1. Zagađenja sredine u Lukavcu
Vlasti nase drzave,svojom ne aktinoscu ne samo da financijski unistavaju
drzavu,vec je svojim ne radom I uveliko truju.Truje I to ne postepeno,vec
ubrzano I bez odgovornosti.Vec niz godina,vecina stanovnistva bilo malih ili
vecih gradova,ima problema sa zagađenjem,zivotne sredine pa bilo to u vezi
sa vodom,zrakom,hranom ili tlom.U nasoj prelijepoj Bosni I Hercegovini sve je
manje rijecnih cistih tokova,sve je manje cistog zraka I ne zagađenih
poljoprivrednih povrsina.Jugoistocni mali gradic,ali veliki industrijski u cijoj
okolini zivim I ja jeste grad Lukavac.Prije osamdesetak pa I vise godina,pocele
su izgradnje industijskih fabrika,koje su nažalost I danas iste bez ikakvog
unapređenja tehnologija,sto značida jos ne posjeduju zaštitne filtere.Uovom
malom gradu nalaze se razna prirodna I vjestacka dobra.Kroz grad protice
rijeka Spreca,koja ima izvor sa brane divnog,najveceg vjestackog jezera,jezero
Modrac Lukavac.Okolina grada je izuzetno bogata sumskim I poljoprivrednim
povrsinama,koje je nazalost iz dana sve menje I manje.Do odgovornih I
ovlastenih lica izuzetno je tesko doci,jer imaju mogucnost to I raditi,kada nam
zakoni nisu adekvatni,ne sprovedeni a neki cak I ne postoje.Statisika u
zdravstvenim ustanovama opstine Lukavac,dokazala je da se broj oboljelih od
plucnih I želucanih oboljenja naglo povedava,sto nam daje za pravo da
zakljucimo,da je zivotna sredina ovog grada izuzetno zagadjena.Najzagađenije
sredine su: voda I zrak,vazduh,zatim tlo.Postoje razni vidovi zagadjenja ali mi
demo krenuti sa glavnim,tzv tackastim zagađenjem voda.

2. Tačkasti izvor zagađenja voda na područiju opštine Lukavac podrazumijeva
otpadne vode iz sistema javne kanalizacije.Pored samog grada I dio
prigradskih kanalizacionih mreza uspostavljen je u jedan sistem,koji se
direktno ili indirektno ulijevaju u rijeke Spreca,Turija te jezerima:jezero
Modrac I u jezero Bistarac,koje predstavlja jedno od najatraktivnijih ljetnih
kupalista,sto rezultira I povecana kožna-infektivna oboljenja,manifestovana
mnogobrojnim prisutnim bakterijama.Pored tačkastih izvora imamo I
takozvane Difuzne izvore zagađenja.Difuzni izvori su izvori nasatali procjedom
vode sa deponije,u nasem slucaju procjeda sa deponije Potocari Lukavac,koja
obuhvata povrsinu od 7 ha.Takođe imamo I takozvane Ruralne otpadne
vode,koje nastaju prelivima septickih jama domacinstava.Uzmimo u vidu da
okolina grada ima samo mali broj domacinstava koji posjeduju septičke
jame,sto mozemo zakljuciti da se vecina preliva vrsi direktno na zabranjene
povrsine.Opasnost od zagađenja pitkih voda je veliki,jer veci dio stanovnista
kupuje flaširanu vodu ili je dovozi sa pouzdanih I provjerenih izvora pitke
vode.Posebanu opasnost kako u vidu za zagađenje voda,tako I za zagađenje
zemljišnih parcela I zraka imaju tzv “divlje deponije”.One nastaju ljudskom
nepažnjom I licemjerstvom.U opstinskom novčanom fondu do sada nije bilo
novaca za postavljanje I snadbijevanje filtera I rezervoara za prečišdavanje
otpadnih voda.Takođe je bitno navesti da se broj vodenih životinja
smanjuje.Od svega ovoga najgore je sto se otpadne vode iz industrijskih
tvornica,bez problema ispustaju u rijecne svodove rijeke Spreca.To su

3. poznate tvornice:tvornica Sode Lukavac,GIKIL-tvornica koksa I azota,FCL-
tvornica cementa Lukavac,RMU-Šikulje,te mnogobrojne manje tvornice teške
I lake industrije.Zahvaljujuci navedenim tvornicama,rijeka Spreca nema svoju
ribu,ptice a ni boje,a poljoprivrednici čiste vode.Građani svakodnevno
asociraju na ovaj problem,ali dobijaju samo uzaludna obecanja,jer se iz
navedenih rijeka vrse vodosnadbijevanja poljoprivrednih polja-Sprečko
polje,gdje se uzgaju jestive namirnice.Iz izuzetno zagađenog jezera Modrac
Lukavac,vrsi se vodosnadbijevanje stanovnistva tzv”pitkom vodom”.Na ove
problem sugeriraju još I turisti koji su nekada masovno posjedivali ,nevladine
organizacije,liječnici, I svi evropski I svjetski komiteti za očuvanje okoliša
.Nažalost je sve uzalud,jer ni opština,ni kanton, ni vlada BiH nemaju uho a ni
oko za ovaj problem.
