The plant parasitic nematodes are one of the main raisons of crop losses. Here in my first project report, I have described 10 species economically important nematodes with the life cycle and its signs and symptoms.

1. ‫ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻋﺎﻟﯽ‬
‫ﭘﻮﻫﻨﺘﻮﻥ ﮐﺎﺑﻞ‬
‫ﭘﻮﻫﻨځۍ ﺯﺭﺍﻋﺖ‬
‫ﺩﻳﭙﺎﺭﺗﻤﻨﺖ ﺣﻔﺎﻅﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﻧﺒﺎﺗﯽ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﻫﻨﺪﻩ : ﺳﻴــــﺪ ﻣﺤﻤــــﺪ ﻧﻌﻴـــﻢ ﺧـــﺎﻟﺪ‬
‫ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺭﻫﻨﻤﺎ: ﭘﻮﻫﻨــــﻤﻞ ﻧﻮﺭ ﺍﺣﻤـــــﺪ ﭘﻮﭘـــﻞ‬
‫ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ: ﭘﻮﻫﻨﻤﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻣﺪ ﻋﺜﻤﺎﻥ ﺧﻴﻞ‬
‫ﺳﻤﺴﺘﺮ ﺑﻬﺎﺭی 8831 ﻫـ ﺵ‬
‫ﺃ‬

2. ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺷﻤﺎﺭﻩ‬
‫ﻋﻨﺎﻭﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ................................................................................. 1‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﮐﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁ ﻳﺪ .................... 2‬
‫ﺍﻗﺴﺎﻡ ﺿﺮﺭ ﻫﺎی ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺕ: ............................................... 2‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎﻱ ﺩﺭﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﺼﺎﺏ: ............................................ 2‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎی ﻣﻬﻤﻪ ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﻧﺒﺎﺗﯽ: ................................................. 3‬
‫1 .‪ MELOIDOGYNE SPP‬ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ګﺮﻩ ﺭﻳﺸﻪ: ....................... 3‬
‫۲. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﺩﺍﻧﻪ ﮔﻨﺪﻡ ﻳﺎ.‪7 ....................... :ANGUINA SPP‬‬
‫۳. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﻴﺴﺖ ﻳﺎ .‪9 ......................... :HETERODERA SPP‬‬
‫۴. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺯﺧﻢ ﺭﻳﺸﻪ ﻳﺎ .‪10 ............. : PRATYLENCHUS SPP‬‬
‫۵. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﺎﻗﻪ ﻳﺎ ‪12 .......................... :DITYLENCHUS SPP‬‬
‫۶. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻁﻼﻳﯽ ‪13 .............................. GLOBODERA SPP‬‬
‫۷. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺗﻮﻧﻞ ﺯﻥ ﻳﺎ .‪15 ................... : RADOPHOLUS SPP‬‬
‫۸. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﻮﺯﻧﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ .‪17 .................. LONGIDORUS SPP‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﻧﺒﺎﺗﯽ: )5،4( ..................................... 91‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی:....................................................................... 12‬
‫ﻣﺎﺧﺬ ................................................................................. 22‬
‫ﺏ‬

3. ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻧﻔﻮﺱ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻣ�ﺮﻭﺯ ﺑ�ﻪ ﺳ�ﺮﻋﺖ ﻭﺳ�ﻌﺖ ﭘﻴ�ﺪﺍ ﮐ�ﺮﺩﻩ ،ﺯﻣ�ﻴﻦ ﻫ�ﺎی ﺯﺭﺍﻋﺘ�ﯽ ﺑ�ﻪ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧ�ﻪ ﺟ�ﺎﺕ ،ﺷ�ﻬﺮ‬
‫ﺳﺎﺯی ﻭﺩﻳﮕ�ﺮ ﻣﻘﺎﺻ�ﺪ ﻏﻴﺮﺯﺭﺍﻋﺘ�ﯽ ﺍﺳ�ﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸ�ﻮﺩ . ﭘﺘ�ﻮﺟﻦ ﻫ�ﺎی ﻧﺒ�ﺎﺗﯽ ﻭﺣﺸ�ﺮﺍﺕ ﺩﺭﻣﻘﺎﺑ�ﻞ ﺍﺩﻭﻳ�ﻪ‬
‫ﻫﺎی ﺿﺪ ﺁﻓﺎﺕ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﭼﻮﻥ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ،ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻣﺘﻮﺍﺭﺗﺮ ، ﻋ�ﺪﻡ‬
‫ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﺩﻫﺎﻗﻴﻦ ﺑﻪ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺭﺟﻬﺎﻥ ﮐ�ﻢ ﺷ�ﻮﺩ ﻭﻳ�ﺎ ﻣﻮﺿ�ﻮﻉ‬
‫ﻋﺪﻡ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻳﺪ .‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﻭﻓﺎﻳﻠﻢ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﺍ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﮐﻠﻤﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻭ ﮐﻠﻤﻪ ﻻﺗﻴﻦ ﮔ�ﺮ ﻓﺘ�ﻪ ﺷ�ﺪﻩ‬
‫ﮐﻪ ‪ Nema‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗ�ﺎﺭ ﻭ ‪ oids‬ﻣﻌﻨ�ﻲ )ﻣﺎﻧﻨ�ﺪ ﻳ�ﺎ ﻣﺜ�ﻞ( ﺭﺍ ﺍﻓ�ﺎﺩﻩ ﻣﻴﻜﻨ�ﺪ . ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ�ﺎ ﺗﻮﺳ�ﻂ ﻋﺎﻟﻤ�ﺎﻥ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﺎﺩ ﺷ�ﺪ ﻩ ﺍﺳ�ﺖ ﮐ�ﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠ�ﻪ ﻋ�ﺎﻟﻢ ﺑ�ﻪ ﻧ�ﺎﻡ ﮐ�ﻮﺏ ﺩﺭ9191 ﺁﻧ�ﺮﺍ ﺑ�ﻪ ﻧ�ﺎﻡ‬
‫‪ Nemata‬ﻭ ‪ Nemates‬ﻭ ﻋ�ﺎﻟﻢ ﺩﻳﮕ�ﺮ ﺑﻨ�ﺎﻡ ﺭﻭﺩﻟﻔ�ﯽ ﺩﺭ ﺳ�ﺎﻝ 8081 ﺁﻧ�ﺮﺍ ﺑﻨ�ﺎﻡ ‪ Nematoidea‬ﻭ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻨﺎﻡ ﺑﺮﻳﻨﺴﺘﺮ ﺩﺭ 7381 ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻨﺎﻡ ‪ Nematodes‬ﻣﺴﻤﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .)7(‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ��ﺎ ﻣﻮﺟ��ﻮﺩﺍﺕ ﮐﻮﭼ��ﮏ،ﺣﻠﻘﻮی ﺷ��ﮑﻞ، ﺑ��ﺪﻭﻥ ﺑﻨ��ﺪ، ﻭﮐ��ﺮﻡ ﻣﺎﻧﻨ��ﺪ)‪ (Vermiform‬ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﻨﺪ .‬
‫ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻫ��ﺎ ﻣﻌﻤ��ﻮﻻُ ﺍﺯﻣ��ﻮﺍﺩ ﻋﻀ��ﻮی ، ﺑﮑﺘﺮﻳ��ﺎ، ﺣﺸ��ﺮﺍﺕ ، ﻭ ﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ ﺗﻐﺬﻳ��ﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ��ﺪ.ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ 01 ﻓﻴﺼ��ﺪ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ�ﺎ ﺍﺯ ﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ ﺑﺨﺼ��ﻮﺹ ﺍﺯ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﺁﻥ ﺗﻐﺬﻳ�ﻪ ﻣ��ﯽ ﻧﻤﺎﻳ��ﺪ ﻭ ﺳ��ﺒﺐ ﺯﺧ�ﻢ ﻫ��ﺎ، ﺑﻮﻏﻤ��ﻪ ﻫ��ﺎ ،ﻗﺒ��ﻞ ﺍﺯ‬
‫ﻭﻗﺖ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻣﺤﺼﻮﻝ، ﺟﺎﺭﻭﺑﮏ ﺷ�ﺪﻥ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻫ�ﺎی، ﺿ�ﺨﻴﻢ ﺷ�ﺪﻥ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻫ�ﺎی، ﮐﻮﺗ�ﺎﻩ ﻣﺎﻧ�ﺪﻥ ﺭﻳﺸ�ﻪ‬
‫ﻫﺎی ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﻪ ﺍی ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮﺍﺕ ﺑﺎﻻی ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﺳ�ﺒﺐ ﮐﻴﻔﻴ�ﺖ ﺧ�ﺮﺍﺏ ﻣﺤﺼ�ﻮﻻﺕ ﻭ ﮐ�ﻢ ﺷ�ﺪﻥ‬
‫ﮐﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ 001 ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺍﺯ ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺯﺭﺍﻋﯽ ﻭ‬
‫ﺑﺎﻏﯽ ﺣﺪﻭﺩ 0004-0005 ﻋﺪﺩ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪ ﻩ ﺍﺳﺖ.ﺗﺎ ﺣ�ﺎﻝ ﺩﺭﺟﻬ�ﺎﻥ ۷۹۱ ﺟ�ﻨﺲ‬
‫ﻭ ۰۰۳۴ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ.)2،۵۱،7(‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ���ﺎی ﭘﺮﺍﺯﻳﺘ���ﯽ ﻧﺒ���ﺎﺗﯽ ﻋﻤﻮﻣ���ﺎ ﺑ���ﻪ ﺩﻭ ﮔ���ﺮﻭپ ﺗﻘﺴ���ﻴﻢ ﺷ���ﺪﻩ ﺍﺳ���ﺖ . ﺍﻭﻝ ﺁﻥ ﻋﺒ���ﺎﺭﺕ ﺍﺳ���ﺖ ﺍﺯ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ��ﺎی ﭘﺮﺍﺯﻳ��ﺖ ﻫ��ﺎی ﺧ��ﺎﺭﺟﯽ )‪ (Ectoparasitic‬ﻭ ﻧ��ﻮﻉ ﺩﻭﻡ ﺁﻥ ﻋﺒ��ﺎﺭﺕ ﺍﺳ��ﺖ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ��ﺎی‬
‫ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﺩﺍﺧﻠﯽ )‪(3). (Endoparasitic‬‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﻗﺘﺼ�ﺎﺩی ﺍﻫﻤﻴ�ﺖ ﺧ�ﺎﺹ ﺩﺭ ﺯﺭﺍﻋ�ﺖ ﺩﺍﺭﺩ. ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻫ�ﺎ ﺍﺯ ﺟﻤﻠ�ﻪ ﭘﺘ�ﻮﺟﻦ ﻫ�ﺎی ﻣﻬ�ﻢ‬
‫ﺍﺳ�ﺖ ﮐ��ﻪ ﺳ��ﺒﺐ ﺧﺴ��ﺎﺭﺍﺕ ﻫﻨﮕﻔ�ﺖ ﺩﺭﺗﻤ��ﺎﻡ ﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ ﭼ��ﻮﻥ ﻏﻠ�ﻪ ﺟ��ﺎﺕ،ﻣﻴﻮﻩ ﺟ��ﺎﺕ ،ﺳ��ﺒﺰﻳﺠﺎﺕ ﻭ ﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ‬
‫ﺻ��ﻨﻌﺘﯽ ﻭﻏﻴ��ﺮﻩ ﮔﺮﺩﻳ��ﺪﻩ. ﺧﺴ��ﺎﺭﺍﺕ ﺳ��ﺎﻻﻧﻪ ﮐ��ﯽ ﺗﻮﺳ��ﻂ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ��ﺎ ﺑ��ﻪ ﻣﻴ��ﺎﻥ ﻣ��ﯽ ﺁﻳ��ﺪ 77 ﻣﻴﻠﻴ��ﻮﻥ ﺩﺍﻟ��ﺮ‬
‫ﺍﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ 8 ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺁﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻳﮑ�ﺎ ﺍﺣﺼ�ﺎﻳﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺷ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ .‬
‫ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺣﺼﺎﻳﻪ ‪ FAO‬ﺩﺭﺣﺪﻭﺩ ۷-۳۱ ﻓﻴﺼﺪ ﺧﺴﺎﺭﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺑ�ﻪ ﻣﻴ�ﺎﻥ ﻣ�ﯽ ﺁﻭﺭﻧ�ﺪ.‬
‫)۵۱،4(‬
‫ﻟﺬﺍ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻢ ﮐﻪ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ ﻫﺬﺍ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺘ�ﻮﺍﻧﻴﻢ ﮐ�ﻪ‬
‫ﺍﺯ ﻁﺮﻳﻖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﻳ�ﻦ ﭘﺮﺍﺯﻳ�ﺖ ﻫ�ﺎ ﺗ�ﺎ ﺳ�ﺮﺣﺪ ﻣﻤﮑﻨ�ﻪ ﺁﻥ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻫ�ﺎ ﺭﺍ ﺗﺤ�ﺖ ﮐﻨﺘ�ﺮﻭﻝ ﺑﻴ�ﺎﻭﺭﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ‬
‫ﺧﺴﺎﺭﺍﺕ ﺯﻳﺎﺩ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ.‬
‫1‬

4. ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﮐﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁ ﻳﺪ‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐ�ﻮﺩ ﺩﻫ�ﯽ ﻧﺎﺩﺭﺳ�ﺖ ، ﺗﻨﻈ�ﻴﻢ‬
‫ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﺁﺏ ، ‪ pH‬ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺎک ﻭﻳﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ. ﺑﻨﺎ ً ﺩﺭﻭﻗﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻋﻼﻳ��ﻢ ﺍﻣ��ﺮﺍﺽ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩی ﻧﻬﺎﻳ��ﺖ ﻣﺘﻮﺟ��ﻪ ﺑﺎﺷ��ﻴﻢ ﮐ��ﻪ ﻋﻼﻳ��ﻢ ﺍﻣ��ﺮﺍﺽ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩی ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﻼﻳ��ﻢ ﮐ��ﻪ ﺗﻮﺳ��ﻂ‬
‫ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻧﻤﺎﻳﻢ.‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﺎ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻩ ﺳﺒﺐ ﺧﺴﺎﺭﻩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻳﺎ ﺧﻴ�ﺮ.‬
‫ﺍﮔﺮ ﻳﮏ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺸﺨﺺ ﺩﺭﻳﮏ ﺳﺎﺣﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﺸ�ﺨﻴﺺ ﺷ�ﺪﻩ ﺑﺎﺷ�ﺪ ﺍﮐﻨ�ﻮﻥ ﻧﻴ�ﺰ ﺩﺭ ﻫﻤ�ﺎﻥ ﺳ�ﺎﺣﻪ ﻣﺸ�ﮑﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻣﻴﺮﻭﺩ. ﺑﻨﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﺗ�ﺎ ﺁﻧﻬ�ﺎ ﺭﺍ ﺑﺸ�ﮑﻞ ﺩﺭﺳ�ﺖ ﻗﺒ�ﻞ ﺍﺯ ﺳ�ﺒﺐ ﺷ�ﺪﻥ ﺧﺴ�ﺎﺭﻩ‬
‫ﺍﻗﺘﺼ��ﺎﺩی ﺗﻨﻈ��ﻴﻢ ﻧﻤ��ﺎﻳﻢ. ﺩﺭﺟﺎﻳﻬ��ﺎی ﮐ��ﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽ��ﻪ ﻣﺰﺭﻋ��ﻮی ﺍﻣ��ﺮﺍﺽ ﻧﺒ��ﺎﺗﯽ ﺑﺨﺼ��ﻮﺹ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ��ﺎی‬
‫ﻣﻀﺮﻩ ﻗﺒﻼ ﺭﺍﭘﻮﺭ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺷ�ﺪﻩ ﺑﺎﺷ�ﺪ، ﻧﻮﻋﻴ�ﺖ ﻭ ﻧﻔ�ﻮﺱ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻧﻴﺰﻧ�ﺎﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﺎﺷ�ﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺼ�ﻮﺭﺕ ﺑ�ﺮﺍی‬
‫ﺭﻓﻊ ﺧﺴﺎﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﻣﺸ�ﮑﻞ ﻣ�ﺎ ﻣﻴﺘ�ﻮﺍﻧﻴﻢ ﮐ�ﻪ ﺗﺠﺰﻳ�ﻪ ﺧ�ﺎﮐﯽ ﻫﻤ�ﺎﻥ ﻣﺤ�ﻞ ﻭ ﻳ�ﺎ ﺳ�ﻤﭙﻞ ﻫ�ﺎی ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﻣﺼ�ﺎﺏ‬
‫ﺭﺍﺩﺭ ﻻﺑﺮﺍﺗﻮﺍﺭ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺼﺎﻣﻴﻢ ﻣﻤﮑﻨﻪ ﺭﺍ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﻧﻤﺎﻳﻢ.) 01،9(‬
‫ﺍﻗﺴﺎﻡ ﺿﺮﺭ ﻫﺎی ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺕ:‬
‫1-‬
‫2-‬
‫3-‬
‫4-‬
‫5-‬
‫6-‬
‫ﺻ��ﺪﻣﻪ ﻣﻴﮑ��ﺎﻧﻴﮑﯽ: ﺩﺭﺍﻳﻨﺼ��ﻮﺭﺕ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺍﺯﻁﺮﻳ��ﻖ ﻧﻔ��ﻮﺫ ﻭﺣﺮﮐ��ﺖ ﺩﺭﺍﻧﺴ��ﺎﺝ ﻧﺒ��ﺎﺕ ﺳ��ﺒﺐ‬
‫ﺧﺴﺎﺭﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.‬
‫ﺻﺪﻣﺎﺕ ﺣﺠﺮﻭی: ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺼ�ﻮﺭﺕ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺳ�ﺒﺐ ﻧﮑﺮﻭﺳ�ﻴﺲ ﻭﺗﻐﻴ�ﺮﺍﺕ ﺩﺭﻧﻤ�ﻮی ﺣﺠ�ﺮﻭی‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻴﺸﻮﺩ.‬
‫ﺗﻐﻴﺮﺍﺕ ﺩﺭﻓﺰﻳﻮﻟﻮژی ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ: ﺩﺭﺍﻳﻨﺼ�ﻮﺭﺕ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧ�ﺪ ﮐ�ﻪ ﻣ�ﻮﺍﺩ ﻏ�ﺬﺍﻳﯽ ﻭﺁﺏ ﻣ�ﻮﺭﺩ‬
‫ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺑﺸﮑﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻁﺮﻑ ﺑﺎﻻ ﻭﭘﺎﺋﻴﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻧﻤﺎﻳﺪ.‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﻨﺎﻓﺬﻣﻴﺸﻮﺩﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﻄﺮﻳﻖ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺘﻮﺟﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺒﺎﺕ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.‬
‫ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﭘﺘﻮﺟﻦ ﻫﺎی ﺩﻳګﺮ ﺍﺯﻁﺮﻳﻖ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺩﺭﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻣﺮﺍﺽ ﻭ ﺁﻓﺎﺕ ﻣﻴﺸﻮﺩ. )6(‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎﻱ ﺩﺭﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﺼﺎﺏ:‬
‫ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺩﺭﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺴﺎﺭﻩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی ﺷﻮﺩ ﻭﻳ�ﺎ ﺯﻣﻴﻨ�ﻪ ﺭﺍ ﺑ�ﺮﺍی ﺩﻳﮕ�ﺮ ﭘﺘ�ﻮ ﺟ�ﻦ‬
‫ﻫﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻣﺮﺍﺽ ﻣﺪﻫﺶ ﻭ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﮔﺮﺩﺩ. ﺩﻭ ﺻﻨﻒ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺑﻨﺎﻡ ‪Adenophora‬‬
‫ﻭ ‪ Secernata‬ﺳﺒﺐ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺧﺴﺎﺭﻩ ﺯﻳﺎﺩ ﺭﺍ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮﻧﺪ.)7(‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﺩﺭﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﺳ�ﺒﺐ ﺩﻭ ﻧ�ﻮﻉ ﻋﻼﻳ�ﻢ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ .ﺍﻳ�ﻦ ﻋﻼﻳ�ﻢ ﺷ�ﺎﻣﻞ ﻋﻼﻳ�ﻢ ﺍﺳ�ﺖ ﺩﺭ ﻗﺴ�ﻤﺖ‬
‫ﺑﺎﻻﻳﯽ ﻧﺒﺎﺕ ﻳﺎ ‪ Above-ground symptoms‬ﻭ ﻋﻼﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻼﻳ�ﻢ ﺯﻳ�ﺮ ﺯﻣ�ﻴﻦ ﻳ�ﺎ -‪Under‬‬
‫‪ground symptoms‬ﻣ�ﯽ ﺑﺎﺷ�ﺪ. ﻋﻼﻳ�ﻢ ﮐ�ﻪ ﺩﺭ ﻗﺴ�ﻤﺖ ﺑ�ﺎﻻﻳﯽ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﺑ�ﻪ ﻭﺟ�ﻮﺩ ﻣ�ﯽ ﺁﻳ�ﺪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨ�ﺪ ﺍﺯ‬
‫ﻧﻤﻮی ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻈﻢ ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎی ﻣﻴﺮﻳﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ، ﮐﻠﻮﺭﻭﺳﻴﺲ ﻳﺎ ﺯﺭﺩی ﺑﺮﮔﻬﺎی ﻧﺒﺎﺕ ، ﺑﺮﮔﻬﺎی ﺑﯽ‬
‫ﻧﻤﻮ ﻭ ﺧﻮﺭﺩ ، ﺑﺮﮔﻬﺎی ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ، ﻭﺟﻮﺩ ﺑﺮﮔﻬﺎی ﮐﻢ ﻳﺎ ﻋﺪﻡ ﺑﺮﮔﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﺴﻦ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻣﺮﺍﺽ‬
‫ﻣﺜ��ﻞ ‪ Dieback‬ﻣﻴﮕ��ﺮﺩﺩ ، ﺗﻮﻧ��ﻞ ﻫ��ﺎی ﺩﺍﺧ��ﻞ ﺳ��ﺎﻗﻪ،ﻗﺪ ﮐﻮﺗ��ﺎﻫﯽ ﻧﺒ��ﺎﺕ ﻭ ﻏﻴ��ﺮﻩ ﻋﻼﻳ��ﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻅ��ﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﺩ.)01،6(‬
‫ﺍﻧﺘﺸ��ﺎﺭ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ��ﺎ ﺩﺭ ﻣﺰﺭﻋ��ﻪ ﺑﺴ��ﻴﺎﺭ ﻣﺘﻔ��ﺎﻭﺕ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ . ﻟ��ﺬﺍ، ﺍﺯ ﺍﻳ��ﻦ ﺳ��ﺒﺐ ﻧﻮﻋﻴ��ﺖ ، ﺍﻧ��ﺪﺍﺯﻩ ﻭ ﺍﻧﺘﺸ��ﺎﺭ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﺣﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﺍﺕ ﺷﺪﻳﺪ ﺭﺍ ﺑﺸﮑﻞ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻈﻢ ﻅﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺩﺍﺭﺍی ﺣﺮﮐ�ﺖ‬
‫ﻧﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻅﺮﻑ ﻳ�ﮏ ﺳ�ﺎﻝ ﭼﻨ�ﺪ ﻓ�ﻮﺕ ﺣﺮﮐ�ﺖ ﻣﻴﮑﻨ�ﺪ.ﺩﺭﺧﺎﻙ ﻫ�ﺎﻱ ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﺸ�ﺮ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﭼ�ﻮﺑﯽ،‬
‫2‬

