Монгол Ардын намаас зохион байгуулсан "Бид хамтдаа" үндэсний форумын "Монгол Улсын нийгмийн хөгжлийн бодлогын асуудлууд" нэгдсэн хэлэлцүүлгийн "Эрүүл мэндийн салбарт тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга зам" салбар хуралдааны илтгэл

1. Эрүүл мэндийн төлбөрийн санхүүгийн дарамт
Илтгэгч нь: Ц.Ганхүү АШУ –ны мастер,
Клиникийн профессор
Дэлхийн Эрүүл Мэндийн 2010 оны илтгэлд жил бүр манай гаригийн 150 сая
хүн эрүүл мэндийн үйлчилгээ авах үедээ төлсөн төлбөрийн улмаас санхүүгийн
хүнд дарамтад ордог бөгөөд улмаар 100 сая хүн ядуурч байгааг анхааруулж, бүх
нийтийг эрүүл мэндээс үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэлээс хамгаалахыг уриалсан
билээ. Уг илтгэлд эрүүл мэндийн тусламж авах үедээ төлдөг шууд төлбөрийн
хэмжээ эрүүл мэндийн нийт зардлын1. 15-20%-иас хэтрэхгүй байвал өрх гэр
санхүүгийн аюул, ядууралд орох нь харьцангуй бага хэмжээнд байна гэдгийг
онцлон дурдаж, улс орнуудыг эрүүл мэндийн зардлыг санхүүжүүлэх эх үүсвэрийг
урьдчилан бүрдүүлэхийг зөвлөмж болгосон. Зүүн Өмнөд Ази, Номхон далайн
баруун бүсийн орнуудад хүн ам эрүүл мэнддээ зарцуулж байгаа шууд зардлын
хэмжээ хамгийн өндөр байгаа нь анхаарал татаж байгаа чухал асуудал юм2
1. Монгол улсын эрүүл мэндийн санхүүжилтийн тогтолцоо
Эрүүл мэндийн зардлын санхүүжилтийн гол эх үүсвэрүүд нь улсын төсөв,
эрүүл мэндийн даатгал (ЭМД)-ын сан, хувь хүний төлбөр, гадаадын хандив, зээл
тусламж юм. Дэлхийн эрүүл мэндийн статистик үзүүлэлтэд дурьдсанчлан 2009
оны байдлаар манай улсын эрүүл мэндийн нийт зардлын 54.8%-ийг улсын
санхүүжилт, 45.2%-ийг хувийн санхүүжилт эзэлж байгаа ба 2008 оны түвшингээс
хувийн санхүүжилт 26.6%-иар нэмэгджээ. Хувийн санхүүжилтийн 92.1 %-ийг
тусламж үйлчилгээ авах үедээ шууд төлж байгаа төлбөр эзэлж байна. Хойшид
хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгуулага өсөхийн хэрээр иргэдээс шууд төлөх
төлбөр нэмэгдэх хандлагатай байна.
Зураг 1: ДНБ-д эрүүл мэндийн нийт, улсын ба хувийн зардлын эзлэх хувийн жин
2000 2010 2000 2010 2000 2010 2000 2010 2000 2010 2000 2010
Кампучи Хятад Лаос Монгол Филиппин Вьетнам

2. Эрүүл мэндийн улсын зардал Эрүүл мэндийн хувийн зардал
ЭҮ: Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний бүх нийтийн хамралт: Азийн 6 орон дахь
эрүүл мэндийн тусламжийн хэрэглээ ба эрүүл мэндийн төлбөрийн санхүүгийн дарамт
ДЭМБ 2012
"Эрүүл мэндийн тухай" хуульд зааснаар жирэмслэлт, төрөлт, сүрьеэ, хавдар
зэрэг өвчин эмгэгийн үеийн тусламж, нийгмийн эрүүл мэнд болон эрүүл мэндийн
анхан шатны тусламж үйлчилгээг төрөөс санхүүжүүлдэг. Харин ЭМД-ын сангаас
аймаг, дүүргийн ба төв эмнэлгийн амбулатори, хэвтүүлэн эмчлэх тусламж
үйлчилгээ, аймаг, дүүргийн эмнэлгийн өдрийн эмчилгээ, уламжлалт хэвтүүлэн
эмчлэх тусламж үйлчилгээ, рашаан сувилал, нөхөн сэргээх тусламж үйлчилгээ,
хөнгөвчлөх тусламж үйлчилгээ, баг, сумын эмчийн жороор олгох эмийн үнийн
тодорхой хувийг санхүүжүүлдэг.
"Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай" хуулинд Монгол улсын бүх иргэн
заавал даатгуулах бөгөөд өндөр настан, 16 хүртэлх насны хүүхэд, хөгжлийн
бэрхшээлтэй иргэд зэрэг нийгмийн эмзэг бүлэгт хамаарч байгаа иргэдийн
шимтгэлийг төрөөс төлдөг. Харин малчин болон хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг
иргэд, эрхэлсэн ажилгүй хүмүүс, оюутнууд шимтгэлээ өөрсдөө төлдөг.
Хүн амын ЭМД-ын хамрагдалт /2000 онд 84.9%, 2007 онд 80.7%, 2009 онд
77.5%, 2010 онд 82.5%/ байгаа боловч 2011 онд "Хүний хөгжил сан"-аас ЭМД-ын
шимтгэлийг төлсний үр дүнд хамралт 93.4 хувьд хүрчээ. Гэхдээ энэ нь зөвхөн
тухайн жилд авсан арга хэмжээ бөгөөд шимтгэлээ өөрөө хариуцан төлдөг иргэд
ЭМД-д бүрэн хамрагдаж чадахгүй байна.
Монгол Улсын Засгийн газраас Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн талаар 2010-
2014 онд баримтлах стратегийг батлан хэрэгжүүлээд дуусч байна. Уг стратегийн
гол зорилго нь эрүүл мэндийн чанартай тусламж үйлчилгээг хүн амд тэгш,
хүртээмжтэй хүргэж, хүн амыг эрүүл мэндээс үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэлээс
хамгаалахад чиглэгдсэн. Стратегид эрүүл мэндийн нийт зардалд үйлчлүүлэгчийн
хувиасаа шууд төлөх төлбөрийн хэмжээг 25%-иас хэтрүүлэхгүй байх зорилт
дэвшүүлсэн юм.
Монгол улсад хувь хүн өөрөөсөө эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд төлөх
шууд төлбөрийн хэмжээ харьцангуй доогуур түвшинд байсан5 боловч 2005 оноос
нэмэгдэж эхлэн 2010 оны байдлаар эрүүл мэндийн нийт зардлын 41.4%-ийг эзэлж
байна.
Хүснэгт 7. Эруүл мэндийн нийт зардалд хувь хүний шууд төлбөрийн эзэлж буй хувийн
жин
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Кампучи 71.2 61.7 58.9 51.6 50.6 56.3 72.5 47.3 46.7 42.3 40.4
Хятад 59.0 60.0 57.7 55.9 53.6 52.2 49.3 44.1 40.4 37.5 36.6
Лаос 59.6 50.3 50.8 55.8 62.4 65.7 65.3 66.4 56.8 50.7 51.2
Монгол 12.1 10.5 16.9 15.2 8.7 15.8 23.2 30.3 40.0 41.6 41.4
Филиппи
н
40.5 43.9 46.8 46.9 46.9 49.2 52.3 54.3 56.4 54.2 54.0
Вьетнам 66.0 64.5 64.3 62.9 66.5 67.6 62.1 55.7 61.2 57.9 57.6
Эх үүсвэр: Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний бүх нийтийн хамралт: Азийн 6 орон
дахь эрүүл мэндийн тусламжийн хэрэгпээ ба эрүүл мэндийн төлбөрийн санхүүгийн
дарамт, ДЭМБ 2012

3. Төлбөртэй тусламж үйлчилгээ нь анхан шатны болон эмнэлгийн тусламж
үйчилгээний аль алинд байдаг. Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж
үйлчилгээний хувьд амбулаторийн эмнээс бусад зардлыг улсын төсвөөс нэг хүнд
ноогдох зардал дээр үндэслэн санхүүжүүлдэг. Анхан шатны тусламж үйлчилгээ
үзүүлж байгаа өрх, сумын эрүүл мэндийн төвийн эмчийн жороор ЭМД-ын сангаас
зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийн 50-80 хувийг хөнгөлдөг.
