1. ngeveer een jaar geleden ging keren van de samenleving. Dit heeft
het programma Sterk naar Jeanette Hemke is bedrijfsarts bij onder meer te maken met taalachter-
Werk (SnW) van start in ge- Achmea Vitale. Daarnaast werkt ze een stand, een laag opleidingsniveau en het
zondheidscentrum Wantveld te Noord- dagdeel per week in Gezondheidscen- vaak niet verrichten van loonvormende
wijk. Inmiddels draaien er dertien van trum Wantveld in Noordwijk. De acht arbeid. Sommige mensen zijn na jaren
dergelijke initiatieven, waarin een be- huisartsen in Wantveld verwijzen cliën- van passiviteit nog moeilijk in beweging
drijfsarts of arbeidsdeskundige aan de ten naar Jeanette als die aankloppen met te krijgen. De aanpak van Dorothé en
slag gaat in een eerstelijns gezondheids- problemen waarbij het werk (in brede Charlotte, die juist kijken wat de cliënt
centrum. De opzet varieert van centrum zin) een centrale rol lijkt te spelen. wèl zou kunnen, is erop gericht mensen
tot centrum. Jeanette heeft meer tijd dan de huisart- toch op weg te helpen. Het gaat meestal
Het hoofddoel van SnW is te zorgen dat sen om de klachten te bespreken, en om kleine veranderingen die hen laten
er meer aandacht komt voor de factor weet bovendien beter hoe ze problemen zien dat er meer mogelijk is dan zij den-
arbeid in de eerstelijns zorg. In de zorg- op het werk aan de orde moet stellen. ken. Zo proberen beide arbeidsdeskun-
verlening is namelijk vaak te weinig oog Ze legt haar cliënten geen kant en klare digen een eerste aanzet te geven tot duur-
voor de maatschappelijke oorzaken van oplossing voor, maar probeert hen te zame verbetering, waarbij de client zelf
gezondheidsklachten (dubbele belas- helpen zelf een oplossing te zoeken. steeds een extra stukje eigen verantwoor-
ting, een arbeidsconflict) of de gevolgen Haar aanpak is vooral steunend, advise- delijkheid krijgt.
daarvan (verzuim, studievertraging, rend en stimulerend. Ramses van Hees is een bedrijfsarts en
onvermogen tot mantelzorg of vrijwilli- Arbeidsdeskundigen Dorothé Mulders en antroposofisch arts, die werkt vanuit een
gerswerk). Ook functioneel herstel krijgt Charlotte Boersma werken respectievelijk praktijk voor antroposofische geneeskun-
te weinig aandacht. Juist de bedrijfsarts in Gezondheidscentrum Schalkwijk te de in Breda. Hij richt zich op het verbete-
en arbeidsdeskundige hebben de exper- Haarlem en Gezondheidscentrum Os- ren van de zorg aan mensen met een
tise om hier wel op te letten. Een ander dorp te Amsterdam. De gezondheidscen- probleem rond overbelasting op het
doel van SnW is cliënten weerbaarder tra hebben een cliëntenbestand dat voor grensvlak tussen werk en privé. Samen
en zelfstandiger te maken. een groot deel bestaat uit de sociaal zwak- met professionals uit andere disciplines
arbo

2. heeft hij een zorgprogramma ontwikkeld dienst de vrouwen oververtegenwoor-
dat gebaseerd is op groepstherapie met Het verloop en het resultaat van Sterk digd zijn. De gemiddelde leeftijd van
modules voor specifieke klachten, zoals naar Werk wordt geëvalueerd door de af- beide groepen verschilt nauwelijks. De
vermoeidheid, angst of pijn. Binnen het deling Eerstelijnsgeneeskunde van het populatie van SnW is vaker alleenstaand
SnW-programma startte in september UMC St Radboud. Dit gebeurt onder an- en minder vaak gehuwd. Er zijn geen
2009 als pilot de eerste groep van zeven- dere door een vragenlijstonderzoek grote verschillen wat betreft het aantal
tien cliënten – allemaal mensen met een onder cliënten die het spreekuur van de thuiswonende kinderen. Bijna alle on-
probleem in de werksfeer. Twaalf perso- bedrijfsarts of arbeidsdeskundige bezoe- derzoeksdeelnemers hebben de Neder-
nen doorliepen het traject van tien bij- ken bij een van de SnW-initiatieven. landse nationaliteit. Het gemiddelde op-
eenkomsten van begin tot eind. Zij zijn Uit een demografische vergelijking leidingsniveau is in de SnW-populatie
erg positief over de geleverde zorg. Een bleek dat de bedrijfsarts in de eerste lijn iets lager dan onder cliënten van de
aanzienlijk gedeelte heeft de werkproble- vooral mannen ziet. Dit is opmerkelijk arbodienst.
men zelf helemaal op kunnen lossen. Dit omdat op het spreekuur van de arbo- Van de SnW-cliënten had 93 procent
voorjaar start de tweede groep. Ook in
Breda draait alles om het sterker maken
van de cliënt: die moet uiteindelijk zelf
keuzes maken, actie ondernemen en zor-
gen dat een werkbare situatie ontstaat en
gehandhaafd blijft.
arbo

3. betaald werk. Meer dan driekwart van samen met een verschil in opleidingsni-
hen werkte in loondienst. De anderen veau. Overigens ervaren beide groepen
combineerden verschillende typen werk een te hoog werktempo en moeten ze
of werkten als zelfstandige. Ongeveer vaak onder tijdsdruk werken. Niettemin
30 procent van de SnW-cliënten zei ook is men tevreden met het werk en voelt
vrijwilligerswerk of mantelzorg te ver- men zich sterk betrokken.
