1. Kadın Cinsel Fonksiyon
Bozuklukları
Dr.Süleyman Engin Akhan
İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.

2. Kaliteli cinsel yaşam talebi lüks değil,
bir haktır.
1978 DSÖ Alma-ata Deklerasyonu
 Cinsel yaşamın kalite düzeyi “yaşam kalitesi (QoL)”
kavramının temel ölçütlerinden biridir.

3. Cinselliğinin Temeli
Gerek erkek gerekse kadında seksüel cevabı
etkileyen temel organ “BEYİN”dir.
Beyin bu etkisini seks steroidleri ile gösterir.
Beynin seksüel gelişimi:
 Genotipten
 Pre ve postnatal hormonal ortamdan
 Öğrenme sürecinden
 Deneyimden etkilenir.

4. Cinselliğe Etkili Sex Steroids
aromatization
Bölgeler
Frontal korteks Estradiol Testosteron
Limbik sistem ER-a ER-b AR DHT
Hipotalamus
Nörotransmiter
Progesteron
Hipokampus
Nöropeptid PR
CA1 ve CA2 Nöromodulatör izoformları P metabolitleri
Büyüme
Amigdal hüc. Factörleri Genomik & Gaba
Sitokinler
Bazal ganglion Diğer
Non- Res.
faktörler.... Genomik
Mekanizmlar
Cinsel Tutum

5. Cinsel Yönden Hassas Bölgeler
Klitoris
Vagina
Meme başı
(areola)
Göğüsler
Labiumlar

6. Kadının Seksüel Cevap Döngüsü
 Kadının seksüel cevap döngüsü temel olarak 5 evreden oluşur:
1. Cinsel istek fazı: Günler sürebilir. Cinsel obje ile ilgili fantezi,
rüyalar vs.
2. Eksitasyon fazı – Uyarılma fazı: 1-2 dakika ile saatler arasında
sürebilir.
3. Plato fazı: 30 sn ile 3 dakika arasında
4. Orgazm fazı: 3-15 sn arası
5. Gevşeme fazı: 10-15 dak sürer.
 Bu döngüde iki temel fizyolojik süreç söz konusudur:
 Vazokonjesyon
 Nöromüsküler gerilme – Myotoni
 Vazokonjesyon sadece alt ve üst genital organlarda, göğüslerde
gerçekleşirken myotoni tüm vücutta gerçekleşir.

7. Basson’a Göre Kadın Cinsel Fonsiyon Döngüsü
Emotional
intimacy motivates the sexually
+ neutral woman to find/be
+ responsive to
Emotional and
physical
“Spontaneous”
satisfaction Sexual stimuli
sexual drive
“hunger”
psychological and
Arousal and biological factors
govern “arousability”
sexual desire
Sexual arousal
Basson R. Obstet Gynecol 2001;98:350–353

8. Cinsel İstek Fazı
Seksüel olmaya karşı motivasyon, yatkınlık
Sujektivite (Deneyim)
Yeterli nöroendokrin fonksiyon
Cinsel oriyantasyon
Tercih
Psikolojik durum
Çevresel faktörler

9. Eksitasyon Fazı
 1-2 dakika ile saatler arasında sürebilir. Parasempatik uyarı sonucu
gerçekleşir.
Eksitasyon fazında organlarda meydana gelen değişimler:
 Meme uçları: Dikleşir. Uzunlukları 1 cm kadar artar. Aynı zamanda
meme hacmide konjesyona bağlı artar.
 Klitoris: Klitorisin boyu venöz konjesyon ile beraber artar.
 Labium majus: Labium majus ereksiyon ile yukarı doğru hareket eder
ve dışa doğru açılır.
 Labium minus: Hem nullipar, hemde multiparlarda boyları 2-3 kat
artar. Sonuçta vaginal vaulttan dışarı çıkar, labium majusu 1 cm
kadar geçerek görünür hale gelir. Nullipar kadınlarda parlak, pembe
bir renk alırken, multiparlarda koyu kırmızı renk alır.

10. Vagina:
 Etkin bir seksüel stimülasyonun varlığında, bu uyarının
başlamasından 10-20 sn sonrası açık renkte vaginal sekresyon
gözlenir.
 Bu uyarı fiziksel yada psikolojik olabilir. Sekresyon transuda
karakterindedir. Vaginayı saran venöz pleksusun venöz konjesyon ile
dolması, dilate olması ve kapiller permeabilitenin artması sonucunda
vaginada damlacıklar belirir, vaginal sekresyon salgılanır.
 Sekresyonun iki işlevi vardır:
 1. Vaginal kayganlığı sağlamak
 2. Vaginal asiditeyi nötrleştirmek.
 Vaginadaki önemli bir başka değişiklik uyarı ile 3 cm uzamasıdır.

