1. EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Yrd. Doç. Dr. Bayram Bıçak Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü Seher ULUTAŞ ve Çetin TORAMAN’ın katkılarıyla Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı SUNAN: UZMAN BİYOLOJİ ÖĞRETMENİ ALİ İHSAN KIRTAŞ

6. Geleneksel Değerlendirme Yaklaşımları ile Yeni Değerlendirme Yaklaşımları Geleneksel Teknikler Yeni Değerlendirme Teknikler Çoktan seçmeli testler Performans değerlendirme Doğru-yanlış soruları Öğrenci ürün seçki dosyası (portfolio) Eşleştirme soruları Kavram haritaları Tamamlama (boşluk doldurma) soruları Yapılandırılmış grid Kısa cevaplı yazılı yoklamalar Tanılayıcı dallanmış ağaç Uzun cevaplı yazılı yoklamalar Kelime ilişkilendirme Soru -cevap Proje Drama Görüşme Yazılı raporlar Gösteri Poster Grup ve/veya akran değerlendirmesi Kendi kendini değerlendirme

7. Performans Değerlendirme Performans değerlendirme, Öğrencilerin, bireysel özellikleri dikkate alınarak, bunları eyleme dönüştürmelerini sağlayacak durum, ödev ve projeleri içerir. Süreç içine yayılmıştır, zamana bağlı değildir. Öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırmasını gerektirir. Öğrencinin günlük yaşamındaki problemleri nasıl çözeceğini ve problem çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını göstermesini ister.

10. Performans Değerlendirme Öğrencilerin becerilerini “gerçek yaşamdan alınmış durumlarla, problemlerle” değerlendirmeyi hedefler. Gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanır. Performans ödevlerinde, tek bir cevap yoktur. Ödevi tamamlamak için değişik yollar bulunmaktadır. Bu nedenle iyi tanımlanmış bir ölçütle değerlendirmelidir. Başarılı bir değerlendirme yapmak için her bir performans ödevi bir dereceli puanlama anahtarı (rubric) ile eşleştirilmelidir.

11. Performans Değerlendirme Sürecini Planlarken ve Uygularken Atılacak Adımlar Bir performans değerlendirme işleminde dört basamak açık bir biçimde tanımlanmalıdır. Bunlar: Amacı açıkça ifade etme, neyi ölçeceğine karar verme Performans ölçütlerini açık hale getirme ve uygun bir ödev/görev tanımlama Dereceli puanlama anahtarları (rubrikler) geliştirme Değerlendirme ile ilgili sınırlılıkları belirleme

12. Hangi Tür Etkinlikler Performansa Dayalı Değerlendirme Sürecinde Kullanılabilir? Ürünler: Kompozisyon, makale yazma, grafik çizme, deney düzeneği oluşturma, proje hazırlama vb. Üst düzey düşünme becerileri: Bilgiyi analiz etme, eleştirel düşünme, değerlendirme, problem çözme vb. Gözlenebilir performanslar: Deney yapma, kroki, resim çizme, bir araç yapma vb. Alışkanlıklar ve sosyal beceriler: Grup çalışmasına yatkınlık, başkalarının fikirlerine önem erme, kendini ifade etme, sunum yapabilme vb.

15. Performans Değerlendirme Örneği Tohum Çimlenmesi Öğrenciler, öğretmen rehberliğinde bir bitkiye ait tohumun çimlenmesini etkileyebilecek faktörleri tartışırlar.Tartışmada ortaya çıkan düşünceler not alınır. Daha sonra sınıfı gruplara ayrılır ve aşağıdaki formata uygun olarak (hipotez ve bağımsız değişkenin değiştirilebileceği biçimlerde) öğrenciler kontrollü deneylerle elde ettikleri verileri not ederler. Bulgular ışığında hipotezler denenir ve sonuçlar sınıfta tartışılır. Araştırma Sorusu : Tohum çimlenmesinde su miktarının bir etkisi var mıdır? Hipotez : Değişkenler : Bağımsız değişken : Su miktarı Bağımlı değişken : Çimlenmeye başlama süresi Sabit tutulanlar : Çimlenme süresi ve su miktarı dışındaki diğer etkenler Materyal : 5 özdeş kap, pamuk veya kâğıt havlu, bitki tohumları, dereceli silindir Deneyin yapılışı : Öğrenciler kurdukları hipotezi test edecek bir deney tasarlayarak verileri toplarlar. Topladıkları verileri organize ederek analiz ederler. Daha sonra verilerin analizi sonunda elde ettikleri bulgular ışığında hipotezlerini test eder ve bulgularını sınıfla paylaşırlar.

16. Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubric) Dereceli puanlama anahtarı, beklenen performans sınırlarını belirleyen bir çerçeve, bir referans sunan, puanlama için bir anahtar işlevi gören, çalışma veya üründe sergilenen performansı güçlüden zayıfa/iyiden kötüye doğru dereceleyen bir ölçüt takımı olduğu söylenebilir.

17. Dereceli Puanlama Anahtarı Türleri Dereceli puanlama anahtarı Holistik (bütünsel) ve Analitik olarak iki grupta incelenebilir. Genel olarak, belli bir yetenek öğelerine ayrılmadan bir bütün olarak puanlanıyorsa bu bütünsel türdedir. Bütünsel dereceli puanlama anahtarı, üründeki veya çalışmadaki nitelikler hakkında genişçe hükümlere dayanmaktadır. Analitik puanlama anahtarı belli bir yeteneği öğelere ayırıp her öğe için ayrı bir bütünsel anahtar geliştirmekle oluşturulmaktadır. Analitik anahtarın öğrencilerin eksiklerini tanımaları ve düzeltmeleri açısından faydaları çoktur.

18. Ürün Seçki Dosyaları (Portfolio) Öğrencinin, bir ya da birkaç alandaki çalışmalarını, harcadığı çabayı, geçirdiği evreleri ve başarılarını yansıttığı koleksiyonudur.

19. Dereceli Puanlama Anahtarı Örneği (Analitik) PUAN İçeriğin Belirlenmesi ( % 10 ) 4 Belirtilen tarihte konusunu belirlemiş, konusunu nasıl yapacağıyla ilgili iş-zaman takvimi oluşturmuş 3 Belirtilen tarihte konusunu belirlemiş, konusunu nasıl yapacağıyla ilgili iş-zaman takvimini eksik ve karışık oluşturmuş 2 Belirtilen tarihte konusunu belirlemiş fakat konusunu nasıl yapacağıyla ilgili iş-zaman takvimi oluşturmamış 1 Belirtilen tarihte konusunu belirlemiş ama emin değil, değiştirmeyi düşünüyor 0 Belirtilen tarihte konusunu belirlememiş PUAN İçerik ( % 45) 4 İçerik konuyla tam olarak ilgili ve öğrenci kendinden beklenenlerin tümünü gerçekleştirmiş 3 İçerik konuyla tam olarak ilgili ama öğrenci kendinden beklenenlerin tümünü gerçekleştirmemiş 2 İçerik konuyla tam olarak ilgili değil ve öğrenci kendinden beklenenlerin birkaçını gerçekleştirmiş 1 İçerik konuyla çok az ilgili ve öğrenci kendinden beklenenleri gerçekleştirmemiş 0 İçerik konuyla hiç ilgili değil ve öğrenci kendinden beklenenleri gerçekleştirmemiş

20. Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubric) Örneği PUAN Ödevin Düzeni ( % 15) 4 Ödevin bölümleri ( kapak sayfası, içindekiler bölümü, etkinlik bölümü, kaynakça) tam olarak verilmiş 3 Ödevin bir bölümü eksik 2 Ödevin iki bölümü eksik 1 Ödevin üç bölümü eksik 0 Ödevde bölüm yok PUAN Ödevin Sunumu ( % 5) 4 Ödevi tam zamanında teslim etti, konuyla ilgili sorulan sorulara eksiksiz ve doğru yanıtlar verdi 3 Ödevi tam zamanında teslim etti, konuyla ilgili sorulan soruların bir kısmına doğru yanıtlar verdi 2 Ödevi belirtilen zamandan daha sonra teslim etti, konuyla ilgili sorulan soruların bir kısmına doğru yanıtlar verdi 1 Ödevi çok geç teslim etti, konuyla ilgili soruları yanıtlayamadı 0 Ödevi teslim etmedi PUAN Kaynak Kullanımı (internet, kitap-dergi, ansiklopedi, cd.......) (%25) 4 Konuyla ilgili kaynak taramasında dört farklı tür kaynaktan yararlanılmış 3 Konuyla ilgili kaynak taramasında üç farklı tür kaynaktan yararlanılmış 2 Konuyla ilgili kaynak taramasında iki farklı tür kaynaktan yararlanılmış 1 Konuyla ilgili kaynak taramasında bir farklı tür kaynaktan yararlanılmış 0 Konuyla ilgili kaynak taramasında farklı tür kaynaklardan yararlanılmamış

