1. Tablets en e-books in
school- en
bibliotheekomgeving
Emmanuel Van Melkebeke
Vennoot Jooris-Van Melkebeke- Leduc
www.jvm.be

2. Inleiding
- Samenvatting. Nuancering vereist.
- Nadruk op auteursrecht.
- Oude wijn in nieuwe zakken.
- De wetgever is niet meer mee.
- Your guess is (almost) as good as mine.

3. Situering auteursrecht
• Industriële • Auteursrecht
eigendomsrechten – bescherming originele
– octrooirecht creaties
– merkenrecht • Naburige rechten
– tekeningen-en – Uitvoerende
modellenrecht kunstenaars
– kwekersrecht – Producenten
• Formaliteiten: Depot vereist – Omroeporganisaties
+ betaling • Vormvrije + kostenloze
bescherming
3

4. Situering auteursrecht/2
• Softwarerecht
• Sui generis recht van de
producent van een
databank
• portretrecht
• Vormvrije + kostenloze
bescherming
• Een werk kan door
meerdere rechten
beschermd worden (Lego)
4

5. Situering auteursrecht/3
• Auteursrecht • Copyright
• continentale landen • angelsaksische
(Frankrijk, België, landen (G.B, USA,
Spanje, It.) Australië)
• klemtoon: auteur • klemtoon: investering
(natuurlijke persoon) – bijv. USA:
– regisseur = auteur producer= auteur
film film
• Morele rechten : • Morele rechten quasi
sterk onbestaande
• uitzonderingen : • Uitzonderingen: ‘fair
strikt omschreven use’
5

6. Wat wordt beschermd?
Voorwerp v/h auteursrecht
• Basisregel : ideeën worden niet beschermd door het
auteursrecht
• bijv. idee om boek te schrijven over zoektocht naar de
Heilige Graal (cfr. proces Da Vinci Code)
• Ook technieken / feiten / systemen / technische elementen
worden niet beschermd
• Grens idee/vorm: niet altijd even duidelijk
• cfr. TV-formats
• Enkel bescherming voor werken die (i) in een concrete vorm
gegoten zijn en (ii) origineel zijn
6

7. Voorwerp/2
Beschermde werken
– auteurswet van 1994: geen definitie
– Internationale teksten: niet-limitatieve
opsomming
• voordeel : soepele interpretatie van nieuwe
kunst-of cultuuruitingen
• Niet enkel kunst (al dan niet met grote K)
7

8. Voorwerp/3
Beschermde werken
– voorbeelden:
• literaire werken, foto’s, televisieprogramma’s
• muziekwerk,
choreografieën,toneelopvoeringen
• werken van beeldende kunst, architecturale
gebouwen (bijv. Atomium)
• gebruikshandleidingen, gebruiksvoorwerpen,
speelgoed
• slogans, websites, pralines (..)
8

9. Voorwerp/4
• Originaliteit of oorspronkelijkheid
- geen definitie in AW maar criteria uitgewerkt door rechtsleer en
rechtspraak
• eigen intellectuele schepping van de auteur: creatie van de
menselijke geest
• persoonlijke stempel van de auteur: eigen inbreng auteur moet
terug te vinden zijn in het werk => individueel karakter
• Keuzevrijheid!
- geen vereiste van nieuwheid
- houdt geen rekening met artistieke of esthetische waarde
- Subjectieve appreciatie rechtbanken (Gent v. Antwerpen / man v.
vrouw / enz.).
9

10. Voorwerp/5
Wat wordt uitgesloten van bescherming?
– officiële akten van de overheid
• wetteksten, verslagen parlementaire
commissies, vonnissen of arresten
– werken uit ‘publiek’ of ‘openbaar’ domein
• beschermingstermijn verstreken
• niet origineel
– copies van bestaande werken (namaak!)
10

11. Wie wordt beschermd door auteursrecht?
Subject auteursrecht
• De auteur: natuurlijke (fysieke) persoon
• Wie is auteur?
- Basisprincipe:
Auteur = natuurlijke persoon die auteursrechtelijke
creatie daadwerkelijk tot stand brengt of bracht
=>Dus: geen rechtspersonen!
Bijv.: Opdrachtgevers / werkgevers: geen
oorspronkelijke houders van auteursrechten. Zij
kunnen wel bepaalde rechten verkrijgen van de
auteur- natuurlijke persoon mits schriftelijke
overdracht.
11

12. Hoe verkrijgt men auteursrecht?
• Auteursrecht = vormvrije bescherming
• Auteursrecht ontstaat uit loutere feit van de creatie – op het
moment van de creatie
• <-> andere intellectuele eigendomsrechten (merkenrecht,
octrooirecht, enz. ): geen depot vereist / geen betaling
vereist.
• Geen inschrijving SABAM vereist (=privé-organisatie)
• “Depot” mogelijk maar niet verplicht, nuttig bewijsmiddel–
“zelf aangetekend schrijven sturen”
• Bewijsproblematiek
12