5. ‫ﭼﻤﻦ ﻫﺎ ﻭ ﭼﺮﺍﮔﺎﻩ ﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻋﻼﻳﻢ ﺑﺸﮑﻞ ﺣﻠﻘﻮی ،ﺑﻴﻀﻮی ﻭﻳ�ﺎ ﺍﺷ�ﮑﺎﻝ ﻏﻴ�ﺮ ﻣ�ﻨﻈﻢ ﻭﭘﺮﺍﮔﻨ�ﺪﻩ ﻅ�ﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ.ﻋﻼﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎی ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﻅ�ﺎﻫﺮ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨ�ﺪ‬
‫ﺍﺯ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﻫﺎ ی ﺭﻳﺸﻪ ، ﭘﻨﺪﻳﺪﻩ ﮔﯽ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻮک ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎ، ﺭﻳﺸﻪ ﻫ�ﺎی ﮐﻮﺗ�ﺎﻩ ،ﺟﺎﺭﻭﺑ�ﮏ ﺷ�ﺪﻥ‬
‫ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎ ، ﺿﺨﻴﻢ ﺷﺪﻥ ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎ ،ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﮔﯽ ﺭﻳﺸﻪ ﻭ ‪ dirty root‬ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ.)01،6(ﻅ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎی ﻣﻬﻤﻪ ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﻧﺒﺎﺗﯽ:‬
‫1.‬
‫2.‬
‫3.‬
‫4.‬
‫5.‬
‫6.‬
‫7.‬
‫8.‬
‫.‪Meloidogyne spp‬‬
‫.‪Anguina spp‬‬
‫.‪Globodera spp‬‬
‫.‪Heterodera spp‬‬
‫.‪Pratylenchus spp‬‬
‫‪Radopholus similes‬‬
‫.‪Ditylenchus spp‬‬
‫.‪Longidorus spp‬‬
‫1 .‪ Meloidogyne spp‬ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ګﺮﻩ ﺭﻳﺸﻪ:‬
‫ﻧﺎﻡ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﮔﺮﻩ ﺭﻳﺸﻪ ﻳﺎ ‪ Meloidogyne‬ﺍﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﻻﺗﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨ�ﯽ ﺳ�ﻴﺐ ﻣﺎﻧﻨ�ﺪ)‪(Apple-shaped‬‬
‫ﻭ ﻣﻮﻧﺚ ﻣﻌﻨﯽ ګﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻩ ﺍﺳﺖ. ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩګﺮﻩ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﺑ�ﻪ ﻧ�ﺎﻡ ﻫ�ﺎی ‪، Hypsoperine ،Caconema‬‬
‫)‪Hypsoperin(Spartonema‬ﻳﺎﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.)11،7(‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ ﺍﻳﻦ ﺟ�ﻨﺲ ﺑﻴﺸ�ﺘﺮ ﺍﺯ 0002 ﻧﺒ�ﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺤﻴ�ﺚ ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ ﺍﺳ�ﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ�ﺪ .ﺷ�ﺎﻳﺪ ﮐﻤﺘ�ﺮ‬
‫ﻧﺒﺎﺗ���ﺎﺕ ﺭﺍﺑﺘ���ﻮﺍﻥ ﭘﻴ���ﺪﺍ ﮐ���ﺮﺩ ﮐ���ﻪ ﺍﺯﺿ���ﺮﺭ ﻧﻤ���ﺎﺗﻮﺩ ﻣﺼ���ﺆﻥ ﺑﺎﺷ���ﺪ. ﺍﻧ���ﻮﺍﻉ ﮐ���ﺪﻭﺋﻴﺎﻥ، ﺑﺎﺩﻧﺠﺎﻧﻴ���ﺎﻥ‬
‫،ﮐﭽﺎﻟﻮ،ﺣﺒﻮﺑ���ﺎﺕ، ﺗﻨﺒ���ﺎﮐﻮ، ﭘﻨﺒ���ﻪ ،ﭼﻐﻨ���ﺪﺭ،ﺯﺭﺩک ،ﺟﻮﺍﺭی،ﻧﻴﺸ���ﮑﺮ ،ﺟﻮ،ﮔﻨﺪﻡ،ﻧﺎک،ﺳ���ﻴﺐ،ﺍﻧﺠﻴﺮ ﺭﺍ‬
‫ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﻣﻮﻟﺪ ﮔﺮﻩ ﺭﻳﺸﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩ.ﺧﺴﺎﺭﻩ ﮐ�ﻪ ﻫ�ﺮ‬
‫ﺳﺎﻻﻧﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ 5 ﺩﺭﺻﺪ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻘﺎﻁ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻧﺘﺸ�ﺎﺭ ﻳﺎﻓﺘ�ﻪ ﺍﺳ�ﺖ ﺍﻭ‬
‫ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﻭﺍﺿﺢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺸﮑﻞ ﮔﺮﻩ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ.‬
‫)7،8،3( ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﺷﺎﻣﻞ 06 ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩګﺮﻩ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﺩﺍﺭﻳ�ﻲ ﺍﻧ�ﻮﺍﻉ ﺯﻳ�ﺎﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﮐ�ﻪ ﺍﺯ‬
‫ﻁﺮﻳ��ﻖ ﺗﻌ��ﺪﺍﺩ ﮐﺮﻭﻣﻮﺯﻭﻣﻬﺎ،ﺳ��ﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺳ��ﺮ ﺩﺭ ﺟﻮﻳﻨ��ﻞ ﻫ��ﺎ ،ﻭﺟ��ﻮﺩ ﭘ��ﺮﻭﺗﻴﻦ ﺧ��ﺎﺹ ﻭ ﺍﻧ �ﻮﺍﻉ ‪DNA‬‬
‫ﻓﮑﺘﻮﺭ ﻫﺎی ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰﻫﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ.)7(‬
‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫‪Animalia‬‬
‫‪Nematoda‬‬
‫‪Secernentea‬‬
‫‪Tylenchida‬‬
‫‪Heteroderidae‬‬
‫‪Meloidogyne‬‬
‫‪Kingdom‬‬
‫‪Phylum‬‬
‫‪Class‬‬
‫‪Order‬‬
‫‪Family‬‬
‫‪Genus‬‬
‫3‬

6. ‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ:‬
‫ﺟﻨﺲ ﻣﻮﻧﺚ ﺩﺭ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﺭﻳﺸﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ، ﺷﮑﻞ ﻧﺎک ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ، ﻗﻄﺮ ﺁﻥ ﺍﺯ4.0-3.1 ﻣﻠﯽ‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻭ ﺩﺍﺭﺍی ﮔﺮﺩﻥ ﺍﺳﺘﻮﺍ ﻧﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻭ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﺮﻩ ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﭘﺮﺍﺯﻳ�ﺖ‬
‫ﺍﺟﺒﺎﺭی ﺯﻧﺪﻩ ﮔ�ﯽ ﻣﻴﮑﻨ�ﺪ. ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣﻮﻧ�ﺚ ﺩﻭﻋ�ﺪﺩ ﺗﺨﻤ�ﺪﺍﻥ ‪ prodelphic‬ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺑ�ﺎﻟﻎ ﺷ�ﮑﻼً‬
‫ﭘﻨﺪﻳﺪﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ،ﺗﺨﻢ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺧﺮﻳﻄﻪ ﺟﻼﺗﻴﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻏﺪﻭﺍﺕ ‪ rectal‬ﻣﻴګﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﻏ�ﺪﻭﺍﺕ‬
‫۶ ﻋﺪﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﺍﺟﺒﺎﺭی ﺭﻳﺸﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺗﺸ�ﮑﻴﻞ ﮔ�ﺮﻩ ﻫ�ﺎ ﺩﺭ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ.‬
‫ﺑ��ﺪﻥ ﻧ��ﺮﻡ ،ﺳ��ﻔﻴﺪ ﺭﻧ��ﮓ ﻭﺗﺸ��ﮑﻴﻞ ﺳﻴﺴ��ﺖ ﺭﺍ ﻧﻤ��ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ��ﺪ. ﺩﺍﺭﺍی ﺳ��ﺘﺎﻳﻠﻴﺖ 01-42 ﻣﻠ��ﯽ ﻣﺘ��ﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷ �ﺪ‬
‫.)11،1(‬
‫ﺟ��ﻨﺲ ﻣ��ﺬﮐﺮ ﮐ��ﺮﻡ ﻣﺎﻧﻨ��ﺪ ﻭ1-2 ﻣﻠ��ﯽ ﻣﺘ��ﺮ ﻁ��ﻮﻝ ﺩﺍﺭﺩ، ﺩﺭ ﺧ��ﺎک ﺑ��ﻪ ﺷ��ﮑﻞ ﺁﺯﺍﺩ ﺯﻧ��ﺪﻩ ﮔ��ﯽ ﻣﻴﮑﻨ��ﺪ.‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻣﺬﻛﺮ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻳﻚ ﻋﺪﺩ ﺧﺼﻴﻪ ﻭﻟﻲ ﺑﻌﻀﯽ ﻭﻗ�ﺖ ﻣﻤﮑ�ﻦ ﺩﺍﺭﺍی ﺩﻭ ﻋ�ﺪﺩ ﻧﻴ�ﺰ ﺑﺎﺷ�ﺪ. ﺟ�ﻨﺲ ﻣ�ﺬﮐﺮ‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ‪ Caudal alae‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺟﺴ�ﻤﺎ ً ﺷ�ﻜﻞ ﻛﻤ�ﺎﻥ ﻣﺎﻧﻨ�ﺪ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ. ﮐﺮﻣ�ﯽ ﻣﺎﻧﻨ�ﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﻭﻣﺸ�ﺎﺑﻪ ﺟ�ﻨﺲ‬
‫.‪ Heterodera spp‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻭﻟﯽ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺍی ﺳﺮ ﺩﺍﺭﺍی ﻳﮏ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﺧﺎﺹ ﺩﻳﺴﮏ ﻟﺒﯽ ﺑ�ﻮﺩﻩ ﮐ�ﻪ‬
‫ﺗﻮﺳ��ﻂ ﻟ��ﺐ ﻫ��ﺎی ﺟ��ﺎﻧﺒﯽ ﻭﻣﻴ��ﺎﻧﯽ ﺍﺣﺎﻁ��ﻪ ﺷ��ﺪ ﻩ ﺍﺳ��ﺖ. ﻁ��ﻮﻝ ﺳ��ﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﺟ��ﻨﺲ ﻣ��ﺬﮐﺮ 81-42 ﻣ��ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ. ﻻﺭﻭﺍی ﺳ��ﻦ ﺩﻭ ﻣﻌﻤ��ﻮﻻً ﻣﺼ��ﺎﺑﻴﺖ ﺭﺍ ﺑ��ﻪ ﺑ��ﺎﺭ ﻣ��ﯽ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻁ��ﻮﻝ ﺁﻥ 2.0-5.0 ﻣ��ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ. ﺩﻡ ﻣﺨﺮﻭﻁ��ﯽ ﺷ��ﮑﻞ ﻭﺍﻏﻠ��ﺐ ﺑ��ﺪﻥ ﺩﺭﻧﺎﺣﻴ��ﻪ ﻣﺨ��ﺮﺝ ،ﺍﻧﺘﻬ��ﺎی ﺩﻡ ﺩﺍﺭﺍی ﻳ��ﮏ ﺑﺨ��ﺶ ﺷ��ﻔﺎﻑ‬
‫ﻭﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺕ ﮐﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﮑﻨﺪ.)11،4،2(‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﮔﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺭﻳﺸﻪ :‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﺁﻥ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨ�ﺪ ﺍﺯ‪. M. arenaria, M. incognita, M. javanica, M. hapla‬‬
‫ﺳﺴﭙﻴﺸﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻌﻤ�ﻮﻝ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﮔ�ﺮﻩ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻋﺒ�ﺎﺭﺕ ﺍﺯ ‪ Meloidogyne incognita‬ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﻭﻳ�ﻚ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ‪ polyphaguos‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺴﺎﺭﻩ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﺭ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎﺕ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐ�ﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠ�ﻪ ﻣﻴﺘ�ﻮﺍﻥ‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻓﺎﻣﻴ�ﻞ ﻫ�ﺎی , ‪Solanaceae,Cucurbitaceae, Leguminoseae, Liliaceae‬‬
‫‪ Chenopodeaceae , Compositae , Umbellifeae, Cruciferae‬ﻭ ﻓﺎﻣﻴ�ﻞ ‪Mavaceae‬‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﺘﻀﺮﺭ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ. ﺑﺮ ﻋﻼﻭﻩ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻫﺎ ﺑﺮﻧﺞ، ﺟ�ﻮﺍﺭی ، ﮐﭽ�ﺎﻟﻮ‬
‫، ﺳﺎﻳﺒﻴﻦ،ﮐﻴﻠﻪ،ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ،ﻗﻬﻮﻩ،ﻧﻴﺸ��ﮑﺮ، ﻟﺒﻠﺒﻮ،ﭘﻨﺒ��ﻪ ﻭ ﻣ��ﺮچ ﺳ��ﻴﺎﻩ ﺭﺍ ﻧﻴ��ﺰ ﻣﺘﻀ��ﺮﺭ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ.ﺑﻌﻀ��ﯽ ﻭﻗ��ﺖ‬
‫ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ ﻣﻴ�ﻮﻩ ﺟ�ﺎﺕ ﻣﺜ�ﻞ ﺍﻧ�ﺎ ﻧ�ﺎﺱ ،ﺍﻧﮕ�ﻮﺭ ﻭ ﺍﻣ�ﺮﻭﺩ ﺭﺍ ﻧﻴ�ﺰ ﺗﺤ�ﺖ ﺣﻤﻠ�ﻪ ﺧ�ﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ.)7،4(‬
‫ﺳﺴﭙﻴﺸﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﺑﻨﺎﻡ ‪ Meloidogyne javanica‬ﻳﺎﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻁﻖ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍی ﺍﻗﻠﻴﻢ ﮐ�ﺮﻡ‬
‫ﺍﺳ���ﺖ ،ﺷ���ﺎﻳﻊ ﻣﻴﺒﺎﺷ���ﺪ. ﺗﻘﺮﻳﺒ���ﺎ ﺗﻤ���ﺎﻡ ﻧﺒﺎﺗ���ﺎﺕ ﺑ���ﻪ ﺍﺳ���ﺘﺜﻨﺎی ﭘﻨﺒ���ﻪ ﻭ ﻣ���ﺮچ ﺳ���ﻴﺎﻩ ﮐ���ﻪ ﺗﻮﺳ���ﻂ ﺳﭙﻴﺸ���ﻴﺰ‬
‫‪ M.incognita‬ﻣﺘﻀﺮﺭ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺧﺴﺎﺭﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ. )4(‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﺘﻀﺮﺭ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ ﻋﺒ�ﺎﺭﺕ ﺍﺯ ‪ M.arenaria‬ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﮐ�ﻪ ﺑﺨﺼ�ﻮﺹ‬
‫ﺩﺭ ﻣﻤﭙﻠ���ﯽ )‪ (Araches hypogeae‬ﺧﺴ���ﺎﺭﺍﺕ ﺯﻳ���ﺎﺩ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻴﺴ���ﺎﺯﺩ. ﺳﭙﻴﺸ���ﻴﺰ ﺩﻳﮕ���ﺮ ﺑﻨ���ﺎﻡ‬
‫‪ M.hapla‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻁﻖ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍی ﺍﻗﻠﻴﻢ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﺍی ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﺭﺍﭘ�ﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷ�ﺪﻩ‬
‫ﺍﺳ��ﺖ ﻭ ﺯﺭﺩک ، ﮐﭽ��ﺎﻟﻮ ، ﺭﺷ��ﻘﻪ ،ﺷ��ﺒﺪﺭ ﻭ ﺗ��ﻮﺕ ﺯﻣﻴﻨ��ﯽ ﺭﺍ ﻣﺘﻀ��ﺮﺭ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ��ﺪ. ﺳﭙﻴﺸ��ﻴﺰ ﻫ��ﺎی .‪M‬‬
‫‪ naasi‬ﻭ‪ M. artiellia‬ﻗﺮﺍﺭ ﺭﺍﭘﻮﺭ ‪ FAO‬ﺩﺭ ﮔﻨﺪﻡ ﻭ ﺟﻮ ﺧﺴﺎﺭﺍﺕ ﺯﻳﺎﺩ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ.)4(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫4‬