Харин бусад эмнэлгийн амбулаториор олгож байгаа эмийн үнийг
үйлчлүүлэгч өөрөө хариуцан төлж байна. Мөн амбулаториор болон хэвтэн
эмчлүүлэгчид нь зарим төрлийн оношлогоо, шинжилгээ, үйлчилгээний үнийг өөрөө
төлдөг ба үүнийг Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар зохицуулдаг. ЭМД-ын сангаас
санхүүждэг хэвтүүлэн эмчлэх тусламж үйлчилгээний зардлын 10-15% нь
хамтарсан төлбөр юм. Магадлан итгэмжлэгдсэн хувийн эмнэлгүүд, рашаан
сувиллууд нь ЭМД-ын сангаас санхүүжилт авдаг ба мөн өвчтөнөөс шууд төлбөр
авдаг.
а) Ямар төрлийн тусламж үйлчилгээг хэн авч байна вэ?
Судалгаанд хамрагдсан хүн амыг орлогын бүлгээр 5 хуваан авч үзэхэд эрүүл
мэндийн тусламж, үйлчилгээний хэрэгцээ болон тусламж үйлчилгээг хэрэглэж
байгаа байдал орлогын хэмжээ өсөхийн хирээр нэмэгдэж байна. Нэн ядуу буюу
хамгийн бага орлоготой иргэдийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хэрэглээ
хамгийн бага байгаа бөгөөд бусад бүлгүүдийн хувьд ойролцоо түвшинд байгаа нь
харагдаж байна.
Зураг 2: Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хэрэгцээ ба хэрэглээ, орлогын бүлгээр
Орлогын бүлэг (1-хамгийн бага, 5-хамгийн өндөр)
Тухайлбал, хамгийн бага орлоготой хүн амын бүлгийн 7% нь хэвтэн
эмчлүүлсэн байхад хамгийн чинээлэг иргэдийн 12% нь эмнэлэгт хэвтсэн ба тэдний
амбулаториор үзүүлсэн хувь 14 пунктээр илүү байна. Төв эмнэлэг, нарийн
мэргэжлийн төвүүд, хувийн болон гадаадын эмнэлгүүдэд хэвтэн эмчлүүлсэн
хувийн жин хүн амын орлого нэмэгдэхэд өсч байгаа ба харин сум, өрхийн эрүүл
мэндийн төвөөр үйлчлүүлсэн хувийн жин буурч байна (Зураг 3).
5% 6% 7% 8% 11% 7%
69%
78% 78% 79% 83%
78%
7% 9% 9% 11% 12% 9%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 2 3 4 5 Дундаж
Өөрийгөө өвчтэй гэж үзсэн Амбулаторийн тусламж авсан Хэвтэн эмчлүүлсэн

4. Зураг 3: Судалгаанд хамрагдагсдын хэвтэн эмчлүүлсэн байдал, орлогын бүлгээр
Орлогын бүлэг (1-хамгийн бага, 5-хамгийн өндөр)
b) Эрүүл мэндийн ямар төрлийн тусламж, үйлчилгээнд хэн хэдий хэр
мөнгө төлж байна вэ?
Хүн амын орлогын бүлгээр авч үзэхэд өрхийн нийт хэрэглээний зардалд эрүүл
мэндийн төлбөртэй үйлчилгээний зардлын эзлэх хувийн жин орлогын бүлэг
өсөхийн хирээр нэмэгдэж байна (Зураг 4). Энэ нь бусад 5 оронд хийсэн
судалгааны үр дүнтэй ойролцоо байлаа. Хүн амын хамгийн ядуу бүлэг хамгийн
чинээлэг бүлгээс 4 дахин бага төлбөр төлсөн, хамгийн чинээлэг бүлэг дундаж
бүлгээс бараг 3 дахин их төлбөр төлжээ. Энэ нь хүн амын ядуу, дунд бүлгийн
иргэдийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хэрэглээ, хаана хандаж байгаатай
холбоотой байж болох юм
Зураг 4. Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд хувь хүн шууд төлж байгаа төлбөр,
орлогын бүлгээр
Орлогын бүлэг (1-хамгийн бага, 5-хамгийн өндөр)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
1 2 3 4 5
Төв эмнэлэг, нарийн мэргэжлийн төв Аймаг, дүүргийн эмнэлэг
Сум, өрхийн эмнэлэг Хувийн эмнэлэг
Гадаадын эмнэлг

5. ЭМБ-ын "Эрүүл мэндийн тусламжийн хэрэглээ ба эрүүл мэндийн төлбөрийн
санхүүгийн дарамт" харьцуулсан судалгаагаар Монгол улсад хүн амын хамгийн
чинээлэг бүлэг хамгийн ядуу бүлгээс 20 дахин их төлбөрийг эрүүл мэндийн
тусламж авах үедээ хармаанаасаа шууд төлж байна. Мөн Монголд эрүүл мэндийн
шууд зардлын эмийн зардал дийлэнх хувийг эзэлж байна. Энэ нь төлбөртэй
тусламж үйлчилгээний эзлэх хувийн жин өндөр, улмаар орлого багатай иргэдийг
эрүүл мэндийн тусламж авахад нөлөөлж байгааг харуулж байна.
