Phương pháp luận nghiên cứu khoa học

HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG
BÁO CÁO TIỂU LUẬN
XXÂÂYY DDỰỰNNGG,, CCHHỨỨNNGG MMIINNHH
VVÀÀ TTÌÌMM LLUUẬẬNN CCỨỨ GGIIẢẢ
TTHHUUYYẾẾTT NNCCKKHH
Giảng viên: TS. Nguyễn Đức Nhân
Sinh viên: Phạm Thùy Linh, Nguyễn Thị Mai
Hương, Phùng Văn Quyết, Chu
Ngọc Hoàng, Hoàng Xuân Hổ,
Nguyễn Văn Tuấn.
Nhóm báo cáo: III

PHƯƠNG PHÁP LUẬN NNGGHHIIÊÊNN CCỨỨUU KKHHOOAA HHỌỌCC
Nhắc lại nội dung đã nghiên cứu
Xây dựng giả thuyết nghiên cứu
Chứng minh giả thuyết
Tìm kiếm luận cứ
www.ptit.edu.vn NHÓM BÁO CÁO: III
XÂY DỰNG CHỨNG MINH VÀ TÌM LUẬN CỨ NCKH
Trang 2
Nội dung
Kết luận
PPHHẦẦNN
1
2
3
4
5

Phần 1: Nội dung đã tìm hiểu
 Các khái niệm: Logic và các vấn đề nghiên cứu trong
NCKH, giả thiết, giả thuyết, chứng minh, bác bỏ.
Trang 3
7 bước trong trình tự logic nghiên cứu khoa học.
Đi sâu tìm hiểu 3 vấn đề: nghiên cứu và lựa chọn đề
tài; xác định mục tiêu nghiên cứu/ tên đề tài; nhận
dạng, đặt câu hỏi nghiên cứu.

Phần 2: Xây dựng giả thuyết nghiên cứu
Giả thuyết: là một kết luận giả định về bản chất sự vật, do người nghiên cứu đưa ra
để chứng minh hoặc bác bỏ. Xét trong quan hệ giữa giả thuyết với câu hỏi nghiên
cứu, thì giả thuyết chính là “câu trả lời” vào “câu hỏi” nghiên cứu đã nêu ra.
Giả thuyết khoa học bao giờ cũng được hình thành trên cơ sở nhìn lại quá khứ.
Giả thuyết không chỉ phản ánh cái đã biết mà còn chứa cái chưa biết tạo thành mâu
thuẫn với trí thức hiện có hoặc những đối tượng chưa được nghiên cứu
Trang 4
Giả thuyết là câu trả lời sơ bộ cho câu hỏi nghiên cứu

Giả thuyết là một phán đoán: do vậy, viết giả thuyết là viết
một phán đoán. Phán đoán có cấu trúc chung là “S” là P”, về
mặt logic, phán đoán là tìm mối liên hệ giữa các khái niệm
Trong đó S là chủ từ, P là vị từ
Trang 5
Gồm:
Phán đoán khẳng định
Phán đoán xác suất
Phán đoán tất nhiên
Phán đoán chung
Phán đoán riêng
Phán đoán đơn nhất

 Giả thuyết là một phán đoán phức:
Gồm
Phán đoán phân liệt
Phán đoán liên kết
Phán đoán giả định:
 Cấu trúc “nhân-quả”: một cấu trúc giả thuyết tốt phải chứa đựng
“mối quan hệ nhân-quả” và thường sử dụng từ ướm “có thể”;
VD: Sinh viên chuyên cần học tập có thể nhận được điểm thi cao
hơn; Sinh viên chuyên cần học tập có thể nhận được điểm đạt mặc
dù kết quả bài thi không cao.
 Cấu trúc “nếu-thì”: cấu trúc này thường là sự tiến đón và dựa trên đó
để triển khai việc kiểm chứng giả thuyết.
VD: “Nếu sự chuyên cần có liên quan tới điều kiện dự thi, thì sinh
viên không chuyên cần có thể bị buộc thôi học
Trang 6