13. De exclusieve rechten van de
auteur
Auteur:
Exclusieve rechten
(Verbodsrechten)
Vermogensrechten Morele rechten
13

14. De exclusieve rechten van de
auteur/2
Vermogensrechten
Exploitatierechten
overdraagbaar
Publiek
Reproductierecht
mededelingsrecht
14

15. De exclusieve rechten van de auteur/3
• Reproductierecht :
- tastbare reprodukties
- direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, geheel of
gedeeltelijk
- verveelvoudigen of laten verveelvoudigen
- bewerking (adaptatie) en vertalingen
- leen- (!) en verhuurrecht
- Distributierecht
• recht om controle uit te oefenen over de circulatie van
het werk of exemplaren ervan/ Communautaire
uitputting
15 • Adaptatierecht

16. De exclusieve rechten van de auteur/4
• Publiek mededelingsrecht
• efemere vorm
• niet tastbaar, niet duurzaam karakter
• op -of uitvoeren van een werk
• met inbegrip beschikbaarstelling aan het publiek
(internet)
– Wanneer publieke mededeling?
• Definitie aan de hand van uitzondering
• AW 1994 : <- > kosteloze privé-mededeling in familiekring
• Cfr. Rechtspraak – “gevarieerd” (rusthuizen, werkplaatsen, enz.)
• Bibliotheek: publieke plaats – cf. SABAM problematiek “voorleesuurtje”
16

17. De exclusieve rechten van de
auteur/5
Morele rechten
Persoonlijkheids
rechten
Divulgatierecht Paterniteitsrecht Integriteitsrecht
17

18. De exclusieve rechten van de auteur/6
• Divulgatierecht: recht om een werk bekend te
maken
• auteur beslist over tijdstip/ wijze van bekendmaking
• Niet vatbaar voor beslag
• Paterniteitsrecht: recht om vaderschap werk
op te eisen
• naamsvermelding, anonimiteit, pseudoniem
• cfr Mevr. Forani: eist om naam vermeld te zien op
borstbeeld van Dante, samen met Dali gecreëerd
18

19. De exclusieve rechten van de auteur/7
• Integriteitsrecht: recht op eerbied voor het
werk:
• auteur kan zich verzetten tegen elke wijziging van het
werk
• geen afbreuk doen aan de eer en goede naam van de
auteur
• Talloze voorbeelden rechtspraak, soms door een werk
louter in een bepaalde context te plaatsen
19

20. Duur
• Auteursrecht geldt tot 70 jaar na de dood van de auteur.
• Bij meerdere auteurs: tot zeventig jaar na de dood van de
langstlevende.
• Staat dus los van de creatie van het werk! Werk kan in totaal
dus 150 jaar (en meer) beschermd worden.
• Na verstrijken van de duur: publiek domein.
• Naburige rechten: 50 jaar na prestatie / opname (verlengd)

21. Uitzonderingen op het auteursrecht
• Uitzonderingen op de vermogensrechten.
• Mits alle voorwaarden vervuld zijn, géén toestemming vereist voor
gebruik van beschermde werken.
• Restrictieve interpretatie!
• Meer dan 20 uitzonderingen in totaal.
• Draagwijdte soms onduidelijk -> rechtspraak (bijv. ‘familiekring’)
• Contractuele afwijkingen op de uitzonderingen zijn mogelijk wanneer het
werk on line ter beschikking wordt gesteld=> opletten met aanvaarden
van voorwaarden!
• Ter situering: initieel in richtlijn van 2001 (omgezet in Belgische wet van
2005) <> Friendster: 2002, Myspace: 2003, Facebook: 2004, podcast:
2004, Twitter: 2006, Pinterest: 2010, etc.
21

22. Uitzonderingen/2
• Citaatrecht
– meest ‘misbruikte’ uitzondering
– « citeren » : t.o.v. citerend werk/geciteerd werk
– van werk dat op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt
– kritiek, polemiek, recensie, onderwijs, of in het kader van
wetenschappelijke werkzaamheden
– overeenkomstig de eerlijke beroepsgebruiken
– het beoogde doel moet zulks wettigen.
– bron & naamsvermelding (tenzij onmogelijk)

23. Uitzonderingen/3
• Reproducties voor doeleinden van onderwijs
en onderzoek
– gedeeltelijke of integrale reproductie van artikelen of van
werken van beeldende kunst // korte fragmenten uit
andere werken
– ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk
onderzoek
– moet verantwoord zijn door de nagestreefde niet-
winstgevende doelstelling en geen afbreuk doen aan de
normale exploitatie van het werk;
– Bron- & naamsvermelding (zo mogelijk);

24. Uitzonderingen/4
• Mededeling voor doeleinden van onderwijs en onderzoek
– werken (niet: ‘fragmenten’)
– ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek
– door officiële instellingen
– Moet verantwoord zijn door de nagestreefde niet-winstgevende doelstelling
& moet plaatsvinden in het kader van de normale activiteiten van de instelling
– moet worden uitgevoerd door de gesloten transmissie-netwerken van de
instelling (e-mail?)
– Mag geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van het werk;
– bron- & naamsvermelding (zo mogelijk);

25. Uitzonderingen/5
• De privé-uitvoering :
– Kosteloos.
• Wat houdt dit in?
• Geen inkomgeld of ook geen subsidie van opvoering?
– in familiekring of in het kader van
schoolactiviteiten.
• Wat is een ‘schoolactiviteit’?
• Richtlijn :‘ter illustratie van onderwijs of voor
wetenschappelijk onderzoek’.
• Tonen van film aan studenten: ja. Schoolfeest: neen.

