2. Aanleiding
Op 16 december 2014 neemt de raad de Actuele Motie
betrokkenheid raad bij Stedelijk Kompas aan. Met
deze Actuele Motie wordt de raadswerkgroep sociaal
domein opdracht gegeven om de aanbevelingen van
de hoorzitting maatschappelijk opvang 2010 te eva-
lueren en te actualiseren, wat voor de zomervakantie
2015 leidt tot aanbevelingen aan de gemeenteraad
voor het vervolg van het Stedelijk Kompas.
Aanpak en focus raadswerkgroep
Kijkend naar de opdracht van de actuele motie, de
aanbevelingen uit de hoorzitting van 2010 en de reeds
door het college uitgevoerde evaluatie, heeft de
raadswerkgroep de aanpak en focus bepaald.
De raadswerkgroep legt de focus op de volgende
thema’s:
• Trends/ontwikkelingen/hoe transformeren?
• Preventie; potentie sociale basis; signalering.
• Activering en uitstroom werk; differentiatie
• De onderkant van de doelgroep
Er zijn 2 verdiepingssessies georganiseerd. Voor deze
verdiepingssessies zijn de belangrijkste partners
van het Stedelijke Kompas, inloopcentra, cliënten-
belangenorganisatie KDET, woningbouwcoöperaties
en WIJeindhoven uitgenodigd. Beide sessies zijn
ingeleid door landelijk bekende externe deskundigen
(Trimbos en UMC), waren druk bezocht en hebben
veel inzichten opgeleverd.
Constateringen n.a.v. de
aanbevelingen hoorzitting 2010
Er is veel gebeurd in de periode 2010-2014. Zo is met
KDET op een goede wijze vorm gegeven aan cliën-
tenparticipatie waardoor de doelgroep een duidelijk
eigen inbreng heeft gekregen. Ook is uit de verdie-
pingssessies gebleken dat het stedelijk kompas heeft
geleid tot meer samenwerking tussen instellingen.
Tegelijkertijd wordt geconcludeerd dat dit een blij-
vend punt van aandacht is. Ook overige aanbevelin-
gen van toen zijn een blijvend punt van aandacht,
bv. het afbreukrisico van regels en voorschriften of
het zorgdragen dat medewerkers en instellingen hun
signalen kunnen afgeven. Dat zijn aanbevelingen die
in elke werkwijze continue aandacht vragen en in die
zin nooit “klaar” zullen zijn.
Bovenstaande constateringen leiden ertoe dat de
aanbevelingen uit 2010 nog steeds actueel zijn. De
raadswerkgroep gaat die niet herhalen. Onze aan-
bevelingen richten zich op de toekomst waarbij ons
uitgangspunt is dat er een onomkeerbare transforma-
tie op gang is gekomen.
3. • Het voorkomen van dak- en thuisloosheid moet
centraal staan: zet hier zoveel mogelijk op in.
• Heb bij het voorkomen van dak- en thuisloos-
heid aandacht voor de verandering in groepen.
Gezinnen, economisch daklozen en jongeren
met licht verstandelijke beperking zijn veelvul-
dig als “nieuwe doelgroep” benoemd.
• Het is belangrijk dat er vanuit één visie gewerkt
wordt. Deze visie is WIJeindhoven. Heb hierbij
voldoende aandacht voor het blijvend actuali-
seren en uitdragen van deze visie.
• Besteed bijzondere aandacht aan de kwaliteit
en professionaliteit van de medewerkers. De
problemen liggen vaak op diverse leefgebieden
en dit vraagt veel van medewerkers.
• Bekijk welke taken wel en welke taken niet door
vrijwilligers kunnen worden gedaan.
De problemen zijn soms van dien aard dat de
vraag is of dit aan vrijwilligers kan worden over-
gelaten.
• Heb bijzondere aandacht voor schuldenproble-
matiek. Het hebben van schulden wordt veel-
vuldig genoemd als indicator van problemen die
leidt tot dakloosheid. Er zijn beperkingen in de
instroom van schuldhulpverlening waardoor de
problematiek alleen maar groter wordt.
• Stimuleer woningbouwcorporaties om te komen
tot één werkwijze in het voorkomen van huisuit-
zettingen in Eindhoven.
• De ingeslagen weg van gedifferentieerde tra-
jecten heeft een meerwaarde in het bieden van
maatwerk. Het is belangrijk om dit te blijven
stimuleren.
Aanbevelingen van de raadswerkgroep sociaal domein 2015
Samengevat is onze aanbeveling:
Zet preventie – het voorkomen van dak- en thuisloosheid – centraal,
blijvende aandacht voor de “onderkant” is nodig.
