De Litouwers hebben in de twintigste eeuw heel wat te verduren gehad. Na annexatie door Moskou werden honderdduizenden burgers gevangen genomen en verbannen naar barre oorden elders in de Sovjet Unie. Al reizend door het land ontdek je echter dat er, naast die littekens, ook heel veel moois te zien is in dit land.

1. 2 scala
zaterdag 8 oktober 2016 > delimburger.nl
www.solmar.nl | 0495-588740
Waar ben jij deze
winter?
Al onze prijzen zijn p.p. gebaseerd op een 2pk, evt vroegboekkorting reeds verwerkt, kind(eren) gratis geldt bij bijplaatsing extra
bedden op een 2pk, betalen alleen busreis. Adm kst € 10,-/€ 15,-. Voor voorwaarden www.solmar.nl Typefouten voorbehouden.
Bekijk ook
onze vlieg- en
autovakanties
op solmar.nl!
Vraag naar onze
gratis brochure vol
prachtige reizen naar de
Spaanse Costa Blanca
& Costa del Sol
10-daagse busreis al v.a.
€169,- p.p. en een 8-daagse
vliegreis al v.a. € 299,-
boek
voor extra
luxe
W
iebeterwilbegrij-
pen waarom veel
Litouwers,-ookal
is hun land lid van
de Europese Unie
enzijnersindskortNAVO-soldaten
gelegerd -, ongerust blijven over de
expansiedriftvandeRussischepre-
sident Poetin moet in de hoofdstad
Vilnius het voormalige KGB-hoofd-
kantoor bezoeken. Het witgrauwe,
neoclassicistischegebouwstaatpal
achter een winkelstraat en tussen
gewone woonhuizen.
Watwistendebewonersvandieap-
partementenindertijdvan watzich
in deze kelder afspeelde? Je vraagt
hetjeinstinctiefafalsjelangsdecel-
deurenloopt.Hetruikterbedompt.
Er bladdert verf van de muren. De
sfeer is beklemmend. Ooit telde het
complex vijftig cellen. In sommige
zienweinhetmiddeneenrondever-
hoging. Zomer en winter stond er
water in die cellen. Zodra de gevan-
gene,naurenstaanopdieschijf,zijn
evenwicht verloor, viel hij erin.
Siberië
Vijftigjaarlangwerdenhierstaats-
vijanden van allerlei pluimage ver-
hoord. Dat kon weken, soms maan-
den duren. Daarna werden ze naar
goelagkampeninSiberiëofKazach-
stangebracht.Maarweinigenover-
leefden de dwangarbeid daar. Niet
zeldenookkwamenzezelfsdezege-
vangenisnietlevenduit,zolezenwe
in de executiekamer. Minstens dui-
zendgevangenenkregenhierdeko-
gel.Onderdeglazenvloerliggenen-
kele van hun bezittingen, terug ge-
vonden in een massagraf.
In1992,kortnadatdeKGB’erseruit
warengejaagd,werdditcomplexin-
gerichtals‘museumvoorgenocide-
slachtoffers’. In de verhoorkamers
wordtnuhetverhaalverteldoverde
ontberingenvanhetLitouwsevolk-
dat tussen de wereldoorlogen korte
tijd onafhankelijk was - onder Rus-
sische én nazi-bezetting. De exposi-
tie begint met het Molotov-Ribben-
troppact, een niet-aanvalsverdrag
tussen Hitler en Stalin. Daarin was
vastgelegddatMoskoudeBaltische
staten mocht annexeren. Aldus ge-
schiedde in juni 1940. Direct startte
eenoffensiefvanrussificatie.Volks-
liederen, vlaggen en bijbels werden
verboden. Zeker 30.000 Litouwers
werden afgevoerd naar Siberië. Al-
les om hun gevoel van nationale ei-
genheid en trots te breken.
In juni 1941 verbrak Hitler het niet-
aanvalsverdrag en trok het Duitse
leger Rusland binnen. De terreur
gingdoor,maarnuvooralgerichtop
de joden. Circa 200.000 werden er
vermoord.Daarbijkregendenazi’s,
inspelend op antisemitische gevoe-
lens, soms hulp van de lokale bevol-
king. De meeste joden uit Vilnius -
ruim 70.000 - werden doodgescho-
teninPaneriai,eenbosmetnatuur-
lijke kuilen vlak buiten de stad. Het
is nu een bescheiden herdenkings-
oord.Vanheteensrijkejoodseleven
indeLitouwsehoofdstadbleefniets
over.Nogsteedszoekjeer,openkele
gevelsteneninhetoudegettona, te-
vergeefsnaar.Dejoodselotgevallen
worden herinnerd in een klein mu-
seum aan de rand van het centrum.