Các loại giả thuyết:
Theo chức năng NCKH
 Giả thuyết mô tả: áp dụng trong nghiên cứu mô tả, là
Trang 7
giả thuyết về trạng thái của SVHT

Giả thuyết giải thích: áp dụng trong nghiên cứu giải thích,
là giả thuyết về nguyên nhân dẫn đến trạng thái SVHT
Trang 8

 Giả thuyết dự báo: áp dụng trong các nghiên cứu dự
báo là giả thuyết về trạng thái của SVHT tại một thời
điểm hoặc một quãng thời gian nào đó trong tương lai;
Trang 9

 Giả thuyết giải pháp: áp dụng trong các nghiên cứu sáng
tạo là giả thuyết về giải pháp hoặc về hình mẫu tuỳ
theo mức độ và hình thức sáng tạo.
Trang 10

NCCB - Giả thuyết quy luật: là phán đoán về quy luật
vận động của sự vật, hiện tượng gắn liền với các chức
năng: mô tả, giải thích, dự báo…;
Trang 11
Theo mục đích NCKH

NCƯD - Giả thuyết giải pháp: liên quan chức năng sáng
tạo nguyên lý các giải pháp; có thể là một giải pháp mới
về tổ chức, quản lý, công nghệ, vật liệu, sản phẩm…
Trang 12

 NCTK - Giả thuyết hình mẫu: là giả thuyết được đặt ra
trong hoạt động nghiên cứu triển khai.
Trang 13

Các thuộc tính của giả thuyết:
Tính giả định: giả thuyết là một nhận định sơ bộ chưa xác
nhận bằng các luận cứ thu nhập được từ lý thuyết,
bằng các phương pháp quan sát hay thực nghiệm
khoa học. Giả thuyết được đặt ra là để chứng minh.
Song trong quá trình nghiên cứu, giả thuyết có thể
được điều chỉnh, bổ sung hoặc bác bỏ;
Trang 14

Trang 15
Tính giả định:

Tính đa phương án: Trước một vấn đề nghiên cứu không bao giờ chỉ
tồn tại một câu trả lời duy nhất.
Tính dị kiến (tính dễ biến đổi): Một giả thuyết có thể nhanh chóng bị
xem xét lại ngay sau khi vừa được đặt ra do sự phát triển năng động của
nhận thức, nhận thức đã tiến thêm những nấc thang mới cao hơn.
Trang 16

Trang 17
Các thao tác để đưa ra một giả thuyết:
 Nhận dạng chuẩn xác loại hình nghiên cứu;
 Quan sát, phát hiện được vấn đề;
 Đi tìm câu trả lời cho câu hỏi, vấn đề đặt ra;
 Viết giả thuyết dưới dạng phán đoán, theo một cấu trúc nhất
định. Trong đó, giả thuyết phải có tính thông tin về sự kiện,
nghĩa là có khả năng giải thích được sự kiện cần nghiên cứu;

Các thao tác để xây dựng và phát triển một
Trang 18
giả thuyết:
(theo Vương Tất Đạt trong Logic học đại cương, 2004, NXB ĐHSP)
 Nêu giả thuyết trên cơ sở dữ kiện đã được phân tích và tổng
hợp;
 Rút ra tất cả các hệ quả có thể có từ giả thuyết;
 So sánh tất cả các hệ quả đó với các kết quả quan sát, thí
nghiệm, với các lý thuyết khoa học đã được thừa nhận;
 Chuyển giả thuyết thành tri thức tin cậy hoặc lý luận khoa học,
nếu tất cả hệ quả đều được khẳng định và đúng và không có mâu
thuấn nào với khoa học và thực

Trang 19
Một giả thuyết tốt phải thỏa mãn:
 Phải có thể tham khảo tài liệu, thu thập được thông tin;
 Phải có mối quan hệ nhân quả;
 Có thể thực nghiệm để thu thập số liệu;
 Không được trái với lý thuyết đã được xác nhận tính đúng
đắn về mặt khoa học