7. ‫ﻻﺭﻭﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺗﺨﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻁﺒﻘﻪ )ﻁﺒﻘﻪ ﻭﻳﺘﺎﻟﻴﻦ، ﻁﺒﻘﻪ ﮐﻴﺘﻴﻨﯽ ﻭ ﻁﺒﻘﻪ ﺷﺤﻤﯽ ( ﺗﺸ�ﮑﻴﻞ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﻭ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﺍﻧﺪﺍﺯی ﺍﻭﻝ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺩﺍﺧﻞ ﺗﺨﻢ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ. ﺗﻌ�ﺪﺍﺩ ﺣﺠ�ﺮﺍﺕ ﻻﺭﻭﺍی ﺍﻳ�ﻦ ﻣﺮﺣﻠ�ﻪ ﺑ�ﻪ ۸۵۵‬
‫ﺣﺠﺮﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﺗﻔﺮﻳﺦ ﺗﺨ�ﻢ ﺩﺭﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻭﺍﺑﺴ�ﻄﻪ ﺑ�ﻪ ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ ﻧﺒ�ﻮﺩﻩ ، ﺩﺭﺻ�ﻮﺭﺗﻴﮑﻪ ﺷ�ﺮﺍﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳ�ﺐ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺩﺭﺟﻪ ﺣﺮﺍﺭﺕ ، ﺭﻁﻮﺑﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﻮﺟ�ﻮﺩ ﺑﺎﺷ�ﺪ ﺗﻔ�ﺮﻳﺦ ﺗﺨ�ﻢ ﺻ�ﻮﺭﺕ ﻣﻴګ�ﺮﺩ ﻭﻟ�ﯽ‬
‫ﺩﺭﺻﻮﺭﺗﻴﮑﻪ ﺁﻳﻮﻥ ﺍﻣﻮﻧﻴﻢ ﻣﻮﺟ�ﻮﺩ ﺑﺎﺷ�ﺪ ﺗﺨ�ﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧ�ﺪ ﺗﻔ�ﺮﻳﺦ ﺻ�ﻮﺭﺕ ﺑګﻴ�ﺮﺩ. ﻻﺭﻭﺍی ﻣﺮﺣﻠ�ﻪ ﺩﻭﻡ‬
‫ﺍﺯﺗﺨﻢ ﺧﺎﺭﺝ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺠ�ﺮﺍﺕ ﺍﭘﻴ�ﺪﺭﻣﺲ ﺍﻧﺴ�ﺎﺝ ﻣﺮﺳ�ﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﻧﻔ�ﻮﺫ ﻣ�ﯽ ﻧﻤﺎﻳ�ﺪ. ﻻﺭﻭﺍی ﻣ�ﺬﮐﻮﺭ‬
‫ﺩﺭﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺎﺝ ﺗﻐﺬﻳ�ﻪ ﻧﻤ�ﻮﺩﻩ ﻭ ﺑ�ﻪ ﺍﻧﮑﺸ�ﺎﻑ ﺑﻴﺸ�ﺘﺮ ﺧ�ﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣ�ﻪ ﻣﻴﺪﻫ�ﺪ. ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﻭﺩ ﻫ�ﺎ ﻗﺒ�ﻞ ﺍﺯ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮﻍ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻧﺴﺎﺝ ﺭﻳﺸﻪ ،ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﭘﻮﺳﺖ ﺍﻧﺪﺍﺯی ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﻨﮕ�ﺎﻡ ﮐ�ﻪ ﺑ�ﻪ ﻣﺮﺣﻠ�ﻪ‬
‫ﺑﻠ��ﻮﻍ ﻣﻴﺮﺳ��ﻨﺪ، ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣ��ﺬﮐﺮ ﺷ��ﮑﻞ ﺭﺷ��ﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨ��ﺪ ﺭﺍ ﺑﺨ��ﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘ��ﻪ ،ﺍﻧﺴ��ﺎﺝ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﺭﺍ ﺗ��ﺮک ﻧﻤ��ﻮﺩﻩ‬
‫ﻭﺑﺼﻮﺭﺕ ﺁﺯﺍﺩ ﺩﺭ ﺧﺎک ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺍﺯ ﺷﺤﻤﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺴ�ﻤﺖ ﺭﻭﺩﻩ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻫ�ﺎ‬
‫ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺳ�ﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ�ﺪ. ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺑ�ﺎﻟﻎ ﻣﻮﻧ�ﺚ ﺑ�ﻪ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﭼﺴ�ﭙﻴﺪﻩ ﻣ�ﯽ ﻣﺎﻧ�ﺪ . ﺗﻐﺬﻳ�ﻪ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻫ�ﺎی ﻧ�ﺮ‬
‫ﻭﻣﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺎﺝ ﻧﺒﺎﺗﯽ،ﺳﺒﺐ ﻫ�ﺎﻳﭙﺮﺗﺮﻭﭘﯽ ﻭ ﻫ�ﺎﻳﭙﺮ ﭘﻼﺷ�ﻴﺎ ﺣﺠ�ﺮﺍﺕ ﺍﻧﺴ�ﺎﺝ ﻣﺼ�ﺎﺏ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﻭ ﺑ�ﻪ ﺍﻳ�ﻦ‬
‫ﻁﺮﻳﻖ ﻏﺪﻩ ﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﻧﮑﺸﺎﻑ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺣﺠﺮﻭی ﺳﺎﺣﻪ ﺗﻐﺬﻳ�ﻪ ﮐ�ﻪ ﺳ�ﺮ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ‬
‫ﻣﺎﺩﻩ ﺩﺭﺁﻧﺠﺎ ﻣﻠﻔ�ﻮﻑ ﻣ�ﯽ ﺑﺎﺷ�ﺪ ،ﻣﻨﺤ�ﻞ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ، ﺩﻳ�ﻮﺍﺭ ﺣﺠ�ﺮﺍﺕ ﻣﺠ�ﺎﻭﺭ ﺍﺯ ﻫ�ﻢ ﮔﺴ�ﻴﺨﺘﻪ ﻭ ﺣﺠ�ﺮﺍﺕ‬
‫ﺑﺰﺭﮔ��ﯽ ﺭﺍ ﺗﺸ��ﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﻨ��ﺪ. ﺍﮔ��ﺮ ﺣﺠ��ﺮﺍﺕ ﺑ��ﺰﺭگ ﺗﺸ��ﮑﻴﻞ ﻧﮕﺮﺩﻧ��ﺪ ﻭ ﻳ��ﺎ ﺗﺸ��ﮑﻴﻞ ﺁﻧﻬ��ﺎ ﺑ��ﻪ ﺁﻫﺴ��ﺘﮕﯽ‬
‫ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺬﻳﺮﺩ ، ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﻣﺎﺩﻩ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺮﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮﻍ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ.)۷،۱(‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺍﻟﻘﺎﺡ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﻣﺎﺩﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﻧﺮ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺍﮐﺜﺮﺍً ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ�ﺎ ﺑﺼ�ﻮﺭﺕ‬
‫ﺑﮑ�ﺮﺯﺍ ﺗﮑﺜ�ﺮ ﻣ��ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ�ﺪ. ﺍﻓ��ﺮﺍﺩ ﻣ�ﺎﺩﻩ ﺩﺭﻳ��ﮏ ﮐﺘﻠ�ﻪ ﺟﻼﺗﻴﻨ�ﯽ ﮐ��ﻪ ﺩﺭ ﻗﺴ�ﻤﺖ ﺧﻠﻔ��ﯽ ﺁﻥ ﻣﻮﺟ�ﻮﺩ ﺍﺳ��ﺖ ،‬
‫ﺗﺨﻤﮕﺬﺍﺭی ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ ﻣﺎﺩﻩ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺘﻮﺳﻂ ۰۰۳-۰۰۰۱ ﻋ�ﺪﺩ ﺗﺨ�ﻢ ﻣﻴﮕ�ﺬﺭﺍﺩ .ﻣ�ﺪﺕ ﺯﻣ�ﺎﻧﯽ ﮐ�ﻪ‬
‫ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺑ��ﺮﺍی ﺣﻴ��ﺎﺕ ﺧ��ﻮﻳﺶ ﺧﻮﺍﻫ��ﺪ ﺩﺍﺷ��ﺖ ﺳ��ﻪ ﻣ��ﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺭﺑ��ﺮ ﻣﻴګ��ﺮﺩ. ﺧﺴ��ﺎﺭﻩ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﺍﺯ ﻧﺎﺣﻴ��ﻪ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﮐﺘﻠﻪ ﻫﺎی ﺗﺨﻢ ﺍﺳ�ﺖ ﮐ�ﻪ ﺩﺭﺧ�ﺎک ﻭﺟ�ﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ . ﺯﻳ�ﺮﺍ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻫ�ﺎ‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ ً ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺗﺨﻢ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﮔﺬﺭﺍﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻁﻮﻝ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻭﺍﺑﺴ�ﺘﻪ ﺑ�ﻪ ﺩﺭﺟ�ﻪ ﺣ�ﺮﺍﺭﺕ‬
‫ﺍﺳﺖ . )7،1(‬
‫5‬

8. ‫ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺮﺽ:‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﻏﺪﻩ ﺭﻳﺸﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻣﺎﺱ ﻳﺎ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻥ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﭼﻤﺎﻕ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻻی ﺭﻳﺸﻪ ﻏﻼﺕ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺩﺭﻓﺼﻮﻝ ﺑﻬﺎﺭ ﻭﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﺑﺎﻻی ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺍﺳﺖ.ﺍﻳﻦ ﻏﺪﻩ ﻫﺎ‬
‫ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺍﺯ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﻭﺳﻌﺖ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﮐﻴﻮﺗﻴﮑﻞ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﻭﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﻣﺎﺩﻩ ﭘﻨﺪﻳﺪﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺩﺭﻫﺮ ﻏﺪﻩ‬
‫ﻳﮏ ﻳﺎﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺎﺩﻩ ﺑﺎ ﮐﺘﻠﻪ ﺑﺰﺭگ ﺗﺨﻢ ﻫﺎی ﺷﺎﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻏﺪﻩ ﻫﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﻉ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﻋﺎﻣﻞ ، ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻗﻠﻴﻤﯽ ﻭﻧﺒﺎﺕ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺍﺯﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺮﺽ ﺩﺭﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻫﺎی ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﺕ،ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮ، ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪﻥ ﮐﻤﻴﺖ ﻭ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻭ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺩﺭﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻣﺮﺍﺽ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎی ﺑﺮﮔﯽ ﻭ ﭘﮋﻣﺮﺩﮔﯽ ﻫﺎی ﺍﺯﻧﺎﺣﻴﻪ ﺻﺪﻣﻪ ﺍﻧﺴﺎﺝ ﺍﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﻣﻴﮕﻴﺮﺩ.)7،1(‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩګﺮﻩ ﺭﻳﺸﻪ ﭼﻄﻮﺭ ﻧﺒﺎﺕ ﺭﺍﻣﺘﻀﺮﺭ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ؟ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ 2‪ J‬ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻪ ﻁﺮﻑ ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻮﺍﻥ‬
‫ﺭﻳﺸﻪ ﻳﺎ ﻧﻮک ﺭﻳﺸﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎی ﻅﻬﻮﺭ ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻧﻴﺰ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻮک ﺭﻳﺸﻪ ﻭﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻅﻬﻮﺭ ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﮐﺎﺭﺑﻦ ﺩﺍی ﺍﻭﮐﺴﺎﻳﺪ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺯﺭﺍﺕ ﮐﻮﭼﮏ ﺍﻣﻴﻨﻮ ﺍﺳﻴﺪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎ ﺟﺬﺏ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫2‪ J‬ﺑﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﻭﻳﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﻮﺍﺩ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﻭی ﻣﺜﻞ ﺳﻠﻮﻟﻴﺰ ﻭ ﭘﻴﮑﺘﻴﻨﻴﺰ ﺩﺍﺧﻞ ﺣﺠﺮﺍﺕ‬
‫ﻧﺒﺎﺕ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺍﺧﻞ ﻧﺴﺞ ﻧﺒﺎﺕ ﺷﺪ ﻧﺒﺎﺕ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﮐﻼﻥ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﺍﺻﻠﯽ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﻡ ‪ Giant cell‬ﻣﻴګﺮﺩﺩ. ﭘﺮﻭﺳﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ‪ Giant cell‬ﺯﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﻧﺒﺎﺕ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﻧﺒﺎﺕ ﺩﺭ ﻅﺮﻑ 42‬
‫6‬

9. ‫ﺳﺎﻋﺖ ﺩﺍﺭﺍی ﺩﻭ ﻫﺴﺘﭽﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ 42 ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪی ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ 8 ﻋﺪﺩ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﻫﺴﺘﭽﻪ ﻫﺎ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ ﭘﻠﻮﻳﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﺮ ﺣﺠﺮﻩ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﮐﺎﭘﯽ ﺟﻴﻨﻮﻡ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺯﻳﺎﺩ‬
‫‪ DNA‬ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺒﺐ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﺮﻭﺗﻴﻦ ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺣﺠﺮﺍﺕ ﮐﻪ ﺗﻐﻴﺮی ﺷﮑﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﺫﺧﻴﺮﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺑﺰﺭگ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺷﺪﻥ ﺣﺠﺮﺍﺕ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﻭﺑﻌﻀﯽ ﻭﻗﺖ ﺳﺒﺐ ﺍﺯﺩﻳﺎﺩ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﻳﺎ ‪ Hyperplasia‬ﻣﻴګﺮﺩﺩ. ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺳﺒﺐ ﻣﻴګﺮﺩﺩﻛﻪ‬
‫ﻧﺒﺎﺕ ﺩﺍﺭﻱ ﻧﻤﻮی ﺿﻌﻴﻒ ، ﺯﺭﺩی، ﺍﺯﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﺮگ ﻫﺎ ،ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ﮔﯽ ﺑﯽ ﻭﻗﺖ ﻭﺗﺸﮑﻴﻞ ﻏﺪﻩ ﻫﺎ‬
‫ﺩﺭ ﺭﻳﺸﻪ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. )11(‬
‫۲. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﺩﺍﻧﻪ ﮔﻨﺪﻡ ﻳﺎ.‪:Anguina spp‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺍﺭﺍی ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫﺎی ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣ�ﺮﺽ ﺯﺍ ﺑﻮﺩﻩ،ﮐ�ﻪ ﺑ�ﺮﺍی ﺑ�ﺎﺭ ﺍﻭﻝ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪی ﺑﻪ ﻧﺎﻡ )‪ (Needham‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 3471 ﻣﻴﻼﺩی ﮔ�ﺰﺍﺭﺵ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪ. ﺩﺭ ﺍﺑﺘ�ﺪﺍ ﻧ�ﺎﻡ ﻋﻠﻤ�ﯽ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ )‪ (Anguillulina tritici‬ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﺍً ﺑﻪ ﻧﺎﻡ )‪ (Anguina tritici‬ﻧ�ﺎﻡ ﮔ�ﺰﺍﺭی ﮔﺮﺩﻳ�ﺪ.‬
‫ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﺩﻭ ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ ﻣﻬ�ﻢ ﺩﺍﺭﺩ ﮐ�ﻪ ﺑﻨ�ﺎﻡ ﻫ�ﺎی ‪ A.tritici and A.funestra‬ﻳ�ﺎﺩ ﻣﻴﺸ�ﻮﺩ ﻭ ﺧﺴ�ﺎﺭﻩ‬
‫ﺍﻗﺘﺼ��ﺎﺩی ﺭﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ��ﺪ. ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣﻌﻤ��ﻮﻻً ﺑ��ﺎﻻی ﻗﺴ��ﻤﺖ ﻫ��ﺎی ﮐ��ﻪ ﺩﺭﺣ��ﺎﻝ ﺍﻧﮑﺸ��ﺎﻑ ﺑﺎﺷ��ﺪ ﻣﺜ��ﻞ‬
‫ﭘﻨﺪک ﻫﺎی ﺑﺮگ ﻭ ﭘﻨﺪک ﻫﺎی ﮔﻠﯽ )‪ ( floral primordial‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺧﺎﻧ�ﺪﺍﻥ‬
‫ﮔﻨﺪﻣﻴﺎﻥ ﺑﺤﻴﺚ ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﺗﻘﺮﻳﺒ�ﺎ ً ﺩﺭ ﺗﻤ�ﺎﻣﯽ ﺟﻬ�ﺎﻥ ﻣﺸ�ﺎﻫﺪﻩ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ. ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ‬
‫ﺍﺻ��ﻠﯽ ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﮔﻨ��ﺪﻡ ﺑ��ﻮﺩﻩ ﻭﻟ��ﯽ ﻣ��ﯽ ﺗﻮﺍﻧ��ﺪ ﮐ��ﻪ ﺑ��ﺎﻻی ﺟ��ﻮ، ﺟ��ﻮﺩﺭ ﻭ ﻳ��ﻮﻻﻑ ﻧﻴ��ﺰ ﺗﻐﺬﻳ��ﻪ ﮐ��ﺮﺩﻩ ﻭ‬
‫ﺧﺴ��ﺎﺭﺍﺗﯽ ﺭﺍ ﺑ��ﻪ ﺑ��ﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ. ﺩﺭ ﻫﻨﺪﻭﺳ��ﺘﺎﻥ، ﺳ��ﻮﺭﻳﻪ، ﺭﻭﻣﺎﻧﻴ��ﺎ ﻭ ﻳﻮﮔﻮﺳ��ﻼﻭﻳﺎ ﺩﻳ��ﺪﻩ ﺷ��ﺪﻩ ﺍﺳ��ﺖ)4(.‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫﺎی ﺩﻳﮕﺮی ﮐﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی ﺩﺍﺭﺩ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨ�ﺪ ﺍﺯ: ‪A. agrostis, Afrina Anguina‬‬
‫‪(3،12،11) wevelli‬‬
‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫‪Animalia‬‬
‫‪Nematoda‬‬
‫‪Secernentea‬‬
‫‪Diplogasteria‬‬
‫‪Tylenchida‬‬
‫‪Tylenchoidea‬‬
‫‪Anguinidae‬‬
‫‪Anguininae‬‬
‫‪Anguina‬‬
‫.‪Anguina spp‬‬
‫:‪Kingdom‬‬
‫:‪Phylum‬‬
‫:‪Class‬‬
‫:‪Subclass‬‬
‫:‪Order‬‬
‫:‪Super family‬‬
‫:‪Family‬‬
‫:‪Subfamily‬‬
‫:‪Genus‬‬
‫:‪Species‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ:‬
‫ﻁ��ﻮﻝ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣﺆﻧ��ﺚ ﺁﻥ 5.1-5 ﻣﻠ��ﯽ ﻣﺘ��ﺮ ﻭ ﻁ��ﻮﻝ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣ��ﺬﮐﺮ ﺁﻥ4. 2 ﻣﻠ��ﯽ ﻣﺘ��ﺮ ﮐ��ﻪ ﺩﺍﺭﺍی ﻳ��ﮏ‬
‫ﺗﺨﻤﺪﺍﻥ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﻁ�ﻮﻝ ﺳ�ﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣ�ﺪﻭﺩ 01 ﻣ�ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﻣ�ﯽ ﺑﺎﺷ�ﺪ. ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣﺆﻧ�ﺚ ﺁﻥ ﺑ�ﻪ ﺷ�ﮑﻞ‬
‫ﻣﺎﺭﭘﻴﭽﯽ ﻭ ﻓﺮﺑﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺣﺮﮐ�ﺖ ﮐﻤ�ﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺣ�ﺎﻟﯽ ﮐ�ﻪ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣ�ﺬﮐﺮ ﺁﻥ ﺑ�ﻪ ﺷ�ﮑﻞ ﻣﺴ�ﺘﻘﻴﻢ ﺑ�ﻮﺩﻩ ﻭ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻧﺚ ﻓﻌﺎﻝ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ. ﻗﺴﻤﺖ ﻭﺳﻄﯽ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺆﻧﺚ ﺑ�ﻪ ﺩﻟﻴ�ﻞ ﺭﺷ�ﺪ ﺯﻳ�ﺎﺩ ﺗﺨﻤ�ﺪﺍﻥ‬
‫7‬

