FATIH MEHMET BERK AKA KING

1. DIDYMA:İKİZLER ŞEHRİ
ANTİK DÜNYANIN KEHANET MERKEZİ
DENİZ, KUM VE GÜNEŞİN ÜLKESİ:DIDYMA
"Didyma", "Brankhidai" (Brankhitler Ülkesi)
TELL ME DIDYMA

3.  Dişi Titan Leto baş tanrı Zeus ile birleşir ve daha sonra
kehanet merkezi olacak olan kutsal alanda Apollon’a gebe
kalır.
 Apollon, Brankhos adlı çobanı kutsal kaynağa
(ayazma) koruyucu yapar ve ona bilicilik yetisini verir.
Anadolu’nun en ünlü kehanet merkezlerinden biri olan
Didyma’daki Apollon kehanet merkezi, coğrafik olarak,
aslında Karia’ya ait olan bir yarımada üzerindedir.
 Brankhidai olarak da anılan kutsal alanın kuruluşu MÖ 2.
binyıla dayanır.
 Didyma, MÖ 8. yüzyıldan MÖ 494’teki Ioni
Ayaklanması’na kadar özerk bir kehanet merkezi olarak
Brankhid rahipleri tarafından yönetilir.

4. Didyma,
 mukaddes emanetleri,
 zengin hazineleri,
 kutsal suyu (kuyu)
 ve kutsal koruluğu ile tanınır.
 Bu korulukta Apollon'un kutsal ağacı defne yetiştirilirdi.
 Didyma Apollon tapınağı dipteros tipinde bir mabet olup. cift
sıra sutun cemberi ile cevrilidir.
 Kutsal alan, ilk kuruluşunda olasılıkla kaynak suyu ve bir
sunaktan ibarettir. İlk yapı kalıntısı, M.Ö. 8. yy.’ın sonu ile
7.yy.’ın başında, kuzeydoğu-güneybatı yönlenmesinde, üç tarafı
çevrili kerpiçten basit bir sekos olarak karımıza çıkar.

5.  Tapınak hakkında ilk bilgileri 1834 tarihlerinde Anadolu'yu gezen Fransız
seyyahı Charles Texier ve Halikarnassos'da (Bodrum) kazılar yapan İngiliz
arkeologu Newton topladılar,
 Didyma Apollon tapınağındaki ilk kazılar, 1858 yılında İngiliz heyeti
tarafından yapıldı, fakat bu kazı ilmi olmaktan uzaktı.
 1872 Yılında tapınakta Fransızlar Thomas ve Rayet başkanlığında çalıştılar.
 Sistemli kazılar ancak 1904'te Berlin müzesi adına almanlar tarafından
yapılmağa başlandı. Bu kazı devrin ünlü arkeologu Prof. Theodor Wiegand
başkanlığında 1913 yılına kadar devam etti,
 1924 – 1925 Yıllarında yine almanlar tarafından tapınakta çalışıldı. Bu
kazıların toplu sonuçları 1941 yılında H. Knackfuss tarafından Didyma adlı
bir kitapta yayımlandı. Son yıllarda ise Alman Arkeoloji enstitüsü tapınakta
yeniden çalışmalara başladı.

6. Anadolu topraklarında kurulan en büyük ve en
zengin Ion tapınağı.
 Kutsal emanetleri, kutsal kuyusu ve kutsal defne
korusuyla ünlü bilim ve sanatın merkezi
 Milet’in kutsal alanı.
 Savaşlara, depremlere, yıkımlara inat Didyma
 yaklaşık 3 bin yıldır ayakta...
 Didyma Antik Kenti Aydın ilinin Söke ilçesi, Yeni
Hisar köyü (Yoran) sınırları içerisinde yeralan
Didyma, Apollon Tapınağı ile ünlüdür.

7.  Didyma’nın hazinesi sayılan Apollon Tapınağı, o zamanki
adıyla Didymaion M.Ö. 560’ta inşa edildi ve antik dünyanın en
önemli kehanet merkezlerinden biri haline geldi.
 Efsaneye göre, tanrı Apollon bir gün Didim yöresinde çobanlık
yapan Brankhos’a rastladı. Brankhos’tan çok hoşlandı ve ona
kehanetin sırlarını öğretti.
Çoban Brankhos, defne ormanı ve su kaynağının bulunduğu,
bugünkü tapınağın yerinde, Apollon adına ilk tapınağı yaptı.
Zaman içinde Brankhos soyundan gelenler Brankhidler olarak
anıldılar

