1. AmerikA e Veriut
Leksion i
 Rajonet dhe karakteristikat e tyre

2.  Amerika e Veriut shtrihet nga arktiku i
akullt deri në kufirin meksikan dhe
zotërohet nga dy prej vendeve më të mëdha
dhe më të pasura të botës.
 Në këtë hapësirë mjaft të gjerë, Shtetet e
Bashkuara të Amerikës dhe Kanadaja
shfaqin diversitet të madh të peizazheve.

3.  Pasurimi i dy shteteve pati dy pasoja të gjera
gjeografike.
 Së pari, të mirat dhe shërbimet prej të cilave
përfitojnë shumica e njerëzve janë të
shpërndara gjerësisht.
 Së dyti, qëllimi i dyfishtë për të prodhuar dhe
konsumuar pasuri luajnë një rol të rëndësishëm
në përcaktimin e lokacionit të shumicës së
vendeve dhe ndikojnë fuqishëm në mënyrën e
zhvillimit të peizazheve.

4.  Me informacionin e grumbulluar, gjeografët kërkojnë të
identifikojnë modele të gjerë.
 Për shembull, megjithëse Vankuver, Majemi, (Miami)
dhe Boston duken mjaft të ndryshëm për vizituesit, ata
kanë disa karakteristika të përbashkëta.
 Ndryshimet:
 1. Këto vende arritën përmasat e një qyteti në kohë të
ndryshme dhe tërhoqën imigrantë nga vende të
ndryshme:
 2. Secili prej tyre ndërtoi qyteza, komplekse rezidenciale,
rrugë dhe autostrada si dhe stabilizoi industrinë dhe
tregtinë në kohë dhe mënyra të veçanta;
 3. Secili prej tyre ka klimë të veçantë dhe qeveria e
secilit prej këtyre qyteteve u është përgjigjur sipas
mënyrës së vet mundësive dhe problemeve.

5.  Ngjashmëritë
 1. Të tre prej tyre zotërojnë qendra
metropolitane që i kalojnë 1 milion banorë;
 2. Të tre janë porte oqeanik aktivë;
 3. Të tre përballen me rrymat e trafikut,
shpërdorimit të të mirave, si dhe me krimin,
racizmin e varfërinë;
 4. Të tre konkurojnë për të fituar sa më shumë
nga turistët, programet federale të financuara
dhe punësimet në bizneset e reja.

6.  Rajonet në Amerikën e Veriut
 Rajonet më të konceptueshme nga amerikanët
janë:
 Rajoni Jugperëndimor
 Rajoni Anglia e re
 Rajoni Jugor

9.  Karakteristikat kryesore
të Amerikës së Veriut
1. Urbanizimi
2. Lirshmëria në lëvizje
3. Burimet minerale
4. Industrializimi
5. Të ardhura të larta dhe konsum i lartë
6. Kompleksiteti politik
7. Origjinë e ndryshme kulturore
8. Ndikimi mjedisor

10.  Urbanizimi

11.  Amerikanët dhe kanadezët besojnë se jeta në
një vendbanim rural është e shëndetshme dhe e
mirë.
 Shumë amerikanë akoma sot i konsiderojnë
Shtetet e Bashkuara si një vend rural.
 Kjo pikëpamje nuk justifikohet nga shifrat.
 Më shumë se 75% e banorëve të Kanadasë
dhe SHBA-së jetojnë në qendrat urbane.
 Në v.1997 në SHBA vetëm 5mln banorë jetonin
në fshat.
 Në Kanada në v.2001 vetëm 2.5% e popullsisë
ishte fermere.

12.  Qytetet janë rritur për arsye të ndryshme
 Si qendra transporti
p.sh. New Orleans (port oqeanik)
Omaha dhe Nebraska (lidhje hekurudhore)
Si qendra administrative
p.sh Ottava (kryeqytet i Kanadasë)
New York-u (lokacion qendror për shumë korporata)
Si qendra të grupeve të veçanta kulturore
Zgjerimi i qyteteve ka sjellë probleme të reja
- Kufizimi i hapësirës rurale, bashkimi i disa qyteteve
etj,.

13.  Lirshmëria në lëvizje

14.  Rrjetet e transportit në SHBA dhe Kanada janë mjaft të
gjera dhe vitale.
 Ndryshimi rezidencial është i lartë në të dy vendet.
 Çdo vit mesatarisht 20% e njerëzve ndryshojnë
vendbanimin e tyre.
 Modelet e migrimit të brendshëm në SHBA dhe Kanada
kanë ndryshuar me kalimin e kohës.
 Dallojmë tre modele të migrimit të
brendshëm në SHBA dhe Kanada
 1. deri në fund të shek.XIX nga lindja drejt perëndimit (në
kërkim të tokave bujqësore)
 2. në fillim të shek.XX nga zonat rurale në ato urbane
 3. ditët tona nga një zonë metropolitane në tjetrën.