10. ‫ﭼﺎﻕ ﻭ ﻓﺮﺑﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﻧﺘﻬﺎﺋﯽ ﺑﺪﻥ ﻣﺆﻧﺚ ﺑﺎﺭﻳﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.ﻣﻨﻔﺬ ﺗﻨﺎﺳ�ﻠﯽ ﺩﺭ ﻳ�ﮏ ﭼﻬ�ﺎﺭﻡ‬
‫ﻗﺴ��ﻤﺖ ﺍﻧﺘﻬ��ﺎﻳﯽ ﺑ��ﺪﻥ ،ﺩﺳ��ﺘﮕﺎﻩ ﺗﻮﻟﻴ��ﺪ ﻣﺜ��ﻞ ﺟﻠ��ﻮی ﻭﺩﻡ ﺁﻥ ﮐﻮﺗ��ﺎﻩ ﻭﻣﺨﺮﻭﻁ��ﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ. ﭘﻮﺳ��ﺖ ﺑ��ﺪﻥ ﺁﻥ‬
‫ﺷﻔﺎﻑ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﺎﻳﮑﺮﻭﺳﮑﻮپ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﺨﻤﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺆﻧ�ﺚ ﻳ�ﮏ‬
‫ﻋﺪﺩ، ﺍﻣﺎ ﺩﺍﺭﺍی ﺭﺷﺪ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻁﻮﺭی ﮐﻪ ﺗﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﺮ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺗﺎﺏ ﺷ�ﺪﻩ‬
‫ﻭ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘﺐ ﺑﺮ ﻣ�ﯽ ﮔ�ﺮﺩﺩ. ﻭ ﻏﺎﻟﺒ�ﺎ ً ﺑ�ﺎﺭ ﺩﻳﮕ�ﺮ ﻧﻴ�ﺰ ﺗ�ﺎﺏ ﺧ�ﻮﺭﺩﻩ ﺑ�ﻪ ﻁ�ﺮﻑ ﺟﻠ�ﻮ ﺍﻣﺘ�ﺪﺍﺩ ﭘﻴ�ﺪﺍ ﻣ�ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ.)21،01، 11(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﭘﺮﺍﺯﻳ��ﺖ ﺧ��ﺎﺭﺟﯽ ﺑ��ﻮﺩﻩ ﻭﺑ��ﺮﺧﻼﻑ ﺍﮐﺜﺮﻳ��ﺖ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻫ��ﺎ ،ﺭﻳﺸ��ﻪ ﻫ��ﺎی ﺍﮐﺜﺮﻳ��ﺖ ﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ ﺭﺍ‬
‫ﻣ��ﻮﺭﺩ ﺣﻤﻠ��ﻪ ﻗ��ﺮﺍﺭ ﻧﻤﻴﺪﻫﻨ��ﺪ ﻭﻟ��ﯽ ﺑﻄ��ﺮﻑ ﻓﻮﻗ��ﺎﻧﯽ ﻧﺒ��ﺎﺕ ﺣﺮﮐ��ﺖ ﻣ��ﯽ ﻧﻤﺎﻳ��ﺪ ﻭ ﺩﺭﺳ��ﻨﺒﻠﻪ ﻧﺒ��ﺎﺕ ﺧ��ﻮﺩ ﺭﺍ‬
‫ﻣﻴﺮﺳ��ﺎﻧﺪ.ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻮﻏﻤ��ﻪ ﮔﻨ��ﺪﻡ ﺑ��ﻪ ﺻ��ﻮﺭﺕ ﻻﺭﻭﺍی ﻣﺮﺣﻠ��ﻪ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﺩﺍﺧ��ﻞ ﺑﻮﻏﻤ��ﻪ ﺟ��ﺎی ﺩﺍﻧ��ﻪ ﺭﺍ ﻣ��ﯽ‬
‫ﮔﻴﺮﺩ. ﺗﮑﺜﺮ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ Amphimictic‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻭﺑﻌﺪ ﺍﺯﺍﻟﻘ�ﺎﺡ ﺩﺭﺣ�ﺪﻭﺩ 0002 ﺗﺨ�ﻢ ﻣﻴﮕ�ﺬﺍﺭﺩﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻻﺭﻭﺍﻳﯽ ﮐﻪ ﺩﺭﺩﺍﻧ�ﻪ ﮔﻨ�ﺪﻡ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺷ�ﺘﻪ ﻭﺭﻭﺑ�ﻪ ﺧﺸ�ﮏ ﺷ�ﺪﻥ ﺑﺎﺷ�ﺪ ﺣﺎﻟ�ﺖ ‪ Crypto biotic‬ﺭﺍﺍﺧﺘﻴ�ﺎﺭ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻫﺮ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﺻﺪ ﻫﺎ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﻫ�ﺰﺍﺭﺍﻥ ﻻﺭﻭﺍی ﻣﺮﺣﻠ�ﻪ ﺩﻭﻡ ﻣ�ﯽ ﺑﺎﺷ�ﺪ. ﺗﻌ�ﺪﺍﺩ ﻻﺭﻭﺍ ﻫ�ﺎی‬
‫ﺩﺍﺧﻞ ﻳﮏ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﺗﺎ 00423 ﻋﺪﺩ ﺷﻤﺎﺭﺵ ﺷﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ. ﺍﻳ�ﻦ ﺑﻮﻏﻤ�ﻪ ﻫ�ﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﻗ�ﻊ ﺑﺮﺩﺍﺷ�ﺖ ﺑ�ﺎ‬
‫ﺗﺨ��ﻢ ﻣﺨﻠ��ﻮﻁ ﻣ��ﯽ ﮔﺮﺩﻧ��ﺪ ﻭ ﺗﻌ��ﺪﺍﺩی ﻧﻴ��ﺰ ﺑ��ﻪ ﺯﻣ��ﻴﻦ ﻣ��ﯽ ﺍﻓﺘﻨ��ﺪ. ﻻﺭﻭﺍ ﻫ��ﺎی ﻣﺮﺣﻠ��ﻪ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﺑﻮﻏﻤ��ﻪ ﺑ��ﻪ‬
‫ﺻﻮﺭﺕ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎﻝ )‪ (Quiescent‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺸﮏ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺳﺎﻝ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻧﺤﻮ ﺑﮕﺬﺭﺍﻧﻨﺪ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺭﻁﻮﺑﺖ ﺍﺯ ﻁﺮﻳﻖ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻳﺎ ﺁﺑﻴﺎﺭی ﺑﺮﺍی ﺟﻮﺍﻧﻪ ﺯﺩﻥ ﺗﺨﻢ ﮔﻨ�ﺪﻡ ﻓ�ﺮﺍﻫﻢ‬
‫ﮔﺮﺩﺩ، ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﺩﺍﺧﻞ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﺗﺨﻤﯽ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺭﻁﻮﺑ�ﺖ ﻓﻌ�ﺎﻝ ﺷ�ﺪﻩ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧ�ﺎﺭﺝ ﻣ�ﯽ ﮔﺮﺩﻧ�ﺪ.‬
‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﺮﻭﺝ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻻﺭﻭﺍی ﺩﻭﻡ ﺍﺯ ﺑﻮﻏﻤﻪ، ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺧﺎک ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﭼﻨﺎﻥ‬
‫ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﮑﻨﺪ ﭘﺲ ﺍﺯ 6 ﺗ�ﺎ 7 ﻣ�ﺎﻩ ﺍﺳ�ﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺫﺧﻴ�ﺮﻩ ﺑ�ﺪﻥ ﺧ�ﻮﺩ ﺍﺯ ﺑ�ﻴﻦ ﻣ�ﯽ ﺭﻭﺩ.‬
‫ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺕ ﺟ�ﻮﺍﻥ ﮔﻨ�ﺪﻡ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑ�ﺎﻻ ﻣ�ﯽ ﺭﻭﺩ. ﺳ�ﭙﺲ ﺍﺯ ﺑ�ﺮگ ﻭ ﺳ�ﺎﻗﻪ ﺗﻐﺬﻳ�ﻪ ﻣ�ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ. ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﺍﮐﻢ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻮک ﺳﺎﻗﻪ، ﺑﻴﻦ ﻏﻼﻑ ﻭ ﺳﺎﻗﻪ ﻣ�ﯽ ﺑﺎﺷ�ﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳ�ﻦ ﻣﺮﺣﻠ�ﻪ ﺩﺭ ﺳ�ﺎﻗﻪ ﻭ‬
‫ﺑﺮگ ﻋﻼﻳﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﯽ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠ�ﻪ ﺍﺯ ﻻﺭﻭﺍی ﻣﺮﺣﻠ�ﻪ ﺩﻭﻡ ﺑ�ﻪ ﺻ�ﻮﺭﺕ‬
‫ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ. ﺳﭙﺲ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻧﺴﺎﺝ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺩﺭ ﻣﯽ ﺁﻳﻨ�ﺪ.‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ً ﭼﻨﺪ ﻻﺭﻭﺍی ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﻭﻡ ﻭﺍﺭﺩ ﻫﺮ ﮔ�ﻞ ﺷ�ﺪﻩ، ﺳ�ﺮﻳﻌﺎ ً ﺑﻘﻴ�ﻪ ﻣﺮﺍﺣ�ﻞ ﻻﺭﻭﺍﻳ�ﯽ ﺭﺍ ﻁ�ﯽ ﻣ�ﯽ ﮐﻨﻨ�ﺪ ﻭ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﺤﻴ�ﺚ ﻋﺎﻣ�ﻞ ﺍﻧﺘﻘ�ﺎﻝ ﺩﻫﻨ�ﺪﻩ ﺑﮑﺘ�ﺮﻳﻢ ‪Corynebacterium tritici‬‬
‫ﻧﻴﺰﺍﻳﻔﺎی ﻭﻅﻴﻔﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻣ�ﺮﺽ ﻣﻐﻠ�ﻖ ﺭﺍ ﺑﻨ�ﺎﻡ ‪ spike blight or yellow ear rot‬ﺭﺍﺗﺸ�ﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻴﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﮏ ﺯﻫﺮ ﻗﻮی ﺑﻨﺎﻡ ‪ corynetoxin‬ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ )11،3،1(‬
‫ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺮﺽ :‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩی ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎﻻی ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺩﺭﻣﺰﺍﺭﻉ ﻭﺗﺨﻢ ﻫﺎی ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭی ﺷﺪﻩ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ.‬
‫ﻧﺒﺎﺕ ﮔﻨﺪﻡ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺧﻮﺷﻪ ﺁﻭﺭی، ﺩﺭﻗﺴﻤﺖ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺯﻣﻴﻦ ﻳﮏ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﭘﻨﺪﻳ�ﺪﻩ ﮔ�ﯽ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧ�ﻮﺩ‬
‫ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ. ﺑﺮگ ﻫ�ﺎی ﺍﻳ�ﻦ ﻧ�ﻮﻉ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﺩﺭﻫ�ﻢ ﭘﻴﭽﻴ�ﺪﻩ ﻳﺎﺗ�ﺎﺏ ﺧ�ﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺭﻧ�ﮓ ﺁﻧﻬ�ﺎ ﺯﺭﺩ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ.‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺧﻮﺷﻪ ﺁﻭﺭی ﺗﺎﺏ ﺧﻮﺭﺩﮔﯽ ﺑﺮﮔﻬﺎ ﮐﻤﺘ�ﺮ ﺑ�ﻪ ﻣﻼﺣﻈ�ﻪ ﺭﺳ�ﻴﺪﻩ ، ﺍﻣ�ﺎ ﻧﻤ�ﻮی ﻧﺒ�ﺎﺕ ﻣﺼ�ﺎﺏ ﻓ�ﻮﻕ‬
‫ﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ﺑﻄﯽ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﺮﻳﺾ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﺳ�ﺎﻟﻢ ﺑ�ﻪ ﺁﻫﺴ�ﺘﮕﯽ ﺻ�ﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩ.‬
‫ﺧﻮﺷﻪ ﻫﺎی ﻣﺼﺎﺏ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺩﺍﺭﺍی ﮐﻠﻮﻡ ﺑ�ﺎﺯ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﺯﻳ�ﺮﺍ ﺍﮐﺜﺮﻳ�ﺖ ﻳ�ﺎ ﺗﻤ�ﺎﻡ ﺩﺍﻧ�ﻪ ﻫ�ﺎ ﺗﻮﺳ�ﻂ‬
‫ﺑﻮﻏﻤﻪ ﻫﺎی ﻧﻤﺎﺗﻮﺩی ﮐﻮﭼﮏ ،ﺩﺍﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ،ﻭﺳﻴﺎﻩ ﺭﻧﮓ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺑﻮﻏﻤﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ ﺩﺍﺭﺍی‬
‫ﺭﻧﮓ ﻧﺼﻮﺍﺭی ﺗﻴﺮﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﻓﺎﻗﺪ ﻧﻤﺎی ﺟﻨﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺩﺍﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﯽ ﺗﺨﺮﻳ�ﺐ‬
‫ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮﻏﻤﻪ ﻫﺎی ﺳ�ﻴﺎﻩ ﻗ�ﺎﻕ ﭘﻮﺷ�ﻴﺪﻩ ،ﺩﺍﺭﺍی ﮐ�ﺪﺍﻡ ﻧ�ﻮﻉ ﺑ�ﻮی ﻧ�ﺎﻣﻄﺒﻮﻉ ﻧﻤ�ﯽ ﺑﺎﺷ�ﺪ. ﺑﻮﻏﻤ�ﻪ‬
‫ﻫﺎی ﻧﻤﺎﺗﻮﺩی ﺗﺨﻢ ﮔﻨﺪﻡ ﺍﺯ ﺗﺨﻢ ﻫﺎی ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻫﺮﺯﻩ ﻭﺳﮑﻴﻠﻮﺷﻴﺎی ﻧﺎﺧﻨ�ﮏ ﺗﻮﺳ�ﻂ ﺗﺮﻧﻤ�ﻮﺩﻥ ﺗﺨ�ﻢ ﻓ�ﺮﻕ‬
‫8‬

