1. ‘Op naar een duurzame economische
ontwikkeling van de regio Rijnstreek’
Samenvatting
Onderzoeksresultaten
‘Kracht van de Rijnstreek’
Januari 2010

2. Voorwoord
Vanuit de Vereniging van Alphense Ondernemingen (VOA), Kamer van Koop-
handel, Gemeente Alphen aan den Rijn en Rabobank Rijnstreek is begin 2009
de behoefte ontstaan aan een beter onderbouwd beeld over hoe de regio
presteert in economisch opzicht. En natuurlijk vooral: welke kansen de regio
biedt. Dit, om het bedrijfsleven ook in turbulente economische tijden bij te
staan. We hebben de handen ineen geslagen en het onderzoek ‘Kracht van de
Rijnstreek’ gestart om tot een gedegen beeld te komen van de economische
kracht en prestatie van de regio.
We hebben het onderzoek daartoe niet beperkt. We geloven dat om succes-
vol te zijn, duurzaam ondernemen een steeds belangrijkere factor wordt. De
investeringsbereidheid onder ondernemers in de regio is groot, zo blijkt uit
het onderzoek. En, ook vanuit overheidswege ontstaan mogelijkheden voor
vernieuwing en economische groei. Denk bijvoorbeeld aan de Oude Rijnzone.
Als we die middelen op duurzame wijze inzetten, dan leidt dat niet alleen tot
verdere economische groei, maar versterken we de natuurlijke kwaliteiten van
de mooie groen/blauwe omgeving waar we in mogen wonen en/of werken.
Graag delen wij met u, op basis van de onderzoeksresultaten, de top 10 van
speerpunten die wat ons betreft de grootste aandacht verdienen (zie kader
hieronder). Daaruit blijkt onder meer dat de Rijnstreek een economisch sterke
en dynamische regio is met volop mogelijkheden voor verdere ontwikkeling.
Wij hopen dat dit onderzoek en de vervolgactiviteiten een bijdrage leveren
aan een duurzame economische ontwikkeling van deze regio.
Namens de stuurgroep,
Heidi van Woudenberg
Directievoorzitter Rabobank Rijnstreek
‘Bundeling van krachten voor een sterke
en duurzame regio Rijnstreek’
Top Tien kansen regio Rijnstreek
1. Bereidt u als ondernemer voor op de periode na door versterking van de voorzieningen op het gebied
de recessie en kies voor duurzaamheid, zodat u van winkelen, cultuur, recreatie, kinderopvang, e.d.
straks een voorsprong heeft.
7. Faciliteer pendel met goede bereikbaarheid,
2. Investeren in groene innovatie is onvermijdelijk sterke infrastructuur (o.a. verbreding N207) en
voor de lange termijn continuïteit van uw bedrijf; hoogwaardig openbaar vervoer.
werk daarbij samen met partijen in de keten.
8. Behoud de diversiteit van het gebied door meer-
3. Maak gebruik van hoogwaardige kennisnetwerken voudig grondgebruik te stimuleren, herstructureren,
in omliggende (universiteits)steden. Zorg voor een vernieuwen en verdichten. Onderzoek hergebruik en
betere aansluiting tussen onderwijsinstellingen en functiewijziging van incourante (kantoor)panden.
bedrijven in de regio en breidt het aantal
leerplaatsen uit. 9. Onderzoek de kansen die de nieuwe overslagter-
minal biedt, los knelpunten tijdig op; ontwikkel een
4. Biedt als regio ruimte voor stuwende bedrijvig- visie op het gebied er omheen; focus op bedrijven
heid in de vorm van hoogwaardige maakindustrie. die waarde toevoegen.
5. Profileer de Rijnstreek actief als een aantrekke- 10. Betrek ondernemers tijdig bij uitwerking plan-
lijke en kwalitatieve vestigingsplaats voor nen Oude Rijnzone; gebruik hun kennis, kracht en
dienstverleners. investeringsbereidheid. Gebruik het plan als
katalysator voor de ontwikkeling naar een duurzame
6. Vergroot de aantrekkelijkheid van de Rijnstreek Rijnstreek
als woonlocatie - ook voor de top van de markt -
1

3. De economie van de Rijnstreek:
krachtig vertrekpunt voor een
duurzame toekomst
Hoe presteert de regio Rijnstreek in economisch op-
zicht, en waar liggen de kansen voor verdere groei? Figuur 1. De indicatoren van de Regionaal-Economische
Hoe kunnen onze ondernemers duurzaam onderne- Thermometer
men? Hoe kunnen we onze regio onaangetast door- Investeringsgroei Investeringsratio
geven aan volgende generaties? Die vragen stellen Arbeidsvolumegroei Rendement op eigen vermogen
we ons in de studie Kracht van de Rijnstreek.
