2. 1. Konsepto at Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran
2. Mga Gampanin ng mga Mamamayang Pilipino tungo sa
Kaunlaran
3. Sektor ng Agrikultura
4. Suliranin ng Sektor ng Agrikultura
5. Mga Patakarang Pang-ekonomiya ng Sektor ng Agrikultura
6. Sektor ng Industriya at Paglilingkod
7. Ang Impormal na Sektor: Mga Dahilan at Epekto nito sa
Ekonomiya
8. Kalakalang Panlabas
Ikaapat na Markahan
6. 1. Ano ang iyong nahinuhang ideya
mula sa larawan?
2. Sa iyong palagay, ang mga gusali
ba ay simbolo ng kaunlaran ng isang
bansa?
7. Marso noong taong 2020 nang
maranasan ng buong bansa ang
lockdown dahil sa pagdeklarang
pandemya sa sakit na Covid-19. Sa
iyong palagay, ano ang epekto ng
Covid-19 sa ekonomiya ng bansa?
8. Sa iyong palagay, ano-ano ang mga
paraan upang umunlad at guminhawa
ang isang bansa?
11. Pambansang
Kaunlaran
Ito rin ay nagsasabi kung
ang isang lipunan ay
nagampanan ang
kabutihan para sa
panlipunang kapakanan
tulad ng edukasyon,
kalusugan, imprastraktura
at iba pang serbisyong
panlipunan.
12. Pambansang
Kaunlaran
Ito rin ay tumutukoy sa
paggamit ng mga
makabagong teknolohiya
at kagamitan,
pangkalahatang
pagbabagong
pangkabuhayang Gawain
mula agrikultura patungo
sa sektor ng industriya.
14. KONSEPTO NG PAG-
UNLAD
Batay sa diksyonaryong Merriam – Webster
● ang pag-unlad ay pagbabago mula sa
mababa tungo sa mataas na antas ng
pamumuhay.
● Isa itong kaisipang may kaugnayan sa salitang
pagsulong.
15. Sa aklat ni Feliciano R. Fajardo na Economic
Development (1994), malinaw niyang inilahad
ang pagkakaiba ng pagsulong at pag-unlad.
Ayon sa kanya, ang pag-unlad ay isang
progresibo at aktibong proseso. Ang
pagsulong ay ang bunga ng prosesong ito.
18. Ayon pa rin kay Fajardo, ang
pagsulong ay nakikita at nasusukat.
Ang mga halimbawa nito ay ang mga
daan, sasakyan, kabahayan, gusali,
pagamutan, bangko, paaralan, at
marami pang iba. Ang mga resulta ng
pag-unlad.
19. Ang pag-unlad ay isang progresibong
proseso ng pagpapabuti ng kondisyon
ng tao, gaya ng pagpapababa ng
antas ng kahirapan, kawalan ng
trabaho, kamangmangan, di-
pagkapantay-pantay,
at pananamantala.
20. 1. Tradisyunal na Pananaw-
pag-unlad bilang pagtamo ng patuloy na
pagtaas ng income per capita nang sa
gayon ay mapabibilis ang pagdami ng
awtput ng bawat bansa kaysa sa bilis ng
pag-unlad ng populasyon.
Dalawang konsepto ng pag-
unlad
Income per capita- Ito ang resulta sa pagitan ng antas ng kita ng isang bansa at
populasyon nito.
21. 2. Makabagong pananaw-
pag-unlad ay dapat kumakatawan sa
malawakang pagbabago sa buong sistemang
panlipunan.
-nakatuon ang pansin sa iba’t-ibang
pangangailangan ng mga tao.
- kaaya-ayang pamumuhay ng mga tao palayo
sa kahirapan
Dalawang konsepto ng pag-
unlad
22. Sa akdang “Development as Freedom”
(2008) ni Amartya Sen, kanyang ipinaliwanag
na ang kaunlaran ay matatamo lamang kung
“mapaunlad ang yaman ng buhay ng tao kaysa
yaman ng ekonomiya nito’.
25. 1. Pagkakaroon
ng pagsulong
ng isang bansa.
Nakakalikha
ng mas
maraming
trabaho
Mga Palatandaan ng Pambansang
Kaunlaran
26. 2. Mga pagbabago sa lipunan gaya ng pagtatayo
ng mga bagong istruktura.