11. ‫ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ. ﺯﻳﺮﺍ ﻻﺭﻭﺍی ﻣﺘﺤﺮک ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻋﺎﻣﻞ ﻣ�ﺮﺽ ﺍﺯ ﺑ�ﻴﻦ ﺑﻮﻏﻤ�ﻪ ﻫ�ﺎ ﺧ�ﺎﺭﺝ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﻭﻗﺎﺑ�ﻞ‬
‫ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.)11،1(‬
‫۳. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﻴﺴﺖ ﻳﺎ .‪:Heterodera spp‬‬
‫ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺳﻴﺴ�ﺖ ).‪ (Heterodera spp‬ﺍﺯﺟﻤﻠ�ﻪ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻫ�ﺎی ﭘﺮﺍﺯﻳﺘ�ﯽ ﻧﺒ�ﺎﺗﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ.ﺍﻳﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺑﻨ�ﺎﻡ‬
‫ﻫ�ﺎی ‪ cereal root eel worm, cereal cyst nematode or oat cyst nematode‬ﻧﻴﺰﻳ�ﺎﺩ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰﮐﻪ ﺍﻫﻤﻴ�ﺖ ﺍﻗﺘﺼ�ﺎﺩی ﺩﺍﺭﺩﻋﺒ�ﺎﺭﺕ ﺍﺯﻧﻤﺎﺗﻮﺩﺳﻴﺴ�ﻴﺖ ﻳ�ﻮﻻﻑ ‪ H.avenae‬ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﮐ�ﻪ‬
‫ﺩﺭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﭼﻮﻥ ﺁﺳﺘﺮﺍﻟﻴﺎ،ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ ،ﺍﻓﺮﻳﻘﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ،ﻫﻨﺪ ﻭﺟﺎﭘ�ﺎﻥ ﺭﺍﭘ�ﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ . ﻋﻼﻭﺗ�ﺎ ً ﺍﻳ�ﻦ‬
‫ﺟ��ﻨﺲ ﺷ��ﺎﻣﻞ ﺳﭙﻴﺸ��ﻴﺰ ﻫ��ﺎی ﺩﻳﮕ��ﺮ ﻧﻴ��ﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ ﮐ��ﻪ ﺍﻫﻤﻴ��ﺖ ﺧ��ﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐ��ﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠ��ﻪ ﻣﻴﺘ��ﻮﺍﻥ‬
‫ﺍﺯﻧﻤﺎﺗﻮﺩﺳﻴﺴ��ﺖ ﺳ��ﺎﻳﺒﻴﻦ )‪، (H.glycine‬ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺳﻴﺴ��ﻴﺖ ﺟ��ﻮﺍﺭی ‪ H. zeae‬ﻭﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺳﻴﺴ��ﺖ ﻟﺒﻠﺒ��ﻮ‬
‫)‪ (Heterodera Schachtii Schmidt‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ)‪(Herman Schachti‬ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ ﺳ�ﺎﻝ‬
‫1781 ﮐﺸﻒ ﻧﻤﻮﺩ. ﺩﺭﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺷ�ﻴﻮﻉ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺑ�ﺮ‬
‫ﻋﻼﻭﻩ ﻟﺒﻠﺒﻮ ﺑﻪ ﺩﻫﺎ ﻧﻮﻉ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ، ﺍﺯﺟﻤﻠﻪ ﻣﻠﯽ ﺳﻔﻴﺪ ،ﻣﻠﯽ ﺳﺮﺧﮏ،ﺷﻠﻐﻢ،ﺗﺮﺍﺗﻴﺰک ﻭﻏﻴﺮﻩ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.)7،4،1(‬
‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫‪Animalia‬‬
‫‪Nematoda‬‬
‫‪Secernentea‬‬
‫‪Diplogasteria‬‬
‫‪Tylenchida‬‬
‫‪Tylenchoidea‬‬
‫‪Heteroderidae‬‬
‫‪Heteroderinae‬‬
‫‪Heterodera‬‬
‫.‪Heterodera spp‬‬
‫:‪Kingdom‬‬
‫:‪Phylum‬‬
‫:‪Class‬‬
‫:‪Subclass‬‬
‫:‪Order‬‬
‫:‪Superfamily‬‬
‫:‪Family‬‬
‫:‪Subfamily‬‬
‫:‪Genus‬‬
‫:‪Species‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ :‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺎﺩﻩ ﺟﻮﺍﻥ ﻟﻴﻤﻮﻳﯽ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﻁﻮﻝ )5.0-1 ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮ(ﻭﺑ�ﻪ ﻋ�ﺮﺽ)4،0-5،0(ﻣﻠ�ﯽ ﻣﺘ�ﺮ ﺑ�ﻮﺩﻩ‬
‫ﻭﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﺢ ﻫﻢ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ،ﺭﻧﮓ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺳﻔﻴﺪ ﻭﻟﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﺩﺭ ﺧﺎک ﺑ�ﻪ ﺳﻴﺴ�ﺖ‬
‫ﻗﻬﻮﻩ ﺍی ﺭﻧﮓ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷ�ﻮﻧﺪ. ﻫ�ﺮ ﺳﻴﺴ�ﺖ ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺍﺯ 5-003 ﺗﺨ�ﻢ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ.ﺍﻳﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ‬
‫ﻧﻴﺶ)‪(Spear‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭﻳﺎ ﻗﺪﺭی ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺩﺍﺷ�ﺘﻪ ﻭﻁ�ﻮﻝ ﺳ�ﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻣ�ﺬﮐﻮﺭ ﺩﺭﺣ�ﺪﻭﺩ 52 ﻣ�ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﻣ�ﯽ‬
‫ﺑﺎﺷ��ﺪ ﻭﺩﺭﻗﺴ��ﻤﺖ ﻗﺎﻋ��ﺪﻩ ﺁﻥ ﺩﻭﻋ��ﺪﺩ ﺣﺒﺎﺑ��ﻪ ﻫ��ﺎی ﺑﻴﻀ��ﻮی ﻭﺟ��ﻮﺩﺩﺍﺭﺩ . ،ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣ��ﺬﮐﺮﺑﺎﺭﻳﮏ ﻭﮐﺮﻣ��ﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﻁﻮﻝ)3.1-6.1(ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻻﺭﻭﺍ ﺳﻦ ﺩﻭﻡ ﭘﺲ ﺍﺯﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯﺗﺨ�ﻢ ﺩﺭﺍﺯﻭﮐﺸ�ﻴﺪﻩ ﺑ�ﻮﺩﻩ،‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻻﺭﻭﺍﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﻮﻟﺪ ﻏﺪﻩ ﻗﻮی ﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ.)3(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫9‬

12. ‫ﺗﻔﺮﻳﺦ ﺗﺨﻢ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﻭﻁﯽ ﻳﮏ ﺩﻭﺭﻩ ﻁﻮﻻﻧﯽ ﻭﮔ�ﺎﻫﯽ ﭼﻨ�ﺪ ﺳ�ﺎﻝ ﺍﻧﺠ�ﺎﻡ ﻣ�ﯽ ﺷ�ﻮﺩ،ﺍﺯ ﺗﻔ�ﺮﻳﺦ ﺗﺨ�ﻢ‬
‫ﻻﺭﻭﺍ ﺳ��ﻦ ﺩﻭﻡ ﺧ��ﺎﺭﺝ ﻭﺩﺭ ﺧ��ﺎک ﺑ��ﻪ ﺟﺴ��ﺘﺠﻮی ﻣﻴﺰﺑ��ﺎﻥ ﻣ��ﯽ ﭘ��ﺮﺩﺍﺯﺩ،ﭘﺲ ﺍﺯﻳ��ﺎﻓﺘﻦ ﻣﻴﺰﺑ��ﺎﻥ ﻣﻨﺎﺳ��ﺐ‬
‫ﺍﺯﻁﺮﻳ�ﻖ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻫ�ﺎی ﻅﺮﻳ�ﻒ ﻭﺍﺭﺩ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﻣ�ﯽ ﺷ�ﻮﺩ ﻭﺩﺭﻧﺎﺣﻴ�ﻪ ﭘﻮﺳ�ﺖ )‪(cortex‬ﻣﺴ�ﺘﻘﺮ ﻣ�ﯽ ﮔ��ﺮﺩﺩ.‬
‫ﻻﺭﻭﺍﻫﺎ ی ﺳﻦ ﺩﻭﻡ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﭘﻮﺳﺖ ﺍﻧﺪﺍﺯی ﺑ�ﺎﻟﻎ ﻣ�ﯽ ﺷ�ﻮﻧﺪﻭﻣﺎﺩﻩ ﻫﺎﺩﺭﺟ�ﺎی ﺧ�ﻮﺩ ﺑ�ﯽ ﺣﺮﮐ�ﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎﻓﺸﺎﺭﺑﺪﻥ ﺧﻮﺩ ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺒﺎﺕ ﺭﺍﭘﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ،ﺑﺪﻥ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ.ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻧﺮ ﺑﻌﺪ‬
‫ﺍﺯﺑﻠ��ﻮﻍ ﭼﻨ��ﺪﺭﻭﺯ ﺩﺭﺭﻳﺸ��ﻪ ﻣﺎﻧ��ﺪﻩ ﻣﻤﮑ��ﻦ ﺍﺳ��ﺖ ﺩﺭﻳ��ﻦ ﻣ��ﺪﺕ ﻣ��ﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﺟﻔ��ﺖ ﮔﻴ��ﺮی ﮐﻨﺪ.ﺳ��ﭙﺲ ﺍﺯﺭﻳﺸ��ﻪ‬
‫ﻭﺍﺭﺩﺧﺎک ﺷﺪﻩ ﺯﻭﺩﻣﯽ ﻣﻴﺮﺩ.ﺑﻌﺪﺍﺯﻋﻤﻞ ﺟﻔﺖ ﮔﻴﺮی ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩ ﺗﺨﻢ ﺩﺭﺩﺍﺧﻞ ﺑﺪﻥ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻣﺎﺩﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ ،ﺟﺎی ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯﺍﻧﺪﺍﻡ ﻫﺎی ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺑﺪﻥ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺭﺍﺍﺷﻐﺎﻝ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ . ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﺤ�ﺪﻭﺩی ﺍﺯ ﺗﺨ�ﻢ ﻣﻤﮑ�ﻦ‬
‫ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺧ�ﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺑ�ﺪﻥ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺭﺍﻳﺎﺑﻨ�ﺪ ،ﺗﺨ�ﻢ ﻫ�ﺎ ﺩﺭﻣ�ﺪﺕ ﮐﻤ�ﯽ ﺗﻔ�ﺮﻳﺦ ﺷ�ﺪﻩ ﻭﻧﺴ�ﻞ ﺟﺪﻳ�ﺪی ﺁﻏ�ﺎﺯ ﻣ�ﯽ‬
‫ﺷﻮﺩ.)3(‬
‫ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣﺘ��ﺬﮐﺮﻩ ﺯﻣﺴ��ﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑ��ﻪ ﻗﺴ��ﻢ ﺗﺨ��ﻢ ﻫ��ﺎی ﺩﺍﺧ��ﻞ ﺳﻴﺴ��ﺖ ﺩﺭﺧ��ﺎک ﺳ��ﭙﺮی ﻣ��ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ��ﺪ ،ﺩﺭﺍﻭﺍﻳ��ﻞ‬
‫ﻓﺼ�ﻞ ﺑﻬ�ﺎﺭ ﻻﺭﻭﺍﺍﺯﺗﺨ�ﻢ ﺧ�ﺎﺭﺝ ﮔﺮﺩﻳ��ﺪﻩ ﻭﺭﻳﺸ�ﻪ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﺭﺍﻣ�ﻮﺭﺩ ﺣﻤﻠ�ﻪ ﻗ��ﺮﺍﺭ ﻣ�ﯽ ﺩﻫﻨ�ﺪ. ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣ��ﺬﮐﺮ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮐﺮﻡ ﻣﺎﻧﻨﺪﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭﻫﻨﮕﺎﻡ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍی ﺑﻠﻮﻍ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ،ﺭﻳﺸﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ ﺭﺍ ﺗ�ﺮک ﻧﻤ�ﻮﺩﻩ‬
‫ﻭﺩﺍﺧﻞ ﺧﺎک ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ.)3(‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫﺎ ﻣﺎﺩﻩ ﻗﺒﻞ ﺍﺯﻣﺮگ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩﻳﮏ ﺑﺮﺳﻪ ﺣﺼﻪ ﺗﺨﻢ ﻫﺎ ی ﺧﻮﺩﺭﺍ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻭﻣﺘﺒ�ﺎﻗﯽ ﺗﺨ�ﻢ ﻫ�ﺎﺩﺭ‬
‫ﺑﺪﻥ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺖ ﻧﺼﻮﺍﺭی ﺭﻧﮓ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ،ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ. ﺗﺨ�ﻢ ﻫﺎﻳﮑ�ﻪ ﺗﻮﺳ�ﻂ‬
‫ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣ��ﺎﺩﻩ ﮔﺬﺍﺷ��ﺘﻪ ﺷ��ﺪﻩ ﺍﻧ��ﺪ ﺑ��ﻪ ﻻﺭﻭﺍﺗﺒ��ﺪﻳﻞ ﮔﺮﻳ��ﺪﻩ ﻭﺗﺨ��ﻢ ﻫ��ﺎی ﺩﺍﺧ��ﻞ ﺳﻴﺴ��ﺖ ﺯﻣﺴ��ﺘﺎﻥ ﺭﺍﺑ��ﻪ ﺣﺎﻟ��ﺖ‬
‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺍﻧ�ﺪ ﺩﺭ ﺻ�ﻮﺭﺕ ﻋ�ﺪﻡ ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ ﻣﻨﺎﺳ�ﺐ ﺗﺨ�ﻢ ﻫ�ﺎی ﺩﺍﺧ�ﻞ ﺳﻴﺴ�ﺖ ﺗ�ﺎ ﻣ�ﺪﺕ ﭘ�ﻨﺞ ﺳ�ﺎﻝ‬
‫ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ.‬
‫ﺍﮔﺮﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ ﻣﻴﺰﺑ��ﺎﻥ ﺣﺴ��ﺎﺱ ﺩﺭ ﺧﺎﮐﻬ��ﺎی ﻣﻠ��ﻮﺙ ﺑ��ﺬﺭﮔﺮﺩﺩ،ﺧﺎﺭﺝ ﺷ��ﺪﻥ ﻻﺭﻭﺍﺭﺍﺍﺯﺗﺨ��ﻢ ﺗﺤﺮﻳ��ﮏ ﻣ��ﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺣﺮﮐﺖ ﻁﺒﻌﯽ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺍﺯﭼﻨﺪﻣﺘﺮ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﮐ�ﺮﺩﻩ ﻧﻤ�ﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ،ﺍﻧﺘﺸ�ﺎﺭ‬
‫ﺳﻴﺴﺖ ﻫﺎﻭ ﺧﺎﮐﻬﺎی ﻣﻠ�ﻮﺙ ﻭﺳ�ﻴﻠﻪ ﻋﻤ�ﺪﻩ ﺍﻧﺘﺸ�ﺎﺭ ﺍﻧ�ﯽ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻣﺤﺴ�ﻮﺏ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ،ﻭﺳ�ﺎﻳﻞ ﻭﺳ�ﺎﻣﺎﻥ ﺁﻻﺕ‬
‫ﺯﺭﺍﻋﺘ��ﯽ ،ﺁﺏ ﺁﺑﻴ��ﺎﺭی ﺯﻫﮑﺸ��ﯽ ،ﺣﻴﻮﺍﻧ��ﺎﺕ ﮐ��ﻪ ﺩﺭ ﺑ��ﻴﻦ ﻣ��ﺰﺍﺭﻉ ﻣﻠ��ﻮﺙ ﻋﺒ��ﻮﺭ ﻣ��ﯽ ﮐﻨ��ﺪ ﻧﻴ��ﺰ ﺳ��ﺒﺐ‬
‫ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ.)3(‬
‫۴. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺯﺧﻢ ﺭﻳﺸﻪ ﻳﺎ .‪: Pratylenchus spp‬‬
‫ﺍﻳ��ﻦ ﺟ��ﻨﺲ ﺑﺎﺩﺍﺷ��ﺘﻦ ﺳﭙﻴﺸ��ﻴﺰ ﻫ��ﺎی ﺯﻳ��ﺎﺩ ﺑ��ﺎﻻی ﻳ��ﮏ ﻣﺸ��ﻴﻤﻪ ﺍی ﻫ��ﺎ ﻭ ﺩﻭﻣﺸ��ﻴﻤﻪ ﺍی ﻫ��ﺎ ﺣﻤﻠ��ﻪ ﻣ��ﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ.ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫﺎی ﺁﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﻮﺭﻓﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺳ�ﺒﺐ ﺍﺳ�ﺖ‬
‫ﮐ��ﻪ ﺗﺸ��ﺨﻴﺺ ﺳﭙﻴﺸ��ﻴﺰ ﻫ��ﺎی ﺭﺍ ﺑ��ﻪ ﻣﺸ��ﮑﻞ ﺍﺯ ﻫ��ﻢ ﺗﻔﮑﻴ��ﮏ ﻧﻤﺎﻳﻢ.ﺩﺭﺣ��ﺪﻭﺩ ۰۵ ﺳﭙﻴﺸ��ﻴﺰ ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ‬
‫ﺷ��ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ��ﺪ ﻩ ﺍﺳ��ﺖ)01،2( ﮐ��ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ �ﺎ ً 8 ﺳﭙﻴﺸ��ﻴﺰ ﺁﻥ ﺗ��ﺎ ﺣ��ﺎﻝ ﺑ��ﺮﺍی ﺣﺒﻮﺑ��ﺎﺕ ﺧ��ﻮﺭﺩ ﻣﻀ��ﺮ ﺛﺒ��ﺖ‬
‫01‬