Productiegroei Arbeidsproductiviteit
Een onderzoek door de regionale economen van Winstgroei Werkgelegenheidsfunctie
Rabobank Nederland, dat is verricht op initiatief van
Rabobank Rijnstreek, de Kamer van Koophandel Groei Kracht
Haaglanden, gemeente Alphen aan den Rijn en de
vereniging van ondernemingen in Alphen aan den Prestatie
Rijn (VOA). In dit onderzoek verstaan we onder de
regio Rijnstreek de gemeenten Alphen aan den Rijn,
Zoeterwoude, Rijnwoude en de kern Stompwijk. De Figuur 2 laat zien dat het prestatiecijfer van de
uitkomsten van dit onderzoek treft u beknopt aan in Rijnstreek iets lager ligt dan in 2007, wat vooral
deze brochure. Het volledige rapport kunt u down- wordt veroorzaakt door het lagere prestatiecijfer van
loaden via www.rabobank.nl/rijnstreek. Zoeterwoude. De figuur toont de scores voor de vier
gemeenten, de regio en het referentiegebied (het
De afgelopen jaren kenmerken zich als economisch Groene Hart) voor 2007 en 2008.
voorspoedige tijden. De kredietcrisis heeft echter in
het jaar 2009 voor een onverwachte wending ge- De economische prestatie van het bedrijfsleven in de
zorgd. De Nederlandse economie ervoer in 2009 de Rijnstreek is met een 6,3 hoger dan de 5,8 die het
diepste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog. Ook Groene Hart hierop scoort. Het Groene Hart scoorde
al lijkt de recessie eind 2009 voorbij, 2010 zal nog in 2007 nog boven het landelijk gemiddelde met een
een moeilijk jaar worden. Om een solide beeld te 6,2.
geven en een goede vergelijking te kunnen maken,
zijn de cijfers van dit onderzoek gebaseerd op de Figuur 2: Economisch presteren Rijnstreek 2007-2008
cijfers van het jaar 2008 ten opzichte van 2007.
8
8
De economie van de Rijnstreek: krachtig
vertrekpunt voor een duurzame toekomst 7
7 6,7 6,6
6,7
6,6
Aan de hand van de Regionaal-Economische Ther- 6,2
6,2
6,4
6,4 6,4
6,4
6,3
6,3 6,2
6,2
NL -gem6 = 6
NL-gem =
2007
2007
mometer (figuur 1) zijn de prestaties van het 6
6
5,9
5,9
5,8
5,8 2008
2008
bedrijfsleven in de Rijnstreek in kaart gebracht. 5,5
5,5
Het rapportcijfer voor de economische prestatie is 5
5
opgebouwd uit een rapportcijfer voor economische
groei en economische kracht van een regio. Dit rap- 4
4
portcijfer komt in de Rijnstreek in 2008 uit op een Alphen
Alphen�aan�de Rijn-
Rijnwoude Zoeter-
Zoeterwoude Rijstreek
Rijnstreek Groene
Groene�Hart�
a/d Rijn woude woude Hart
6,3, waarmee de regio iets beter presteert dan het
Rijn
landelijke gemiddelde van het bedrijfsleven. Bron: EIM, bewerking Rabobank
2

4. Productiviteit en innovatie verbin-
den economie en duurzaamheid
niet over een specifiek kennisnetwerk. Maar binnen
Figuur 3: Economische groei 2007-2008
8
8
een straal van enkele tientallen kilometers bevinden
zich vooraanstaande kennisnetwerken, waarop de re-
7
7 6,8
6,8 gio en de bedrijven kunnen aansluiten. De locaties van
6,6
6,6 6,6
de Rijnstreek binnen de Randstad is daarvoor ideaal.
