1. Монгол Улсын Боловсролын Их Сургууль
Математик Статистикийн Сургууль
Гүйцэтгэсэн:............/Ч. Алтанчимэг/
2014-5-13

2. Зорилго
Физикийн шинжлэх ухаанаар судалж байгаа бүхий л судлагдахуун нь
физикийн шинжлэх ухаанаас бусад төрлийн бүхий л шинжлэх ухааны
үндэс суурь болохын зэрэгцээ бидний оршин буй дэлхий, амьдрал
ахуй болон нийгмийн амьдралын нэг хэсэг болсон техник технологитой
салшгүй холбоотой бөгөөд техник технологи хурдацтай хөгжиж буй
орчин үед физикийн шинжлэх ухааныг сайтар судалж чадвал бүхий л
юмс үзэгдлийн мөн чанарыг үнэн зөв ойлгож, зөв дүгнэлт гаргаж
чадна. “Хялбар туршилтууд ” гэсэн туршилтуудыг судлах гол зорилго
нь, сурагчдад өдөр тутмын ахуй амьдрал болон нийгмийн амьдралын
харилцаа холбоог физикийн шинжлэх ухааны үүднээс тодорхойлох
замаар олон төрлийн физик үзэгдэлийн талаар, зорилтот мэдлэгтэй
болохын тулд ажиглалт, сорилт туршилт хийх аргаар физикийн
шинжлэх ухааны салбарт судалгаа, эрэл хайгуул хийх, арга барил
эзэмшихийн зэрэгцээ физикийн суурь ухагдахуун хууль, бусад
шинжлэх ухааны салбарт физикийн шинжлэх ухааны гүйцэтгэх үүргийг
ойлгож, шинжлэх ухааны мэдлэг олж авах юм.Түүнчлэн өдөр тутмын
ахуй амьдрал болон нийгмийн амьдралын харилцаа холбоог физикийн
шинжлэх ухааны үүднээс тодорхойлох, юмс үзэгдлийн мөн чанарыг
физикийн шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлан таниулж сурахад
оршино.

3. 5. Халуун савнаас ус юүлэх механизм
Хэрэглэгдэхүүн: Урт богино хоѐр соруул,
хуванцар сав мөн түүний бөглөөнд соруул орох
хэмжээний хоѐр нүх гаргасан байна
Туршилт хийх арга: Хуванцар савны бөглөөнд хоѐр гуурсаа суулгаж дээш
гарсан үзүүрийг нь махийлгана. Хуванцар
саванд богино гуурсанд хүрэхээргүй
хэмжээний ус хийнэ. Богино гуурсаа үлээнэ.
Хүрсэн үр дүн: Богино гуурсаар үлээж
агаар оруулахад саван доторх даралт
нэмэгдэж ус нь шахагдаж урт гуурсаар
хөөрч гарна.
Дүгнэлт: Даралт нь өндөр байгаа агаар
тэнцвэрээ олохын тулд бага даралттай
хэсэг рүү нүүдэг. Энэ хөдөлгөөнөөс салхи
үүсдэг. Йимээс богино соруулаар үлээхэд
саван доторх даралт савны гадна
даралтаас их болж бага даралттай газар
луу шилжихдээ усыг түрж гаргана.

4. 23. Хөвүүр
Хэрэглэгдэхүүн: Гуурс бичгийн хавчаар ашиглан хийсэн
хөвүүр, хуванцар сав, ус
Туршилт хийх арга: Хуванцар саванд ус хийж дотор нь
хөвүүрээ хийж хөвүүлнэ. Хуванцар савны хоѐр үзүүрийг
атгахад хачирхалтай зүйл ажиглагдана.
Хүрсэн үр дүн: Хуванцар савны хоѐр үзүүрийг атгахад хөвүүр живж эхэлнэ.
Яагаад тэр вэ?
..Desktoplab BD zurag20140509_182337.mp4

5. Дүгнэлт: Хий шингэн дэх биеийн суурийн талбайг S гэвэл уул биеийг дороос нь
F P S хүч түлхэнэ. Ингэснээр шингэн доторх бие мэдэгдэхүйц хөнгөрдөг.
Энэхүү түлхэх хүчийг Архимедийн хүч гэдэг. AF P S g V байна. Бие
өөрийнхөө эсвэл живсэн хэсгийнхээ эзэлхүүнтэй ижил хий ба шингэнийг түрж
гаргадаг учир Архимедийн хүч биеийн түрж гаргасан хий буюу шингэний жинтэй
тэнцүү, чиглэлээрээ хүндийн хүчний эсрэг байна. Энд өгүүлсэн зүй тогтлыг
Архимедийн хууль гэдэг. Хий ба шингэн доторх биед үйлчилж байгаа Архимедийн
хүч уул биеийн жингээс их байвал тэр бие хөвөх бөгөөд эсрэг тохиолдолд живнэ.
Иймд биеийн хөвөх нөхцөл AF P , живих нөхцөл AF P юм. Тиймээс хуванцар
савыг атгахад даралт нэмэгдэж AF P болж хөвүүр живнэ.
42. Унтрахгүй лаа
Хэрэглэгдэхүүн: Түмпэн, ус, лаа

6. Туршилт хийх арга: Түмпэн дотор лаа тогтоож лааний үзүүр гарах хэмжээгээр
ус хийж лаагаа асаана. Хэсэг хугацааний дараа юу болсон бэ?
Хүрсэн үр дүн: Лаагаа асаахад гал усанд орсонч унтралгүй ассаар л байх болно.
Дүгнэлт: Шингэний молекулууд өөр хоорондоо үйлчлэлцэхээс гадна савныхаа
хана зэрэг хатуу биеийн гадаргийн молекулуудтай харилцан үйлчлэлцэнэ. Хэрвээ
шингэний молекулуудын харилцан үйлчлэлийн хүч шингэн ба хатуу биеийн
харилцан үйлчлэлийн хүчнээс бага бол уул шингэн хатуу биеийг норгоно. Эсрэг
тохиолдолд шингэн хатуу биеийг үл
норгох ба шингэн нь хатуу биеийн
гадарга дээгүүр тарахгүй дусал болон
тогтоно. Хатуу биеийг шингэн норгох
нь харьцангуй ойлголт юм. Шингэний
норгох ба үл норгох чадвараас
саванд хийсэн шингэний гадаргын
хэлбэр хамаарна. Хэрэв шингэн нь
савнийхаа ханыг норгож байвал
шингэний гадарга хотгор, үл норгож
байвал гүдгэр байна. Үүнээс болж
усан дотор лаа унтрахгүй асна

7. Ном зүй:
“ Хялбархан туршилтууд” Сасаки Ёшинобу
Улаанбаатар хот 2006 он
Google.mn
Assa.mn
“ЕБС төгсөгч, их дээд сургуульд элсэгчдэд тусламж”
С.Батхуяг, Э.Дамдинсүрэн, Ц.Содов
Улаанбаатар хот 2012 он