uit onwetendheid dat mensen niet weten hoe overlast te voorkomen, en dan kan voorlichting al werken.
Een voorbeeld van een ander soort probleem is deze ‘zaak’:
Tegen uitwerpselen waren richels bevestigd onder de nesten, maar daardoor hadden een paar kauwen en kraaien ontdekt dat ze bij de nesten konden.
Gevolg: steeds minder nesten, fractie van eerdere koloniegrootte.
Brieven, al in 2012, naar waterschap mochten niet baten.
Jaar van de Huiszwaluw: mailcontact met waterschap > plankieren onder de nesten verwijderd en meteen minimaal 21`nesten bewoond. Er dus weer ruimte voor groei!
Plankjes werken dus wel, maar kunnen risico zijn. Ook grote bonte spechten prederen soms de nesten, en aan andere kant bouwen huiszwaluwen soms nesten onder tegen die plankjes aan.
Het blijft dus maatwerk.
Resultaat: ruim € 16.129 al vogelend en fietsend bij elkaar geharkt!
Er deden 15 teams (53 deelnemers) mee en één team had zelfs € 3.277 ‘opgehaald!
Plannen: twee tillen in De Cocksdorp en Den Hoorn en bij meevallers mogelijk nog één in De Waal.
particulieren krijgen volgend jaar de mogelijkheid om kunstnesten op te hangen
ontwikkelen van een flyer over de Huiszwaluw op Texel en hoe die geholpen kan worden. Deze wordt huis aan huis verspreid.
En samen met Agrarische Natuurvereniging De Lieuw wordt ingezet op publiciteit en voorlichting zodat boeren en burgers modderpoelen maken.
Vertaalslag van (wetenschappelijke) artikelen naar praktijk
Voedselgebrek: insectenafname op de agenda houden!
Voorlichtingsfolder blijft beschikbaar
Goede voorbeelden > checklistgroenbouwen.nlUitkomsten tillenanalyse > checklist plaatsing huiszwaluwtil
Vervolgonderzoek
Oproep via sociale media en sovon.nl
49 inzendingen, de ene nog mooier dan de ander.
Vakjury (Harvey van Diek/Sovon en Hans Peeters/VBN)
Twee keer foto no. 4: opzet!
Eerste gedeelde 4e plaats
Jury: : Het verzamelen van modder is een van de belangrijke momenten in een huiszwaluwenleven. En juist daar zit 'm een van de knelpunten.
Tweede gedeelde 4e plaats.
Jury: Leuke vluchtplaat van zo’n snelle rakker, en: Waarbij een geweldig detail van deze foto is dat die vogel z’n bek propvol heeft met alleen maar lieveheersbeestjes.
Bennie zit nu in Afrika, met die andere zwaluwen (Boertjes)
Jury: Heerlijk van die schreeuwende jongen in het nest.
Jury: Mooie uitsnede waarop wat gebeurt. Zo zie je ze het liefst. Veel nesten aan huis.
Jury: Een droombeeld. Vaak gezien, maar zelden vastgelegd. De fotograaf moet echt uren aan de waterkant hebben gelegen. Topfoto.
Sommige van de fotografen zijn hier nu aanwezig en kunnen jun prijs komen halen.
En met dit prachtige willen we het Jaar van de Huiszwaluw – voor nu – afsluiten
Jury: Een droombeeld. Vaak gezien, maar zelden vastgelegd. De fotograaf moet echt uren aan de waterkant hebben gelegen. Topfoto.
Sommige van de fotografen zijn hier nu aanwezig en kunnen jun prijs komen halen.
En met dit prachtige willen we het Jaar van de Huiszwaluw – voor nu – afsluiten