Kết luận:
Giả thuyết là câu trả lời sơ bộ cho câu hỏi nghiên
cứu. Trong quá trình NCKH có nhiều cách đưa ra
giả thuyết cũng như cách xác định, xây dựng và
giải quyết nhưng yêu cầu phải đảm bảo các thuộc
tính của giả thiết mà ta đã biết.
Trang 20

Phần 3: Chứng minh giả thuyết
1. Khái niệm
2. Cấu trúc logic của phép chứng minh
3. Các phương pháp chứng minh
Trang 21

1. Khái niệm
Chứng minh giả thuyết là một trong hai nội
dung bản chất của kiểm chứng giả thuyết,
gồm chứng minh và bác bỏ.
Về mặt logic, chứng minh và bác bỏ có bản
chất như nhau
Trang 22

Chứng minh: là thao tác logic, dựa vào
những phán đoán mà tính chân xác đã được
công nhận (luận cứ) để khẳng định tính
chân thực của một phán đoán nào đó đang
cần kiểm chứng (luận điểm).
Bác bỏ: là một hình thức chứng minh nhằm
khẳng định tính phi chân xác của một phán
đoán.
Trang 23
1. Khái niệm

Trang 24
2. Cấu trúc logic phép chứng minh
Gồm 3 bộ phận hợp thành:
 Luận điểm
 Luận cứ
 Luận chứng (phương pháp)

Trang 25
a. Luận điểm (luận đề):
là giả thuyết, là điều
cần chứng minh. Luận
điểm trả lời cho câu
hỏi: “Cần chứng minh
điều gì?”

Trang 26
b. Luận cứ: là bằng
chứng đưa ra để
chứng minh. Luận
cứ trả lời cho câu
hỏi: “Chứng minh
bằng cái gì?”.

Luận cứ lý thuyết: là các
luận điểm khoa học đã
được chứng minh (khái
niệm, tiên đề, định lý, định
luật, các quy luật, các mối
liên hệ,...đã được khoa học
chứng minh là đúng).
Được khai thác từ các tài
liệu, công trình khoa học.
Trang 27

Trang 28
Luận cứ thực tế: là các
phán đoán đã được xác
nhận, hình thành bởi số liệu,
sự kiện thu thập được
từ quan sát, thực nghiệm,
phỏng vấn, điều tra hoặc
khai thác từ các công trình
khoa học.

c. Luận chứng (phương pháp): là cách thức được sử
dụng để tìm kiếm luận cứ và tổ chức luận cứ để chứng
minh luận điểm; Luận chứng trả lời cho câu hỏi:
“Chứng minh bằng cách nào?”
Gồm 3 việc:
Tìm kiếm luận cứ
Chứng minh tính đúng đắn của luận cứ
Sử dụng luận cứ để chứng minh luận điểm
Trang 29

3. Các phương pháp chứng minh
Gồm 2 nhóm phương pháp: trực tiếp và gián tiếp.
Trong đó:
 Chứng minh trực tiếp: là chứng minh tính chân thực,
đúng đắn của luận đề được rút ra từ luận cứ.
 Chứng minh gián tiếp: là chứng minh trong đó tính
chân thực của luận đề được rút ra trên cơ sở lập luận
tính giả dối của của phản luận đề (phán đoán mâu
thuẫn với luận đề).
Trang 30

Phần 4: Tìm kiếm luận cứ
Các phương pháp thu thập thông tin
Trang 31
 Phương pháp tiếp cận
 Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Phương pháp phi thực nghiệm
Phương pháp thực nghiệm

1. PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN
Phương pháp tiếp cận:
 Phương pháp tiếp cận: là sự lựa chọn chỗ đứng để quan sát đối
tượng nghiên cứu, là cách thức xử sự, xem xét đối tượng nghiên
cứu.
Trang 32
 Các phương pháp tiếp cận:
- Tiếp cận hệ thống
- Tiếp cận định tính và định lượng
- Tiếp cận lịch sử và logic
- Tiếp cận cá biệt và so sánh
- Tiếp cận phân tích và tổng hợp

a. Tiếp cận hệ thống:
 Khái niệm tiếp cận hệ thống là một cách nói tắt khái niệm tiếp cận
phân tích hệ thống có cấu trúc trong khoa học về phân tích hệ
thống.
Trang 33
 Hệ thống bao gồm : Phần tử, tương tác , mục tiêu.

