Crregullimet e te nxenit prekin 5-15% te femijeve. Ato shfaqen ne formen e pamundesise per te lexuar, shkruar dhe kryer veprime matematikore. E rendesishme eshte te identifikohen dhe trajtohen per te zvogeluar vuajtjen e femijeve qe shfaqin keto crregullime gjate moshes se frekuentimit te shkolles.
2. Çrregullimet e të nxënit janë ato çrregullime
të cilat prekin një ose më shumë prej
funksioneve bazë të proçeseve psikologjike si
:të kuptuarin, përdorimin e gjuhës, të folurin
apo të shkruarin, dhe manifestohet
nëpërmjet vështirësive në të folur, shkruar,
mendim, lexim, gërmëzim, ose veprimet e
matematikës.
3. Çrregullimet e të nxënit shoqërohen nga prania e të paktën e një prej simptomave
të mëposhtme të cilat janë shfaqur pa ndërprerje, për të paktën 6 muaj,
pavarësisht nga ndërhyrjet për ti kapërcyer ato vështirësi:
1. Shqyrtimi i pasaktë apo i ngadalshëm i fjalëve (psh, lexon fjalë të vetme me zë të
lartë gabim ose ngadalë dhe me ngurrim, shpesh supozon fjalë, ).
2. Vështirësi në të kuptuarin e asaj që lexohet (psh, mund të lexojë tekstin saktë por
nuk kupton , marrëdhëniet, konkluzionet, apo kuptimet e thella të asaj që ka
lexuar).
3. Vështirësitë me drejtshkrim (psh, mund të shtojë, heq, apo zanoret ose
bashkëtingëllore).
4. Vështirësitë me shprehjen me shkrim (p.sh., bën gabime të shumta gramatikore ose
shenjat e pikësimit, gabime në fjali; bën organizim të dobët të paragrafit;
shprehjeve të shkruara të ideve i mungon qartësia).
5. Vështirësi në kuptimin e numrave, faktetve të matematikës, ose llogaritjen (psh, ka
të varfër kuptimin e e numrave, të madhësisë së tyre, dhe marrëdhëniet; numëron
me gishta për të shtuar numra njëshifrorë në vend që të kujtojë faktet e
matematikës si moshatarët e tjerë; humbet në mes të llogaritjeve matematike dhe
mund të kapërcejë procedurat).
6. Vështirësitë me arsyetimin matematikor (psh, ka vështirësi të rënda në aplikimin e
koncepteve matematikore faktet, ose procedurave për të zgjidhur problemet
sasiore).
Aftësitë akademike janë ndjeshëm posht nivelit të pritshëm për moshën
kronologjike të individit, gjë që shkakton ndërhyrje të rëndësishme në arritjet
akademike ose performancës profesionale, në aktivitetet e përditshme të jetesës,
të konfirmuara këto edhe nga testet klinike të standardizuara të vlerësimit.
Këto vështirësi fillojnë gjatë moshës shkollore të individit.
4. Duke iu referuar DSM V, 5%-15% e fëmijëve
vuajnë nga ky crregullim, në varësi të
moshës, gjuhës dhe kulturës. Tek të rriturit
ky çrregullim është vënë re afërsisht në
masën 4% .
5. Trashëgimia gjenetike;
Probleme gjatë shtatëzanisë dhe lindjes;
Dëmtime apo disfunkione të trurit;
Imbalancë biokimike;
Faktorët mjedisorë si varfëria dhe mjedisi i
varfër kulturor në fëmijërinë e hershme.
6.
Ndryshimet normale në arritjen
akademike.
Çrregullimet specifike të të mësuarit
dallohen nga ndryshimet normale në arritjen
akademike për shkak të faktorëve të jashtëm
(p.sh., mungesa e mundësisë për arsimim,
udhëzime të varfra, mësimi në një gjuhë të
dytë), sepse vështirësitë e të nxënit
vazhdojnë edhe në praninë e mundësive të
përshtatshme arsimore apo edhe gjatë
ekspozimit ndaj të njëjtave udhëzime ashtu
si grupit ku bën pjesë.
7. Aftësia e kufizuar intelektuale (çrregullimi i
zhvillimit ntelektual ).