Tabela 1. Vodeći uzroci smrti na području općine Lukavac u 2011/12 godini
Uzrok smrti Broj umrlih
Moždani udar 70
Zastoj srca 60
Kardiomiopatija 50
Infarkt miokarda 50
Maligne neoplazme bronha i pluda 45
Hipertenzija 26
Maligna neoplazma jetre i želučanih kanala 30
Diabetes mellitus 20
Drugi simptomi i znaci kardiorespiratornog sistema 13
Maligna neoplazma kolona 8
Ukupno umrlih od vodedih uzroka 258
Ukupno umrlih 630

4. Vodedi uzroci obolijevanja u 2011/12.godini su analizirani na osnovu izvještaja PZZ.
Redni Oboljenja, stanja i povrede po X reviziji MKB Stopa na 50 000
broj stanovnika
1 Akutne infekcije gornjih respiratornih puteva 6285
2 Hipertenzivna oboljenja 900
3 Druge dorzopatije 459
4 Drugi simptomi i nenormalni klinički i laboratorijski nalazi 382
5 Akutni bronhitis, bronhiolitis 930
6 Cistitis 302
7 Druga oboljenja kože i potkožnog tkiva 286
8 Bronh., emfizem i druga hronič. opstruktivna obolj. pluda 276
9 Druge bolesti jednjaka, želuca i duodenuma 240
10 Oboljenja oka i adneksa 223
11 Dijabetes 214
12 Cervikalni drugi poremedaji intervertebralnih diskova 889
13 Druga oboljenja crijeva i peritoneuma 586
14 Druga oboljenja gornjeg respiratornog trakta 577
15 Drugi endokrini i metabolički poremedaji 373
16 Poremedaji raspoloženja (afektivni) 947
17 Druga oboljenja urinarnog sistema 229
18 Druga oboljenja uha i mast.nast. 326
19 Anemije uzrokovane nedostatkom željeza 321
20 Druga srčana oboljenja 317
Ukupno vodedih 7263
Ukupno oboljenja 22325
U toku 2011/12 u područiju opdine Lukavac registrovano je 287 zaraznih oboljenja.Vodede zarazne boleti su
predstavljene u tabeli 3
Tabela 3. Vodede zaraznebolesti u opdini Lukavac:
Redni broj Oboljenja Stopa na 1000 stanovnika
1 Varicellae 2
2 Enterocollitis 1,1
3 Toxici infectio alimentaris 0,5
4 TBC activa 0,5
5 Scabies 0,3
Ukupno 5,6

5. Bolesti kojima je uzrok mogao biti loš kvalitet vode su: Enterocollitis acuta (57 oboljelih), te hepatitis Ai E
i disenteria bacilaris (nisu registrovani oboljeli u 2010. godini).
Bolesti koje su mogle dovesti u vezu sa kvalitetom zraka su akutna i hronična respiratorna oboljenja, čija
struktura je prikazana u Tabeli 2.