11. Plato Fazı
 30 sn ile 30 dak. arasında sürer. %75 olguda ciltte ve göğüslerde
seksüel flash denilen kırmızı lekeler oluşur. Bu lekeler aslında
uyarılma fazının geç döneminde başlar ve plato safhasında devam
eder.
 Lekelerin seksüel uyarının şiddeti ile orantılı olduğu iddia
edilmektedir.
 Göğüsler iyice gerilir ve boyutları artar.
 Klitorisin ereksiyonu iyice belirgin bir hal alır ve mekanik uyarısı
orgazm için yeterli olabilir.
 Uterusun maksimum yer değiştirmesi bu safhada olur. Vagina iyice
uzar.
 Bu fazın sonuna doğru uterin kasılmalar başlar.

12. Orgazm Fazı
 Orgazm, vazokonjesyonun sonlanması, toplanan kanın bir
anlamda serbest bırakılması ve takiben myotoni olarak
tanımlanabilir.
 Tüm fazların en kısasıdır. Sadece maksimum seksüel gerilim
elde edildiğinde gerçekleşir.
 İstemsiz kas kontraksiyonları 0.8 sn’de bir gerçekleşir. 3-15
arası kasılma olur. Bu sırada uterus kasılmalarıda olur.

13. Gevşeme Fazı
Seksüel cevabın son evresidir. Uzunluğu EN ÇOK
değişen fazdır.
Orgazm elde edildi ise bu faz 15 dak kadar sürer.
Orgazm olmaması durumunda 1 güne kadar
sürebilir.
Klitoris 10-15 sn içinde normal haline dönebilir.
Tamamen normalleşmesi 15 dak kadar sürer.
Orgazm olmaması durumunda bu süre 6 saate
kadar çıkabilir.

14. Kadının Seksüel
Cevap Döngüsü
1. Cinsel istek fazı: Günler sürebilir.
Parasempatik
Cinsel obje ile ilgili fantezi, rüyalar
vs.
2. Eksitasyon fazı – Uyarılma fazı: 1-
2 dakika ile saatler arasında
sürebilir.
3. Plato fazı: 30 sn ile 3 dakika
Sempatik
arasında
4. Orgazm fazı: 3-15 sn arası
5. Gevşeme fazı: 10-15 dak sürer.

15. Kadın Cinselliği Üzerine Etkili Hormonlar
1. Östrojen
 Cinsel Kimlik: İkincil seks karakterleri
 İşlevsel Etki:
a. Cinsel istek: dolaylı etki (doğrudan etki??)
b. Uyarılma: Vazokonjesyon, vazodilatasyon,
lubrikasyon (son-organ üzerine etki)
c. Orgazm: Orgazmik platformu olgunlaştırır.
 İlişki üzerine etki: Kadının kendisine has “kokusunu”
oluşturur (??)

16. 2. Progesteron
 Cinsel arzu üzerine hafif inhibitör etki yapar.
3. Prolaktin
 Düzeyinin artması periferik ve santral düzeyde cinsel arzu
ve uyarılmayı baskılar.
4. Oksitosin
 Orgazm sırasında plazma düzeyi artar
 Orgazm sırasında kas kasılımını arttırır.
 Östrojen ve androjen reseptörlerini uyarır, arttırır.
 Seks sonrası “tatmin” duygusunun nörokimyasal temelini
oluşturur.
 Mono ve poligaminin biyokimyasal temelinde rol oynadığı
speküle edilir (???)

17. 5. Androjenler
 Cinsel istek ve santral uyarılma için tetiği çeken ve santral
etki gösteren temel hormondur.
 Periferik uyarılmayı modüle eder.
 NO salınımını etkiler.
 Klitoral uyarıyı arttırır.
 “Yaşamsal enerjiyi” arttırır. Kendini “iyi hissetme”
duygusunu sağlar.
 Feromonlara etkir (??)