6,6
6,4
6,4 NL -gem = 6
NL-gem = 6
6,2
6,2 6,2
6,2
6,1
6,1 2007
2007
6
6 2008
2008 Ook kunnen de netwerken tussen bedrijven en on-
5,5
5,5
5,3
5,3 derwijsinstellingen in de regio worden verbeterd. Het
5
5
4,5
4,5
initiatief van de leerplaatsen past hierin uitstekend en
verdient navolging en uitbreiding.
4
4
Alphen
Alphen�aan�de Rijn-
Rijnwoude Zoeter-
Zoeterwoude Rijstreek
Rijnstreek Groene
Groene�Hart�
a/d Rijn woude woude Hart
Interessant is dat de meeste kennisuitwisseling tussen
Rijn
Bron: EIM, bewerking Rabobank
bedrijven plaatsvindt, onder meer via toeleverancier-
afnemerrelaties. Mits goed hierop ingericht, kan sa-
De economische groei in Zoeterwoude is in 2008 flink menwerking tussen (lokale/regionale) ondernemingen
achteruitgegaan en komt daarmee op een 4,5 uit. Dit bijdragen aan een innovatief en kennisgedreven be-
komt door een zeer sterke daling van de winst in de drijfsleven. Vanuit duurzaamheidsoogpunt zou het mes
indutriesector in Zoeterwoude in 2008. Zij scoort wel zelfs aan twee kanten kunnen snijden. Door intensie-
een mooie voldoende op de economische kracht. De ver met elkaar samen te werken, kunnen leveranties
hoogste stijging in economische groei in 2008 vond over een kortere afstand worden betrokken, wat voor
plaats in Rijnwoude, die daarmee met een 6,6 op een minder milieubelasting zorgt. De intensieve en profes-
even hoog rapportcijfer kwam als Alphen aan den Rijn. sionele netwerkstructuur in Alphen aan den Rijn is een
Ten opzichte van 2007 scoort de Rijnstreek op de goede voedingsbodem om duurzaamheidsinitiatieven
onderdelen groei en kracht iets minder goed. Het van de grond te krijgen.
bedrijfsleven scoort in 2008 een 6,2 op economische
groei en een 6,3 op economische kracht. Op de langere termijn kunnen productiviteit en ver-
nieuwingskracht ook worden verkregen door ruimte te
bieden aan bedrijven die hierin excelleren. Kapitaal-
Figuur 4: Economische kracht 2007-2008 intensieve bedrijven hebben logischerwijs een hogere
88
arbeidsproductiviteit dan arbeidsintensieve bedrijven.
Naar sector vertaald: de industrie kent een hogere
77 arbeidsproductiviteit dan de dienstverlening. Dit is
6,7 6,7
6,7 6,7 6,6 6,5
een grove benadering omdat er binnen sectoren veel
6,6 6,5
6,4 6,3 NL -gem = 6
6,3 6,3
6,4 NL-gem = 6
6,3 6,3 6,3
6,2 6,1
6,2 6,1 2007
2007
66 2008
2008 uiteenlopende branches zijn. Maar het geeft wel aan
dat het zeker de moeite waard kan zijn om stuwende
55
bedrijvigheid in de vorm van hoogwaardige maakindu-
strie aan de regio te binden en faciliteren. Temeer om-
44
Alphen
Alphen�aan�de Rijn-
Rijnwoude Zoeter-
Zoeterwoude Rijstreek
Rijnstreek Groene
Groene�Hart� dat deze bedrijven vaak over veel kennis en ervaring
a/dRijn
Rijn woude woude Hart
op het gebied van duurzaam ondernemen beschikken,
Bron: EIM, bewerking Rabobank
en de regio in principe ruimte heeft om deze bedrijven
te accommoderen. Ook als we in ogenschouw nemen
Alles bij elkaar opgeteld doet de Rijnstreek het econo- dat de al zichtbare krimp van de beroepsbevolking in
misch gezien dus relatief goed. Het sterke economi- deze regio zal versnellen, is (ook) kiezen voor kapitaal
sche profiel van de regio vormt een gunstig vertrek- een serieuze optie.