21. Bütüncül Dereceleme Ölçeği Örneği Puan Ölçütler 4 Konuyu tümüyle iyi anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklenmiştir. Konuyu farklı örneklerle açıkladı. Olaylar arsında farklı bağlantılar kurdu. Konuyla ilgili çelişkili açıklama yapılmadı. 3 Konuyu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklenmişti fakat yeterli değildi. Yazılı açıklamalar yeterliydi. 2 Konunun çoğunu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düşünceler desteklenmişti fakat yeterli değildi. Anlatımda çelişkili açıklamalar yapıldı. 1 Konunun birazını anladığını gösterdi. Örnekler yeterli değildi. Önemli eksikler var.

23. Ürün Seçki Dosyası Kullanılmasının Nedenleri Eğitimle ölçme arasında kopukluk olmasını önler Tasarımı oldukça kolaydır Tüm öğretilenlerin belgelerini içerir Öğretmen, öğrenci ve aile arasındaki iletişimi artırır Gelişimsel bir bakış açısı sağlar Öğrencinin kendi öğrenmesinin farkında olmasını sağlar Farklı niteliklere sahip öğrencilerden oluşan bir sınıfta, bireyselliğin yitip gitmesini önler. Öğretmene, her öğrencisini tanıma fırsatı verir. Öğrenme hedeflerinin birlikte saptanması, ilişkiyi geliştirir.

24. Ürün Seçki Dosyalarının Sınırlılıkları Ürün seçki dosyasında yer alan işleri kimin yaptığı Öğrencilerin kayıtlarını saklayacak yer Nesnellik Değerlendirmesinin Kolay Olmaması

25. Öğrenci Ürün Seçki Dosyasının İçeriği Dosyaya alınan her ürünün dosyaya konulmasının nedeni? Burada öğrenci kendisi ile ilgili görüşlerini belirtir. Bundan ne öğrendim? Bu çalışmayı neden sakladım? Çalışmayı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? Benim için bu çalışmanın anlamı nedir? Hangi alanda zayıfım? Öğrenci ürün seçki dosyasının değerlendirilme ölçütleri

26. Öğrenci Ürün Seçki Dosyasının İçeriği Dosyanın “içindekiler” bölümü Önsöz, özet (ya da özgeçmiş) (Burada öğrenci, çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimini anlatır. Öğrenci başlangıçta neredeydi? Bu aşamaya nasıl geldi?) Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar. Yapılan her çalışmanın değerlendirilmesi ile ilgili dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi ya da öz değerlendirme formları gibi araçlar.

28. Kavram Haritaları Kavram haritaları, temel bir kavram etrafında, bu temel kavramla ilişkili diğer kavramları ve bunların birbiriyle olan ilişkilerini gösteren grafiksel yapılardır. Kavram haritalarında, iki kavram arasındaki ilişki, üzerine ilişkiyi belirleyen ifadelerin yazıldığı doğrularla gösterilir. İlişkiyi belirleyen bağlantı ifadeleri ile iki kavram tamamlanarak anlamlı bir cümle oluşturur.

29. Kavram Haritaları Düşünceleri geliştirme, Karışık fikirleri aktarma, Konuyu özetleme, Yanlış anlamayı tespit etme, Anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirme, Değerlendirme yapmaya yardımcı olur.

30. Kavram Haritalarını Değerlendirmek İçin Kullanılabilecek Ölçütler Kavramların uygun şekilde nitelendirilmesi - Kavramlar, en fazla üç sözcükle temsil edilmelidir. - Kavramların yerleşimi genelden özele doğru hiyerarşik olarak sıralanmalıdır. Bağlama sözcüklerinin uygun şekilde nitelendirilmesi - İki kavram arasındaki bağlantılar anlamlı olmalıdır. - İlişkiyi doğru şekilde temsil etmelidir.

31. Kavram Haritalarını Değerlendirmek İçin Kullanılabilecek Ölçütler Kavramların çapraz bağlanması - En iyi haritalar, kavramlar arasındaki çapraz bağlantıları yeterli ölçüde gösterenlerdir. - Çapraz bağlantılar, öğrencinin, birbirine bağlı çok sayıda düşünceyi bildiğini gösterir. - Çapraz bağlantılar, yaratıcılığı ortaya çıkarır.

33. Kavram Haritası Örneği Kalp İskelet Karaciğer Büyük dolaşım Burun Atardamar Düz kas Virüs Çizgili kas Dolaşım Kan Kılcal damar Akyuvar Bakteri Akciğer Bağışıklık