26. Uitzonderingen/6
• Uitleenrecht.
– Van werken van letterkunde, databanken, fotografische
werken, partituren, geluidswerken en audiovisuele werken
– Uitlening dient met een educatief of cultureel doel te
geschieden
– Door instellingen die daartoe door de overheid officieel zijn
opgericht
– Slechts na bepaalde tijd voor geluidswerken en audiovisuele
werken
– Fysieke exemplaren van het werk
26

27. Uitzonderingen/7
Bewaringsuitzondering:
“de reproductie die is beperkt tot een aantal kopieën, bepaald in
functie van en gerechtvaardigd door het voor de bewaring van het
culturele en wetenschappelijke patrimonium gestelde doel, door voor
het publiek toegankelijke bibliotheken, musea, of door archieven die
niet het behalen van een direct of een indirect economisch of
commercieel voordeel nastreven, voor zover hierdoor geen afbreuk
wordt gedaan aan de normale exploitatie van het werk en geen
onredelijke schade wordt berokkend aan de wettige belangen van de
auteur.
De materialen die aldus worden vervaardigd blijven eigendom van
deze instellingen, die zichzelf ieder commercieel of winstgevend
gebruik ervan ontzeggen.
De auteur kan hiertoe toegang krijgen, onder strikte inachtneming van
de bewaring van het werk en tegen een billijke vergoeding van het
werk verricht door deze instellingen.”

28. Uitzonderingen/8
Terminaluitzondering:
“de mededeling, met inbegrip van de beschikbaarstelling
van niet te koop aangeboden of aan licentievoorwaarden
onderworpen werken die onderdeel uitmaken van de
verzamelingen van voor het publiek toegankelijke
bibliotheken, wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen,
musea of archieven die niet het behalen van een direct of
een indirect economisch of commercieel voordeel
nastreven, hierin bestaande dat het werk, via speciale
terminals in de gebouwen van die instellingen, voor
onderzoek of privé-studie medegedeeld wordt aan of
beschikbaar gesteld wordt voor individuele leden van het
publiek”

29. Gebruik werk
- Principes:
• Indien het gebruik niet onder een van de uitzonderingen valt, is de
toestemming van de rechthebbende vereist.
• Internet =/ vrijstaat ! Nuance: creative commons.
• geschrift vereist! Niet noodzakelijkerwijs contract (e-mail, brief,
fax, inschrijving, enz.)
• Restrictieve interpretatie
• De gebruiker moet bewijzen dat hij de toestemming heeft, niet
omgekeerd.

30. Toepassing in een digitaal kader
- Aanmaken van een databank met alle beschikbare
titels:
- Op zich uiteraard toegelaten;
- Mits raadpleegbaar op basis van bepaalde criteria,
kan dit een databank uitmaken die op zich
beschermd is. Toestemming vereist van de
producent!
- Databank kan op papier, online, onder de vorm van
een app, enz.
- Doorklikken naar de titels zelf valt niet onder de
uitzonderingen (enkel ingeval van “gesloten
netwerk” uitzondering en “terminal” uitzondering)

31. Toepassing in een digitaal kader/2
- E-reader:
- Uitlenen lege e-reader: geen (auteursrechtelijk)
probleem.
- Uitlenen e-reader met daarop gedownload (legaal)
werk: vermoedelijk geen probleem ≈ fysiek ex.
- Uitlenen van kopies van gedownload (legaal) werk
(al dan niet op eigen e-reader):
- niet toegelaten (maken kopie)
- Mogelijke uitvalsweg: niet meer exemplaren
uitlenen dan gedownload (+ wissen ?)
- Mogelijke uitvalsweg : kopie die maar X dagen
kan gelezen worden?

32. Toepassing in een digitaal kader/2
- Quid met inhoud die online ontstaat (blogs, podcasts,
enz.) ?
- Afhankelijk van voorwaarden (creative commons)
- Uitzonderingen: bewaringsuitzondering, gesloten
netwerk uitzondering, terminaluitzondering,
mededeling voor onderwijsdoeleinden. Voer voor
discussie!
- Uitlening: enkel fysieke exemplaren => niet online
uitlenen…
- Quid mogelijkheid om wijzigingen door te voeren:
- Totaal buiten uitzonderingsregime;
- Toestemming vereist van rechthebbenden;

33. Vragen? Fire away!