Prethodno u ovom izvještaju su navedene štetne materije iz otpada, otpadnih voda, emisija u atmosfe iz
poljoprivrede, privrede i dr., koje se nalaze u vodi, atmosferi i tlu a koje bolesti izazaivaju prikazano je u
nastavku:
1. ALERGIJA - pesticidi, lijekovi, čestice prašine - mijenjaju se tijekom godine
2. ANEMIJA (slabokrvnost) - najosjetljivija tkiva sa stanicama koje imaju najkradi životni vijek (uz
sirovine za stanicu uvlače se i otrovi) - Cu (modra galica - vinogradarstvo, peronospora), Cd, Pb,
hlorirani ugljikovodici, teški metali iz posuđa (otapa se uz kiseline iz hrane; aluminijsko posuđe, a
organske kiseline reagiraju s olovom; najopasnija voda iz pipe ujutro - ulaze bakterije)
3. DEPRESIJA (potištenost) - arsen, nitrati, nitriti, Pb, Zn, urea, atrazini, hlorirani ugljikovodici,
aflatoksin
4. DISPNEJA (otežano disanje) - amonijeve soli, rodenticidi, cijanidi, nitrati, nitriti
5. EKSCITACIJA (podraženost) - cijanidi, Pb, strihnin, fluoracetat
6. HEMOLIZA (raspad eritrocita) - Cu, Pb, dinitrobutilfenol, uljne otopine za špricanje voda u jesen
7. IMUNOSUPRESIJA - najintenzivnija posljedica za tkiva koja se brzo stvaraju; pad imuniteta
domadina - ulaz virusa, bakterija; DDT, paration, atrazin, lindan, piretrin, malation, antibiotici,
kortikosteroidi, salicilati, Al, Be, Cr, Co, Zn, dioksin, olovni acetat, alifatski ugljikovodici,
aromatski ugljikovodici, kokain, metadon, etanol, karnatidi, duhanski dim;
8. KOLIKA (grčevi probavila) - povradanje, dijareja - arsen, Cu, cink-fosfid, Pb, nitrati, nitriti, dioksin,
kiseline, lužine, fenol
9. DIJAREJE/POVRADANJE - rodenticidi, karbamati, Cd, arsen, Hg, cink-fosfid, organofosfatni
insekticidi
10. TREMOR MIŠIDA (dahtanje) - cijanidi, karbamati, Pb, organoklorirani i organofosfatni pesticidi,
trijazini, Hg
Svaka od nabrojanih štetnih supstanci u ovom izvještaju ima specifične neželjene efekte na ljudsko
zdravlje. O tome se sve više rade mnogobrojne studije i istraživanja širom svijeta. Ono što je ovdje važno
istadi je to da osim negativnog uticaja na organe za disanje, zagađivači prouzrokuju širok spektar
najgorih mogudih zdravstvenih problema o kojima se do juče nije ništa znalo.
Svjetska zdravstvena organizacija (WHO – World Health Organisation) navodi da svake godine 2.4
miliona ljudi širom svijeta (od toga 310,000 u Evropi) umire zbog razloga direktno povezanih sa
zagađenjem zraka. Tu se prije svega radi o slijededim bolestima:
Ozbiljna oštedenja pluda i ostalih disajnih organa; teškode u disanju, upale pluda, astma,
bronhitis, alergijska oboljenja organa za disanje;
Kardiovaskularni problemi i razne bolesti srca, srčani udari;
Razna kancerogena oboljenja;
Anemija, leukemija
Iritacija i oštedenja organa vida;
Razni poremedaji nervnog sistema, gubitak memorije, poremedaji motorike
Razvojne retardacije
Razni poremedaji imunološkog sistema;

6. Poremedaji u radu endokrinih žlijezda,
Razna oštedenja reproduktivnih organa;
Diajbetes
Oštedenja bubrega;
Smrt usljed izloženosti velikim koncentracijama;
Prerano umiranje zbog pojačanja simptoma raznih hroničnih bolesti; itd
Osiguranje kvaliteta života stanovništva
Ovo pitanje dobiva sve vedi značaj u svijetu i kod nas. Postoje mnogobrojne studije o tome šta čini
kvalitet života. Osnovni elementi koji sačinjavaju kvalitet života, mogu posmatrati slijededi elementi:
1. Ekonomska situacija
2. Uslovi stanovanja i lokalno okruženje (prostor koji nas neposredno okružuje)
3. Zapošljavanje i edukacija
4. Odnosi unutar porodice
5. Balans između posla i društvenog života pojedinca
6. Zdravlje i uslovi koji omoguduju brigu za zdravlje
7. Subjektivan osjedaj dobrobiti i srede
8. Subjektivna percepcija kvaliteta društva.
Stanja mnogih od ovih elemenata smo se ved dotakli u prethodnom razmatranju. Ovdje demo postaviti
samo još jedno pitanje: Da li je mogude da se osigura kvalitet života stanovništva Lukavac, ako postoji:
 Napušteno zemljište uništeno divljim deponijama i privrednim aktivnostima;
 Posječenu šumu i uništenu svu ostalu vegetaciju;
Uništenu rijeku, čija je voda prljava, riblji fond uništen, a obalna vegetacija „ukrašena“n a jlon
kesama;
Smog i blatnjave ulice na koje je pala čađ nastala loženjem, naročito u šestomjesečnom period
Ljetne sezone.
Rezime problema u oblasti atmosfere na području opdine Lukavac
 Osnovni problem zagađenja atmosfere je postojanje zastarjelih, energetski neefikasnih i ekološki
neprihvatljivih sistema grijanja (dotrajalost postrojenja i uređaja), stambenog, poslovnog i javnog
prostora kao i korištenje električne energije na energetski nefikasan način. Ova konstatacija vrijedi
kako za sektor stanovanja tako i za privredu i javnu administrciju.
 Osnovni problem u oblasti zagađenja zraka od industrije je korištenje ekološki neprihvatljivih
proizvodnih tehnologija koje nisu u skaldu sa najboljim raspoloživim tehnologijama.
 Problem deponije Potočari je postojanje zagađenja od deponijskog gasa zbog nepostojanja tehničko,
tehnoloških i organizacionih mjera kojim bi se onemogudila emisija deponijskog gasa.
 Osnovni problem vezan za sektor saobradaja je da su vozila starosti u prosjeku 15 godina i više, da se
adekvatno ne održavaju, i da nisu prema sadašnjim standardima ekološki prihvatljiva.
 U oblasti poljoprivrede najvedi problem su: prekomjerna i nekontrolisana upotreba hemijskih
sredstava, nepostojanje standarda dobrih poljoprivrednih praksi koje onemogudavaju emisije štetnih
supstanci i sl.

7. Rezime problema u oblasti atmosfere na području općine Lukavac
 Problem zagađenja zemljišta zbog postojanja 11.000 tona otpada godišnje i njegovog
neadekvatnog odlaganja na deponiji Potočari
 Problem zagađenja zemljišta zbog postojanja divljih odlagališta otpada, zatrpavanja, paljenja ili
direktnog bacanja na/u zemljište ili direktnog bacanja u rijeke i potoke gdje divlja odlagališta ili
direktno bacenje prirodu zagađuje zemljište sa oko 11000 tona otpada godišnje
 Problem zagađenja zemljišta zbog postojanja odlagališta otpada privrednih subjekata kao što su
Bijelo more i Crno more, odlagališta jalovine, otkrivke, šljake i građevinskog šuta.
 Problem postojanja identifikovanih lokaliteta minskih polja i sumnjivih područja na 4,04 %
površine opdine
 Osnovni problem u oblasti poljoprivrede je zagađenje tla zbog neprimjenjivanja standarda
zaštite okoliša na farmama i gazdinstvima i nepostojanja sistema za monitoring korištenja
količina i vrsta pesticida, gnojiva i stajnjaka
 Regulisanje korita vodotoka u cilju sprečavanja plavljenja i zagađenja tla naplavnim muljem i
čvrstim otpadom.