8. PERS İSTİLASI
 Tapınak, uzun süre, orada yaşayan ve Brankhidler adı verilen aile tarafından
yönetildi. Ta ki M.Ö. 494’te Persler Miletos’a saldırıncaya kadar. Pers saldırısı
sırasında, Miletos şehri ile Apollon Tapınağı da yerle bir oldu.
Tapınakta bulunan, Apollon’un bronz heykeli Pers başkenti Ekbatan’a
götürüldü.
 Ünlü tarihçi Herodot olayı şöyle anlatır:
“Brankhidler tanrılarına sadakatsizlikle suçludurlar; tanrıya
sunulmuş hazineleri hiç duraksamadan Pers kralına teslim etmiş ve
ihanetlerini izleyecek olaylardan kurtulmak için de onun peşinden Pers
ülkesine kaçmışlardır.
Yüz elli yıl sonra İskender buraya dek geldi. Ordusundaki Miletoslular’a ne
yapması gerektiğini sorduktan sonra, yerleşmeyi yerle bir etti. Böylece
babalarının işlediği suçun cezasını oğullar ödemişlerdir.”

9. Brankhidlerin Tanrılara İhaneti
 Herodotos; İ.Ö. 494 yılında İonia Ayaklanması başarısızlıkla
sonuçlanıp, Miletos düşünce, Dareios’un hem tapınak, hem de
bilicilik yerini yağmalayarak yaktığını anlatır.
 Oysa Strabon ile Pausanias aynı eylemi Kserkses’in İ.Ö. 479’da
Plataia’daki yenilgisinden sonra , Yunanistan’dan dönerken
gerçekleştirdiğini yazarlar. Bu olayda Brankhidler tanrılarına
sadakatsizlikten suçluydular; tanrıya sunulmuş hazineleri hiç
duraksamadan Pers kralına teslim etmiş ve ihanetlerini
izleyecek olaylardan kurtulmak amacıyla, onun peşinde Pers
ülkesine kaçmışlardı

10. DİDYMA MİLETOS’A BAĞLANIYOR
 Büyük İskender M.Ö. 334’te Miletos’u aldıktan sonra kehanet
merkezinin yönetimi Miletos kentine verildi. Didyma Miletos’un
kutsal alanı oldu. Kazanılan zaferin coşkusuyla olsa gerek,
Miletos kâhini, Büyük İskender’i Zeus’un oğlu ilan etti.
 Ve hemen yıkılan tapınağın yerine, hatta onun temelleri
üzerine, İon dünyasının en büyük tapınaklarından birinin
yapımına başlandı. Daha sonra, Apollon Tapınağı’ndan
çalınan bronz Apollon heykeli Suriye Kralı I. Seleukos
tarafından bulundu ve Didyma’ya geri verildi.
 Miletoslular, M.Ö. 300 dolaylarında başladıkları tapınağı
tamamlayabilmek için iki yüz yıl boyunca çalıştılar ama ölçüleri
çok büyük tutulan tapınağı bir türlü bitiremediler.

11. Suriye Kralı I. Seleukos ve Didyma
 Yine de Didyma asıl canlanmasını Seleukos’a borçludur.
Seleukos İ.Ö. 300 dolaylarında eski tapınağın bulunduğu yerde,
bugün kalıntılarını gördüğümüz dev yapının inşaatını başlattı.
Yeni kutsal alan kısa zamanda büyük bir zenginliğe kavuştu.
Hellenistik devre ait olan Didyma Apollon tapınağının mimarları
Efesli Paionius ve Miletli Daphis'tir.
 M.O. 300 de inşasına başlanan tapınak, planın haddinden fazla
buyuk tutulmuş olmasından M.S. 2. yuzyıl ortalarına kadar
inşaatı devam etmişse de, bir turlu tam manasiyle nihayete
erdirilememiştir.
 İ.Ö. 278 yılında istilacı Galatların saldırılarından çok zarar
gördü.

12. FELSEFENİN BEŞİĞİNDE KEHANET!
 Şiirin, ışığın, müziğin, hekimliğin tanrısı Apollon aynı
zamanda kehanetin de tanrısıydı. İsterse, kâhinlik
yeteneğini diğer insanlara verebilirdi. Kehanet antik
çağın en gözde ‘yönetim aygıtı’ ve inancın temel
taşlarından biriydi. Rasyonel düşüncenin ilk filizlerini
verdiği, bilimin ilk merkezlerinden biri sayılan
Miletos’ta bile..