punt voor een duurzame economische toekomst. Nu
voorbereiden op de periode ná de recessie geeft straks Rijnstreek, dé regio voor dienstverleners
een voorsprong. Het project Oude Rijnzone en andere Aan de andere kant weten we dat Nederland steeds
regionale ontwikkelingen bieden volop kansen voor meer naar een diensteneconomie groeit, waarbij vooral
duurzame economische ontwikkeling. de zakelijke dienstverlening voorop loopt. Dienstver-
leners kiezen hun vestigingsplaats in de nabijheid van
Focus op productiviteit en innovatie biedt hun klanten, op een centrale locatie met hoge kwaliteit
volop kansen (ook voor de omgeving, inclusief wonen) een goede
Qua arbeidsproductiviteit kan de regionale economie bereikbaarheid en de aanwezigheid van voldoende
beter presteren. Gezien de bestaande economische gekwalificeerd personeel. De Rijnstreek heeft met haar
structuur zal een hogere arbeidsproductiviteit vooral intrinsieke kwaliteiten (wonen, natuur, cultuurhistorie,
moeten worden verkregen door te investeren in variëteit) en strategische ligging veel aan dienstver-
producten met een hogere toegevoegde waarde en ef- leners te bieden. Als daarvoor een bewuste keuze
ficiëntere productiemethoden. Vernieuwing en innova- zou worden gemaakt en de randvoorwaarden worden
tie zijn daarvoor belangrijke sleutelwaarden. Kennis is geoptimaliseerd (zoals bereikbaarheid, recreatieve
daarbij essentieel en kennis zit vooral in mensen. Als voorzieningen, versterking stadshart) kan de regio
we kijken naar de top-kennisregio’s in Nederland, dan meer dienstverleners aantrekken. Met de nabijheid van
vinden we die vooral in de universiteitssteden en rond Schiphol kan de regio ook voor internationale dienst-
grote innovatieve bedrijven. De Rijnstreek beschikt zelf verleners een aantrekkelijke vestigingslocatie zijn.
3

5. Jochem Hoogendoorn, directeur Metaplus:
‘Criteria voor straatmeubilair zijn inspiratiebron’
Overheidsorganisaties kopen ‘We zijn écht gaan nadenken over de vier gestelde duurzaamheids-
jaarlijks gezamenlijk voor zo’n 40 het duurzaam inrichten van ons criteria. ‘We enten onze ontwerpen
miljard euro in. Per 1 januari 2010 hele bedrijfsproces, van productie en materiaalkeuze op toekomstig
is het streven voor het Rijk dat 100 tot afvalscheiding. En we blijven hergebruik. Daarnaast werken we
procent duurzaam te doen; ge- kijken waar het beter kan: net als aan een ‘longer life’-programma.
meenten streven naar 75 procent. bij onze producten willen we ook De technische levensduur van onze
Om dat doel te bereiken, zijn eisen op het gebied van duurzaamheid producten is veel langer dan de
opgesteld waaraan productgroe- een stapje harder lopen dan colle- Nederlandse economische levens-
pen moeten voldoen. Eén ervan is ga’s. Bovendien verwachten we dat duur. Een afgeschreven voetbaldoel
straatmeubilair. Metaplus uit Alphen de criteria in de toekomst worden kan met een revisiebeurt nog jaren
aan den Rijn, producent van straat- aangescherpt.’ mee – is het niet in Nederland, dan
meubilair en speeltoestellen, moest wel elders in de wereld. Goedkoper,
zijn bedrijfsfilosofie herzien om aan Hergebruik schoner dan recycling en mensen
de gestelde duurzaamheidscriteria Het afgelopen jaar heeft Metaplus hebben er langer plezier van. Ook
te kunnen voldoen. de duurzaamheidsgedachte on- dat is duurzaamheid.’
derdeel gemaakt van de missie,
‘Natuurlijk, we hebben ons eerst visie en strategie. Hoogendoorn:
verzet tegen deze nieuwe regels’, ‘We hadden twee speerpunten: het
erkent Jochem Hoogendoorn, direc- leveren van een goed product en
teur van Metaplus. ‘Duurzaam on- het uitgangspunt dat mensen er in
dernemen, daar hadden we eerlijk de buitenruimte plezier van heb-
gezegd nog nooit over nagedacht. ben. We hebben daar een derde aan
Een skateboardbaan die we terug- toegevoegd: ervoor zorgen dat onze
haalden omdat de economische le- producten de aarde op geen enkele
vensduur was verstreken, verdween manier schade toebrengen.’ In de
in zijn geheel in de oudijzerbak. praktijk betekent dat vooral dat het
Inclusief de houten onderdelen.’ bedrijf zich inspant voor hergebruik
Nu de criteria er eenmaal zijn, ziet van producten, een zogenoemd
Hoogendoorn ze als inspiratiebron: extra gunningscriterium bovenop
Betere infrastructuur komt de economie en duurzaamheid ten goede.