15.  Burimet minerale
 Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja përdorin për
nevojat e tyre dhe eksportojnë lloje të shumta
burimesh natyrore.
 SHBA-ja është eksportuesi kryesor në botë për
shumicën e drithërave duke përfshirë këtu grurin,
misrin dhe orizin.
 Kanadaja është gjithashtu një eksportuese e
fuqishme e prodhimeve natyrore dhe prodhimeve
gjysëm të gatshme, si p.sh. naftë, qymyrguri,
hekur ose gaz natyror, bakër dhe nikel.
 SHBA-ja furnizon tregjet ndërkombëtare me disa
lloje burimesh natyrore jo bujqësore. Ajo është
eksportuesja kryesore e qymyrgurit në botë.

16.  Industrializimi
 SHBA-ja zë vendin e parë në botë përsa i përket vëllimit
të prodhimit industrial ose produkteve të shumta.
 Kanadaja ka një prodhim industrial shumë më të vogël.
 Industrializimi ka ndikuar në modelet urbane të të dy
vendeve.
 Specializimi rajonal prodhues në Shtetet e Bashkuara
është organizuar sipas mundësisë së shfrytëzimit të
burimeve natyrore për industrinë,
 nga lidhjet industriale,
 afërsitë e ndryshme me punën ose aftësisë në punë,
cilësinë dhe lehtësinë e transportimit dhe qëndrimet
politike lokale.

17.  Tw ardhura tw larta dhe konsum i lartw
 Kanadaja dhe Shtetet e Bashkuara janë të
pasura me burime të shëndetshme natyrore dhe
sasi të madhe të të ardhurave për banorët e
tyre.
 Amerikanët dhe kanadezët kanë të ardhura
vjetore për frymë nga më të lartat në botë.
 Ekonomitë e këtyre vendeve varen gjerësisht
nga energjia, arsimimi dhe teknologjitë e reja.
Këto aspekte të jetës ushqejnë njëri-tjetrin në një
zinxhir ekonomik shkak-pasojë.
 Një shoqëri e konsumit të lartë e manifeston
veten e saj në peizazh në mënyra të ndryshme.

18.  Pavarësisht nga të ardhurat e larta, varfëria
mbetet një problem serioz në të dy vendet
(fig.1.5).
 Shumë hapësira rurale në Kanadanë franceze
dhe rajone rurale në Provincat e Atlantikut kanë
të ardhura mesatare që janë pak më pak sesa
ato në Toronto dhe Vankuver.
 Pjesa më e madhe e zonës rurale në jug të
Shteteve të Bashkuara, Meksika-amerikane,
zona indiane jugperëndimore, pjesë të
Apalasheve dhe getot e popullsisë jo të bardhë
në shumicën e qyteteve amerikanë kanë
popullsi me të ardhura mesatare që janë shumë
më të ulëta sesa mesatarja kombëtare.

19.  Të ardhura të larta dhe konsum i lartë

20.  Komleksiteti politik
 Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja kanë sisteme politike
komplekse, me juridiksion që shtrihet mbi një aktivitet
ose territor të ndarë midis shumë vendim-marrësve.
 Kanadaja ka qeverisje parlamentare sipas modelit të
Britanisë së Madhe, ndërsa Shtetet e Bashkuara e kanë
të ndarë pushtetin ekzekutiv nga ai legjislativ.
 Nën nivelin e shteteve dhe provincave, Kanadaja dhe
Shtetet e Bashkuara kanë struktura të njëjta politike.
 Çdo konte (county), qytet (city), qytezë (toun) dhe
ndonjëherë edhe qytezat e vogla (tounship) qeverisen
nga zyrtarët e tyre të ardhur në pushtet me zgjedhje.

21.  Origjinë e ndryshme kulturore
 Në Kanada, dallimi midis zonave kulturore
britanike dhe franceze nuk është tipari i vetëm
më i dallueshëm. Një numër i madh inuitësh dhe
indianësh zënë territoret veriore dhe jetojnë
midis kanadezëve të tjerë në vendbanimet
jugore.
 Në Shtetet e Bashkuara kontributet kulturore më
të dukshme për një kohë të gjatë përfshin ato të
krijuara nga afrikanët e Amerikës, veçanërisht
në Jug.

22.  Ndikimi mjedisor
 Shumica e karakteristikave të trajtuara deri këtu-
veçanërisht urbanizimi, industrializimi, shkalla e
lartë e lëvizjes, burimet e pasura etj,-kanë një
ndikim të pashmangshëm: ato ndryshojnë
mjedisin fizik.
 Burimet nuk mund të hiqen nga peizazhi natyror
pa lënë pas një pamje shumë të dukshme të
këtij procesi.
 Industritë prodhuese shkaktojnë ndotjen e ajrit
dhe të ujit.
 Lëvizja e madhe individuale dhe konsumi i lartë
personal krijojnë modele të përdorimit të tokës
kryesisht për përfitim personal.

23.  Urbanizimi, industrializimi dhe niveli i konsumit
janë rritur dhe janë shpërndarë më shumë në
Shtetet e Bashkuara dhe Kanada dhe ndikimi në
mjedis i këtyre aktiviteteve është bërë më i
ashpër dhe më i dukshëm.
 Gjatë çerek shekullit të fundit është nxitur
përfshirja më e madhe të qeverisë në zhvillim
dhe në ruajtje të mjedisit.