We werken dit verder uit:
Zet preventie – het voorkomen van dak- en thuisloosheid – centraal
Blijvende aandacht voor de “onderkant” is nodig
• Er is en blijft een groep die ondersteuning en
opvang nodig heeft. Deze groep is heterogeen.
Het is noodzakelijk om inzicht te krijgen (pro-
fielen). Op basis daarvan moet gekeken worden
wat deze mensen nodig hebben om te kunnen
participeren in het leven. Het stimuleren van
eigen verantwoordelijkheid is uitgangspunt.
De vraag en niet de voorziening moet hierbij
centraal staan.
• Stuur op een ketengerichte samenwerking door
organisaties gezamenlijk verantwoordelijk te
maken voor de transformatie van “meer preven-
tie naar minder onderkant”. In de aanbesteding
zou dit vorm kunnen krijgen door organisaties
uit te dagen met een gezamenlijke ketenaanpak
te komen op basis van klantprofielen. Heb er
oog voor dat dit een moeilijk proces voor orga-
nisaties kan zijn, maar dat deze transformatie
tevens onomkeerbaar is.
• Heb aandacht voor een veilige, eigen plek (in de
breedste zin van het woord, dus ook begeleid
wonen, een kamer, etc) voor mensen die geen
dak meer boven hun hoofd hebben vanuit de ge-
dachte dat rust en geborgenheid nodig zijn om
aan de toekomst te kunnen werken.
• Opvangvoorzieningen zijn het sluitstuk in de
aanpak, maar er blijft behoefte aan (nacht)op-
vangvoorzieningen, met name in crisissituaties.
De aard en omvang van die voorzieningen moet
worden bepaald op basis van behoeften en niet
op basis van de reeds aanwezige voorzieningen.
• Door de geringe doorstroom in opvangvoorzie-
ningen stropt nieuwe instroom. Het verbeteren
van de doorstroom is aandachtspunt.
• Samenwerking, uitwisseling en overdracht tus-
sen instellingen is een blijvend punt van aan-
dacht.
4. bijlage
Centrale vraag was: Hoe komt het dat sommige daklozen zich met succes door de opvang-
keten bewegen en andere terug- of uitval ervaren?
De 8 aanbevelingen:
1. a. Screen in- en extern het afbreukrisico van regels en voorschriften.
b. Voer een meldingsplicht, voorzien van een suggestie voor een vervolgtraject,
in voor zorgverleners bij het coördinatiepunt van het Stedelijk Kompas.
2. Maak in het kader van het Stedelijk Kompas met instellingen afspraken over het compe-
tentieniveau van zorgmedewerkers.
3. Het aantal dagbestedingsactiviteiten en verschillende soorten 24-uurs opvang moet uitge-
breid worden.
4. Dring er bij instellingen op aan dat wanneer het niet lukt cliënten in eigen trajecten te
plaatsen, zij verantwoordelijk zijn voor doorgeleiding naar een andere instelling.
5. Onderzoek de mogelijkheden om instellingen sancties op te leggen bij het niet nakomen
van de aanbevelingen 1 en 4.
6. Voorkom het cumuleren van problemen door samenwerking en afstemming in het Stedelijk
Kompas.
7. Stel een cliëntenraad in op het niveau van het Stedelijk Kompas.
8. Zorg binnen het Stedelijk Kompas ervoor dat medewerkers en instellingen hun signalen
kunnen afgeven, vooral op het moment dat problemen hun eigen expertise overstijgen.
Aanbevelingen Hoorzitting
maatschappelijke opvang 2010
5. bijlage
Stelling 1: Vanaf 2016 is er geen maatschappelijke opvang meer nodig
Stelling 2: Er zal altijd een opvangvoorziening nodig zijn voor de meest kwetsbare
groep daklozen met meervoudige problematiek
• Maatschappelijke opvang blijft nodig. Anders heb je toch weer ‘straatslapers’, met alle gevolgen
van dien. Sterker nog, er is een Stedelijk Kompas 2.0 met een duidelijke regiefunctie nodig.
• Een goede nachtopvang moet blijven. ’t Eindje gaat dicht. Daarvoor is een oplossing nodig. De
politie kan niet meer als sluitstuk gezien worden om dit op te lossen. Welke alternatieven zijn
er als ’t Eindje dicht gaat? Kunnen we ’t Eindje toch openhouden, totdat er iets anders gereed is
(2016/2017), ook al is ’t Eindje op zich een nare voorziening met die slaapzalen?
• Er zijn er duidelijk successen te melden ten opzichte van 10 jaar geleden. Dat neemt niet weg dat
er toch een groter wordende groep personen is, die gebruik wil maken van laagdrempelige inloop-
voorzieningen.
• Het totaal aantal personen is echt niet minder geworden dan vier jaar geleden. Het betreft nog
steeds rond de 1400 personen waaronder steeds meer buitenlanders.