De Rijnstreek als pendelregio
Pendel is uitermate relevant voor de Rijnstreek, waar- De Rijnstreek beschikt over alle modaliteiten en de
bij met name voor Alphen aan den Rijn sprake is van investeringen in de overslagterminal zal de intermoda-
een fors uitgaand pendelsaldo, resulterend in een grote liteit en de keuzemogelijkheden stimuleren. Daarnaast
druk op de infrastructuur. Pendel is een sociaal- wordt ook de virtuele bereikbaarheid steeds belangrij-
maatschappelijk gegeven, dat ga je niet zomaar tegen. ker. Werken op afstand (of locatieongebonden werken)
Een negatief pendelsaldo is zeer gebruikelijk voor cen- is realiteit en zal een grote vlucht nemen. Daarnaast is
traal gelegen steden die recent een forse groei hebben het van belang dat het bedrijfsleven zich ook beter gaat
gekend, omdat tweeverdieners van hieruit de keuze uit ‘verkopen’ aan de potentiële werknemers in de regio,
een zeer groot aanbod van banen hebben. Onder deze bijvoorbeeld via open dagen en reclamecampagnes.
omstandigheden is pendel zelfs een illustratie van Zoals al gebeurt op billboards.
de kracht van de stad.
Tabel 1: Pendel
Betere infrastructuur komt de economie en de duur-
Pendel naar plaats in % van
zaamheid ten goede. Door hoogwaardig openbaar
(inclusief wonen en werken in dezelfde gemeente)
vervoer, keuzemogelijkheden en het bieden van
de verleiding om de beste keuze (plaats, tijdstip, Van Naar
modaliteit) te maken, blijven de negatieve effecten Alphen Leiden Haarlemmermeer Amsterdam Totaal Overig
van mobiliteit op duurzaamheid beperkt. De soms Alphen
48% 6% 5% 4% 63% 37%
beperkte infrastructuur belemmert de regio en dan a/d Rijn
met name Alphen aan den Rijn momenteel in haar Rijnwoude Alphen Leiden Den Haag
ontwikkeling. Blijven investeren in infrastructuur is Rijnwoude 29% 13% 11% 8% 61% 39%
dan ook noodzakelijk. Dit betekent overigens niet
Leiden Zoeter- Den Haag Leiderdorp
dat er automatisch meer van hetzelfde asfalt tegen woude
de oude lage prijs moet komen. Een moderne regio Zoeter-
kenmerkt zich door verschillende vervoersmodali- 31% 28% 9% 6% 74% 26%
woude
teiten: weg, spoor, water, koper/glasvezel en lucht. Bron: ABF Research
4

6. Duurzaamheid en het bedrijfsleven:
de ketenbenadering
Hoe presteren ondernemers in de Rijnstreek op het gebied van duurzaam ondernemen? Wat stimuleert hen om het
te doen en wat weerhoudt hen om het te doen? Om bovenstaande vragen te beantwoorden, is een online enquête
uitgezet onder ondernemers in de Rijnstreek.
Zo’n 86% van de respondenten geeft aan niet be- een hoog percentage (meer dan 60%) voor wat betreft
trokken te zijn bij een programma op het gebied van het gebruik van milieuvriendelijk verpakkingsmateri-
duurzaamheid. Ondanks dat ondernemers dus amper aal. Voor alle sectoren geldt dat een minderheid van de
gebruik maken van de aanwezige duurzaamheidspro- bedrijven (24%) is voorzien van een milieukeurmerk
gramma’s, acht circa 70% duurzaam ondernemen wel of een duurzaamheidskeurmerk voor hun producten.
relevant. Vooral vanuit het oogpunt van onderscheidend Behalve in de handelssector: hier heeft de helft van
vermogen en een goede reputatie bij de consument. het aantal bedrijven bovengenoemd keurmerk voor zijn
Dit geldt voor alle onderzochte sectoren. Daarnaast producten.