Çrregullimi specifik të mësuarit ndryshon nga
vështirësitë e përgjithshme të të nxënit të
lidhura me aftësitë e kufizuara intelektuale,
sepse vështirësitë e nxënies ndodhin në praninë
e niveleve normale të funksionimit intelektual
(d.m.th., rezultati IQ të paktën 70 ± 5). Nëse
aftësia e kufizuar intelektuale është e
pranishme, çrregullimi specifik i të mësuarit
mund të diagnostikohet vetëm kur vështirësitë e
të nxënit janë më tepër se ato që zakonisht janë
të lidhura me aftësitë e kufizuara intelektuale.
8. Çrregullimi specifik i të nxënit për shkak të
çrregullimeve neurologjike apo shqisore.
Çrregullimi specifik i të nxënit dallohet nga
vështirësitë e mësimit për shkak të
çrregullimeve neurologjike ose shqisore (Psh,
goditje pediatrike, dëmtimi traumatik i
trurit, dëmtim të dëgjimit, dëmtim i
shikimit), sepse këto raste shoqërohen me
gjetjet të funksioneve jonormale, gjatë
ekzaminimit neurologjik.
9. Çrregullimet neurokonjitive.
Çrregullimet specifike të të nxënit dallohen
nga problemet e të mësuarit lidhur me
çrregullimet neurodegjenerative konjitive,
sepse çrregullimet e të mësuarit shprehen
gjatë periudhës së zhvillimit dhe jo si një
rënie e dukshme e funksioneve nga një stad i
mëparshëm i funksionimit normal.
10. Çrregullimet psikotike.
Çrregullimet specifike të të mësuarit
dallohen nga vështirësitë akademike dhe
konjitive-të përpunimit të lidhura me
skizofreninë ose psikozat, sepse në rastin e
këtyre çrregullimeve ka një rënie (shpesh të
shpejtë) në këto fusha të funksionimit të
individit.
11. ADHD
Çrregullimi specifik i të mësuarit dallohet nga
performanca e dobët akademike lidhur me
ADHD, sepse në kushtet e mëvonshme ky
çrregullim mund të mos pasqyrojë
domosdoshmërisht vështirësi me problemet e të
mësuarit të aftësive akademke por në
performancën e këtyre aftësive. Megjithatë,
bashkëshoqërimi i çrregullimit specifik të
mësuarit dhe ADHD-ja është i shpeshtë. Nëse
kriteret për të dy çrregullimet plotësohen, të dy
diagnozat mund të jepen.
12.
Çrregullimi specifik i të mësuarit zakonisht
bashkëshoqërohet me çrregullime neurozhvillimore
(p.sh., si ADHD, çrregullimet e komunikimit,
çrregullimet e zhvillimit të kordinimit, çrregullimet
e spektrit autik) ose çrregullime të tjera mendore
(psh, çrregullime të ankthit, depresive dhe
çrregullimet bipolare).
Këto komorbiditete jo domosdoshmërisht
përjashtojnë çrregullimin specifik të mësuarit por
mund të bëjë testimin dhe diagnozën diferenciale më
të vështirë, sepse secili nga ato çrregullime në
mënyrë të pavarur ndërhyn në kryerjen e aktiviteteve
të përditshme të jetesës, duke përfshirë edhe të
mësuarin. Kështu, gjykimi klinik është i nevojshëm
për të vendosur diagnozën e vështirësisë në të
nxënë.
13. Çrregullimet specifike të të nxënit zgjasin
gjatë gjithë jetës, por sigurisht dhe shprehja
klinike është e ndryshueshme, në varësi me
ndërveprimet dhe kërkesat e mjedisit,
llojeve dhe shkallës së vështirësisë në të
nxënë të individit, aftësive të të mësuarit të
individit, komorbiditetit , sistemet
mbështetëse dhe ndërhyrja. Megjithatë,
problemet me leximin rrjedhshmërinë dhe të
kuptuarit, apo veprimet me numrat,
zakonisht vazhdojnë edhe në moshën e rritur.