18. Kadın Cinsel Yöneliminin
Temel Akış Diagramı Sistemik Androjenler
Cinsel İstek
Uyarılma
Deneyim-Tatmin
Uyarıyı alma isteği
Orgazm Sistemik
Östrojenler
Graziottin A. 2005

19. Organik Psikolojik
• Nörolojik problemler • Depresyon/anksiyete
• Kardiovasküler hastalıklar • Cinsel ve/veya fiziksel
• Kanser, Jinekolojik kanserler taciz öyküsü
• Ürogenital patolojiler • Stres
• İlaçlar • Alkol ve/veya uyuşturucu
• Hormonal bozukluklar madde bağımlılığı
Kadın Cinsel
Fonksiyon Bozukluğu
İlişki Düzeyinde
Sosyokültürel Etkiler
• Partnerin performansı ve
• Yetersiz Eğitim
tekniği
• Dini, kişisel, aile
• Partnerin Kaybı
değerleri ile çatışma
• İlişki kalitesi ve çatışma
• Özelliğini yitirmesi • Sosyal Tabular

20. Kadında Cinsel Fonksiyon Bozukluklarının Nedenleri
 Cinsel fonksiyon bozuklukları geçici, aralıklı vey devamlı
olabilir.
 Kendi kendine geçebileceği gibi tedavi gerekebilir.
 Seksüel yaşamdaki bozukluklar 2 ana başlıkda incelenir:
I- Psikososyal Etkiler
 Psişik çekingenlik, Seksüaliteyi reddeden yetiştiriliş tarzı:
Zevk ahlaki açıdan günah olarak algılanır.
 Geçmişe ait psikoseksüel travma
 Korkular: İstenmeyen gebelik korkusu, kohabitasyon
sırasında görülme korkusu, koit sırasında ağrı korkusu
 Eşle ilgili problemler: Eşle temasın istenmemesi, bozulan
ilişkiler.

21. II - Organik Problemler
Jinekolojik ve Sistemik Hastalıklar:
 Vulvit, kolpit, atrofi, vaginal stenoz
 Endometriozis, intraabdominal adezyonlar
 Jinekolojik operasyonlar, özellikle radikal ameliyatlar.
 Sistemik hastalıklar: Habis tümörler, diabet, strese bağlı
yorgunluk, depresyon, multiple skeleroz
 İlaç kullanımı: Kontraseptifler, trisiklik antidepresanlar,
MAO inhibitörleri, Antihipertansifler

22. Sup. Hipogastrik pleksus
(sempatik innervasyon)
İnf. Hipogastrik pleksus
(parasempatik innervasyon)

23.  Pelvik innervasyonda hasar
Radikal Histerektomi  Vaginada kısalık
 Lubrikasyonda azalma
 Disparonia
Ooferektomi
 İsteksizlik ???
 Lubrikasyonda azalma
Pelvik Radyoterapi  Disparonia
 Fibrozis ve stenoz
 Yorgunluk
Kemoterapi Kusma, bulantı
Depresyon
Vulvektomi  Anatomik bozukluk

24. Kadında Cinsel İşlev Bozuklukları
1999 Konsensus Sınıflama Sistemi
(The Journal Of Urology. Basson R. 2000)
 Cinsel İstek Bozuklukları
 Azalmış (Hipoaktif) Cinsel İstek Bozukluğu
 Cinsel Tiksinti Bozukluğu
 Cinsel Uyarılma Bozukluğu
 Orgazmla İlgili Bozukluklar
 Cinsel Ağrı Bozuklukları
 Disparoni
 Vaginismus
 Diğer cinsel ağrı bozukluklar

25. Problemi Ortaya Koymak İçin Ne Yapmalıyız??
Yüksek seksüel yönelim Yüksek seksüel yönelim
Yüksek motivasyon Düşük motivasyon
Normal seksüel istek ve Cinsel ilişkinin kalitesini ve
motivasyon partneri ile olan ilişkiyi sorgula
Düşük seksüel yönelim Düşük seksüel yönelim
Yüksek motivasyon Düşük motivasyon
Hormon profilini incele Hangisi önce geliyor?
Öncelikle androjenler ve PRL Depresyon-Biyokimyasal Ortam-
Çiftin ilişkisi’ni sorgula
Derogatis 2002

26. Kadında Cinsel İşlev Bozuklukları
1999 Konsensus Sınıflama Sistemi
(The Journal Of Urology. Basson R. 2000)
 Cinsel İstek Bozuklukları
 Azalmış (Hipoaktif) Cinsel İstek Bozukluğu
 Cinsel Tiksinti Bozukluğu
 Cinsel Uyarılma Bozukluğu
 Orgazmla İlgili Bozukluklar
 Cinsel Ağrı Bozuklukları
 Disparoni
 Vaginismus
 Diğer cinsel ağrı bozukluklar

27. Cinsellik yetişkinlerin
elinde kalmış son ve tek
oyuncaktır !
S. Freud

28. Cumhuriyet Bayramımız
Kutlu Olsun