• Verder lijkt het erop dat mensen verdwalen in langdurige projecten: men is dan wel niet meer dak-
loos, maar men is nog wel thuisloos.
• Er is te weinig geld om meer personeel aan te nemen juist voor de opvang van mensen aan de
onderkant, mensen met een GGZe-problematiek. Het zou daarom utopisch zijn om te denken dat
er geen voorzieningen meer behoeven te zijn. Dat tonen ook de beschikbare cijfers van de politie
aan. De zorg voor onderkant van de doelgroep vormt daarmee een belangrijk aandachtspunt.
• Neos moet het doen met minder bedden, want bezuinigingen zijn helaas nodig.
Kijk op basis van het Trimbos-onderzoek goed naar de veranderende doelgroep en haar behoefte,
en differentieer de voorzieningen. Vragen dienen zich aan zoals moet iedereen wel naar de (nacht)
opvang of zijn er andere opties denkbaar. Denk na welke voorzieningen er bijvoorbeeld nodig zijn
voor economisch daklozen, voor gezinnen met kinderen en voor jongeren met een licht verstan-
delijke handicap.
• Er verdwijnen bedden bij de GGZe en bij ziekenhuizen. De crisisbedden moeten terugkomen.
Regelmatig is het niet duidelijk waar men daklozen met complexe psychiatrische probleem kan
opvangen. Dit mag niet overgelaten worden aan de opvang door de ervaringsdeskundigen.
• Geen tekort doen aan de mensen in het ambulante veld. Binnen de tweedelijn (gespecialiseerde
zorg) moet steeds meer worden bezuinigd. Maar er zijn meer kwetsbare mensen die niet zonder
ambulante begeleiding kunnen maar wel minder begeleidingsuren krijgen. De ambulantisering
moet hiermee wel gelijke tred houden, anders krijgt de politie daarvan last en moet de opvang
deze mensen uiteindelijk opvangen.
Verdiepingssessie Stedelijk
Kompas 31 maart 2015: trends,
ontwikkelingen, transformeren
6. Stelling 3: Huidig aanbod maatschappelijke opvang is passend,
effectief en duurzaam
• De voorzieningen zijn op zich nog wel passend te noemen. Maar de uitstroom is niet adequaat
genoeg geregeld waardoor het niet lukt het verblijf zo kort mogelijk te houden. Als er voldoende
goedkope huurwoningen met begeleiding op redelijke afstand zouden zijn, kunnen mensen (LTB)
zelfstandiger functioneren. En kan het opvanghuis zijn functie vervullen van tijdelijke opvang voor
probleemgevallen.
• Andere grote belemmering vormt de overweldigende schuldenproblematiek waarvan bijvoorbeeld
de behandeling binnen de verslavingszorg last heeft. Het houdt de mensen te veel bezig. Daar-
naast speelt nog de verhoogde toestroom van mensen uit detentie.
• Aan de instroom worden vaak te hoge voorwaarden gesteld zodat het problematisch wordt om in
te stromen. Mensen (LPG) worden aan de voorkant overvraagd waarbij de kans op schuldenpro-
blematiek toeneemt. Vroeger bestond onvoorwaardelijk hulp.
• Nu is de zorg erg gebureaucratiseerd. Er zijn allerlei normen en prestatie-indicatoren. De adminis-
tratieve last, ook in het sociaal domein, is fors toegenomen. Laten we ons vooral concentreren op
de zorg.
Stelling 4: Daklozen zijn het best te helpen als ze beschikking krijgen over
een Persoons Gebonden Budget
• Kan iedereen hier goed mee omgaan? Een grote groep wel; slechts een beperkte groep lukt dat
niet vanwege zwakbegaafdheid. Is het voor de hulpverleners haalbaar? Wat betekent het voor
instellingen? Voor die laatste kan het wel eens lastig zijn, want men ontvangt geen hulp meer in
natura van een instelling.
• Succes van Housing First is dat men een eigen plek heeft, een eigen dak boven het hoofd, dus dat
voldaan wordt aan een eerste levensbehoefte. Het is dan wel geen PGB, maar wel ondersteuning
in natura.
• Er moet dan wel gezorgd worden voor meubilering, gas, water en elektra, en Wifi. Ervaring leert
dat voorkomen moet worden dat het geld aan andere dingen opgaat, ook al lijkt dat in strijd te zijn
met het zelfbeschikkingsrecht. Ondersteuning niet door instanties, maar door vertrouwensperso-
nen. Dit pleit voor vraaggericht werken.