HetGroeneHuis.Hetiserstilenan-
ders word je het vanzelf.
Als na de Duitse nederlaag de Rus-
sen in juli 1944 opnieuw Litouwen
binnentrekken,hervattenzeookde
onderdrukking en russificatie. Tot
aanStalinsdoodin1953werdennog
eens zo’n 200.000 burgers - hele fa-
milies - verbannen naar barre oor-
den elders in de Sovjet Unie. Hun
plekwerdingenomendooretnische
Russen,dieophunbeurtwarenver-
plicht te verhuizen. De samenstel-
ling van de bevolking van Litouwen
werd totaal overhoop gehaald. Ja-
renlangleverdentienduizendenhe-
roïschepartizanenindebossenver-
zet, uiteindelijk moesten ook zij die
ongelijke strijd opgeven.
Volhouders
In Letland en Estland pasten de
Sovjets dezelfde tactiek toe. Veel
vandetoennaardeBaltischestaten
verhuisde etnische Russen zijn er
sindsdien blijven wonen. Hoewel
het er in Litouwen (6 procent) min-
derzijndaninbijvoorbeelddeLetse
hoofdstad Riga (50 procent) heugt
men zich ook in de zuidelijkste van
dedrieBaltischeStatenwaterisge-
beurdinOost-Oekraïne.HoePoetin
daar uit naam van de ‘onderdrukte
Russen’deKrimannexeerde.Dege-
schiedenisvanLitouwenistezwart
om er niet van te leren.
Ja,delittekensvanhetverledenzijn
zichtbaarinLitouwen.Maardatbe-
tekent beslist niet dat het een naar-
geestig land is. Eerder een land van
Delittekensenprachtvan
Litouwen
DOOR SERGE SEKHUIS
Vijfentwintig jaar
geleden werden
ze (opnieuw)
onafhankelijk: de
Baltische staten.
Na tientallen jaren
van bezetting en
terreur door de
Russen en de
nazi’s. De sporen
van dat duistere
verleden zijn nog
duidelijk zichtbaar
in Litouwen, het
zuidelijkste van de
drie landen.
Maar Litouwen
heeft zoveel meer
te bieden, ook
toeristisch.
De kruisenheuvel nabij Siauliai en
het kasteel in Trakai (boven), de
cellen in het KGB-kantoor (onder),
kleurrijke houten huizen op het
platteland (rechts), een flat in een
buitenwijk van Klaipeda, bootjes
op een meer in natuurgebied
Zemaitja (rechts onder) en een
jonge straatmuzikante speelt op
een kanklès, een Litouwse liggen-
de harp. FOTO'S DE LIMBURGER
knokkers en volhouders. Het is be-
wonderenswaardig hoe snel Litou-
wen zich heeft ontwikkeld. Demo-
cratischéneconomisch.Sinds2004
met EU-steun. Bij veel toeristische
attractiesziejehetblauwebordmet
de gele sterren. Vooral de ICT-
business is booming in het land.
Vergeleken met vanouds kosmopo-
litischerstedenalsRigaenTalinnis
Vilnius wat achtergebleven, maar
ook hier is het oude stadscentrum -
dateenplekkreegopdewerelderf-
goedlijst van Unesco - de afgelopen
jaren ingrijpend veranderd. Monu-
menten zijn opgeknapt en er ver-
schenenetalagesvanwestersewin-
kelketens.Erisvolopkeusinterras-
jes en restaurants. Opvallend is wel
datdieterrassenvooralwordenbe-
zet door jongeren. Oudere landge-
notenverkiezeneengratisbankjein
hetpark,ofstaanmetzelfgekweek-
tegroentenenfruitopdestoep.Als
aanvulling op hun pensioen.
Vilnius staat vol kerken. Tientallen
zijn het er. Sommige protserig, an-
dere verscholen in kleine straatjes.
Veel barokke interieurs. Meest be-
zocht is de kathedraal. Eind acht-
tiendeeeuwgebouwdenindejaren
van Russische overheersing in ge-
bruik als garage. Binnen is de oud-
stefrescovanLitouwentezien.Het
plein voor de kathedraal is een po-
pulaire pleisterplek, voor toeristen
én de inwoners van Vilnius zelf. On-
derkatholiekegelovigenisvooralde
PoortderDageraadpopulair.Ineen
kapel bovenin die oude stadspoort
hangteenOnzeLieveVrouwe-icoon
uit1620.Dedaaraantoegeschreven
> delimburger.nl zaterdag 8 oktober 2016
3scala
Litouwen is anderhalf
keer zo groot als
Nederland en telt 2,9
miljoen inwoners. Na
het uitroepen van de
onafhankelijkheid op
11 maart 1990 en de
uiteindelijke erkenning
ervan door de Russen
anderhalf jaar later
hebben zo’n 600.000
Litouwers hun land
verlaten op zoek naar
een betere toekomst in
West-Europa. Buiten
de hoofdstad Vilnius is
het toerisme nog in
ontwikkeling. Lang
niet iedereen spreekt
Engels. Op het platte-
land overheerst het
beeld van eenvoudige
houten huizen. In een
variëteit van kleuren:
geel, groen en blauw.
