Hiểu về kinh doanh tác động Mô hình kinh doanh tác động trong nền kinh tế nông nghiệp Việt Nam Mô hình tiêu biểu: : Traphaco Sapa & PepsiCo Food Cơ hội hợp tác với startups và các thành phần hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo

1. Thúc đẩy hợp tác doanh nghiệp kinh
doanh cùng người thu nhập thấp
xây dựng Hệ sinh thái đổi mới Sáng tạo
Phạm Hoàng Ngân (MA), Sáng lập và Điều hành
Công ty CP Nghiên cứu và Đầu tư Kinh doanh Nông nghiệp
Sáng tạo
Email: ngan@inarivietnam.com

2. • IB- là mô hình kinh doanh của doanh
nghiệp cung cấp giải pháp sáng tạo, sáng
tạo, có khả năng nhân rộng, giải quyết các
vấn đề của người nghèo và người thu
nhập thấp
• Cung cấp hàng hóa và dịch vụ phù hợp và giá cả
phải chăng
• Tạo thu nhập hoặc trả lương thông qua tạo cơ
hội tham gia vào chuỗi giá trị của doanh nghiệp:
nhà cung cấp, nhà phân phối, nhà bán lẻ, khách
hàng hoặc cổ đông
• Kết quả đánh giá mô hình kinh doanh IB (19 doanh
nghiệp IB)
(TS. Armin Bauer, UNESCAP, AED, 2019)
• Doanh nghiệp nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn (13 of
19 doanh nghiệp IB)
• Doanh thu IB: VND 2,955 tỷ VND (2018)  VND
4,817 tỷ VND (2023)
• Số lượng người tham gia: 2.6 triệu người  Mục
tiêu tăng 3.5 triệu người (B40)
* AED-MPI workshop (Hanoi, Oct 15, 2019)
• IB- Kinh doanh cùng người thu nhập
thấp mang lại Lợi ích cho 3 bên:
• Cho người nghèo, người thu nhập thấp
• Cho doanh nghiệp
• Cho xã hội
IB là gì- Tại sao là IB – Lợi ích 3 bên

3. Kết quả nghiên cứu: Doanh nghiệp nông nghiệp IB ở Việt Nam
(AED- MPI workshop (Hanoi, Oct 15, 2019), UNESCAP))
Dakado
Hamona
TMTM-Moringa
PepsiCo(khoai
tây)
Traphaco Sapa
Sao Thai Duong
Doanh nghiệp tiềm năng (có
quan tâm phát triển mô hình kinh doanh IB)
Doanh nghiệp IB
Và có thể còn nhiều nữa, chưa được đánh giá
Chủ yếu là mô hình kinh doanh tạo thu nhập
Chưa nhiều mô hình dịch vụ
VinaSamex,
Sapa Napro
...

4. Đặc trưng khác biệt của Mô
hình kinh doanh IB
(AED- MPI workshop (Hanoi, Oct 15, 2019), UNESCAP))
Doanh thu, tăng trưởng
Khả năng sinh lời
Khả năng được chấp nhận cho
vay vốn
Quản trị doanh nghiệp, tiêu
chuẩn môi trường và xã hội
Số lượng người nghèo, người thu
nhập thấp được tiếp cận
Giá trị/Lợi ích gia tăng mang lại cho
người nghèo, thu nhập thấp
Thay đổi có tính hệ thống đối với
việc giảm nghèo
Tính khả thi về thương mại Tác động xã hội
Đổi mới sáng tạo
Giảm rủi ro cho người thu nhập thấp (đổi mới sáng tạo công nghệ, mô hình kinh
doanh, tiêu chuẩn xã hội, tiêu chuẩn môi trường)
Định hướng mở rộng IB, đầu
tư tương lai

5. IB 1: Traphaco Sapa
• Địa bàn: Huyện Sapa, Bắc Hà (Tỉnh Lào Cai)
• Doanh nghiệp: Công ty TNHH MTV Traphaco Sapa, 100% sở hữu của Traphaco, thành
lập năm 2009
• Mô hình kinh doanh:
• Tổ chức nông dân trồng dược liệu (artiso) (cung cấp giống, đào tạo kỹ thuật);
Nghiên cứu và hướng dẫn trồng dược liệu theo tiêu chuẩn GACP, xây dựng vùng
nguyên liệu dược liệu GACP. 100 ha (Sapa: 75ha, Bắc Hà: 25 ha)
• Giá thu mua lá artiso đạt tiêu chuẩn GACP cao hơn 30% so với giá thị trường
• Chế biến trà, cao artiso tại Nhà máy Traphaco Sapa đạt tiêu chuẩn GMP-WHO.
• Tác động xã hội:
• Số lượng: 300 nông dân trồng cung cấp lá artiso (kế hoạch 2023: 400 nông dân
cung cấp). Nghèo. 80% là người DTTS. 70% là phụ nữ. 50% người lao động nhà
máy là phụ nữ.
• Giá trị gia tăng: Thu nhập hộ nông dân đạt 5 triệu đồng/tháng (150 triệu
đồng/ha), cao gấp 7 lần so với trồng lúa thường)
• Thay đổi hệ thống đối với giảm nghèo: Chiến lược phát triển dược liệu (Quyết
định 4478/QĐ-UBND ngày 14/12/2016 đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030)
• Đổi mới sáng tạo:
• Tiêu chuẩn dược liệu (GACP);
• Sản phẩm trà, cao artiso đạt chuẩn GMP-WHO
• 3/2018: Ra mắt sản phẩm mới Chocolate Detox
• Điểm checkin cho du khách tại vườn dược liệu (20 người DTTS): Vườn Actiso
tại các xã Tả Phìn, Sa Pả, Cây Actiso trồng trọt, thu hái, sản xuất theo quy
trình GACP-WHO
Định hướng chiến lược IB:
Du lịch trải nghiệm dược liệu, tạo thêm việc
làm và thu nhập cho người dân tộc thiểu số
trồng dược liệu; Tăng doanh thu sản phẩm
cho khách du lịch

