ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ - ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Ι.Ε.Π.: "Η κατασκευή της πραγματικότητας των ειδήσεων"

1. ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ | τράπεζα θεμάτων
1
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩ΢΢Α Β’ ΛΤΚΕΙΟΤ
ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ | ΘΕΜΑΣΑ 18249, 18304, 18307
Κείμενο
Η καταςκευή τησ πραγματικότητασ των ειδήςεων
Σο παρϊδειγμα των ειδόςεων, το πιο γνωςτό και πολυχρηςιμοποιη-
μϋνο παρϊδειγμα ςτην ϋρευνα των μϋςων, δεύχνει ότι η καταςκευό τησ κοινωνι-
κόσ πραγματικότητασ αποτελεύ μια ιδιαύτερα πολυςύνθετη διαδικαςύα επιλογών.
Όλεσ οι θεωρύεσ των ειδόςεων παρουςύαςαν οριςμϋνα επιμϋρουσ ενδιαφϋροντα
ςυμπερϊςματα, με προβληματικό ωςτόςο την επιςτημονικό επαλόθευςό τουσ.
Γι’ αυτόν τον λόγο εύναι φανερό η αδυναμύα εξαγωγόσ αςφαλών και αδιϊβλητων
ςυμπεραςμϊτων, που θα προώπϋθεταν την ύπαρξη μιασ ςυνολικϊ αποδεκτόσ
θεωρύασ για τα Μϋςα Μαζικόσ Ενημϋρωςησ. Ο ϊλλοτε πλούςιοσ διϊλογοσ των
ειδικών αποδεικνύεται - παρ’ όλεσ τισ εντϊςεισ που υπϊρχουν ακόμα - αδιϋξοδοσ,
επειδό η μαζικό επικοινωνύα μετατρϋπεται ςε ςυςτατικό χαρακτηριςτικό του
πολιτιςμού μασ και μεταλλϊςςει, προσ το καλό ό το κακό - ϊγνωςτο προσ το
παρόν - τον δημόςιο, αλλϊ και τον ιδιωτικό, προςωπικό μασ χώρο.
Αςφαλώσ, δεν αποδϋχομαι την απαιςιοδοξύα κϊποιων θεωριών οι ο-
πούεσ πιςτεύουν πωσ οι δημοςιογρϊφοι αλλϊ και οι αποδϋκτεσ των μϋςων εύναι
παθητικϊ, αδύναμα και ϊβουλα υποχεύρια τησ μαζικόσ επικοινωνύασ ό μηχανο-
ποιημϋνα τμόματα κϊποιου «ξϋνου» και «αυτόνομου» υποςυςτόματοσ. Σο γεγο-
νόσ ότι τόςο η παραγωγό όςο και η αποδοχό των ειδόςεων από τουσ τηλεθεα-
τϋσ, ακροατϋσ και αναγνώςτεσ εύναι διαδικαςύεσ ςυνεχούσ και δυναμικόσ επιλε-
κτικότητασ δικαιολογεύ κατϊ τη γνώμη μου αιςιοδοξύα, ϋςτω και «επιςτημονικϊ
αναπόδεικτη».
Από την πλευρϊ τουσ, λοιπόν, οι δημοςιογρϊφοι επιλϋγουν από την
υπερπληθώρα γεγονότων και ανακοινώςεων των πρακτορεύων ειδόςεων, που
αποτελούν όδη «καταςκευαςμϋνη κοινωνικό πραγματικότητα», τα πλϋον αξιο-
περύεργα και οικεύα προσ αυτούσ γεγονότα. Μ’ αυτόν τον τρόπο καταςκευϊζουν
την κοινωνικό πραγματικότητα των ειδόςεών τουσ, με ςτόχο την ενημϋρωςη αλ-
λϊ και την ψυχαγωγύα του κοινού τουσ· την προςταςύα του πολύτη από κϊθε εύ-
δουσ διαςτρϋβλωςη και επιβουλό εξαπϊτηςησ ό χειραγώγηςησ αλλϊ και τη ςυ-
γκύνηςό του.