13.  Kutsal alana çoğunlukla deniz yoluyla gelen ziyaretçiler, Panormos limanından
karaya çıkar, Miletos’u Didyma’ya bağlayan, Kutsal Yol’dan yürüyerek tapınağa
ulaşırlardı.
 Ziyaretçiler arasında, geleceğini öğrenmek isteyen sıradan insanların yanı
sıra, bir savaşın karar arifesindeki krallar da olurdu.Bayram alayları bu kutsal yoldan
harekete geçer, tapınağın çevresinde meşale koşuları, çeşitli yarışlar yapılır,
şenlikler düzenlenirdi.
 18 kilometrelik Kutsal Yol’un Didyma’ya yakın son iki kilometresinde ziyaretçileri,
geniş koltuklarda oturan kadın ve erkek Brankhidler’in heykelleri karşılardı.
 M.Ö. 6. yüzyılda yapılan bu heykellerden pek çoğu 1858 yılında İngiliz arkeolog
Newton tarafından British Museum’a gönderilinceye kadar orijinal yerlerinde, ait
oldukları topraklarda, ziyaretçilerini karşılamaya devam ettiler.
 Bu arkaik tapınak bir cok hukumdarın, hatta Lidya Kralı Kresus'unziyaretine
mazhar olmuştur. Kehanet yeri olan buraya, krallar savaşlarından once gelip
danışırlardı

14. Didyma Tapınağın Avludan Görünümü

18.  Tapınak planı, alışılmışın dışındadır. Pronaos,
kehanet cevabı bekleyenler için bekleme odası
görünümündedir ve tapınağın iç bölümlerine geçişe
olanak tanımaz.
 Cellaya, pronaosun güney ve kuzey köelerinden,
ancak bir kişinin geçebileceği boyutlarda açılmış olan
iki eğimli koridor ile inilir. Cellada; kutsal kaynak,
kutsal ağaç ve içerisinde kült heykelinin de yer aldığı
naiskos bulunur.

19.  Didyma hiçbir zaman kent olamamıştır.

20. SORULARLA DİDİMYA
 Didim’deki tapınak kimin adına yapılmıştır?Güneş, ışık, müzik
ve kehanet tanrısı Apollon adına yapılmıştır.
 Neden ziyaret edilir?Tanrılardan fikir alma, onlara adak sunmak
için.
 CELLA: Tapınağın içinde tanrı heykelinin korunduğu kutsal
bölüme verilen ad.
 PRONAOS: Bir tapınakta genellikle doğuda yeralan ve cella‘ya
(naos) geçit veren ön odaya verilen ad. Antik Yunanda
tapınakların naosa girilmeden önceki bölümüdür
 Yunanistandaki Apollon tapınakları? Yunanistan'da, Apollon
tapınakları Corinth, Bassae, Patroos ve Delphi bulunur.

21.  Günümüzdeki kaıntılar ilk tapınağa mı ya da ssonraki
döneme mi aittir? M.Ö. 334 yılındaki Granikos
zaferinden sonra günümüzde kalıntılarını
gördüğümüz Hellenistik Döneme aittir.

22.  Apollon’un kutsal ağacı
nedir?Defne (Daphne
Apollon mit bkz)
 Apollon ve
liri(İst.Arkeoloji Müzesi)

23.  Neden İkiz Şehir denilir Didyma için? Didyma" "IKIZ KARDES" anlamına
gelir. Bu tapınağa Didyma denmesinin nedeni ise Apollon’un , Tanrıça
Artemis'in ikiz kardeşi olmasıdır.
 Büyük İskender’i kim Zeus’un oğlu ilan etti?Didyma Kahini
 Brankhid heykellerini İng kim götürdü? İngiliz arkeolog Charles Newton
 Apollon tapınağı kim tarafından tahrip edildi? Apollcn tapmağı, Pers Kralı
Darius tarafından M.O. 494 de tahrip edilmiş. Bugün ayakta kalan kalıntısı
ayakta duran Hellenistik devre ait olan tapınağın inşaatına, İskender'in
Pers zaferinden sonra başlanmıştır.Bizanslılar tarafından da kullanılan
tapınak bir yangın neticesinde harap olmuş ve 15. vuzvılda da bir zelzele
ile yıkılmıştır.Duvarlar ile birlikte bugun ancak 3 sutunu ayakta durmaktadır.

24. Didyma. Turkey. A frieze with griffon motifs adorns the
inner sacred courtyard Adytum walls of the Greek Temple of
Apollo
Griffon nedir?