6. Cơ hội kinh doanh với IB Traphaco
Sapa
• Tiềm năng:
• Sapa, Bắc Hà: Vùng lõi du lịch
• Mùa hoa Artiso: Mùa hè, tháng 5-7
• Vườn trồng Artiso: Tiêu chuẩn dược liệu, trong lành
an toàn
• Người trồng vườn Artiso: DTTS hấp dẫn về trao đổi
văn hóa
• Sản phẩm dược liệuTraphaco Sapa: Cao, Trà,
Chocolate Detox: Hấp dẫn du khách, liên tục đổi mới
• Câu chuyện truyền thông: Hấp dẫn từ câu chuyện
kinh doanh IB, con người lãnh đạo, chiến lược IB
• Mô hình kinh doanh mới:
• Dược liệu+ Du lịch dược liệu
• Tinh thần cầu thị hợp tác: Win-Win
• Lợi ích:
• Tăng tác động của mô hình IB
• Lợi ích 3 bên: người dân, doanh nghiệp (Dược
liệu và Du lịch), chính phủ/xã hội

7. IB 2: Pepsi Co FoodĐịa bàn: Huyện Đức Trọng, Di Linh, Đơn Dương (tỉnh Lâm Đồng)
Loại hình công ty: 100% FDI
Mô hình kinh doanh IB:
Hợp đồng sản xuất tiêu thụ sản phẩm với nông dân; Cung cấp giống mới
năng suất cao, đào tạo kỹ thuật, đầu vào phân thuốc,
Chia sẻ rủi ro thiên tai
Nhập khẩu khoai tây chế biến vào mùa mưa ;
Tác động xã hội:
Số lượng: 150 nông dân (2010); 600 nông dân (2019) 2 tỉnh Lâm Đồng,
Đăk Lăk. Kế hoạch tăng 2.500-3.000 nông dân (2025)
Giá trị gia tăng: Thu nhập nông dân: $4000/ha/vụ/năm; Năng suất TB
25 tấn/ha; Diện tích bình quân hộ 0.6 ha, Thu nhập hộ = $2500/năm (5
triệu đồng/tháng);
Thay đổi hệ thống: Từ demo farm Lâm Đồng Nhân rộng các tỉnh
Đổi mới sáng tạo:
Giống mới: Năng suất cao kháng bệnh tốt, giảm thuốc trừ bệnh, bảo vệ
đất. Tiếp tục nghiên cứu để trồng khoai tây vụ mưa (tăng vụ)
Canh tác bền vững, bảo vệ đất, tiết kiệm nước, tăng năng suất 20-30%
Tiếp tục nghiên cứu công nghệ ứng dụng công nghệ tăng năng suất
(mục tiêu tăng lên 30 tấn/ha)
Thử nghiệm Mộc Châu, Sơn La
Chiến lược mở rộng IB: Tăng số lượng nông dân lên
2.500-3.000 (2025); Ứng dụng công nghệ tăng năng suất 25
lên 30 tấn/ha
 Cơ hội hợp tác nghiên cứu ứng dụng
cho AgriTech