Vanaf Eindhoven gaan
rechtstreekse vluchten
naar Vilnius. U kunt in
Litouwen gewoon met
euro’s betalen.
wonderen hebben van de Poort een
bedevaartsoord gemaakt.
Het nationale snelwegennet van Li-
touwen is overzichtelijk. Het zijn er
nietveel.DeA1verbindtVilniusmet
Kaunas en Klaipeda, de havenstad
aan de Oostzee. Onderweg stoppen
we in Trakai, een stadje midden in
het gelijknamige natuurgebied. Het
kasteel daar, opgetrokken in rood-
bruinebaksteenenfraaigelegenop
eeneilandineenmeer,iseenvande
populairste attracties van het land.
Het werd gebouwd in de vijftiende
eeuw,wasingebruikalsgevangenis,
maarraakteinverval.Hetwarende
Russendiehetfort indejarenvijftig
in zijn oude luister herstelden.
Koerse Schoorwal
In Klaipeda nemen we de veerboot
naar het 98 kilometer lange schier-
eiland de Koerse Schoorwal en ma-
kenwekennismetdeprachtige,on-
gerepte natuur van Litouwen. Het
landteltvijfnationaleendertigregi-
onaleparken.Ditisereenvan.Nida
is met 1.500 permanente inwoners
het grootste authentieke vissers-
dorp op de Koerse Schoorwal. Vrij-
wel iedereen verhuurt er (een deel
van) zijn huis aan vakantiegangers,
die er in groten getale neerstrijken.
Het is er dan ook betoverend mooi.
De landtong leent zich prima voor
fiets- en wandeltochten. Over de
weg,maarookoverhetstrandlangs
de uitgestrekte witte duinen. Van-
uit Nida is het tien kilometer tot de
grensmetRusland,deexclaveKali-
ningrad; het oude Königsberg. Op
zeker moment hangt er een koord
over het strand. Op een paal is een
bordgespijkerdmetinhetLitouws,
Russisch én Duits: Halt Staatsgren-
ze. In de verte staat een wachttoren
met spiedende Russen.
Litouwers zijn dol op paddenstoe-
len.Hetiseennationalelekkernij.In
de bossen kom je ze regelmatig te-
gen: mensen met een plastic tas of
emmertje. De paddenstoelen die ze
zoeken overigens ook. In tientallen
soorten.Thuiswordenaldiezwam-
men ingemaakt om er een hele win-
ter van te kunnen genieten.
Raketten
In het nationaal park Zemaitja be-
zoeken we een niet alledaags muse-
um. Een lanceerbasis voor Russi-
scheSS-4raketten.Symboolvande
Koude Oorlog. Twintig jaar lang
stondenhiervierkernwapensvuur-
klaar, gericht op Europese hoofd-
steden. Het indertijd geheime, van
de buitenwereld afgeschermde be-
tonnen complex bij Plokstine- be-
stand tegen een atoomaanval - ligt
diep onder de grond. We dalen af in
een sinistere wereld. Het interieur
is authentiek, de opstellingen met
foto’senreplicarakettenzijnnieuw.
Opnamenvanpiependeapparatuur
en door elkaar heen pratende Rus-
senverhogendesfeer.Propaganda-
films tonen hoe bewust ook de Rus-
sische beer - onze vijand in vier de-
cennia Koude Oorlog - omging met
de verantwoordelijkheid dat één
druk op de rode knop genoeg was
om de wereld te vernietigen.
De laatste stop op onze rondreis is
een wonderlijke terp buiten de stad
Siauliai. Een terp met honderddui-
zendenkruisen.Grootenklein.Van
metaal, plastic of hout. De eerste
kruisen hier verschenen na een op-
standtegendeRussischeoverheer-
sers van 1831. Als stil protest en om
degesneuveldenteeren.Dekruisen
bleven komen. Meermaals lieten de
communistischeleidersdekruisen-
heuvel opruimen, voor het eerst in
1961. Kort daarna hadden pelgrims
alweerdeeerstekruisenneergezet.
Ookin1973en1975kwamdebulldo-
zer. Tenslotte werd de ‘heilige berg’
metrustgelaten.In1993kwampaus
JohannesPaulusIIopbezoek.Voor
menigeen staat deze kruisenheuvel
symboolvoorhetlijden,dehoop,het
onverwoestbare geloof én de veer-
kracht van het Litouwse volk.