14. Çrregullimi i leximit
Çrregullimi i matematikës
Çrregullimi i gjuhës së shkruar
16. Disleksia është një term i përdorur për të
treguar një prej formave të vështirësive në
të nxënë. Disleksia karakterizohet nga
probleme me njohjen e saktë e të
rrjedhshme të fjalëve, deshifrim i varfër,
vështirësi në të kuptuarin gjatë leximit,
aftësi të varfra gërmëzimi, vështirësi në
mësimin e alfabetit, ndryshim i vendëve të
tingujve gjatë leximit,
17.
18. Edukacional, Logopedi, Programet kompjuterike,
Akomodim, Modifikim, Strategji
Përcakto shkallën e vështirësisë dhe nis nga niveli ku është
nxënësi;
Cdo nxënës ka stilin e vet të të mësuarit, zbulo stilin e tij;
Përdorni fjalë të thjeshta për t’u lexuar;
Zvogëloni sasinë e temave për të cilat nxënësit duhet të
studiojnë;
Lërini nxënësit kohën e nevojshme për të lëxuar;
Shoqëroni fjalët me grafikë apo vizatime, sepse këta
nxënës mësojnë vizualisht;
Lejojini nxënësit që t’i thonë përgjigjiet më shpesh sesa t’i
shkruajnë ato.
Orton-Gillingham është një përqasje udhëzuese, për të
ndihmuar personat që kanë vështirësi në lexim, gërmëzim,
shkrim, probleme këto të lidhura me sisleksinë. është e
njohur si një përqasje, jo si metodë, progra, apo sistem.
25. Disgrafia është një prej çrregullimeve të të nxënit në
rastin kur nxënësi ka vështirësi në të shprehurin me
shkrim.
Gjatë të shkruarit nxënësi ka:
1. Vështirësi në drejtshkrim (psh, mund të shtojë, heq,
apo zanoret ose bashkëtingëllore).
2.Vështirësi në shprehjen me shkrim (p.sh., bën
gabime të shumta gramatikore ose shenjat e
pikësimit, gabime në fjali; bën organizim të dobët të
paragrafit; shprehjeve të shkruara të ideve i mungon
qartësia, vështirësi e madhe në përkthimin e ideve në
fjalë dhe fjali dhe shpesh përdor fjalët e gabuara).
3. Keqpërdorim i vijave të shkrimit, tejkalim i tyre,
fshirje të tepruara, madhësi dhe forma të ndryshme
të shkronjave, mbajtje e deformuar e trupit gjatë të
shkruarit.
26.
27.
28.
29.
30. Terapia edukative, logopedi, neuropsikiatri,
terapia e lojës.
Niset me testet që identifikojnë shkallën e
vështirësisë;
Fëmija duhet të jetë i vetëdijshëm për
problemin që ka kështu do të ndiejë më
shumë hapat e progresit që do të bëjë;
Përcaktohet plani PEI;
Punohet me fletoret e vecanta”Erikson”
35. Diskalkulia është një prej çrregullimeve të të nxënit në
rastin kur nxënësi ka vështirësi me problemet dhe
konceptet matematikore.
Në rastin e këtij çrregullimi nxënësi ka:
1. Vështirësi në kuptimin e numrave, faktetve të
matematikës, ose llogaritjen (psh, ka të varfër kuptimin e
e numrave, të madhësisë së tyre, dhe marrëdhëniet;
numëron me gishta për të shtuar numra njëshifrorë në
vend që të kujtojë faktet e matematikës si moshatarët e
tjerë; humbet në mes të llogaritjeve matematike dhe
mund të kapërcejë procedurat).
2. Vështirësi me arsyetimin matematikor (psh, ka vështirësi
të rënda në aplikimin e koncepteve matematikore faktet,
ose procedurave për të zgjidhur problemet sasiore).
3. Vështirësi me tabelën e shumëzimit dhe pjesëtimit,
mbledhjet e zbritjet,
36.
37. Terapia edukative, terapia e lojës, Programet
kompjuterike.
Niset me testet që identifikojnë shkallën e
vështirësisë;
Fëmija duhet të jetë i vetëdijshëm për
problemin që ka kështu do të ndiejë më
shumë hapat e progresit që do të bëjë;
Përcaktohet plani PEI;