13. ‫ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ ﮐ�ﻪ ﺍﺯﺟﻤﻠ�ﻪ 4 ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ) .‪P. thornei, P. crenatus, P. neglectus and P‬‬
‫‪ (penetrans‬ﺁﻥ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ‪ P. crenatus‬ﺩﺭﺧﺎک ﻫ�ﺎی ﺿ�ﻌﻴﻒ‬
‫، ‪ P. neglectus‬ﺩﺭﺧ��ﺎک ﻫ��ﺎی ﻟ��ﻮﻣﯽ ﻭ ‪ P. thornei‬ﺩﺭﺧ��ﺎک ﻫ��ﺎی ﺳ��ﻨﮕﻴﻦ ﺩﻳ��ﺪﻩ ﺷ��ﺪﻩ ﺍﺳ��ﺖ .‬
‫‪ Pratylenchus thornei‬ﺍﺯ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫﺎی ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﮔﻨ�ﺪﻡ ﻭﺩﻳﮕ�ﺮ ﺣﺒﻮﺑ�ﺎﺕ ﺧ�ﻮﺏ ﻣﻄﺎﻟﻌ�ﻪ ﺷ�ﺪ ﻩ‬
‫ﺍﺳ��ﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺳ��ﻮﺭﻳﻪ ،ﻣﮑﺴ��ﻴﮑﻮ،ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ ، ﺁﺳ��ﺘﺮﺍﻟﻴﺎ، ﻫﻨ��ﺪ ﻭ ﭘﺎﮐﺴ��ﺘﺎﻥ ﺭﺍﭘ��ﻮﺭﺩﺍﺩﻩ ﺷ��ﺪﻩ ﺍﺳ��ﺖ. ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ‬
‫ﺩﺭﺣ��ﻴﻦ ﺣﻤﻠ��ﻪ ﺑ��ﺎﻻی ﻧﺒ��ﺎﺕ ﺯﺧ��ﻢ ﻫ��ﺎ ﺭﺍﺍﻳﺠ��ﺎﺩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨ��ﺪ ﻭ ﺯﻣﻴﻨ��ﻪ ﺭﺍ ﺑ��ﺮﺍی ﺩﻳﮕﺮﭘﺮﺍﺯﻳ��ﺖ ﻫ��ﺎی ﻧﺒ��ﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﺨﺼ��ﻮﺹ ﻗ��ﺎﺭچ ﻫ��ﺎ ﻣﺎﻧﻨ��ﺪ ,‪، Rhizoctonia,، Cylindrocarpon,،Verticilliu‬‬
‫‪Colletotrichum‬ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭﺳﺒﺐ ﺍﻣﺮﺍﺽ ﻣﻐﻠﻖ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. )2(‬
‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫‪Animalia‬‬
‫‪Nematoda‬‬
‫‪Adenophorea‬‬
‫‪Diplogasteria‬‬
‫‪Tylenchida‬‬
‫‪Tylenchoidea‬‬
‫‪Pratylenchidae‬‬
‫‪Pratylenchinae‬‬
‫‪Pratylenchus‬‬
‫‪Kingdom‬‬
‫:‪Phylum‬‬
‫:‪Class‬‬
‫:‪Subclass‬‬
‫:‪Order‬‬
‫:‪Superfamily‬‬
‫:‪Family‬‬
‫:‪Subfamily‬‬
‫:‪Genus‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ:‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻪ ﻁﻮﺭ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﻁﻮﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳ�ﺮ ﮐﻮﺗ�ﺎﻩ ﻭﺻ�ﺎﻑ ﺑ�ﺎ2-‬
‫4 ﺣﻠﻘﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﮐﻴﻮﺗﮑﻠﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ ﺑﺎﺑﺪﻥ ﺩﺭﻳﮏ ﺳﻄﺢ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ. ﺳﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﺁﻥ ﺑ�ﻪ ﻁ�ﻮﻝ‬
‫02 ﻣ��ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﻭﻳ��ﺎ ﮐﻤﺘ��ﺮ ﻭﺭﺑ��ﻪ ﻁ��ﻮﺭ ﻧﺴ��ﺒﯽ ﻗ��ﻮی ﺑ��ﺎ ﮔ��ﺮﻩ ﻫ��ﺎی ﺍﻧﺘﻬ��ﺎﻳﯽ ﻣﺸ��ﺨﺺ ، ﻣ��ﺮی ﺑﺎﺣﺒ��ﺎﺏ‬
‫)‪ (bulb‬ﻣﺎﺑﻴﻨﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻏﺪﻩ ی ﻋﻘﺒﯽ ﺑﻠﺐ ﺍﻧﺘﻬﺎﻳﯽ ﻣﺮی ﺍﺯﺳ�ﻤﺖ ﺷ�ﮑﻤﯽ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺭﻭی ﺭﻭﺩﻩ‬
‫ﻫﻢ ﭘﻮﺵ ﺩﺍﺭﺩ . ﻣﻨﻔﺬ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺎﺩﻩ ﺩﺭﺳﻄﺢ ﺷﮑﻤﯽ ﺍﺳﺖ ﻭﺩﺍﺭﺍی ﻳ�ﮏ ﺗﺨﻤ�ﺪﺍﻥ ﺟﻠ�ﻮﻳﯽ ﻭﮐﻴﺴ�ﻪ‬
‫ی ﻋﻘﺐ ﺭﺣﻤﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻭﺩﻡ ﺍﺳﺘﻮﺍﻧﻪ ﺍی ﺗﺎﻣﺨﺮﻭﻁﯽ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﻁ�ﻮﻝ 2-3 ﺑﺮﺍﺑ�ﺮ ﻋ�ﺮﺽ ﺑ�ﺪﻥ ﺩﺭﻧﺎﺣﻴ�ﻪ‬
‫ﻣﺨﺮﺝ ﺍﺳﺖ . ﺩﻡ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺨﺮﻭﻁﯽ ﺑﺎ ﻳﮏ ‪ bursa‬ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺍﻧﺘﻬﺎی ﺩﻡ ﻣﻴﺮﺳﺪ ،ﺩﺍﺭﻧﺪ.)01(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫ﺟ���ﻨﺲ .‪ Pratylenchus spp‬ﻫﺮﭼﻴ���ﺰ ﺧ���ﻮﺭ )‪ ،Polycyclic،(Polyphagous‬ﻣﺤ���ﺮک ﺩﺍﺧ���ﻞ‬
‫ﺭﻳﺸ��ﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ. ﺗﺨ��ﻢ ﻫ��ﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧ��ﺎک ﻳ��ﺎ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﻧﺒ��ﺎﺕ ﻣﻴﮕ��ﺬﺍﺭﺩ. ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺑ��ﻪ ﺍﻧﺴ��ﺎﺝ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﻧﺒ��ﺎﺕ ﺣﻤﻠ��ﻪ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ، ﻭ ﺩﺭﺩﺍﺧﻞ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻳﺸﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻭﺳ�ﺒﺐ ﺯﺧ�ﻢ ﻫ�ﺎ ی ﻧﺼ�ﻮﺍﺭی‬
‫ﺗﻴ��ﺮﻩ ﺭﻧ��ﮓ ﻣﻴﺸ��ﻮﺩ. ﺯﺧ��ﻢ ﻫ��ﺎی ﻋﻤﻴ��ﻖ ،ﺗﺨﺮﻳ��ﺐ ﮐﺎﺭﺗﻴﮑ��ﻞ ﻭ ﮐ��ﺎﻫﺶ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﻫ��ﺎی ﺍﺻ��ﻠﯽ ﻭ ﺟ��ﺎﻧﺒﯽ ﺍﺯ‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻭﺍﺿﺢ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻳ�ﺪ ،ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﻣﺼ�ﺎﺑﻴﺖ ﺩﻭﻣ�ﯽ ﺗﻮﺳ�ﻂ ﻗ�ﺎﺭچ ﻫ�ﺎ ﻧﻴ�ﺰ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﺯﺧﻢ ﻫﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﺮﺩ. )2،01(‬
‫11‬

14. ‫ﻁﻮﻝ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫ�ﺎ ی ﻣﺨﺘﻠ�ﻒ ﻣﺘﻔ�ﺎﻭﺕ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﻭﺗﻘﺮﻳﺒ�ﺎ ً ﺩﺭ ﺑ�ﻴﻦ‬
‫54 ﺍﻟﯽ 56 ﺭﻭﺯ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ. ﻋﻼﻳ�ﻢ ﮐ�ﻪ ﺩﺭ ﻗﺴ�ﻤﺖ ﺳ�ﺎﻗﻪ ﺣﺒﻮﺑ�ﺎﺕ ﺑ�ﻪ ﻣﻴ�ﺎﻥ ﻣ�ﯽ ﺁﻳ�ﺪ ﻗﺴ�ﻢ ﺩﻳﮕ�ﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﺭﻳﺸﻪ ﻣﺸﮑﻮک ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﻣﺼ�ﺎﺏ ﮐ�ﻢ ﻧﻤ�ﻮ، ﻭﮐ�ﻢ ﺣﺎﺻ�ﻞ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ ﻭﺑﻌﻀ�ﯽ ﻭﻗ�ﺖ‬
‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺗﻴﻠﺮ ﻫﺎ ﮐﻢ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺮگ ﻫﺎی ﭘﺎﻳﻴﻨﯽ ﺁﻥ ﺯﺭﺩ ﺭﻧﮓ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.)2(‬
‫۵. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﺎﻗﻪ ﻳﺎ ‪:Ditylenchus spp‬‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﺎﻗﻪ ﻳ�ﺎ .‪ Ditylenchus spp‬ﺩﺭﺳ�ﺎﻝ 4391 ﻧ�ﺎﻡ ﮔ�ﺬﺍﺭی ﺷ�ﺪ ﻩ ﺍﺳ�ﺖ . ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ�ﺎ ﺑ�ﻪ ﻧ�ﺎﻡ‬
‫ﻫ����ﺎی )6391 ,‪Nothotylenchus ، Anguillulina (Ditylenchus) (Filip'ev‬‬
‫)1491,‪، Boleodoroides (Mathur, Khan and Prasad, 1966) ، (Throne‬‬
‫)9691 ,‪Safianema (Siddiqi, ، Diptenchus (Khan, Chawla and Seshadri‬‬
‫)0891 ﻧﻴﺰﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .)11(‬
‫ﻣﻴﺰﺑ��ﺎﻥ ﻫ��ﺎی ﺍﻳ��ﻦ ﺟ��ﻨﺲ ﻓﺎﻣﻴ��ﻞ ﮔﻨ��ﺪ ﻣﻴ��ﺎﻥ، ﺧﺎﻧ��ﺪﺍﻥ ﭘﻴ��ﺎﺯ، ﻟﻴﮕﻴ��ﻮﻡ ﻫ��ﺎ ﻭ ﺧﺎﻧ��ﺪﺍﻥ ﮐﭽ��ﺎﻟﻮ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ.‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﺁﻥ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨ�ﺪ ﺍﺯ ‪ D.dipsaci,D.destructor‬ﻭ‪ D.myceliophagus‬ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﮐ�ﻪ‬
‫ﺍﺯﻧ�����ﻮﻉ ‪ D.dipasaci‬ﺁﻥ ﺩﺭﺣ�����ﺪﻭﺩ ۰۰۵ ﺳﭙﻴﺸ�����ﻴﺰ ﻧﺒ�����ﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﺘﺎﺛﺮﻣﻴﻨﻤﺎﻳ�����ﺪ. ﻭﺳﭙﻴﺸ�����ﻴﺰ ﺩﻳﮕ�����ﺮ‬
‫‪ D.destructor‬ﺳ��ﺒﺐ ﭘﻮﺳ��ﻴﺪﻩ ﮔ��ﯽ ﺧﺸ��ﮏ ﮐﭽ��ﺎﻟﻮ ﻣﻴﮕ��ﺮﺩﺩ . ﺳﭙﻴﺸ��ﻴﺰ ‪ D.myceliophagus‬ﺁﻥ‬
‫ﻗﺎﺭچ ﺧﻮﺭ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻓﺎﺕ ﻣﻬﻤﻪ ﺳﻤﺎﺭﻭﻕ ﻫﺎ ﺩﺭﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. )51(‬
‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫‪Animalia‬‬
‫‪Nematoda‬‬
‫‪Tylenchoidea‬‬
‫‪Diplogasteria‬‬
‫‪Tylenchida‬‬
‫‪Tylenchoidea‬‬
‫‪Anguinidae‬‬
‫‪Anguininae‬‬
‫‪Ditylenchus‬‬
‫‪, 1936Filipjev‬‬
‫:‪Kingdom‬‬
‫:‪Phylum‬‬
‫:‪Class‬‬
‫:‪Subclass‬‬
‫:‪Order‬‬
‫:‪Superfamily‬‬
‫:‪Family‬‬
‫:‪Subfamily‬‬
‫:‪Genus‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ:‬
‫21‬

15. ‫ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻣﺤﺮک ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺳﺎﻗﻪ ﻭﭘﻴﺎﺯﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ.ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑ�ﺎﻟﻎ ﺩﺍﺭﺍی ﻁ�ﻮﻝ 9.0-8.1 ﻣﻠ�ﯽ‬
‫ﻣﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ . ﺩﺍﺭﺍی ﺳﺘﺎﻳﻠﻴﺖ 01-41 ﻣﻠ�ﯽ ﻣ�ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﺑ�ﻮﺩﻩ . ‪ Median bulb‬ﺁﻥ ﺩﺍﺭﺍی ﻭﺍﻟ�ﻮ ﻳ�ﺎ ﻓﺎﻗ�ﺪ‬
‫ﻭﺍﻟﻮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ‪ Isthmus‬ﺑﺎ ‪ glandular bulb‬ﻭﺻﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﺩﺍﺭﺍی ‪ ،postcorpus‬ﻣ�ﺮی ﮐﻮﺗ�ﺎﻩ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺟ�ﻨﺲ ﻣ�ﺬﮐﺮ ﺩﺍﺭﺍی ﺧﺼ�ﻴﻪ ﺍی ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﮐ�ﻪ ﻋﻀ�ﻼﺕ ‪ flexure‬ﺭﺍﻧ�ﺪﺍﺭﺩ. ‪ Caudal alae‬ﻭ‬
‫‪ leptoderan‬ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍی ‪ adanal‬ﮐﻮﺗ�ﺎﻩ ﻣﺘﻮﺳ�ﻂ ﺑ�ﻮﺩﻩ ﻭﺑ�ﻪ ﻗﺴ�ﻤﺖ ﺍﺧﻴ�ﺮ ﺩﻡ ‪tail‬‬
‫ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ. ﺟﻨﺲ ﻣﻮﻧﺚ ﺩﺍﺭﺍی ﻳﮏ ﺗﺨﻤ�ﺪﺍﻥ ﮐ�ﻪ ﺑ�ﻪ ﻁ�ﺮﻑ ﭘ�ﻴﺶ ﺭﻭ ﺍﻣﺘ�ﺪﺍﺩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﮐ�ﻪ ﺑﻌﻀ�ﯽ ﻭﻗ�ﺖ ﺑ�ﻪ‬
‫ﻗﺴ��ﻤﺖ ﻫ��ﺎی ﻣ��ﺮی ﺭﺳ��ﻴﺪﻩ . ﺗﺨ��ﻢ ﻫ��ﺎ ﻳ��ﺎ ‪ oocytes‬ﺩﺭﻳ��ﻚ ﻳﺎﺩﻭﻗﻄ��ﺎﺭ ﺟ��ﺎی ﺑ��ﻪ ﺟ��ﺎی ﻣﻴﺸ��ﻮﺩ. ﺗﺨﻤ��ﺪﺍﻥ‬
‫ﺍﺳﺘﻮﺍﻧﻮی ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍی ﭼﻬﺎﺭ ﻗﻄﺎﺭ ﭼﻬ�ﺎﺭﺣﺠﺮﻭی ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﺯﻣ�ﺎﻥ ﮐ�ﻪ ﺟ�ﻨﺲ ﻣﻮﻧ�ﺚ ﺑ�ﺎﻟﻎ ﻣﻴﺸ�ﻮﺩ ﺷ�ﮑﻼً‬
‫ﭘﻨﺪﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﻫﺎی ﺍﺟﺒﺎﺭی ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻣﺘﺤﺮک ﺩﺍﺧﻞ ﺳﺎﻗﻪ ،ﭘﻴﺎﺯﻫﺎ ﻭ ﺗﻴﻮﺑﺮ ﻫ�ﺎ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﻭ ﻗ�ﺎﺭچ‬
‫ﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﺩﺭﺧﺎک ﭘﻴﺪﺍﻣﻴﺸﻮﺩ.)11،51(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫ﺗﮑﺜﺮ ﺑﺸﮑﻞ ﺯﻭﺟﯽ )‪ (Amphimixis‬ﺭﺍ ﻣﻴﮑﻨ�ﺪ. ﺟ�ﻨﺲ ﻣﻮﻧ�ﺚ ﺩﺭ ﺣ�ﺪﻭﺩ 002-005 ﺗﺨ�ﻢ ﻣﻴﮕ�ﺬﺍﺭﺩ‬
‫ﻭﺩﺭﺩﺍﺧﻞ ﺍﻧﺴﺎﺝ ﻧﺒﺎﺕ ﺗﻔﺮﻳﺦ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺯﻧ�ﺪﻩ ﮔ�ﯽ ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣﺼ�ﺎﺑﻴﺖ ﺭﺍ ﺑ�ﻪ ﺑ�ﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ‬
‫ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻭﺍﺯﻁﺮﻳﻖ ﻗﺴﻤﺖ ﻫ�ﺎی ﻧﻤ�ﻮﻳﯽ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﺩﺍﺧ�ﻞ ﺍﻧﺴ�ﺎﺝ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﻭ ﻣﺘﺤ�ﺮک ﺍﻧ�ﺪ ﺧ�ﻮﺩ ﺭﺍ ﺑ�ﻪ‬
‫ﺍﻧﺴﺎﺝ ﭘﺎﺭﻧﮑﺎﻳﻤﺎﻳﯽ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ ﻭﺩﺭﺁﻧﺠﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻧﺰﺍﻳﻢ ﭘﻴﮑﺘﻴﻨﻴﺰ ﺭﺍ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ�ﺪ ﮐ�ﻪ ﺳ�ﺒﺐ ﺗﺨﺮﻳ�ﺐ ﻣﻴ�ﺪﻝ ﻟ�ﻴﻤﻼ‬
‫ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭﺳﺒﺐ ﺗ�ﻮﺭﻡ ، ﺗﺸ�ﮑﻴﻞ ﮔ�ﺮﻩ ، ﻗ�ﺪﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ، ﺍﺧ�ﺘﻼﻻﺕ ﺩﺭﻓﺰﻳﻮﻟﻮژی،ﺣﻠﻘ�ﺎﺕ ﻧﺼ�ﻮﺍﺭی ﺭﻧ�ﮓ‬
‫ﺩﺭ ﭘﻴ��ﺎﺯ ﻭﻧﮑﺮﻭﺳ��ﻴﺲ ﻣﻴﮕ��ﺮﺩﺩ. ﻣﺮﺣﻠ��ﻪ ﺳ��ﻦ ﭼﻬ��ﺎﺭﻡ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧ��ﺪ ﺗ �ﺎ ﺑ��ﻪ 32 ﺳ��ﺎﻝ ﺩﺭﻳ��ﮏ ﺳ��ﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺑﻨ��ﺎﻡ‬
‫‪ Nema wool‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ‪ anhydrobiotic‬ﺑ�ﻮﺩﻩ ، ﺩﺭﺧ�ﺎک ﺯﻧ�ﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧ�ﺪ. ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴ�ﺎﺕ ﺁﻥ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺩﺭ 91-32 ﺭﻭﺯ ﺗﺤﺖ ﺣﺮﺍﺭﺕ 51 ﺩﺭﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮﻳﺪ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ.)11،51(‬
‫۶. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻁﻼﻳﯽ ‪Globodera spp‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺽ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ﻫﺎی 1881 ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻄ�ﺮﻑ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘ�ﺎ ﺷ�ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ . ﻣ�ﺮﺽ ﻣ�ﺬﮐﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﮐﺜ�ﺮ‬
‫ﻧﻘ�ﺎﻁ ﺟﻬ�ﺎﻥ ﺭﺍﭘ�ﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻩ ﺷ�ﺪ ﻩ ﺍﺳ�ﺖ ﻭ ﻋ�ﻼﻭﻩ ﺑ�ﺮ ﮐﭽ�ﺎﻟﻮ ،ﺑﺎﺩﻧﺠ�ﺎﻥ ﺭﻭﻣ�ﯽ ،ﺑﺎﺩﻧﺠ�ﺎﻥ ﺳ�ﻴﺎﻩ ﻭﻳﮑﺘﻌ��ﺪﺍﺩ‬
‫ﺩﻳﮕﺮ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺑﺎﺩﻧﺠﺎﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﺪ. ﺍﻳﻦ ﺁﻓﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﮐﻴﺴ�ﻪ ﺍی ﺑ�ﻮﺩﻩ ﻭ‬
‫ﺧﺴ��ﺎﺭﻩ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﺁﻥ ﺑ��ﺎﻻی ﻧﺒ��ﺎﺕ ﮐﭽ��ﺎﻟﻮ ﺑﻴﺸ��ﺘﺮ ﺍﺯ ﺳ��ﺎﻳﺰ ﻣﻴﺰﺑ��ﺎﻥ ﻫ��ﺎ ی ﺩﻳﮕ��ﺮ ﺁﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ. ﺗ��ﺎ ﺣ��ﺎﻝ 31‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﺁﻥ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﺍﻳﻦ ﺟ�ﻨﺲ ‪ G.rostochiensis‬ﻳ�ﺎ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻁﻼﻳ�ﯽ ﮐ�ﻪ‬
‫ﺩﺍﺭﺍی ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺹ ﺍﺳﺖ، ‪ G.pallida‬ﻭ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﻴﺴﺖ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ‪ G.tabacum‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. )11،1،4(‬
‫31‬

16. ‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫:‪Kingdom‬‬
‫‪Animalia‬‬
‫:‪Phylum‬‬
‫:‪Order‬‬
‫:‪Superfamily‬‬
‫:‪Family‬‬
‫:‪Subfamily‬‬
‫:‪Genus‬‬
‫‪Nemotoda‬‬
‫‪Tylenchida‬‬
‫‪Tylenchoidea‬‬
‫‪Heteroderidae‬‬
‫‪Heteroderinae‬‬
‫‪Globodera‬‬
‫9591 ,‪Skarbilovich‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ :‬
‫ﺗﻜﺜﺮ ﺑﺸﮑﻞ ﺯﻭﺟﯽ ﻳﺎ ‪ Amphimixis‬ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﻫﺮﺩﻭ ﺟﻨﺲ ﺿﺮﻭﺭ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺟﻨﺲ ﻣﻮﻧ�ﺚ ﺯﻣ�ﺎﻥ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﺩ ﮐﺮﻭی ﺷﮑﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺭﻧﮓ ﻁﻼﻳﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧ�ﻮﺩ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩ. ﺩﺭﻳ�ﮏ ﺳ�ﺎﻝ‬
‫ﻳ��ﮏ ﻧﺴ��ﻞ ﺩﺍﺭﺩ ..)01( ﺭﻧ��ﮓ ﻁﻼﻳ��ﯽ ﮐ��ﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺭﻧ��ﮓ ﺳﻴﺴ��ﺖ ﺁﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪﻭﺑﻌﺪ ﻫ��ﺎ ﺍﻳ��ﻦ ﺭﻧ��ﮓ ﺑ��ﻪ‬
‫ﻧﺼﻮﺍﺭی ﻣﺒﺪﻝ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﮔ�ﺮﺩﺩ ﻗﻄ�ﺮ ﺁﻥ ﺑ�ﻪ 5.0 ﻣﻠ�ﯽ ﻣﺘ�ﺮ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩﻭﻁ�ﻮﻝ ﺁﻥ ﮐﻤﺘ�ﺮ ﺍﺯ‬
‫ﻳﮏ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻋﻤﻮﻣﺎ ً ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ.)5(‬
‫ﻋﻼﻳﻢ :‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺮﺽ ﺑﺎﻻی ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﺕ ﺑﻪ ﻣﺸ�ﮏ ﻗﺎﺑ�ﻞ ﺗﺸ�ﺨﻴﺺ ﺍﺳ�ﺖ. ﺯﻳ�ﺮﺍ ﺗﻈ�ﺎﻫﺮ ﻋﻼﻳ�ﻢ ﺩﺭﺍﻳ�ﻦ‬
‫ﺳﺎﺣﺎﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﺒﺎﺕ، ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄ�ﯽ ﭼ�ﻮﻥ ﺣ�ﺮﺍﺭﺕ ﻭ ﺭﻁﻮﺑ�ﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ.ﺭﻧﮓ ﺑ�ﺮگ ﻫ�ﺎی‬
‫ﻧﺒﺎﺕ ﻣﺼﺎﺏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺕ ﺳﺎﻟﻢ ﮐﻤﯽ ﺭﻭﺷﻨﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻧﻤﻮی ﺁﻧﻬ�ﺎ ﺿ�ﻌﻴﻒ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﻭﻭﻗﺘ�ﺮ ﺑ�ﻪ ﭘﺨﺘﮕ�ﯽ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ. ﺑﺮﮔﻬﺎی ﺑﻐﻀﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﺮﻳﺾ ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ، ﺗﺎﺏ ﺧﻮﺭﺩﻩ ، ﻭﻟﮑﻪ ﻫﺎی ﻧﻴﮑﺮﻭﺗﻴﻨﮑﯽ ﺑ�ﺎﻻی‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ. ﺩﺭﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﺼﺎﺏ ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺸﻌﺐ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻁ�ﺮﺍﻑ ﺭﻳﺸ�ﻪ‬
‫ﺍﺻﻠﯽ ﺭﻳﺸﻪ ﮔﮓ ﻫﺎی ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻤﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﺭﻳﺸﻪ ﺍﺻﻠﯽ ﺍﺯ ﺣﺪ ﻧﺎﺭﻣﻞ ﺧﻮﺩﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ�ﺪﻩ‬
‫. ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ً ﺩﺭﺗﻤﺎﻡ ﻭﺍﻗﻌﺎﺕ ﻣﺮﻳﻀﯽ ﻳﮑﺘﻌﺪﺍﺩ ﻗﺎﺭچ ﻫﺎ ﺧ�ﺎﮐﺰی ﻧﻴ�ﺰ ﺍﺯ ﻁﺮﻳ�ﻖ ﺯﺧﻤﻬ�ﺎی ﻣﻮﻟ�ﺪﻩ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩی‬
‫ﺑ��ﻪ ﺗﻌﻘﻴ��ﺐ ﻧﻔ��ﻮﺫ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣ��ﺬﮐﻮﺭ ﺩﺍﺧ��ﻞ ﺍﻧﺴ��ﺎﺝ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﺷ��ﺪ ﻩ، ﻧ��ﻮک ﺭﻳﺸ��ﻪ ﻫ��ﺎی ﺁﻟ��ﻮﺩﻩ ﺧﺸ��ﮏ ﺷ��ﺪ ﻩ ﻭ‬
‫ﺧﺸﮑﻴﺪﻥ ﺭﻳﺸﻪ ﻫ�ﺎ ﺍﺯ ﻁ�ﺮﻑ ﺑ�ﺎﻻ ﺑ�ﻪ ﭘ�ﺎﻳﻴﻦ ﺍﺩﺍﻣ�ﻪ ﭘﻴ�ﺪﺍ ﻣﻴﮑﻨ�ﺪ. ﻭﺍﺿ�ﺢ ﺗ�ﺮﻳﻦ ﻋﻼﻣ�ﺖ ﻣ�ﺮﺽ ﺑ�ﺎﻻ ی‬
‫ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﮔﻞ ﺁﻭﺭی ﻧﺒﺎﺕ ﮐﭽﺎﻟﻮ ﺑﺎﻻ ی ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪ ﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ ، ﺯﻳ�ﺮﺍ ﺩﺭﻳ�ﻦ ﻭﻗ�ﺖ ﺟﺴ�ﻢ‬
‫ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺎﺩﻩ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻧﺴﺎﺝ ﺭﻳﺸﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ،ﺭﻳ�ﮓ ﺳ�ﻔﻴﺪ ﻣﺮﻭﺍﺭﻳ�ﺪی ﻳ�ﺎ ﻁﻼﻳ�ﯽ ﺭﺍ‬
‫ﺑﺨﻮﺩ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ. ﺍﮔﺮ ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎی ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻗﻄﻊ ﮔﺮﺩﻳ�ﺪﻩ ﻭﺗﮑ�ﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷ�ﻮﺩ، ﺗﻌ�ﺪﺍﺩ ﮐﺜﻴ�ﺮی ﺍﺯ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ‬
‫ﻫﺎ ﺍﺯ ﺭﻳﺸﻪ ﺟﺪﺍ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ . ﺣﺎﺻ�ﻞ ﻧﺒ�ﺎﺕ ﻣﺼ�ﺎﺏ ﻓ�ﻮﻕ ﺍﻟﻌ�ﺎﺩﻩ ﺗﻘﻠﻴ�ﻞ ﻳﺎﻓﺘ�ﻪ ،ﺷ�ﮑﻞ ﻅ�ﺎﻫﺮی ﻭﺟﺴ�ﺎﻣﺖ‬
‫ﺗﻴ��ﻮﺑﺮ ﻫ��ﺎ ﺗﻐﻴ��ﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ��ﺪ ﻭﺍﺭﺯﺵ ﺍﻧﻬ��ﺎ ﺩﺭ ﻣﺎﺭﮐﻴ��ﺖ ﺧﻴﻠ��ﯽ ﭘ��ﺎﻳﻴﻦ ﻣ��ﯽ ﺁﻳ��ﺪ. ﺑﻮﻏﻤ��ﻪ ﻫ��ﺎی ﮐ��ﻪ ﻋﻼﻳ��ﻢ‬
‫41‬

17. ‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﮔﺮﻩ ﺭﻳﺸﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ، ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪ ﻩ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ، ﺍﻣﺎ ﺑﻌﻀ�ﯽ ﺍﻭﻗ�ﺎﺕ ﺳ�ﺎﺣﺎﺕ ﻣﻮﺿ�ﻌﯽ‬
‫ﮐﻤﯽ ﺿﺨﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪ ﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. )1(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫ﺩﺭﺳﻦ ﺩﻭﻡ ﻻﺭﻭﺍی ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺗﺨﻢ ﺭﺍ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﻭﺑﻌ�ﺪ ﺑ�ﻪ‬
‫ﻗﺴ���ﻤﺖ ﺭﻳﺸ���ﻪ ﻧﺒ���ﺎﺕ ﻣﻴ���ﺮﻭﺩ ﻭﺩﺍﺧ���ﻞ ﺍﻧﺴ���ﺎﺝ ﺍﻧﺘﻘ���ﺎﻟﯽ ﻧﺒ���ﺎﺕ ﻣﻴﺸ���ﻮﺩ ﺩﺭﺁﻧﺠ���ﺎ ﻣﺤ���ﻞ ﺗﻐﺬﻳ���ﻪ ﺭﺍ ﺑﻨ���ﺎﻡ‬
‫‪ Syncytium‬ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ،ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ)11( ﻭﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﭘﻮﺳﺖ ﺍﻧﺪﺍﺯی ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺳﻦ ﺳﻮﻡ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻴﺸﻮﺩ . ﺩﺭﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺬﮐﺮ ﻭﻣﻮﻧﺚ ﮐﺮﻡ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑ�ﻪ ﻗﺴ�ﻤﺖ‬
‫ﺩﻡ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺑ��ﻪ ﻁ��ﺮﻑ ﻧ��ﻮک ﺭﻳﺸ��ﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴ��ﺖ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻣ��ﻮﺍﺯی ﺑ��ﻪ ﺍﻣﺘ��ﺪﺍﺩ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﺍﺯ ﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ ﻣﻴﺰﺑ��ﺎﻥ ﺗﻐﺬﻳ��ﻪ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﺟﻨﺲ ﻣﺬﮐﺮ ﺑﻌﺪ ﺍﺯﻳﮏ ﻣﺪﺕ ﺭﻳﺸﻪ ﺭﺍ ﺗﺮک ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭﺑ�ﻪ ﺧ�ﺎک ﻓ�ﺮﺍﺭ ﻣﻴﮑﻨ�ﺪ. ﺟ�ﻨﺲ ﻣ�ﺎﺩﻩ ﺑ�ﻪ‬
‫ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺷﮑﻞ ﻟﻴﻤﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺭﺍﺑﺨﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ، ﺩﺍﺭﺍی ﮔﺮﺩﻧﻪ ﺍی ﻁ�ﻮﻳﻠﯽ ﺑ�ﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺍﺑﺘ�ﺪﺍ ﺳ�ﻔﻴﺪ ،ﺑﻌ�ﺪﺍً ﺯﺭﺩ ﻭ‬
‫ﺳﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﺼﻮﺍﺭی ﺳﺮﺧﺮﻧﮓ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ)21،11(.‬
‫ﺩﺭﺣ��ﺪﻭﺩ 05-006 ﺗﺨ��ﻢ ﻣﻴﮑ��ﺬﺍﺭﺩ ﮐ��ﻪ ﺗﺨ��ﻢ ﻭﻻﺭﻭﺍی ﺟﺪﻳ��ﺪ ﺍﻟﺘﺸ��ﮑﻴﻞ ﺯﻣﺴ��ﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧ��ﺎک ﺳ��ﭙﺮی‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ .ﺑﻌﺪﺍً ﺑﺎ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﺪﻥ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺨ�ﻢ ﺗﻔ�ﺮﻳﺦ ﺷ�ﺪﻩ ﻭ ﻻﺭﻭﺍ ﻫ�ﺎ ﺑ�ﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴ�ﺖ ﺧ�ﻮﻳﺶ ﺷ�ﺮﻭﻉ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ�ﺪ.‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺮﺍﺭﺕ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺍی ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ 31-42 ﺩﺭﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮﻳﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺍﮔ�ﺮ ﺷ�ﺮﺍﻳﻂ ﻓ�ﺮﺍﻫﻢ‬
‫ﻧﺸﻮﺩ ﺳﻴﺴﺖ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺗﺎ 03 ﺳﺎﻝ ﺩﺭﺧﺎک ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ.) 1(‬
‫۷. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺗﻮﻧﻞ ﺯﻥ ﻳﺎ .‪: Radopholus spp‬‬
‫ﺑ����ﻪ ﺻ����ﻮﺭﺕ ﻋﻤ����ﻮﻡ ﺩﺍﺭی 13 ﺳﭙﻴﺸ����ﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺳﭙﻴﺸ����ﻴﺰ ﻫ����ﺎی ﻣﻬﻤ����ﻪ ﺍﻳ����ﻦ ﻧﻤ����ﺎﺗﻮﺩ ﺑ����ﻪ ﻧ����ﺎﻡ ﻫ����ﺎی‬
‫ﻣﺘﺮﺍﺩﻑ‪ Radopholus similes (Cobb) Thorne‬ﻭﻣﺘﺮﺍﺩﻑ ‪Tylenchus similis Cobb‬ﻳﺎﺩﺷﺪﻩ‬
‫ﺍﺳﺖ.ﻭﺑﻪ ﻧ�ﺎﻡ ﻫ�ﺎی ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺗﻮﻧ�ﻞ ﺯﻥ ﻳﺎﺩﺷ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ.ﺑﻪ ﻧ�ﺎﻡ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﮐﻮﺷ�ﻨﺪ ﻩ ﮐﻴﻠ�ﻪ ) ‪Banana toppling‬‬
‫‪ (disease‬ﻧﻴﺰ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﺸ�ﻮﺩ. ﻭﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ ﻣﻬ�ﻢ ﺩﻳﮕ�ﺮ ﺁﻥ ﺑ�ﻪ ﻧ�ﺎﻡ ‪ R.citrophilus‬ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﮐ�ﻪ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﻓﺎﻣﻴ�ﻞ‬
‫ﺳ�ﺘﺮﻭﺱ ﺭﺍ ﺯﻳ�ﺎﺩ ﺧﺴ�ﺎﺭﻩ ﻭﺍﺭﺩ ﻣ�ﯽ ﻧﻤﺎﻳ�ﺪ ﻭﻣ�ﺮﺽ ﺑ�ﻪ ﻧ�ﺎﻡ ‪ spreading decline‬ﺭﺍ ﻣﻴ�ﺎﻥ ﻣ�ﯽ ﺁﻭﺭﺩ.‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺮچ ﺳﻴﺎﻩ ﺳﺒﺐ ﻣﺮﺽ ‪ pepper yellow‬ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.)31,4(‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺍﺭﺍی ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﻫﺎی ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺯ ﻳ�ﮏ ﻣﺸ�ﻴﻤﻪ ﺍی ﻫ�ﺎ ﻭ ﺩﻭﻣﺸ�ﻴﻤﻪ ﺍی ﻫ�ﺎ ﺍﺳ�ﺖ ﮐ�ﻪ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﻓﺎﻣﻴ�ﻞ‬
‫‪Anthurium‬ﻭ‬
‫‪ Musaceae‬ﻓﺎﻣﻴ�����ﻞ ﮐﻴﻠ�����ﻪ ، ‪ Araceae‬ﮐ�����ﻪ ﺩﺭﺍﻳ�����ﻦ ﻓﺎﻣﻴ�����ﻞ ﻧﺒﺎﺗ�����ﺎﺕ‬
‫ﻫ�����ﺎی‬
‫51‬