Για τον αποδϋκτη των ειδόςεων, πϊλι, το ςύγχρονο γύγνεςθαι δε
«ςυμβαύνει» με απλό τρόπο. Πρώτα «καταςκευϊζεται» ωσ εύδηςη και κατόπιν
διαδύδεται από τα μϋςα, για να τον ςυναντόςει. Από την υπερπροςφορϊ τησ
«καταςκευαςμϋνησ κοινωνικόσ πραγματικότητασ» των μϋςων, οι τηλεθεατϋσ, οι
ακροατϋσ και οι αναγνώςτεσ διαλϋγουν τη «δικό τουσ εύδηςη». Σα κριτόρια με τα
οπούα επιλϋγουν δεν ϋχουν καμύα ςχϋςη με τα δημοςιογραφικϊ κριτόρια που α-
νϋφερα πιο πϊνω. Η διαδικαςύα επιλογόσ κϊθε αποδϋκτη γύνεται ςύμφωνα με τα
προςωπικϊ ενδιαφϋροντϊ του, που εκφρϊζουν ςτην περύπτωςη αυτό την υπο-
κειμενικό ςχϋςη του με τα πρϊγματα. Οι αποδϋκτεσ προτιμούν να ςυλλϊβουν ωσ
πραγματικότητα ό,τι καταλαβαύνουν καλύτερα και ό,τι μπορεύ να ενςωματωθεύ

2. ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ | τράπεζα θεμάτων
2
ςτην καταςκευό τησ υποκειμενικόσ τουσ πραγματικότητασ. Ο κϊθε αποδϋκτησ
θα παραλεύψει από την εύδηςη τισ λεπτομϋρειεσ που θεωρεύ ϊςχετεσ, θα γενικεύ-
ςει και θα απλουςτεύςει τισ πολιτικϋσ εξελύξεισ, θα ενςωματώςει τη δικό του
γνώμη ςτην εύδηςη κ.ο.κ.
Επιπλϋον, οι αποδϋκτεσ υποτιμούν τισ ςυνθόκεσ μαζικόσ επικοινωνύ-
ασ, παραβλϋπουν δηλαδό το γεγονόσ ότι αυτό που πληροφορούνται οι ύδιοι το
πληροφορεύται ταυτόχρονα ϋνα αμϋτρητο, διϊςπαρτο πλόθοσ ανθρώπων. Και
φυςικϊ ο αποδϋκτησ δεν κρατϊ ςτη μνόμη του ωσ φωτοαντύγραφο τισ ειδόςεισ
των μϋςων, ούτε ϊλλωςτε και ο δημοςιογρϊφοσ που τισ παρϊγει. Εξϊλλου, πρό-
ςφατεσ ϋρευνεσ δεύχνουν ότι από το περιεχόμενο των τηλεοπτικών ειδόςεων ο
τηλεθεατόσ ςυγκρατεύ κατϊ μϋςο όρο μόνο το 25% αμϋςωσ μετϊ την εκπομπό.
Σο ποςοςτό μειώνει δραματικϊ η χρονικό απόςταςη από την εκπομπό.
Κϊτω από αυτό το πρύςμα, η παραγωγό και η αποδοχό των ειδόςεων
δεν εύναι ςε καμιϊ περύπτωςη το «εύδωλο ςτον καθρϋφτη» του ςύγχρονου κό-
ςμου. Μετϊ από πενόντα χρόνια ερευνών, επιςτημονικών αντιπαραθϋςεων και
θεωριών, ϋνα εύναι βϋβαιο: όποια κι αν εύναι η πραγματικότητα των ειδόςεων,
εύτε αφορϊ τουσ δημοςιογρϊφουσ που τισ παρϊγουν εύτε αφορϊ τουσ τηλεθεα-
τϋσ, ακροατϋσ, αναγνώςτεσ που τισ παρακολουθούν, εύναι πϊντωσ υποκειμενικό.
Αυτό η παραδοχό, ϊλλωςτε, εξηγεύ το γεγονόσ ότι οι αποδϋκτεσ των μϋςων αλλϊ
και οι δημοςιογρϊφοι μεταξύ τουσ εύχαν και θα ϋχουν πϊντα διαφορετικϋσ γνώ-
μεσ και διαφορετικό οπτικό του κόςμου.
Δ. Χατζόγλου (1996). Η καταςκευό τησ πραγματικότητασ των ειδόςεων. ΢το: Ρ. Παναγιωτοπού-
λου, Π. Ρηγοπούλου, Μ. Ρόγου, ΢. Νοτϊρησ (επιμϋλεια). Η «καταςκευή» τησ πραγματικότητασ και
τα Μέςα Μαζικήσ Ενημέρωςησ. Αθόνα: Αλεξϊνδρεια, 299-300 (διαςκευό).
ΘΕΜΑ 18249
Α. Να αποδώςετε περιληπτικϊ το κεύμενο (80 - 100 λϋξεισ).
(μονάδεσ 20)
Β1. Με ποιον τρόπο και με ποιο ςτόχο, ςύμφωνα με τον ςυγγραφϋα, καταςκευϊζε-
ται η κοινωνικό πραγματικότητα από τουσ δημοςιογρϊφουσ; Να απαντόςετε ςε μύα
παρϊγραφο (60-80 λϋξεων).