25.  Cella'yı çevreleyen duvarlar üzerinde yerleştirilmiş olan ve `Afrodisias
Heykel Okulu' sanatçıları tarafından yapılan, baş ve kanatları kartal, gövdesi
aslan biçimindeki `Griffon' adı verilen mitolojik yaratıkların apollon
hazinelerini bekledikleri kabul edilir.
 Aiskhylos tarafindan "havlamayan, uzun gagali, kanatli kopekler" olarak
tanimlanirlar.
 M.Ö. 3. binden itibaren Mezopotamya, Suriye ve Mısır sanatlarında
rastlanan karışık yaratıklar tanrıların insan şeklinde görülmesiyle ortaya
çıkarlar. Tanrısallıklarını vurgulamak için doğaüstü bir şekilde gösterilirler.
Yeryüzü ve gökyüzünün en güçlü hayvanlarının birleşimiyle oluşurlar ve
dayanılmaz bir güce sahiptirler. Grifon da bu yaratıklardan
biridir. Aiskhylos’un ‘Prometheus’unda ve Heredot Tarihi'nde sözü geçen bu
efsanevi varlığa Yunanca’da gryps denir.
 Apollon tapınağının mimarları kim? Eserin mimarları `Miletli Daphnis' ile
`Efesli Paionios' dur.

26.  Didyma’da neden yerleşim yok?Kehanet merkezi,
sadece kahinlerin yaşadığı bölge.
 Sthenno ve Euryale kim?Medusa’nın kız kardeşleri.
 Didyma Miletos’a nasıl bağlanır? Didyma Antik
Şehri Didim ilçesinde Miletos’un 18 km. güneyindedir.
Biliciler (Kahinler) kenti olarak ünlenen Miletos’tan
gelen, mermer döşeli, iki yanında yatan aslan ve
oturan adam heykelleri bulunan kutsal yolla bağlanır.

27. DİPTEROS?
 Yunan tapınağının etrafında 2 sıra sütun kullanılarak
elde edilen plan tipi. 2 sıra sütun kullanılması ile
tapınağın görkemi artar, adeta bi sütun ormanına
döner.

29. DIDYMA İKİZLERİN KÖKENİ
 Anadolu’da yer alan kutsal alanlar içinde antik kaynaklarca en fazla anılan
kutsal alan Didyma’dır
 Didymeus sıfatının, Yunanca’da ikizler anlamına gelen “didymos”kelimesi
ile olan benzerliği nedeniyle; Apollon’un kardeşi Artemis ile birlikte tapınım
görmüş olduğu, kelimenin tanrı ve tanrıçayı, iki tapınağı işaret
ettiği düşünülür.
 Didyma adı ile, kutsal alanda bulunan iki su kaynağı veya kurulu olduğu
bölgedeki ikitepenin ifade edilmeye çalışıldığı biçimde aktarımlar da vardır
Ancak kutsal alanda iki tapınak, iki kaynak veya iki tepe
yoktur

30. DIDYMA YUNANCA MI YERLİ BİR DİL
OLABİLİR Mİ?
 Didymos’un Yunanca’da değil de yerli
dillerde bir karşılığı olmalıdır.
 Karia’daki Idyma, Loryma, Sidyma gibi yerli
kent isimlerinde olduğu gibi, Didyma’nın da
Karia dilinde bir karşılığı olması gerektiği
düünülür.

31. TAPINAĞA KURBAN ADAK EDİLMİŞ
MİDİR?
 Tapınmanın merkezinde kurban ritüeli
bulunmaktadır. Kurban edilen hayvanlar boğa,
koyun ve keçidir.
 Seleukos Nikator ve Antiokhos’un M.Ö. 288
yılında Didyma’ya adak olarak 1000 adet koyun ve
12 adet boa göndermi oldukları, yazıtlarla
belgelenebilmektedir

32. KİM NE BAĞIŞLADI?
 Mısır Firavunu Nekho, MÖ604 civarında kendi zırhını
ve MÖ 6. yüzyılın ilk yarısında Kroisos birçok değerli
hediyeyi, tıpkı Delphi’ye yaptıkları gibi, Didyma’daki
kutsal alana bağışlamışlardır.
 Diğer adak hediyeleriarasında çok sayıda silah,
özellikle ok uçları dışında çok çeşitli aynalar da diğer
bronz aletleri teşkil eder.