8. Thúc đẩy IB tại ASEAN
• Hội nghị thượng đỉnh ASEAN 2017:
• Kêu gọi các nước tạo môi trường phát triển IB
• Nhận thức ghi nhận vai trò của IB đóng góp hiện thực hóa Tầm nhìn
Cộng đồng kinh tế ASEAN: Thích ứng, Bao trùm, Hướng đến Con người,
Lấy con người làm trung tâm thông qua các giải pháp sáng tạo và dựa
trên nhu cầu thị trường
• IB là được đưa vào chính sách
• Myanmar xây dựng khung chiến lược hỗ trợ IB
• Campuchia: Chiến lược Ibeec
• Indonesia: Năm 2016, Thành lập Nhóm tác chiến IB thuộc Bộ điều phối
kinh tế, thúc đẩy IB ngành du lịch
• Philippines: ưu đãi đầu tư và thuế cho IB nông nghiệp
• Nhật Bản: Chính phủ khuyến khích DN Nhật Bản phát triển mô hình kinh
doanh IB ở các nước đang phát triển (Châu Phi, Châu Á, Nam Mỹ). Quỹ
tư nhân Nippon $100 triệu USD- Quỹ tác động cho Phụ nữ Châu Á
• Vietnam đăng cai nước chủ nhà Hội nghị thượng đỉnh ASEAN
2020. Việt Nam sẽ công bố chương trình hành động và chính
sách của Việt Nam đối với IB
Kinh nghiệm kết hợp thúc đẩy IB và xây
dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo
Malaysia  MaGIC (Trung tâm
Đổi mới Sáng tạo toàn cầu
Malaysia)
Myanmar  Phandeeyar and
DaNa, ứng dụng công nghệ tăng
tốc kinh doanh IB
Viet Nam  Impact Hubs, Oxfam
Novib, CSIP…
Thúc đẩy IB: Đổi mới mô hình
kinh doanh, Đổi mới công nghệ
• Các chính phủ quan tâm thúc đẩy IB như một phần của chính sách phát triển
• Bởi IB mang lại lợi ích cho 3 bên: Người nghèo, Doanh nghiệp, Xã hội

9. 10 chương trình trọng điểm Thúc đẩy IB ở các nước ASEAN
1. Cam kết chiến lược
2. Tạo dựng thể chế (tổ chức đầu mối, ban chỉ đạo, tổ chức hỗ trợ IB)
3. Chia sẻ thông tin và vận động chính sách (hiệp hội doanh nghiệp)
4. Đánh giá và nhận diện IB
5. Tư vấn cố vấn mô hình kinh doanh IB
6. Cung cấp tài chính IB (tín dụng, chia sẻ rủi ro)
7. Mua sắm công ưu tiên IB
8. Thuế và các ưu đãi thuế
9. Chính sách khác
10. Đánh giá tác động và báo cáo
Việt Nam có chiều hướng quan tâm thực hiện 5 chương trình đầu

10. Vì sao nên kết hợp thúc đẩy doanh nghiệp kinh doanh cùng người thu nhập
thấp vào xây dựng Hệ sinh thái đổi mới Sáng tạo địa phương
1. Mô hình kinh doanh IB thường được vận hành bởi
doanh nghiệp quy mô vừa, kinh doanh thành công,
tạo tác động xã hội lớn
2. Các doanh nghiệp IB tiềm năng (có chiến lược phát
triển mô hình kinh doanh IB) có nhu cầu tìm kiếm các
ý tưởng kinh doanh IB mới
3. Doanh nghiệp khởi nghiệp khi tham gia với IB: nhìn
nhận 2 cơ hội: hợp tác IB đổi mới mô hình kinh
doanh, hợp tác IB đổi mới công nghệ

11. Khuyến nghị Hành động
• Đối với chính quyền, cơ quan quản lý nhà nước
• Đánh giá nhận diện IB
• Trao giải thưởng IB
• Báo cáo về phát triển IB
• Kêu gọi sáng kiến hợp tác đổi mới mô hình kinh doanh và thúc đẩy IB
• Đối với tổ chức trung gian ươm tạo đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp:
• Hỗ trợ tư vấn, cố vấn mô hình kinh doanh IB
• Sàng lọc, kết nối các startup tiềm năng hợp tác với IB
• Điều phối, hỗ trợ thảo luận IB+Startup trong hợp tác xây dựng kinh doanh
mới/ứng dụng công nghệ đổi mới
• Đối với IB:
• Cởi mở tham gia các hoạt động đánh giá, nhận diện IB và các hoạt động kết nối,
tìm kiểm
• ý tưởng mô hình kinh doanh sáng tạo
• Công nghệ mới hỗ trợ tăng tốc IB
• Đối với Startup/Doanh nghiệp công nghệ:
• Tìm hiểu thêm khái niệm và mô hình IB- các lợi ích khi hợp tác với IB
• Nghiên cứu phát triển ý tưởng mô hình kinh doanh IB sáng tạo, mạnh dạn hợp tác
IB để thực hiện ý tưởng, mang lại lợi ích 3 ben bền vững , cùng thắng

12. XIN CẢM ƠN
TS. Armin Bauer, Chuyên gia kinh tế phát triển, IB, Tư vấn chiến
lược chính sách. 27 năm kinh nghiệm tư vấn quốc tế. Cố vấn về
chính sách IB cho Cục Phát triển Doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và
Đầu tư, Việt Nam.
Email: mail@armin-bauer.com
Ông Đỗ Tiến Sỹ, CEO Traphaco Sapa
Email: dotiensy67@gmail.com