(μονάδεσ 11)
Β2. Ποια εύναι τα δομικϊ ςτοιχεύα τησ τελευταύασ παραγρϊφου (Κϊτω από αυτό το
πρύςμα,... του κόςμου) του κειμϋνου;
(μονάδεσ 4)
Γ1. Να ςυντϊξετε μύα παρϊγραφο 50-60 λϋξεων, χρηςιμοποιώντασ τισ παρακϊτω
λϋξεισ/φρϊςεισ του κειμϋνου: Μέςα Μαζικήσ Ενημέρωςησ, κοινωνική πραγμα-
τικότητα, αποδέκτη των ειδήςεων, κριτήρια, υποκειμενικήσ πραγματικότη-
τασ. (Μπορεύτε να διαφοροποιόςετε τουσ γραμματικούσ τύπουσ ωσ προσ την πτώςη
ό/και τον αριθμό, όπου αυτό εύναι δυνατόν).
(μονάδεσ 10)
Γ2. Να εντοπύςετε ςτο κεύμενο και να γρϊψετε πϋντε όρουσ ειδικού λεξιλογύου.
(μονάδεσ 5)

3. ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ | τράπεζα θεμάτων
3
ΘΕΜΑ 18304
A. Να αποδώςετε περιληπτικϊ το κεύμενο (80-100 λϋξεισ).
(μονάδεσ 20)
Β1. Με ποιο επιχεύρημα αποδεικνύει ο ςυγγραφϋασ ότι οι δημοςιογρϊφοι δεν εύναι πα-
θητικϊ, αδύναμα και ϊβουλα υποχεύρια τησ μαζικόσ επικοινωνύασ ό μηχανοποιημϋνα
τμόματα κϊποιου «ξϋνου» και «αυτόνομου» υποςυςτόματοσ; (60-80 λϋξεισ).
(μονάδεσ 10)
Β2.α. Να διαιρϋςετε την τϋταρτη παρϊγραφο (Για τον αποδϋκτη...ςτην εύδηςη) του κει-
μϋνου ςε δύο παραγρϊφουσ.
(μονάδεσ 2)
Β2. β. Να αιτιολογόςετε την απϊντηςό ςασ.
(μονάδεσ 3)
Γ1. Να γρϊψετε μύα παρϊγραφο 50-60 λϋξεων ςτην οπούα θα εντϊξετε την ακόλουθη
περύοδο του κειμϋνου: «όποια κι αν είναι η πραγματικότητα των ειδήςεων [….] εί-
ναι πάντωσ υποκειμενική».
(μονάδεσ 10)
Γ2. Να εντοπύςετε ςτο κεύμενο και να γρϊψετε πϋντε όρουσ (λϋξεισ ό φρϊςεισ) ειδικού
λεξιλογύου.
(μονάδεσ 5)
ΘΕΜΑ 18307
Α. Να αποδώςετε περιληπτικϊ το κεύμενο (80 - 100 λϋξεισ).
(μονάδεσ 20)
Β1. Με ποια κριτόρια, ςύμφωνα με τον ςυγγραφϋα, οι αποδϋκτεσ των ειδόςεων επιλϋ-
γουν τη «δικό τουσ εύδηςη»; Να απαντόςετε ςε μύα παρϊγραφο 60-80 λϋξεων.
(μονάδεσ 10)
Β2.α. Με ποιουσ τρόπουσ επιτυγχϊνεται η ςυνοχό ανϊμεςα ςτην τϋταρτη και την πϋ-
μπτη παρϊγραφο του κειμϋνου;
(μονάδεσ 4)
Β2. β. Ποια ςχϋςη ςυνοχόσ ςηματοδοτεύ η διαρθρωτικό λϋξη;
(μονάδεσ 1)
Γ1. Να αντικαταςτόςετε την καθεμιϊ από τισ παρακϊτω λϋξεισ του κειμϋνου με ςυνώνυ-
μεσ ό ςημαςιολογικϊ ιςοδύναμεσ λϋξεισ, ώςτε να αποδύδεται το ύδιο νόημα: επαλήθευ-
ςη, αςφαλών, αξιοπερίεργα, διαδίδεται, θα ενςωματώςει.
(μονάδεσ 10)
Γ2.α. «Η διαδικαςία επιλογήσ κάθε αποδέκτη γίνεται ςύμφωνα με τα προςωπικά
ενδιαφέροντά του, που εκφράζουν ςτην περίπτωςη αυτή την υποκειμενική ςχέ-
ςη του με τα πράγματα»:
΢την παραπϊνω περύοδο λόγου ο ςυγγραφϋασ χρηςιμοποιεύ μύα αναφορικό πρόταςη.
Να την εντοπύςετε και να τη χαρακτηρύςετε εύτε ωσ προςδιοριςτικό εύτε ωσ παραθετικό
με βϊςη τισ πληροφορύεσ που περιϋχει ςε ςχϋςη με τον προςδιοριζόμενο όρο.
(μονάδεσ 2)
Γ2. β. Να αιτιολογόςετε την απϊντηςό ςασ.
(μονάδεσ 3)
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Θάνος ΢τασρόποσλος – φιλόλογος
thanosstavropoulos@yahoo.gr