33. KAHİNLER ERKEK Mİ KADIN MI?
 Didyma’da Arkaik Çağ kehanet ritüelleri, sunulu biçimi ile Hellenistik Çağ’ın
uygulamaları arasında farklılıklar görülmektedir. Brankhos sülalesi
zamanında, kahinlerin erkek oldukları, cevapların doğrudan tanrının
ağzından ve düz yazı biçiminde yazıldığı, ele geçen Arkaik Çağ kehanet
metinlerinden anlaşılmaktadır.
 Persler’in, Brankhos sülalesi ile birlikte Ektabana’ya götürmü oldukları
Apollon kült heykelinin, Seleukos tarafından geri getirilmesi ile, yaklaşık bir
buçuk asır sonra yeniden başlayan
 Hellenistik Çağ kehanet cevaplarındaki en büyük farklılık, cevapların
Delphi’de olduğu gibi dizeler halinde verilmesidir.
 Erkek kahinlerin yerini, yine Delphi’deki gibi, kadın kahinler almıştır ve
cevap dili de benzer biçimde değişmiştir. Artık tanrı doğrudan
 konuşmaz.
 Yazıtlarda, önce sorunun yazıldığı ve ardından tanrı dedi ki diye
belirtilerek,

34. MEDUSA VE DIDYMA
 Didim'in En Önemli Sembollerinden Biri Olan Medusa ; Yunan Mitolojisinde
Yeraltı Dünyasının Dişi Canavarı Olan Üç Gorgona' Dan Biridir.
 Bu Üç Kız Kardeşten Yalnızca Yilan Saçlı Medusa Ölümlüdür Ve Kendisine
Bakanları Taşa Çevirme Güçüne Sahiptir. Bu Sebeple Antik Dönemde
Büyük Yapıları Ve Özel Yerleri Kötülüklerden Korumak Için Medusa
Kabartmaları ve Resimleri Kullanılmıştır.
 Medusa, Yaşamına Çok Güzel Bir Genç Kız Olarak Başlamıştır. O Kadar
Güzeldir Ki Tanrıçaların Kıskançlığını Üzerinde Toplamış, Tanrıları Da
Peşinde Koşturmuştur. Tanrıça Athena ( Zeus'un En Çok Sevdiği Kızı) Onu
Çok Kıskanmaktadır Özellikle. Denizlerin Tanrısı Poseidon Ise Medusa'ya
Hayrandır. Başı Öylesine Dönmüştür Ki Bir Gün Athena'nın Tapınağında
Medusa'ya Zorla Sahip Olur.
Bu Durumu Kendisi Için Aşağılayıcı Bulan Athena, Medusa'yı Gorgon
Yaparak Cezalandırır. Çok Çirkinleşmiş, Saçları Yılana Dönüşmüştür,
Yüzüne Bakanlar Taş Kesilmektedir.

38.  Didymaion ve Miletos arasındaki yolun Panormos
limanından başlayarak iki kenarına dizilmiş tahtta
oturan, elbise ve manto taşıyan Brankhid heykelleri
Arkaik dönemin bilinen en eski oturan heykelleridir.
 Oturan erkek heykelleri Branchos’lardan gelen ve
Apollon’un rahipleri olarak değerlendirilen Brankidler
olarak günümüze kadar tanınmışlardır. Araştırmacılara
göre bu heykeller Teichiussa çevresindeki küçük bir
soylu ailenin tanrıya ithaf edilmiş kendi heykelleridir.

39. CHİTON(KHITON)
 Homeros’un destanlarında adı
sıkça geçen khiton Antik çağların
erken dönemlerinden beri bilinen
bir giysi parçasıdır.
 Olasılıkla Akkadca “keten”
anlamına gelen “kitu”
kelimesinden türemiş olup
“manto” veya “örtü” anlamına
gelmekteydi.

40. APOLLON &DAPHNE AŞKI

41. MEDUSA &ICONIUM
 MS sonra 4. Yüzyılda gerçekleşen Hıristiyan egemenliği döneminde kadar
Konya ve yöresi önemli bir pagan merkez konumundaydı. Hıristiyanlık
öncesi dönemde Hitit dininden Eski Yunan dinine kadar birçok çoktanrıcı
ve pagan inanç sistemi Konya ve civarında varlığını sürdürmüştür.
 Konya şehrinin isminin (antik dönemdeki Iconium’un) şehrin pagan
geçmişiyle ilişkili olduğu yönünde yaygın bir kanaat bulunmaktadır. Şehrin
ismi olan Iconium ile kahraman Perseus ve Yunan mitolojisindeki olumsuz
karakter Medusa arasındaki mücadeleyi anlatan mitos arasında bir ilişki
olduğuna inanılır.
 Buna göre bir canavar olan Medusa şehri rahatsız etmektedir ve yüce
tanrı Zeus oğlu Perseus’u ona karşı savaşmak üzere gönderir. Bu
mücadelede Perseus Medusa’yı öldürür ve şehirde yaşayan halk
kahraman Perseus’un ikonlarını yaparlar ve şehre asarlar. Bu nedenle
zamanla bu şehre “ikon şehri” anlamına gelen Iconium adı verilir