geeft 60% van de ondernemers aan rekening te hou-
den met duurzaamheid als het gaat om de selectie van Voor bedrijven in de handelssector is op het gebied van
leveranciers/inkoop. Duurzaam ondernemen wordt door duurzaamheid het meeste te bereiken wanneer men
ondernemers nog te weinig gezien als een kans om kijkt vanuit de inkoop- en ketengedachte. Er wordt
rendement te behalen. Terwijl dit wel degelijk het geval echter verondersteld dat zij weinig invloed hebben op
kan zijn. Enerzijds door kosten te besparen, anderzijds duurzame inkoop. Dat gebeurt eerder in de keten al
doordat duurzaam ondernemen een belangrijke bij- door andere bedrijven die zich daarmee bezighouden.
drage levert aan de concurrentiekracht van de onderne- Het promoten van afbreekbaar verpakkingsmateriaal
ming. Ter illustratie: in 2010 gaat de centrale overheid en het verbieden van het gebruik van plastic tassen zijn
100% duurzaam inkopen. Dit biedt kansen voor onder- opties voor deze sector. Ook het transport zoveel moge-
nemers die er al klaar voor zijn. lijk gezamenlijk realiseren komt het milieu ten goede.
Unaniem zijn de ondernemers het met elkaar eens dat
Stimuleren samenwerking in de keten samenwerking binnen de eigen sector en in de keten
Uit gesprekken met ondernemers blijkt dat duurzaam absoluut noodzakelijk is om een duurzame bedrijfsvoe-
ondernemen vooral vanuit de keten moet worden ge- ring voor elkaar te krijgen. Alle sectoren zijn aan elkaar
stimuleerd. Ongeveer een derde van de onderzochte gekoppeld: de industrie en de bouw zijn gerelateerd
bedrijven in de industrie- en handelssector gaf aan aan de transport, handel en dienstverlening. Daarom
dat zij onderdeel zijn van een internationale keten. De zijn regels nodig. Regels zullen het proces van duur-
meeste bedrijven maken gebruik van duurzame ma- zaam ondernemen versnellen. Regels en druk vanuit de
terialen in het bedrijfsproces en hebben de voorkeur overheid (zoals het duurzame inkoopbeleid van de cen-
voor producten die over een zo klein mogelijke afstand trale overheid per 2010) zal zorgen voor de totstandko-
worden vervoerd. Daarnaast prefereren zij leveranciers ming van een ander bewustzijn. Daarnaast menen de
die een duurzame bedrijfsvoering hoog in het vaandel ondernemers dat een externe prikkel nodig is om aan
hebben (60%) staan en proberen zij zelf zo weinig mo- duurzaam ondernemen te doen. Tegelijkertijd stellen zij
gelijk gebruik te maken van milieubelastende producten dat er wel degelijk een drive (eigen bewustzijn) dient te
(69%). De industrie, bouw en de handelssector scoren zijn vanuit de ondernemer zelf.
5

7. Cathrin van der Werf, Bouwteam P&O:
‘Op de automatische piloot verandert er niets’
De bouwsector is een conservatieve bruik niet klaar voor. In de huidige langetermijndenken en bovendien
wereld waarin duurzaam onder- bouwpraktijk worden duurzame basis voor doorlopende ontwikke-
nemen nog niet lijkt doorgedron- keuzes nog vrijwel niet gemaakt. ling. ‘Via een innovatiesubsidie van
gen. Lijkt, want er zijn initiatieven Daarvoor heb je de gezamen- SenterNovem werkt Bouwteam P&O
genoeg. In onze regio is Bouwteam lijke deskundigheid nodig van alle aan een zogenoemd duurzaam-
P&O (Projecten & Onderhoud) verschillende bouwambachten. Te heidsprofiel. Op die manier maken
in Hazerswoude Dorp een goed beginnen bij het ontwerpproces, we zichtbaar dat deze werkwijze
voorbeeld. Cathrin van der Werf: waarin al die partijen de wensen verschil maakt en welke stappen we
‘We bundelen in Bouwteam P&O de met de opdrachtgever bespreken en zetten om hem verder aan te scher-
expertise van 17 bedrijven. Zo kun- concretiseren met state-of-the-art pen. Een ideaalbeeld? Nee, realiteit
nen we opdrachtgevers al tijdens oplossingen.’ en noodzaak. Op de automatische
de ontwerpfase van een gebouw piloot verandert er niets.’