Монгол улсын хувьд нэн ядуу иргэдийн эрүүл мэндийн шууд зардлын 95%-
ийг эм худалдаж авсан зардал эзэлж байхад чинээлэг хүмүүсийн хувьд энэ зардал
60% байна. Энэ нь хамгийн бага орлоготой иргэд хэвтэн эмчлүүлэх болон бусад
үйлчилгээг авахын оронд эм худалдан авч байгааг харуулж байна. Мөн эмийн
үнийн хөнгөлөлт даатгуулагчдын хувьд төдийлөн үр дүнтэй биш, тусламж
үйлчилгээний багцтайгаа уялдаагүй, эмийг ямар ч жоргүйгээр олгож байгаа зэрэг
нь эмийн зардал ихсэхэд нөлөөлж байна.
Зураг 5: Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд хувь хүний өөрөөсөө төлж буй төлбөрийн
бүтэц, орлогын бүлгээр
Орлогын бүлэг (1-хамгийн бага, 5-хамгийн өндөр)
с) Хувь хүний өөрөөсөө төлж буй төлбөр өрхийн санхүүгийн байдалд
хэрхэн нөлөөлж байна вэ?
ДЭМБ-ын судалгаагаар 2009 оны байдлаар Монгол улсын нийт өрхийн
3.8% нь санхүүгийн хүнд дарамтад орохуйц хэмжээний зардлыг6 эрүүл мэнддээ
зарцуулжээ. Энэ нь 27,442 өрх айл гэсэн үг юм. Мөн Монгол улсын хувьд ядуу
өрхөөс гадна чинээлэг өрхүүд эрүүл мэндийн үйлчилгээ авах үедээ төлж байгаа
зардлын улмаас санхүүгийн хүндрэлд орж байна.

6. Зураг 4: Шууд төлбөрийн улмаас санхүүгийн хүнд дарамтад орсон өрхийн эзлэх хувийн
жин орлогын бүлгээр
Хүн амыг орлогын бүлгээр авч үзвэл хамгийн бага орлоготой бүлэгт хамаарах
өрхийн 1.6%, хамгийн өндөр орлоготой бүлэгт хамаарах өрхийн 7.5% нь
санхүүгийн хүнд дарамтад орохуйц зардлыг эрүүл мэнддээ зарцуулжээ. Чинээлэг
өрхүүд хувийн болон гадаадын эмнэлгийн үйлчилгээг илүү хэрэглэж байгаа нь
энэхүү судалгаагаар тогтоогдсон байна
Шийдвэрлэх арга зам , санал
а) Үндэсний түвшинд эрүүл мэндийн санхүүжилтийн бодлогыг сайжруулах
 Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн тогтолцоо нь тусламж, үйлчилгээнд бүх
нийтийг хамруулах болон хүн амыг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй
эрсдэлээс хамгаалахад чиглэх ёстой. Энэхүү зорилгод хүрэхийн тулд одоо
байгаа эрүүл мэндийн санхүүжилтийн үндэсний стратегитэй уялдуулан
ЭМД-ын тогтолцоог сайжруулах, ЭМД-аар дамжуулан бүх нийтийн
хамралтад хүрэх урт хугацааны бодлого шаардлагатай байна. Үүнд ЭМД-ын
бие даасан байгууллагыг байгуулж, хүчирхэг худалдан авагч болгон
хөгжүүлэх. Худалдан авалтыг үр дүнтэй болгохын тулд улсын төсвийн
мөнгийг ЭМД-ын санд нэгтгэх үйл явцад аажмаар шилжих.