18. ‫‪ ، Philodendron‬ﻓﺎﻣﻴ��ﻞ ‪ Marantaceae‬ﺍﺯﺟﻤﻠ��ﻪ ﻣﻴﺰﺑ��ﺎﻥ ﻫ��ﺎ ﻣﻬ��ﻢ ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺷ��ﻤﺮﺩﻩ ﻣﻴﺸ��ﻮﺩ ﻳ��ﺎ‬
‫ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﻫ�ﺎی ﺍﻭﻟﻴ�ﻪ ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﮐﻴﻠ�ﻪ ،ﻣ�ﺮچ ﺳ�ﻴﺎﻩ،ﻭ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﺳ�ﺒﺮﻭﺱ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﻨﺪ. ﻣﺠﻤﻮﻋ�ﺎ ً‬
‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﻫﺎی ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺭﺣﺪﻭﺩ 563ﻧﺒﺎﺕ ﺭﺳ�ﻴﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ. ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﺗﻘﺮﻳﺒ�ﺎ ً ﺩﺭﺗﻤ�ﺎﻡ ﺁﻥ ﻧﻘ�ﺎﻁ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺕ ﮐﻴﻠﻪ ﺯﺭﻉ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.)31(‬
‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫‪Animalia‬‬
‫‪Nematoda‬‬
‫‪Secernentea‬‬
‫‪Diplogasteria‬‬
‫‪Tylenchida‬‬
‫‪Pratylenchidae‬‬
‫‪Radopholus‬‬
‫‪Radopholus spps‬‬
‫:‪Kingdom‬‬
‫:‬
‫:‬
‫:‬
‫:‬
‫: ‪Phylum‬‬
‫:‪Class‬‬
‫:‪Subclass‬‬
‫‪Order‬‬
‫‪Family‬‬
‫‪Genus‬‬
‫‪Species‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ:‬
‫ﻁﻮﻝ ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ‪ R.similis‬ﺩﺭﺯﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺟﻮﻳﻨﻞ ﺑﺎﺷﺪ 512-004 ﻣﻠﯽ ﻣﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭﻁﻮﻝ ﺳﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﺁﻥ‬
‫ﺩﺭ 31-41 ﻣﻠﯽ ﻣﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺮﺩﺩ ﻁﻮﻝ ﺁﻥ ﺑﻪ 076 ﻣﻠﯽ ﻣ�ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﺭﺳ�ﻴﺪﻩ ﻭﻗﻄ�ﺮ ﺁﻥ‬
‫ﺍﺯ 02-42 ﻣﻠ��ﯽ ﻣ��ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﻣﻴﺮﺳ��ﺪ. ﺟ��ﻨﺲ ﻣﻮﻧ��ﺚ ﺩﺍﺭی ﺳ��ﺘﺎﻳﻠﺖ ﺑ��ﺎ ﻁ��ﻮﻝ 31-32 ﻣ��ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ ﮐ��ﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ‪ basal knob‬ﺧﻮﺏ ﺍﻧﮑﺸﺎﻑ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺟ�ﻨﺲ ﻣ�ﺬﮐﺮ ﺩﺍﺭﺍی ﺳ�ﺮ ﺳ�ﺎﮐﺖ ﻣﺎﻧﻨ�ﺪ ﺩﺍﺭﺩ . ﻧﺴ�ﺒﺖ‬
‫ﻟﺐ ﻫﺎی ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮐ�ﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻣ�ﺮی ﻭ ﺳ�ﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﮐﻮﺗ�ﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ. ‪ Bursa‬ﺁﻥ ﺗﻘﺮﻳﺒ�ﺎ ً ﻧﺼ�ﻒ ﺍﺯ ﻗﺴ�ﻤﺖ ‪Tail‬‬
‫ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﺳﭙﺮﻣﺘﻴﮑﺎ ﺁﻥ ﮐﺮﻭی ﻭﺩﺍﺭﺍی ﺳﭙﺮﻡ ﻫﺎی ﺭﺍډ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﺳﺖ .‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒ�ﺎ ﻣﻮﺭﻓﻮﻟ�ﻮژی ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ ‪ R.citrophilus‬ﺑ�ﺎ ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ ‪ R.similis‬ﻣﺸ�ﺎﺑﻪ ﺑ�ﻮﺩﻩ . ﻣﻨﻔ�ﺬ -‪Cloaco‬‬
‫‪ spicular‬ﺩﺭﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﺬﮐﺮ ﺍﺯ 3-7 ﻋﺪﺩ ‪ papillae‬ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺻ�ﻮﺭﺕ ﮐ�ﻪ ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ ‪ R. similes‬ﺩﺍﺭﺍی‬
‫2 ﻋ�ﺪﺩ ‪ papillae‬ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﺳﭙﻴﺸ�ﻴﺰ ‪ R. citrophilus‬ﺩﺍﺭﺍی 4 ﺣﻠﻘ�ﻪ ﺩﺭﻗﺴ�ﻤﺖ ﻣﺠ�ﺮﺍی ﺗﻨﺎﺳ�ﻠﯽ ﺩﺍﺭﺩ‬
‫ﻭﻟ���ﯽ ﺳﭙﻴﺸ���ﻴﺰ ‪ R.similis‬ﺩﺍﺭی 5 ﺣﻠﻘ���ﻪ ﺩﺭﻗﺴ���ﻤﺖ ﻣﺠ���ﺮﺍی ﺗﻨﺎﺳ���ﻠﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷ���ﺪ. ﺗﻌ���ﺪﺍﺩ ﮐﺮﻭﻣ���ﻮﺯﻭﻡ ﺩﺭ‬
‫‪ R.similis‬ﭼﻬﺎﺭ ﻋﺪﺩ ﻭ ﺩﺭ ‪ R.citrophilus‬ﭘﻨﺞ ﻋﺪﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. )31(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻗ�ﺎﺩﺭ ﺍﺳ�ﺖ ﮐ�ﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴ�ﺎﺕ ﺧ�ﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﺧ�ﻞ ﮐ�ﺎﺭﺗﮑﺲ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﺳ�ﭙﺮی ﻧﻤﺎﻳ�ﺪ.ﺗﮑﺜﺮ ﺍﻳ�ﻦ‬
‫ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﺑﺸ��ﮑﻞ ﺑﮑﺮﺯﺍﻳ��ﯽ ﺑ��ﻮﺩﻩ ﻭﻟ��ﯽ ﺑﺸ��ﮑﻞ ﺯﻭﺟ��ﯽ ﺍﺧﺘﻴ��ﺎﺭی)‪(Facultative Amphimixis‬ﻧﻴ��ﺰ‬
‫ﺗﮑﺜﺮﻣﻴﮑﻨﺪ. ﺗﺨﻤﮕﺬﺍﺭی ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺷ�ﺮﻭﻉ ﻣﻴﺸ�ﻮﺩ ﮐ�ﻪ ﺟ�ﻨﺲ ﻣﻮﻧ�ﺚ ﺩﺍﺧ�ﻞ ﻣﻴﺰﺑ�ﺎﻥ ﺑﺎﺷ�ﺪ.ﺍﮐﺜﺮﻳ�ﺖ ﺁﻥ ﺩﺭ‬
‫ﺣﻮﻣﻪ ﮐ�ﻮﺭﺩ ﻫ�ﺎی ﻧﺒ�ﺎﺕ ﮐﻴﻠ�ﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ. ﺍﻳ�ﻦ ﻧﻤ�ﺎﺗﻮﺩ ﻣﺘﺤ�ﺮک ﺩﺍﺧﻠ�ﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷ�ﺪ ﺩﺭﺗﻤ�ﺎﻡ ﻣﺮﺍﺣ�ﻞ ﺑ�ﻪ ﻧﺒ�ﺎﺕ‬
‫ﺿﺮﺭﻧﺎک ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻴﺸﻮﺩ . ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ‪ R.similis‬ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﺒﻮﺩ ﻧﺒﺎﺕ ﻧﺒﺎﺕ ﮐﻴﻠﻪ ﺩﺭ ﻣ�ﺪﺕ 5 ﺳ�ﺎﻝ ﺍﺯ‬
‫ﺑ���ﻴﻦ ﻣﻴ���ﺮﻭﺩ.)7( ﺟ���ﻨﺲ ﻣﻮﻧ���ﺚ ﻫ���ﺮﺭﻭﺭﻭﺯ ﺍﺯ 4-5 ﻋ���ﺪﺩ ﺗﺨ���ﻢ ﺭﺍ ﺑ���ﻪ ﻣ���ﺪﺕ ﺩﻭ ﻫﻔﺘ���ﻪ ﻣﻴﮕ���ﺬﺍﺭﺩ.‬
‫ﺩﺭﺻﻮﺭﺕ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﺪﻥ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺩﺭﻳﮏ ﮐﻴﻠ�ﻮﮔﺮﺍﻡ ﺧ�ﺎک ﺑ�ﻪ ﺣ�ﺪﻭﺩ 0003‬
‫61‬

19. ‫ﺩﺍﻧﻪ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ. ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴ�ﺎﺕ ﺩﺭ ﻅ�ﺮﻑ 12 ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺩﺭﺟ�ﻪ ﺣ�ﺮﺍﺭﺕ 52 ﺩﺭﺟ�ﻪ ﺳ�ﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮﻳ�ﺪ‬
‫ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.‬
‫ﻋﻼﻳﻢ:‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺩﺭﻧﺒﺎﺕ ﻣﺼﺎﺏ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﺎﻝ ﻅﺎﻫﺮ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﻣﺼ�ﺎﺏ ﺩﺍﺭﺍی ﺑ�ﺮگ ﻫ�ﺎی ﮐ�ﻢ ﺑ�ﻮﺩﻩ‬
‫ﻭﺑ��ﻪ ﻧ��ﺎﻳﺘﺮﻭﺟﻦ ﻭﭘﻮﺗﺎﺷ��ﻴﻢ ﺿ��ﺮﻭﺭﺕ ﺩﺍﺭﺍ ﻣﻴﺒﺎﺷ��ﺪ ، ﻧﻤ��ﻮی ﮐ��ﻢ ﺩﺭﻗﺴ��ﻤﺖ ﻫ��ﺎی ﻧﻤ��ﻮﻳﯽ ﻧﺒ��ﺎﺕ ، ﺭﻧ��ﮓ‬
‫ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﻔﻴﻒ ، ‪ dieback‬ﺷﺎﺧﭽﻪ ګګ ﻫﺎ ﻭ ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺑﺮگ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺟﺮﻳ�ﺎﻥ ﺭﻭﺯ‬
‫ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭﺻﻮﺭﺕ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺑﺎﺭﻳﺪﻥ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺻ�ﻠﯽ ﺑﺮﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ. ﺩﺭﺧﺘ�ﺎﻥ ﺗﻮﻟﻴ�ﺪ ﺷ�ﮕﻮﻓﻪ‬
‫ﻫﺎی ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻭﻟﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺧﻮﺭﺩ ﻭﮐﻢ ﺭﺍ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ. ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﻗﺴﻤﺎ ً ﺳﻮ ﺗﻐﺬی ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻭﻟﯽ ﮐ�ﺪﺍﻡ‬
‫ﻋﻼﻳ���ﻢ ﺧ���ﺎﺹ ﮐﻤﺒ���ﻮﺩ ﻣﻨ���ﺮﺍﻝ ﻫ���ﺎی ﺿ���ﺮﻭﺭی ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻌﻠ���ﻮﻡ ﻧﻤﻴﺸ���ﻮﺩ. ﺣﺮﮐ���ﺖ ﺩﺍﺧ���ﻞ ﺍﻟﺤﺠ���ﺮﻭی‬
‫)‪ (Intracellular‬ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩﻫ��ﺎ ﺣﺠ��ﺮﺍﺕ ﭘﺎﺭﻧﮑﺎﻳﻤ��ﺎﻳﯽ ﮐ��ﺎﺭﺗﮑﺲ ﻭ ‪ stelle‬ﺭﺍ ﺳ��ﻮﺭﺍﺥ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ��ﺪ ﻭ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺗﻮﻧﻞ ﻫﺎ ﺩﺭﺩﺍﺧﻞ ﺗﻨﻪ ﻧﺒﺎﺕ ﻣﻴﺸﻮﺩ.ﺯﺧﻢ ﻫﺎی ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ ﺑﻪ ﺭﻧﮓ ﻧﺼ�ﻮﺍﺭﻳﺪﺭ ﻅ�ﺮﻑ 5-6‬
‫ﺭﻭﺯ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ 51-02 ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺯﺧﻢ ﻫﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﮔﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ.‬
‫۸. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﻮﺯﻧﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ .‪Longidorus spp‬‬
‫ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻁﻮﻳﻞ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﻧﺒﺎﺗﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ09 ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﺩﺭﺍﮐﺜﺮﻳ�ﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﻁﻖ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍﭘ�ﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ ﻭ ﻭﺭﺍﻳﺘ�ﯽ ﻫ�ﺎی ﻣﺨﺘﻠ�ﻒ ﻧﺒﺎﺗ�ﺎﺕ ﺭﺍ ﺗﺤ�ﺖ ﺣﻤﻠ�ﻪ ﺧ�ﻮﺩ ﻣ�ﯽ ﺁﻭﺭﺩ‬
‫.ﻋ��ﻼﻭﻩ ﺑ��ﺮ ﭘﺮﺍﺯﻳ��ﺖ ﺑ��ﻮﺩﻥ ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﭼﻬ��ﺎﺭ ﺳﺸﻴﺸ��ﺰ ﺍﺵ ﺑﺤﻴ��ﺖ ﻧﺎﻗ��ﻞ ﻭﻳ��ﺮﻭﺱ ﻫ��ﺎی ﻧﺒ��ﺎﺗﯽ ﺷ��ﮑﻞ‬
‫‪ NEPO‬ﻳ�ﺎﻭﻳﺮﻭﺱ ﺣﻠﻘ�ﻪ ﺳ�ﻴﺎﻩ ﺭﻭﻣ�ﯽ )‪ ،tomato black ring virus (TBRV‬ﺍﻳﻔ�ﺎی ﻭﻅﻴﻔ�ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ.)4,21,2(‬
‫ﺍﮐﺜﺮﻳ��ﺖ ﻧﺒﺎﺗ��ﺎﺕ ﭼ��ﻮﻥ ﮐ��ﺎﻫﻮ ، ﻧﻴﺸ��ﮑﺮ،ﺑﺎﺟﺮﻩ ، ﺗ��ﻮﺕ ﺯﻣﻴﻨ��ﯽ، ﺗﻨﺒ��ﺎﮐﻮ، ﭘﻴ��ﺎﺯ، ﺑﺎﺩﺭﻧ��ﮓ ، ﮔﻨ��ﺪﻡ ،ﺟ��ﻮ،‬
‫ﮐﭽﺎﻟﻮ، ﺳﻴﺐ ،ﺗﻮﺕ،ﮔﻼﺏ،ﻧ�ﺎک،ﺭﻭﻣﯽ ﻭ ﺍﺭﺯﻥ ﺭﺍ ﺯﻳ�ﺎﺩ ﻣﺘﻀﺮﺭﻣﻴﺴ�ﺎﺯﺩ.ﺩﺭﺍﻧﮕﻮﺭ ﻣﺮﺿ�ﯽ ﺭﺍ ﺑﻨ�ﺎﻡ‬
‫71‬

20. ‫‪ mild decline‬ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻄﯽ ﻭﻳﺮﻭﺱ ﻣﻨﻄﻘﻠﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ. ﺩﺭ ﭘﻨﺒﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮﺩﻥ ﺟﻮﺍﻧﻪ‬
‫ﻫ��ﺎ ﻗﺒ��ﻞ ﺍﺯﻅﻬ��ﻮﺭ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ.ﺩﺭﻧﻴﺸ��ﮑﺮ ﺳ��ﺒﺐ ﮐ��ﺎﻫﺶ ﺣﺎﺻ��ﻞ ﻣﻴﮕ��ﺮﺩﺩ ﻭﻣ��ﺮﺽ ﺭﺍ ﺑﻨ��ﺎﻡ ‪Docking‬‬
‫‪ Disorder of Sugar beet‬ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ.) 21(‬
‫ﺍﻳ��ﻦ ﻧﻤ���ﺎﺗﻮﺩ ﺍﺯ ﮐﺸ���ﻮﺭ ﻫ���ﺎی ﺫﻳ���ﻞ ﺭﺍﭘ���ﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷ���ﺪﻩ ﺍﺳ���ﺖ: ,‪Bulgaria, France, Italy‬‬
‫‪(12 )Germany, Nigeria, Poland, Spain, U. K. and ex USSR‬‬
‫ﻁﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی:‬
‫:‪Kingdom‬‬
‫:‪Phylum‬‬
‫:‪Class‬‬
‫:‪Subclass‬‬
‫:‪Order‬‬
‫:‪Superfamily‬‬
‫:‪Family‬‬
‫:‪Subfamily‬‬
‫:‪Genus‬‬
‫‪Animalia‬‬
‫‪Nematoda‬‬
‫‪Secernentea‬‬
‫‪Diplogasteria‬‬
‫‪Dorylaimida‬‬
‫‪Dorylaimoidea‬‬
‫‪Longidoridae‬‬
‫‪Longidorinae‬‬
‫‪Longidorus‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ:‬
‫ﺍﻳ���ﻦ ﻧﻤ���ﺎﺗﻮﺩ ﺟﺴ���ﻤﺎًﻁﻮﻳﻞ ﻭﺍﺳ���ﺘﻮﺍﻧﻮی ﺑﻮﺩﻩ.ﻁ���ﻮﻝ ﺑ���ﺪﻥ ﺁﻥ 2-11 ﻣﻠ���ﯽ ﻣﺘ���ﺮ ﺑ���ﻮﺩﻩ ﻭﺳ���ﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﻧ���ﻮﻉ‬
‫‪ odonostylet‬ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ. )5(. ﺩﻫ��ﻦ ﺑﺴ��ﻴﺎﺭ ﺑ��ﺰﺭگ ﺑ��ﻪ ﻁ��ﻮﻝ 44-081 ﻣ��ﺎﻳﮑﺮﻭﻥ ﺑ��ﻪ ﻫﻤ��ﺮﺍﻩ ﻳ��ﮏ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺍﻧﺘﻬﺎﻳﯽ ﺿﻌﻴﻒ ،ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮی ﻣﺮی ﺑﺎﺭﻳﮏ ،ﺍﺳﺘﻮﺍﻧﻮی ﻭﻗﺴﻤﺖ ﻋﻘﺒﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻭﻟﯽ ﭘﻬﻦ ﺗﺮ‬
‫،ﻋﻀﻼﺗﯽ،ﺳﻠﻴﻨﺪﺭی ﮐ�ﻪ ﺑ�ﺎﺭﻭﺩﻩ ﻣﺘﺼ�ﻞ ﻣﻴﺸ�ﻮﺩ. ‪ Amphid‬ﻫ�ﺎی ﺑ�ﺰﺭگ ،ﮐﻴﺴ�ﻪ ﺍی ﺷ�ﮑﻞ ﻭﻟ�ﯽ ﺑ�ﺎ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﺬ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.ﺳﺘﺎﻳﻠﻴﺖ ﺩﺍﺭﺍی ﺣﻠﻘ�ﻪ ﺣﻤﺎﻳ�ﺖ ﮐﻨﻨ�ﺪﻩ ﺍﺳ�ﺖ . ﻣﻨﻔ�ﺬ ﺗﻨﺎﺳ�ﻠﯽ ﺟ�ﻨﺲ ﻣ�ﺎﺩﻩ ﺩﺭ‬
‫ﻭﺳﻂ ﺑﺪﻥ ﺑﺎ ﺩﻭ ﺗﺨﻤﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺧﻼﻑ ﺟﻬﺖ ﻳﮑ�ﺪﻳﮕﺮ )‪، (Mesodelphic‬ﺩﺍﺭﺍی ﺗﺨﻤ�ﺪﺍﻥ ﻫ�ﺎی ﺭﮐﺸ�ﺘﻪ‬
‫،ﺩﻡ ﮐﻮﺗ��ﺎﻩ ،ﮔ��ﺮﺩ ﻭﺻ��ﺎﻑ ﺗ��ﺎﻣﺨﺮﻭﻁﯽ ﺷ��ﮑﻞ ﺍﺳ��ﺖ . ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻣ��ﺬﮐﺮ ﺩﺍﺭﺍی ‪ spicule‬ﻫ��ﺎی ﻣﺠﻤ��ﻮﻋﯽ‬
‫،ﮐﻴﻠﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭﺑﺪﻭﻥ ‪ gabernaculum‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ. ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎی ﭘﺮﺍﺯﻳﺖ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ.)2(‬
‫ﻋﻼﻳﻢ:‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭﻗﺴﻤﺖ ﺭﻳﺸﻪ ﻧﺒﺎﺕ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺳﻮﺯﻥ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ،ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﺍﺳﺖ ﮐ�ﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ . ﻧﻤﺎﺗﻮﺩ ﺩﺭﻗﺴﻤﺖ ﻧﻮک ﺭﻳﺸﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﭼﺴﭙﺎﻧﺪﻩ ﻭﺳﺒﺐ ﺗﻮﻗ�ﻒ‬
‫ﻧﻤﻮ ﻭﻁﻮﻳﻞ ﺷﺪﻥ ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻣﻴﮕ�ﺮﺩﺩ ﻭﺑﻌ�ﺪ ﻫ�ﺎ ﺑ�ﻪ ﮔ�ﺮﻩ ﻫ�ﺎ ﻣ�ﯽ ﺍﻧﺠﺎﻣ�ﺪ ﻭﻧﺴ�ﺒﺘﺎ ً ﻏ�ﺬﻩ ﻫ�ﺎی ﺧ�ﻮﺭﺩ ﻭ ﻧ�ﻮک‬
‫ﺩﻭﺭﺧﻮﺭﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩ. ﺍﺧﻴﺮﺍً ﺳﺒﺐ ﻧﮑﺮﻭﺳﻴﺲ ﻭﻗﺪ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﺒﺎﺕ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺭﻳﺸ�ﻪ ﻫ�ﺎ ﮐﻮﺗ�ﺎﻩ‬
‫ﮔﺮﺩﻳ��ﺪﻩ ﻭﺩﺭﺟﺎﻫ��ﺎی ﮐ��ﻪ ﻧﻤ��ﺎﺗﻮﺩ ﻫ��ﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﺭﻳﺸ��ﻪ ﺷ��ﺪ ﻩ ﺑﺸ��ﮑﻞ ﻳ��ﮏ ﺧ��ﺎﻝ ﻅ��ﺎﻫﺮ ﻣﻴﺸ��ﻮﺩ. ﺩﺭﺻ��ﻮﺭﺕ‬
‫ﻣﺼﺎﺑﻴﺖ ﺷ�ﺪﻳﺪ ﻗﺴ�ﻤﺖ ﻫ�ﺎی ﻧﺒ�ﺎﺕ ﮐ�ﻪ ﺭﻭی ﺯﻣ�ﻴﻦ ﻗ�ﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺍﺭﺍی ﺍﻧﮑﺸ�ﺎﻑ ﺑﻄ�ﯽ ﻭ ﭘﮋﻣ�ﺮﺩﻩ ﮔ�ﯽ‬
‫ﻧﺒﺎﺕ ﻣﻴﺸﻮﺩ.)2(‬
‫ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻴﺎﺕ:‬
‫81‬