ondersteunen bij het maken van Langetermijndenken
duurzame keuzes.’ Het is aan de klant zich te realiseren
dat deze mogelijkheid bestaat. ‘Veel
Investeren in een gebouw betekent opdrachtgevers zijn uit op zo min
in de filosofie van Bouwteam P&O mogelijk kosten bij bouw of renova-
niet alleen investeren in de bouw, tie. Terwijl de vraag zou moeten zijn
maar net zo goed in de toekomst hoe een object nu én op termijn vol-
ervan: energieverbruik, gebruiks- doet aan alle wensen. Die vraag zou
comfort, onderhoud en milieube- een opdrachtgever letterlijk moeten
lasting in bouw- en gebruikspro- stellen: dit zijn mijn wensen, kom
ces. ‘Energie wordt, met een naar met een onderbouwd plan voor de
verwachting scherp stijgende prijs, komende tien, twintig, dertig jaar.
de komende jaren een economische Daarin wegen wij behalve energie-
factor van betekenis’, voorspelt verbruik ook milieu, gezondheid,
Cathrin van der Werf. ‘Veel gebou- toekomstwaarde en gebruikskwa-
wen en woningen in Nederland zijn liteit mee.’ Een compleet ander
daar op het gebied van energiever- uitgangspunt dus, gebaseerd op
Wonen en werken in de Rijnstreek:
steeds aantrekkelijker
Het project Oude Rijnzone gaat over de ruimtelijke herinrichting, transformatie en revitalisering van de Oude Rijn-
zone kan als katalysator fungeren voor de ontwikkeling naar een duurzame Rijnstreek.
Diversiteit is onmiskenbaar de kracht van de regio. De Verdichting zal een steeds belangrijkere en onontkoom-
combinatie van stad en land, water en weilanden, wo- bare ruimtelijke strategie in ons land worden om met
nen en werken, economie en natuur, verleden en toe- behoud van kwaliteit ruimte te bieden voor verdere
komst maakt het gebied uniek, zeker met haar ligging groei. Verdichting vraagt een intensiever gebruik van
midden in de Randstad. Om deze waarden te behouden, bedrijventerreinen wat speelt voor zowel nieuwe als
worden tegelijkertijd twee lijnen uitgezet. De eerste is bestaande bedrijventerreinen. Meervoudig grondgebruik
herstructurering en vernieuwing, de tweede richt zich en het inzetten van de ‘derde dimensie’ (in de hoogte of
op verdichting. Beiden hebben een hoog duurzaam- de diepte bouwen) zijn daarbij toepasbare vormen.
heidskarakter. Herstructurering en vernieuwing voorko-
men dat onnodig groen wordt opgeofferd. Een aantrekkelijke woonomgeving met goede stedelijke
voorzieningen zal een positieve invloed hebben op het
Hergebruik en functiewijziging van incourante kan- vestigingsklimaat voor ondernemingen. Daarom is het
toorpanden is daarbij een goed middel. Het draagt bij belangrijk van de Rijnstreek een steeds aantrekkelijker
aan het beeld van de Rijnstreek als schone werk- en woonlocatie te maken, ook voor de top van de markt.
woonregio. Aan herstructurering hangt een prijskaartje, Daarbij moet gebruik worden gemaakt van de aantrek-
omdat greenfield-ontwikkeling vrijwel altijd goedkoper kingskracht van de grootstedelijke voorzieningen in de
is dan opknappen. Met de gelden die in het kader van directe omgeving. Maar ook de eigen voorzieningen
de Oude Rijnzone beschikbaar zijn gesteld, kan deze moeten worden versterkt. Denk aan de ontwikkeling
drempel voor een deel worden weggenomen. Ook voor van het Stadshart in Alphen aan den Rijn, recreatieve
de toekomst geldt echter dat bedrijven geconfronteerd voorzieningen, cultuur, kinderopvang en hoogwaardig
worden met hogere grond- en stichtingskosten. openbaar vervoer in de vorm van de RijnGouwelijn.
6

8. ‘Slopers staan bekend als rauwdouwers. Onterecht. Als
er één branche duurzaam is, dan is het de sloopbranche.