 Нотолгоонд суурилсан бодлого тодорхойлохын тулд цаашид эрүүл мэндийн
үндэсний зардлын судалгааг тодорхой хугацаанд давтан хийх, Өрхийн
нийгэм эдийн засгийн судалгааг ашиглах, түүнчлэн эрүүл мэндийн үндэсний
тооцоог тогтмол тооцоолдог чадавхийг бүрдүүлэх шаардлагатай байна.
b) Ядуу иргэдийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хүртээмжийг
нэмэгдүүлэх
 Нэн ядуу иргэдийн ЭМД-ын хамралтыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй бөгөөд
ингэснээр тэд амбулаторийн болон хэвтүүлэн эмчлэх тусламж үйлчилгээг
авах боломжтой болно. Үүний тулд нэн ядуу болон ЭМД-ын шимтгэлээ
өөрөө хариуцан төлдөг малчин, оюутан зэрэг иргэдийн даатгалын
хамралтыг нэмэгдүүлэх зорилтот бүлэгт чиглэсэн бодлого, механизмыг бий
болгон хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.
 Хувь хүний эм, эрүүл мэндийн туспамжид өөрөөсөө шууд төлөх төлбөр нь
ядуу хүмүүсийн хувьд тусламж, үйлчилгээний хэрэглээнд нөлөөлж байгаа
хамгийн том хүчин зүйл болж байна. Тиймээс ядуу иргэдийг тусламж,

7. үйлчилгээний төлбөрөөс чөлөөлөх өнөөгийн бодлогыг эргэж харах
шаардлагатай байна. Мөн нэн ядуу иргэдэд тусламж үйлчилгээ үзүүлсэн
эмнэлгийг урамшуулах, энэ талаар ЭМД-ын байгууллагатай хийх гэрээнд
тусгах зэрэг механизм хэрэгжүүлбэл үр дүнтэй гэж үзэж байна. Түүнчлэн
анхан шатны эмчийн жороор олгох эмийг бүхэлд нь хөнгөлж болох юм.
 Өрх, сумын эрүүл мэндийн төв нь ядуу, эмзэг бүлгийн хүмүүст эрүүл
мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч гол байгууллага болох нь
судалгаанаас харагдаж байна. Иймээс ядуу болон эмзэг бүлгийн хүн амд
тусламж үзүүлэх хөшүүрэг бий болгохын тулд өрх, сумын эмнэлгийн нэг
иргэнээр тооцсон төлбөрийн хэмжээг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна.
 Иргэдийг эрүүл мэндийн төлбөрийн хүндрэлтэй байдалд оруулахааргүй
хямд төсөр, эмчигээний арга технологийг, ялангуяа уламжлалт анагаах
ухааны тусламж үйлчилгээг, анхан болон хоёрдох шатны түвшинд
өргөжүүлэн нэвтрүүлж , даатгалын асуудлыг нь шийдвэрлэх.
 Иргэдийг ядуурал,санхүүгийн хүндрэлтэй байдалд оруулдаг нийгмийн
халдварт өвчин ялангуяа сүрьеэ өвчнөөс урдчилан сэргийлэх зардлыг
нэмэгдүүлэх, иргэдийг уг өвчинд өртүүлэхгүй байх цогц арга хэмжээг авах
c) Хүн амыг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй санхүүгийн хүндрэлээс
хамгаалах
 Хүн амыг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэлээс
хамгаалахын тулд тусламж, үйлчилгээний багцыг өргөтгөх, урьдчилан
бүрдүүлсэн санд хамрагдах хүн амын тоог нэмэгдүүлэх, албан болон албан
бус төлбөрийн хэмжээг бууруулах, тусламж, үйлчилгээний чанарыг
сайжруулах бодлого явуулах хэрэгтэй. Тусламж, үйлчилгээний багц нь юуны
өмнө санхүүгийн эрсдэлээс хамгаалахад чиглэх ёстой. Хувь хүний өөрөөсөө
төлөх төлбөрийн хэмжээ өндөртэй тусламж үйлчилгээг аль болох багтаах
замаар багцыг өргөтгөнө.
 Ядуу болон чинээлэг өрхийн аль алины нь хувьд өөрөөсөө төлөх төлбөрийн
ихэнх хувийг эм худалдан авсан зардал эзэлж байгаа учраас амбулаторийн
эмийн үнийг ЭМД-ын сангаас олгох нь чухал шийдэл юм. Одоогийн эмийн
үнийг ЭМД-ын сангаас хөнгөлөх тогтолцоо нь эмийн сангуудад ашиггүй, эмч
нарын жор бичилтийг урамшуулдаггүй, үйлчлүүлэгчдийн энэ талаарх мэдлэг
дулимаг зэрэг шалтгаанаас сайн хэрэгжихгүй байгааг анхааран үзэх
хэрэгтэй байна.