Trang 34
c. Tiếp cận lịch sử và logic:
 Tiếp cận lịch sử: là xem xét sự
vật qua những sự kiện trong quá
khứ.
 Tiếp cận logic: là việc xem xét sự
vật theo một trật tự nhất định,
chẳng hạn theo diễn tiến sự kiện,
theo quan hệ nhân – quả, v.v….
Tiếp cận lịch sử và logic: luôn gắn liền với nhau, với phương pháp khách quan
trong thu thập thông tin về chuỗi sự kiện trong quá khứ, người nghiên cứu sẽ nhận
biết được logic tất yếu của quá trình phát triển.

Trang 35
PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU
Trang 36
Mục đích; Nguồn tài liệu; Tổng hợp tài liệu
Mục đích: Nghiên cứu tài liệu là để thu
thập những thông tin sau:
 Cơ sở lý thuyết liên quan tới
chủ đề nghiên cứu;
 Thành tựu lý thuyết đã đạt được
liên quan tới chủ đề;
 Kết quả nghiên cứu của đồng
nghiệp đã công bố;
 Chủ trương và chính sách liên
quan tới nội dung nghiên cứu
 Số liệu thống kê.

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU
Phân loại nguồn tài liệu
Trang 37
Mục đích; Nguồn tài liệu; Tổng hợp tài liệu
Chủng loại Mức độ tin cậy Tác giả
Tạp chí, báo cáo khoa
Nguồn tài liệu sơ
học trong ngành
cấp
Trong ngành hay
ngoài ngành
Tác phẩm khoa học Nguồn tài liệu thứ
cấp
Trong cuộc hay
ngoài cuộc
Tạp chí và báo cáo
ngoài ngành
Trong nước hay
ngoài nước
Tài liệu dự trữ Tác giả đương thời
hay tác giả hậu thế
Thông tin đại chúng

Trang 38

Trang 39
3. PHƯƠNG PHÁP PHI THỰC NGHIỆM
Khái niệm; Phân loại; Các phương pháp phi thực nghiệm
Phương pháp phi thực nghiệm:
Phương pháp phi thực nghiệm: là
phương pháp dựa trên sự quan
sát, quan trắc những sự kiện đã
hoặc đang tồn tại, hoặc thu thập
những số liệu thống kê đã tích lũy,
trên cơ sở đó phát hiện qui luật
của SVHT.
Các phương pháp phi thực nghiệm:
- Quan sát;
- Phỏng vấn;
- Hội nghị;
- Điều tra.

Trang 40
a. Phương pháp quan sát:
 Phương pháp quan sát: là phương pháp mà người nghiên cứu chỉ
quan sát những gì đã và đang tồn tại, không có bất cứ sự can thiệp
nào nhằm thu thập những số liệu, sự kiện cụ thể đặt trưng cho quá trình
diễn biến của sự kiện.
b. Phương pháp phỏng vấn:
 Phương pháp phỏng vấn: là đưa ra những câu hỏi với người đối
thoại để thu thập thông tin. Trong đó, người đối thoại có thể là:
- Người đối thoại không am hiểu;
- Người đối thoại am hiểu/rất am hiểu

Trang 41
c. Phương pháp hội nghị:
 Phương pháp hội nghị: là phương pháp nêu ra câu hỏi trước
một nhóm chuyên gia để nghe họ tranh luận, phân tích.
d. Phương pháp điều tra:
 Phương pháp điều tra: là P2 dùng những câu hỏi (hoặc bài toán)
được đặt ra cho một số lớn đối tượng/hoặc việc khảo sát trên một
diện rộng đối tượng nhằm thu được ý kiến hoặc các thông số về mặt
định tính và định lượng của đối tượng cần nghiên cứu.