• Er is nog weinig gesproken over de AZT’s (ambulante teams) die intensieve, individuele hulp ver-
lenen binnen de OGGZ bij verslaving, wonen, schuldhulp e.d. Hierbij komt de verhouding tussen
de tweedelijnszorg en eerstelijns generalisten aan de orde. Maar wat heb je eigenlijk nodig voor
de doelgroep? De transitie probeert de zorg in het sociaal domein anders in te richten (ook met
maatwerkconstructies ter ondersteuning). Bij de AZT’s gaat het over behandelen, in het sociaal
domein gaat het om een ander niveau. Er is echter een integrale benadering nodig die kan tot in-
novaties leiden. Er moet echt beter samengewerkt worden tussen de eerste en tweedelijn.
• Er is behoefte aan meer (zelfbeheer)woningen waar mensen samenwonen die elkaar kunnen steu-
nen zodat mensen niet alleen gelaten worden. Wie gaan die huizen huren?
• Er is behoefte aan opvangmogelijkheden om mensen met een crisis sneller ergens onder te kun-
nen brengen (zeker na 17.00 uur).
7. bijlage
Oproep aan de genodigden wat zij de raadsleden mee willen geven.
• Mw. Wolf reageert (op verzoek) op de presentatie van dhr. T. Eradus: de groep daklozen is hetero-
geen. Probeer daar zoveel mogelijk zicht op te krijgen (profielen) en kijk naar wat mensen nodig
hebben op de vier dimensies van participatie (kwaliteit van leven) in plaats van naar een type
voorziening.
• Neos: voor preventie moet je diep de wijk ingaan en dit vraagt kwaliteit van de professionals. Als
er toch sprake is van dakloosheid moet er een eenduidig loket zijn waar multidimensionaal ge-
taxeerd wordt op ernst om onnodige opvang te voorkomen. Aanbodgericht werken is verleidelijk.
• Novadic-Kentron: voor multidimensionaal werken is flexibiliteit in financiering noodzakelijk. Hier
worden drempels in ervaren, bv. de verschillende zorgverzekeringsbudgetten genoemd.
• Thuis: Samenkracht bij preventie vraagt heel veel kwaliteit van professionals. Bij dreigende huis-
uitzetting is vaak sprake van complexe problematiek en zijn veel partners betrokken. Kritiek is er
op de rol van bewindvoerders.
• Reactie mw. Wolf; kwaliteit en professionaliteit zijn heel belangrijk. Bij het in kaart brengen van
schuldhulpverlening bij dreigende huisuitzettingen in o.a. Rotterdam is gebleken dat veel hulp
wordt ingevuld door vrijwilligers (omdat professionals te duur zijn). Gezien de financiële expertise
die nodig is, maakt mw. Wolf zich zorgen over deze ontwikkeling.
• Kdet: mensen moeten zich in de wijk wel zichtbaar maken als ze hulp willen. Mensen die dat niet
doen worden niet bereikt. Outreachend werken is daarom belangrijk. Gezien de capaciteit van
Bemoeizorg worden zorgen hierover geuit.
• Bemoeizorg: bevordert het op dezelfde manier werken van de professionals de doorstroom (en
daarmee de preventie)?
• Mw. Wolf: een goede werkrelatie tussen zorgverlener en –ontvanger bevordert het resultaat. Als
er sprake is van meerdere werkers, dan is het belangrijk dat ze op dezelfde manier werken.
• Instellingen: de taal is onderling onvoldoende afgestemd.
• Thuis: instellingen hebben verschillende rollen (woningcorporaties hebben bv. ook een handha-
vende rol, waarmee duidelijk wordt gemaakt wat van mensen verwacht wordt en mensen aange-
sproken worden op hun verantwoordelijkheden) en roept elkaars rol te accepteren/erkennen.
• Mw. Wolf: krachtgericht werken en mensen aanspreken hoeven geen twee verschillende dingen
te zijn. Het is belangrijk dat de visie van werkers op kwetsbare mensen hetzelfde is.
• De aanwezigen worden opgeroepen om elkaar vaker informeel te spreken (tbv gezamenlijke taal/
visie) en pleit voor: een sociaal plan bij dreigende huisuitzetting, een alarmbel (vroegsignalering)
en aandacht voor langdurig daklozen.
• Kdet: maakt zich zorgen over de maatschappelijke opvang , omdat er te weinig doorstroom is,
omdat er te weinig woonruimte bij de woningcorporaties beschikbaar is. Hierdoor moeten men-
sen te lang wachten op opvang waardoor de agressie op straat toeneemt. Ook wordt gewezen op
het ontbreken van transparantie, samenwerking en kwaliteit van hulpverlening.
• De geschetste problematiek door Kdet via de Catharinakerk wordt herkend.
• Neos: herkent de geschetste problematiek niet, maar wijst wel op de bezuinigingen.
Verdiepingssessie Stedelijk
Kompas 19 mei 2015: preventie