Met uitzondering van een periode in de jaren zeventig en
begin jaren tachtig van de vorige eeuw, toen we in al onze
welvaart dachten dat we onbegrensd afval konden storten,
hebben mensen áltijd materialen hergebruikt. Recycling
begint met scheiden bij de bron; wij geven 95% van het
sloopafval een nieuwe bestemming. En daar verdienen we
ook nog aan. Moet ik daar dan ineens het label ‘duurzaam’
op plakken? Onzin. Een modewoord is het, meer niet. De
sloopbranche had domweg geen keus: om te overleven,
moesten we innoveren. Je maakt mij niet wijs dat aandacht
voor mens, milieu en een gezonde winst alleen in onze
branche samengaan. Dat kan in elk bedrijf. Het enige wat
je moet doen is even nadenken over wat je doet. En val
daarbij nou niet terug op overheidssubsidies. Afschaffen!
Duurzaamheid is geen keuze, het is noodzaak. Bedrijven
die zich dat realiseren – of liever nog: dat al hebben onder-
kend, overleven wel op eigen kracht.’
Richard Vlasman, directeur Vlasman Betonbewer-
kings- en Slooptechnieken, Alphen aan den Rijn
‘Ondernemers in deze regio blijken vaak al duurzamer te
ondernemen dan de publieke opinie hen toekent. Brengen
we in kaart hoe ze presteren op het gebied van ‘people,
planet, profit’ – de drie geijkte graadmeters – dan blijkt
vaak dat ze ongemerkt al stappen in de goede richting heb-
ben gezet. De Kracht van de Rijnstreek biedt handvatten
voor een verdere duurzame ontwikkeling van onze regio.
De samenwerking tussen Rabobank Rijnstreek, de VOA, de
gemeente Alphen aan den Rijn en de Kamer van Koophan-
del zorgt voor openheid, voor de uitwisseling van kennis
en ervaringen van ondernemers, voor samenwerking bij
de ontwikkeling van duurzame initiatieven en beleid in de
regio – kortom, voor nieuw elan. De Rijnstreek is uniek: de
ligging aan en in het Groene Hart schept al de verwachting
van een ‘groen’ gebied waarin duurzaamheid een hoofdrol
speelt. Er zijn bedrijven genoeg die op dat gebied een voor-
beeldfunctie vervullen. Er wordt terdege nagedacht over
het op duurzame wijze ontwikkelen van bedrijventerreinen
in de Oude Rijnzone en het meervoudig gebruik van het
gebied rond de overslagterminal in Alphen aan den Rijn. De
Kracht van de Rijnstreek zorgt dat bestaande initiatieven
gaan leven en nieuwe van de grond komen.’
Bastiaan de Roo, directeur Kamer van Koophandel
Haaglanden, kantoor Alphen aan den Rijn
Colofon
Kansen verzilveren
Publicatiedatum In opdracht van de stuurgroep Nu duidelijk is waar de Rijnstreek staat en welke
“Kracht van de Rijnstreek”, waarin
4 februari 2010 ontwikkelpunten er zijn, is het belangrijk dat het
vertegenwoordigd zijn: gemeente
Alphen aan den Rijn, Kamer van initiatief wordt verbreed. Een duurzame ontwik-
Auteurs
Cynthia Briesen Koophandel, Rabobank Rijnstreek en keling van de regionale economie biedt volop
Willem van der Velden de VOA. kansen en uitdagingen voor overheid en bedrijfs-
Enrico Versteegh leven. Bedrijven die duurzaam ondernemen,
Fotografie
versterken hun concurrentiekracht en ontwikke-
Bureau voor Fotografie len zich tot zeer succesvolle bedrijven. Samen-
Regiostock werking is echter cruciaal. De gemeente Alphen
aan den Rijn, VOA, Kamer van Koophandel en
Vormgeving
Livanne Kwanten Rabobank Rijnstreek hebben met het onderzoek
hiervoor alvast een basis gelegd. Door het orga-
Druk niseren van diverse vervolgactiviteiten leveren zij
GrafiPrint B.V.
Het volledige onderzoeksrapport een bijdrage aan het verzilveren van de kansen.
kunt u downloaden via Nu is het aan het bedrijfsleven van de Rijnstreek
www.rabobank.nl/rijnstreek.
om zelf in actie te komen.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door mid-
del van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande
toestemming van de stuurgroep Kracht van de Rijnstreek.