richten, bij de arbodienst was dit 22 pro- Driekwart van de cliënten van de arbo-
cent. 10 procent gaf aan een uitkering te dienst was bij het eerste spreekuurcon-
hebben, tegen 6 procent van de bezoe- tact ziek gemeld. De verzuimduur was
kers van de arbodienst. meestal minder dan zes weken. Van de
Beide groepen vonden hun huishoudelij- SnW-cliënten verzuimde 60 procent.
ke taken lichamelijk en emotioneel onge- Meer dan de helft was al langer dan zes
veer even zwaar. Ook op het gebied van weken thuis.
vrije tijd en ontspanning zijn er geen op- Het klachtenpatroon was in beide groe-
vallende verschillen. Beide groepen pen divers. De SnW-cliënten hadden, an-
geven aan hier gemiddeld gezien vol- ders dan die van de arbodienst, vaak
doende aan toe te komen en ook vol- meerdere gezondheidsproblemen tege- niet het grote verschil. Het verschil is
doende steun te ervaren bij de taken in lijk – dikwijls een combinatie van licha- vooral dat de SnW-cliënten minder weer-
huis. Wel zijn er duidelijke verschillen melijke en psychische klachten. In beide baar zijn: ze zijn onzekerder over het
tussen de hulpvragen waarmee mensen groepen ondervindt men in vergelijkbare vinden van oplossingen en het vragen
bij SnW komen en de hulpvragen op het mate hinder van de gezondheidsproble- om hulp daarbij. Ze scoren ook lager
spreekuur bij de arbodienst. De SnW- men bij het uitvoeren van werk, huishou- op alle dimensies van de vragenlijst
groep kwam, vaker dan de cliënten van delijke taken, gezinsactiviteiten, sport en ‘mondigheid en zelfregie op het werk.’
de arbodienst, voor arbeidsgerelateerde hobby’s. De klachten lijken minder in- Op basis van de voorlopige resultaten
problemen, om weerbaar en mondig te vloed te hebben op het onderhouden van kan worden geconcludeerd dat de huis-
worden en om te leren omgaan met sociale contacten en familiebezoek. In de arts, zoals bedoeld, kwetsbare mensen
stress en werkdruk. Aan de bedrijfsarts meeste gevallen is er geen negatief effect met werk- of verzuimgerelateerde pro-
van de arbodienst werden iets vaker vra- op het helpen van anderen of het uitvoe- blematiek naar de bedrijfsarts of ar-
gen over ziekteverzuim gesteld. ren van vrijwilligerswerk. beidsdeskundige verwijst in het eigen
Er zijn kleine verschillen zichtbaar bij Een belangrijke vraag was die naar gezondheidscentrum. Dit draagt nog
de vragen over werkinhoud en werkbe- mondigheid en zelfregie op het werk. niet bij aan preventie van verzuim
leving. De SnW-groep heeft naar eigen Deze is voor vier dimensies uitgevraagd: omdat de problematiek dikwijls betrek-
zeggen wat vaker zwaar werk waarbij gedragsaanpassing, vragen om werkaan- kelijk laat wordt gesignaleerd. De huis-
kracht vereist is en in ongemakkelijke passing, zelfanalyse en omgang met col- arts lijkt nog te weinig te herkennen dat
houdingen moet worden gewerkt. Ook lega’s. Hoewel de gevonden verschillen deze problematiek vast ook bij vrouwen
vinden deze cliënten hun werk geeste- niet erg groot zijn, is er een duidelijke speelt: zij worden relatief weinig verwe-
lijk meer belastend en kunnen ze wat trend van grotere mondigheid en weer- zen. Hetzelfde geldt voor problemen
minder goed met collega’s praten over baarheid onder cliënten die een bedrijfs- rond maatschappelijke participatie, an-
problemen op hun werk. Ze ervaren wel arts bij een arbodienst bezoeken ten op- ders dan betaald werk.
meer mogelijkheden om het werk even zichte van de cliënten van SnW. Interessant is dat de SnW-cliënt door-
te verlaten of te onderbreken. De cliën- gaans minder weerbaar is dan de cliënt
ten van de arbodienst kunnen juist wat van de bedrijfsarts bij een arbodienst.
beter hun eigen werktijden bepalen. Uit een voorlopige analyse van de be- SnW kan dus iets wezenlijks toevoegen
Deze verschillen hangen vermoedelijk schikbare evaluatiegegevens blijkt dat de aan de bestaande eerstelijnszorg. Voor-
cliënten van SnW in een aantal opzichten waarde is wel dat het zorgaanbod bij-
verschillen van die van een arbodienst. draagt aan bevordering van weerbaarheid
De SnW-groep heeft meer gezondheids- en zelfregie. Op basis van de eerste ana-
klachten (vaak zowel lichamelijk als psy- lyses van de vervolgvragenlijst verwach-
chisch) en is wat minder hoog opgeleid. ten we dat dit het geval is, maar het aan-
Ruim 90 procent heeft betaald werk. tal lijsten is nog te klein om de omvang
Opmerkelijk is dat het vooral om man- van het positieve effect betrouwbaar aan
nen gaat, terwijl bij de arbodienst vooral te geven. In een volgende publicatie
vrouwen het spreekuur bezoeken. Ziek- hopen we daar op terug te komen.
teverzuim komt veel voor en speelt dan
al langer dan bij de cliënten van de arbo-
dienst. Maar 40 procent wordt ook door
de huisarts verwezen vanwege andere
problemen dan verzuim.
Kijken we naar de ervaren problemen in
de privésfeer of in het werk, dan zit daar
arbo