Trang 42

4. PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM
Khái niệm; Mục đích; Các phương pháp thực nghiệm
Trang 43
Phương pháp thực nghiệm:
 Phương pháp thực nghiệm: là P2
thu thập thông tin được thực hiện bởi
những quan sát trong điều kiện gây
biến đổi đối tượng khảo sát và môi
trường xung quanh đối tượng khảo sát
một cách có chủ định.
Phương pháp thực nghiệm: giúp cho:
- Tách riêng từng phần thuần nhất của đối tượng để quan sát;
- Biến đổi môi trường của đối tượng khảo sát;
- Rút ngắn được thời gian tiếp cận trong quan sát;
- Tiến hành những thực nghiệm lặp lại nhiều lần để kiểm tra lẫn nhau;
- Không bị hạn chế về không gian và thời gian.

Trang 44
Các phương pháp thực nghiệm:
 Có 3 loại thực nghiệm:
- Thực nghiệm thử và sai;
- Thực nghiệm Ơristic;
- Thực nghiệm trên mô hình

Trang 45
Các loại thực nghiệm: (1/3- Thực nghiệm thử và sai)
 Bản chất:
- Thực nghiệm đồng thời trên một hệ thống đa mục tiêu;
- Lặp lại một kiểu thực nghiệm: thử -̣ sai; lại thử -̣ lại sai ..., cho đến khi
hoàn toàn đúng hoặc hoàn toàn sai so với giả thuyết thực nghiệm
 Các bước:
- “Thử“, thấy “sai”,
- “Thử lại”, thấy “đúng” hoặc thấy “sai”…
- “Thử” cho tới khi thấy “đúng” hoặc thấy “sai” hoàn toàn,
- Kết luận “hoàn toàn đúng” hoặc “hoàn toàn sai”

Trang 46
Các loại thực nghiệm: (2/3- Thực
nghiệm Ơristic)
 Bản chất:
- Thử và sai theo nhiều bước;
- Mỗi bước chỉ thử và sai 1 mục tiêu;
 Các bước:
- Phân chia hệ thực nghiệm đa mục
tiêu thành các hệ đơn mục tiêu;
- Xếp thứ tự ưu tiên thực hiện các
mục tiêu;
- Xác lập thêm điều kiện để thử và sai

Trang 47
Kĩ năng:
-Phải ngồi được lên yên xe
-Phải đạp cho xe chuyển động
-Phải cầm được tay lái thật vững để
xe khỏi đổ.

Trang 48
Các loại thực nghiệm: (3/3- Thực nghiệm
trên mô hình)
 Bản chất: Dùng mô hình thực nghiệm thay
thế việc thực nghiệm trên đối tượng thực.
(vì khó khăn về kỹ thuật, nguy hiểm, độc
hại, và những nguyên nhân bất khả kháng
khác)
 Điều kiện: giữa mô hình và đối tượng
phải có:
- Tính đẳng cấu (song ánh): nghĩa là giống
nhau trên những liên hệ căn bản nhất;
- Đẳng cấu lý tưởng sẽ tiến tới tính đồng
cấu (ánh xạ);

Trang 49

Trang 50
Tài liệu tham khảo:
-Phương pháp nghiên cứu khoa học – Vũ Cao Đàm
-Slide PPL NCKH
-Google …
Tổ chức thành viên:
- Phùng Văn Quyết: Dẫn chương trình
-Phạm Thùy Linh: Thuyết trình phần 2
-Nguyễn Thị Mai Hương: Thuyết trình phần 3
-Nguyễn Văn Tuấn: Thuyết trình phần 4
-Hoàng Xuân Hổ và Chu Ngọc Hoàng: Thiết kế và
điều khiển slide.

Trang 51

Phương pháp luận nghiên cứu khoa học

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Similar a Phương pháp luận nghiên cứu khoa học

Similar a Phương pháp luận nghiên cứu khoa học (20)

Último

Último (20)

Phương pháp luận nghiên cứu khoa học