 Чинээлэг иргэдийг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй санхүүгийн хүндрэлээс
хамгаалахын үйлчилгээний чанарыг сайжруулах, тусламж, үйлчилгээ
үзүүлэгчид итгэх ард иргэдийн итгэлийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Үүний
тулд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанарыг сайжруулахыг дэмжсэн
санхүүгийн болон санхүүгийн бус хөшүүргийг улсын эмнэлгүүдэд хэрэглэх
нь зүйтэй. Үүнд худалдан авах үүрэг бүхий эрүүл мэндийн даатгал чухал
үүрэгтэй бөгөөд ингэснээр бусад бодлогуудыг хэрэгжүүлэхэд ч дэмжлэг
үзүүлэгч болох юм. Мөн хүн ам хувийн эмнэлэгт төдийгүй гадаадын
эмнэлэгт тусламж үйлчилгээ авахад зарцуулах зардлыг хянахад туслах
болно.
2015 оны 10 дугаар сарын 24

8. “ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРТ ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ,
ШИЙДВЭРЛЭХ АРГА ЗАМ”
Зөвлөмж, тунхаг бичигт орох санал
Ж. Цолмон МАН-ын бага хурлын гишүүн, Анагаах ухааны доктор, ЭМ-ийн
дэд сайд асан
Ц. Ганхүү АШУ –ны мастер, клиникийн профессор
1) Үндэсний түвшинд эрүүл мэндийн санхүүжилтийн бодлогыг сайжруулах
 Эрүүл мэндийн санхүүжилтийн тогтолцоо нь тусламж, үйлчилгээнд бүх
нийтийг хамруулах болон хүн амыг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй
эрсдэлээс хамгаалахад чиглэх ёстой. Энэхүү зорилгод хүрэхийн тулд эрүүл
мэндийн санхүүжилтийн үндэсний стратегийг боловсруулан ЭМД-ын
тогтолцоог сайжруулах, ЭМД-аар дамжуулан бүх нийтийн хамралтад хүрэх
урт хугацааны бодлого шаардлагатай байна. Үүнд ЭМД-ын бие даасан
байгууллагыг байгуулж, хүчирхэг худалдан авагч болгон хөгжүүлэх.
Худалдан авалтыг үр дүнтэй болгохын тулд улсын төсвийн мөнгийг ЭМД-ын
санд нэгтгэх үйл явцад аажмаар шилжих шаардлагатай байна.
 Нотолгоонд суурилсан бодлого тодорхойлохын тулд цаашид өрхийн нийгэм
эдийн засгийн судалгааг ашиглан, эрүүл мэндийн үндэсний тооцоог тогтмол
тооцоолдог чадавхийг бүрдүүлэх шаардлагатай.
2) Ядуу иргэдийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хүртээмжийг
нэмэгдүүлэх
 Ядуу иргэдийн ЭМД-ын хамралтыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй бөгөөд ингэснээр
тэд амбулаторийн болон хэвтүүлэн эмчлэх тусламж үйлчилгээг авах
боломжтой болно. Үүний тулд нэн ядуу болон ЭМД-ын шимтгэлээ өөрөө
хариуцан төлдөг малчин, оюутан зэрэг иргэдийн даатгалын хамралтыг
нэмэгдүүлэх зорилтот бүлэгт чиглэсэн бодлого, механизмыг бий болгон
хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.
 Хувь хүний эм, эрүүл мэндийн тусламжид өөрөөсөө шууд төлөх төлбөр нь
ядуу хүмүүсийн хувьд тусламж, үйлчилгээний хэрэглээнд нөлөөлж байгаа
хамгийн том хүчин зүйл болж байна. Тиймээс ядуу иргэдийг тусламж,
үйлчилгээний төлбөрөөс чөлөөлөх өнөөгийн бодлогыг эргэж харах
шаардлагатай байна. Түүнчлэн анхан шатны эмч нарын жороор олгох эмийг
бүхэлд нь хөнгөлөх. Мөн нэн ядуу иргэдэд тусламж үйлчилгээ үзүүлсэн
эмнэлгийг урамшуулах, энэ талаар ЭМД-ын байгууллагатай хийх гэрээнд
тусгах зэрэг механизм хэрэгжүүлбэл үр дүнтэй гэж үзэж байна.