- Ang pagpasok ng mga dayuhang mamumuhunan ay labis na
nakaaapekto sa ekonomiya ng isang bansa. Ang dayuhang
pamumuhunan ay nagreresulta sa mabilis na paglago ng negosyo at
daloy ng ekonomiya.
Mga Palatandaan ng Pambansang
Kaunlaran
27. 3. Pag-unlad ng pamumuhay ng mga tao o ang
pagbawas sa mga iskwater.
4. Hindi makikita ang pagkakaroon ng hindi
pagkakapantay-pantay na antas ng pamumuhay
ng mga tao.
Mga Palatandaan ng Pambansang
Kaunlaran
28. 5. Mayroong kaayusang panlipunan ang isang
bansa.
6. Mayroong kalayaan ang mga tao na
makaahon sa kahirapan.
7. Mababa ang bilang ng mga krimen na
nagaganap.
Mga Palatandaan ng Pambansang
Kaunlaran
29. Maliban sa dayuhang
mamumuhunan, mahalaga ang
parte ng likas na yaman sa pag-
unlad ng ekonomiya.
Mapapansin na ang isang
bansang hitik sa likas na yaman
ay nabibilang sa mauunlad na
bansa
30.
31. 1. Likas na Yaman-
malaking tulong ang
mga likas na yaman sa
pagsulong ng
ekonomiya.
Mga Salik na Nakatutulong sa
Pagsulong ng Ekonomiya
Likas na Yaman:
Yamang Lupa
Yamang Tubig
Kagubatan
Mineral
32. 2. Yamang Tao-
• Ang lakas paggawa ay mahalagang
bahagi sa pagsulong ng ekonomiya.
Ang mga tao ay ang lumilikha sa
serbisyo at produkto na ginagamit
sa pamilihan at kalakalan.
• Kapag mas maraming serbisyo at
produkto ang nalilikha ng lakas
paggawa bunga ng kanilang
kaalaman at kakayahan, mas
malawak na pag-unlad ang
maaaring dala nito sa ekonomiya.
Mga Salik na Nakatutulong sa
Pagsulong ng Ekonomiya
33. 3. Kapital
Ang kapital ay sinasabing isa sa
pinakamahalagang salik sa pag-
unlad ng ekonomiya. Ang mga
kapital ng makinarya sa mga
pagawaan ay nakatutulong sa
paglikha ng mas maraming
produkto at serbisyo.
Mga Salik na Nakatutulong sa
Pagsulong ng Ekonomiya
34. 4. Teknolohiya at
Inobasyon
Ang teknolohiya at inobasyon ay
tumutulong upang mas magamit
ng episyente ang mga
pinagkukunang-yaman ng bansa.
Sa paraang ito mas napararami
ang mga produkto at serbisyo.
Mga Salik na Nakatutulong sa
Pagsulong ng Ekonomiya
35. Hindi masasabing maunlad ang isang bansa
Konsepto ng kaunlaran
Dami ng
namumuhunan
Dami ng sasakyan
Nagtataasang gusali
37. Ang yaman ng bansa ay nasusukat sa
pamamagitan
Konsepto ng kaunlaran
Gross Domestic
Income
Gross National
Income
38. Tumutukoy sa
pangkalahatang sukat ng
kakayahan ng isang
bansa na matugunan
ang mga mahahalagang
aspeto ng kaunlarang
pantao
Konsepto ng kaunlaran
Human Development
Index
42. Tunay na pag-unlad ay
nasusukat sa epekto nito
sa pamumuhay ng tao
Konsepto ng kaunlaran
43. 1. Inequality-Adjusted HDI – ito ay ginagamit upang
matukoy kung sa paanong paraan ipamamahagi ang
kita, kalusugan, at edukasyon sa mamamayan ng
isang bansa.
Konsepto ng kaunlaran
Karagdagang Palatandaan mula sa Human
Development Report Office
44. 2. Multidimentional Poverty Index – ginagamit ito
upang tukuyin ang paulit-ulit na pagkakait sa mga
sambahayan at indibidwal ng kalusugan, edukasyon,
at antas ng pamumuhay.
Konsepto ng kaunlaran
Karagdagang Palatandaan mula sa Human
Development Report Office
45. 3. Gender Development Index –ito ay ang
sumusukat sa puwang sa pagitan ng lalaki at babae.