 Өрх, сумын эрүүл мэндийн төв нь ядуу, эмзэг бүлгийн хүмүүст эрүүл
мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч гол байгууллага. Иймээс ядуу болон
эмзэг бүлгийн хүн амд тусламж үзүүлэх хөшүүрэг бий болгохын тулд өрх,
сумын эмнэлгийн нэг иргэнээр тооцсон төлбөрийн хэмжээг нэмэгдүүлэх
шаардлагатай байна.
 Иргэдийг эрүүл мэндийн төлбөрийн хүндрэлтэй байдалд оруулахааргүй
хямд төсөр, эмчилгээний арга технологийг, ялангуяа уламжлалт анагаах

9. ухааны тусламж үйлчилгээг, анхан болон хоёрдох шатны түвшинд
өргөжүүлэн нэвтрүүлж , даатгалын асуудлыг нь шийдвэрлэх.
 Иргэдийг ядуурал,санхүүгийн хүндрэлтэй байдалд оруулдаг нийгмийн
халдварт өвчин ялангуяа сүрьеэ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зардлыг
нэмэгдүүлэх, иргэдийг уг өвчинд өртүүлэхгүй байх цогц арга хэмжээг авах
3) Хүн амыг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй санхүүгийн хүндрэлээс
хамгаалах
 Хүн амыг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэлээс
хамгаалахын тулд тусламж, үйлчилгээний багцыг өргөтгөх, урьдчилан
бүрдүүлсэн санд хамрагдах хүн амын тоог нэмэгдүүлэх, албан болон албан
бус төлбөрийн хэмжээг бууруулах, тусламж, үйлчилгээний чанарыг
сайжруулах бодлого явуулах хэрэгтэй. Тусламж, үйлчилгээний багц нь юуны
өмнө санхүүгийн эрсдэлээс хамгаалахад чиглэх ёстой. Хувь хүний өөрөөсөө
төлөх төлбөрийн хэмжээ өндөртэй тусламж үйлчилгээг аль болох багтаах
замаар багцыг өргөтгөнө.
 Ядуу болон чинээлэг өрхийн аль алины нь хувьд өөрөөсөө төлөх төлбөрийн
ихэнх хувийг эм худалдан авсан зардал эзэлж байгаа учраас амбулаторийн
эмийн үнийг ЭМД-ын сангаас олгох нь чухал шийдэл юм. Одоогийн эмийн
үнийг ЭМД-ын сангаас хөнгөлөх тогтолцоо нь эмийн сангуудад ашиггүй, эмч
нарын жор бичилтийг урамшуулдаггүй, үйлчлүүлэгчдийн энэ талаарх мэдлэг
дулимаг зэрэг шалтгаанаас сайн хэрэгжихгүй байгааг анхааран үзэх
хэрэгтэй байна.
 Чинээлэг иргэдийг эрүүл мэндийн зардлаас үүдэлтэй санхүүгийн хүндрэлээс
хамгаалахын үйлчилгээний чанарыг сайжруулах, тусламж, үйлчилгээ
үзүүлэгчид итгэх ард иргэдийн итгэлийг нэмэгдүүлэх нь юунаас чухал. Үүний
тулд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанарыг сайжруулахыг дэмжсэн
санхүүгийн болон санхүүгийн бус хөшүүргийг улсын эмнэлгүүдэд хэрэглэх.
Үүнд худалдан авах үүрэг бүхий эрүүл мэндийн даатгал чухал үүрэгтэй
бөгөөд ингэснээр бусад бодлогуудыг хэрэгжүүлэхэд ч дэмжлэг үзүүлэгч
болох юм. Мөн хүн ам хувийн эмнэлэгт төдийгүй гадаадын эмнэлэгт
тусламж үйлчилгээ авахад зарцуулах зардлыг хянахад туслах болно.
Дээхи зорилтуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд Эрүүл мэндийн зардлын
ДНБ-д эзлэх хувийг доод зах нь 6% хүргэх. ДЭМБ улс орнуудад
ДНБ-д эзлэх эрүүл мэндийн зардлын хувийг дор хаяхад 10%
хүргэхийг зөвлөж байгаа гэдгийг бид санах ёстой. 2014 оны байдлаар
Монгол Улсын ДНБ-д эрүүл мэндийн зардлын эзлэх хувь 2.8 %
байгаа.
2015 оны 10 дугаар сар 24