Konsepto ng kaunlaran
Karagdagang Palatandaan mula sa Human
Development Report Office
49. Ang pag-unlad ng isang bansa ay
nakasalalay sa pagtutulungan at pagkakaisa
ng mga mamamayan. Ang isa’t isa ay may
tungkulin na dapat gamapanan upang
makatulong na makamit ang kaunlaran. Ilan
sa mga sumusunod ang dapat na gawin
upang makatulong sa pag unlad ng bansa:
50. 1. Regular na pagbabayad ng buwis.
Mahalaga ang pagbabayad ng buwis
sapagkat dito kumuha ang pamahalaan ng
pundo upang gamitin sa pagpapatupad ng
mga plano at pagsasagawa ng mga
proyektong panlipunan.
51. 2. Makisangkot. Ang pagpapahayag ng mga
saloobin at opinyon sa mga isyung
hinaharap ng bansa ay nakapakahalaga. Sa
ganitong paraan,
tayo ay nakikilahok upang labanan ang
anumang maling gawain gaya ng korapsyon
o mga anomalyang nagaganap sa
52. 3. Bumuo o sumali sa mga samahan. Ang
pagbuo o pagsali sa Samahan o grupo na
may layuning umasenso ay isang paraan
para sa samasamang pag-unlad. Ang
kooperatiba ay isang halimbawa ng
Samahan kung saan nangyayari pagtitipon
ng mga kapital ng mga miyembro nito upang
maging puhunan sa pinaplanong negosyo o
anumang pagkakakitaan.
53. 4. Pagnenegosyo. Kagaya ng mga Tsino,
ang mga Pilipino ay di dapat makuntento na
maging empleyado habang-buhay. Dapat
magsumikap tayong makapagtayo ng sarili
nating negosyo upang sa ganun ay tunay na
kontrolado natin ang kabuhayan ng bansa at
hindi ng ibang lahi
54. 5. Pakikiisa sa pamahalaan. Hindi dapat
iasa ng mga mamamayan ang pamamahala
sa gobyerno. Mahalaga na aktibong
makilahok sa pamamahala upang mas
maisulong ang mga programa at proyekto na
magpapapunlad sa bansa.
55. 6. Bumili ng mga produktong gawang
Pinoy.
-Maging makabayan.
-Ang pagtangkilik sa produktong pinoy ay
isang paraan ng pagtulong sa ating kapwa
Pilipino at sa ating ekonomiya.
56. 7. Pumili ng tamang Lider. Nakasalalay sa
ating pagboto ng tama ang kalagayan ng
ating bansa. Maging mapanuri sa pagpili na
mga lider na iboboto at piliin ang mga
kandidato na may magandang plano at
palataporma para sa ikauunlad ng bansa.
Notas del editor
Kung gayun, ang pagsulong ay produkto ng pag-unlad. Halimbawa,ang makabagong pamamaraan ng pagtatanim ng palay na kinapalooban ng isangproseso, at ito ang pag-unlad. Ang resulta nito ay mas maraming ani, at ito angpagsulong.
Subalit hindi doon nagtatapos ang pag-unlad. Dapat itong makalikha ng mas marami at lalongmabuting produkto at serbisyo.
Upang matamo ito, mahalagangbigyang pansin ang pagtanggal sa mga ugat ng kawalang kalayaan tulad ngkahirapan, diskriminasyon at hindi pagkakapantay-pantay at ng iba pang salik nanaglilimita sa kakayahan ng mga mamamayan.
Ngunit kung patuloy pa rin ang kahirapan, kawala ng edukasyon, at pagbaba ng antas ng kalusugan, ang isang papaunlad na bansa ay mahihirapan pa rin sa kabila ng presensya ng dayuhang mamumuhunan.
bansa sa Gitnang Silangan na kung saan mayroong mayamang deposito sa langis.
Ang mga bansa na gaya ng Saudi Arabia, Qatar at UAE ay nagtamo
Ang mabilis na paglago ng ekonomiya na bunga ng malaking kita nila sa langis. Bunsod dito, kapansinpansin ang pag-usbong ng mga imprastraktura na labis na nakatulong sa kaunlaran ng kanilang bansa.
Ngunit, hindi nangangahulugan na kung ang isang bansa aymayroong mayamang deposito ng likas na yaman ay siguradong mabilis angpag-unlad nito. Hindi kasiguraduhan ang likas na yaman sa mabilis napagsulong ng isang bansa dahil ito ay nakadepende pa rin sa kung paano itogagamitin.