1. Lectoraat AG:
verantwoording en
innovatie(=verbetering)

2. Wat doet het lectoraat?
• Onderbouwing van de muziektherapie o.a.g.
• De gezondheidsbevorderende kracht van muziek
Damen, van der Bie & Bos (2009)
• Onderbouwing van de kunstzinnige therapie
beeldend
• Casuïstisch effectonderzoek
Ponstein, Philipse & de Vries (2008)
• De binnenkant van blauw
Uitgeest (2010)
• Onderbouwing van de fenomenologisch methode
Uitgeest, promotieonderzoek
• Opzet van een format voor een sessieverslag voor KT
Abbing & Baars (2012), Abbing, promotieonderzoek
• Onderbouwing van de AG
• o.a. opstellen van zorgprogramma’s

3. Wat is een zorgprogramma?
• Samenhangend hulpaanbod voor specifieke
doelgroep
• Gebaseerd op:
– Reguliere en antroposofische wetenschappelijke kennis
– Zorgpraktijk AG op basis van expertkennis
– Interviews en consensus bijeenkomsten (Delphi methode)
• Eigenheid AG intact:
– Integratie reguliere en antroposofische kennis
– Gezondheid bevorderend & ziekte bestrijdend
– Individugeoriënteerd naast groepsgeoriënteerd
– …….

4. Waarom zorgprogramma’s?
• Sluit aan bij:
– Financieringsstructuur
– Reguliere indicaties
• Kwaliteitsverbetering binnen de AG
• AG kan hiermee meer zichtbaar worden en haar
bijdrage aan de (nationale) gezondheidszorg
beter expliciteren

5. Welke zorgprogramma’s?
• Eind 2012 concept ZP’s (voor mensen met):
– Depressie (multidisciplinair)
– Kanker (multidisciplinair)
– Schouderklachten (fysiotherapie dus monodisciplinair)
– Hechtingsstoornissen (multidisciplinair)
– Hooikoorts (monodisciplinair)
• Eind 2013 concept ZP’s (voor mensen met):
– Stress-gerelateerde klachten
– Onbegrepen buikklachten
– Hart- en vaatziekten
– …….
– Angst? (herfstcongres)
– Burnout? (academie)

6. Waarom depressie?
• Grote doelgroep: 800.000 patiënten
• Behandelkosten ca. 390 miljoen
– Inclusief economische effecten ca. 2,1 miljard
• Vergelijkbare programma’s in reguliere zorg
kunnen als basis/vergelijking dienen
• Ervaringskennis antroposofische huisartsen
• Positieve klinische behandelresultaten in de AG
• Overeenkomsten mindfulness

7. Inhoud zorgprogramma
• Samenvatting
• Inleiding
• Achtergrondinformatie indicatie
• Incidentie, prevalentie etc.
• Diagnose en behandeling
• Regulier (NHG standaard)
• Antroposofisch
• Effect-onderzoek
• Ontwikkeling van klachten in de loop van de tijd
• Evaluatie van geleverde zorg
• Patienttevredeneheid
• Kosten(effectiviteit)
• Literatuur
• Bijlagen (met ZP behandelmodules)

8. Hoe beschrijving?
• Interviews en consensus meetings met
expertgroepen
– Huisartsen van verschillende therapeutica
• o.a. Haarlem
– Therapeuten van verschillende therapeutica
• o.a. Haarlem
• Panelgesprekken met multidisciplinair team
therapeuticum Haarlem (expertgroep depressie)
• Formele kennis
– zowel regulier als antroposofisch
• Discussie met relevante experts

9. Ervaringen bij het schrijven van het ZP
• Vaak comorbiditeit
• In de praktijk individuele aanpassingen

10. Format ofwel opzet ZP
• Huisarts ‘ontvangt’ patiënt
– Stelt behandeldoelen en verwijst –indien nodig- naar
therapeut
– Coördineert (en evalueert) de zorg
• Behandeldoelen vormen de schakel tussen huisarts
en therapeut
– Soms expliciet genoemd, soms niet
• Therapeut ‘ontvangt’ patiënt met behandeldoel
– Stelt mediumspecifiek(e) behandeldoel(en)
– Zet verschillende mediumspecifieke middelen in om doel(en)
te bereiken
– Zet professionele attitude in om doel(en) te bereiken
– Evalueert zorg en rapporteert daarover naar huisarts
Overzicht beschreven in ZP behandelmodules

11. Fasering van de behandeling
• Tien behandeldoelen voor depressie
• Fase 1:
– gericht op het op orde brengen van financiën, huisvesting en
werk
• Fase 2:
– gericht op de verbetering van de vitaliteit van de patiënt
• Fase 3:
– gericht op de behandeling van de eigenlijk depressieve
stoornis door aanpassing van gedrag en levensstijl
• Fase 4:
– gericht op het (her)nemen van de regie over het eigen leven

12. Fasering van de behandeling (2)
• Tien behandeldoelen voor depressie
• Vier behandelfasen
• Per behandelfase meerdere therapiedoelen
• Per therapiedoel meerdere therapievormen

13. Fasering van de behandeling
• Tien behandeldoelen voor depressie
• Fase 1:
– gericht op het op orde brengen van financiën, huisvesting en
werk
• Fase 2:
– gericht op de verbetering van de vitaliteit van de patiënt
• Fase 3:
– gericht op de behandeling van de eigenlijk depressieve
stoornis door aanpassing van gedrag en levensstijl
• Fase 4:
– gericht op het (her)nemen van de regie over het eigen leven

14. Fase 2: vitaliteit versterken
• Dagstructuur krijgen / behouden
– Praktijkondersteuner
– Gesprekken huisarts
• Vitaliteit versterken
– Medicatie
– Uitwendige therapie
– Antroposofische fysiotherapie (ritmische massage)
– Dieettherapie
– Kunstzinnige therapie
– Euritmietherapie
• In verbinding komen: weer voelen hoe het eigen lijf
reageert op prikkels van buiten
– Uitwendige therapie
– Antroposofische fysiotherapie (ritmische massage)

15. Fase 3: aanpassing van gedrag/leefstijl
• Van binnen uit in verbinding komen (met eigen gevoelens,
‘wilsimpulsen’ en/of met omgeving)
– Kunstzinnige therapie beeldend en muziek
– Euritmietherapie
– Psychologische begeleiding/psychotherapie
• Ademen (vanuit gevoelsgebied, balans BP en OP)
– Uitwendige therapie
– Antroposofische fysiotherapie (ritmische massage)
– Kunstzinnige therapie beeldend en muziek
– Euritmietherapie
• Inzichtgevende therapie
– Psychologische begeleiding/psychotherapie
• In beweging komen (handelingsbereidheid aanspreken)
– Antroposofische fysiotherapie (ritmische massage)
– Kunstzinnige therapie beeldend en muziek
– Euritmietherapie

16. Fase 4: Eigen regie (her)nemen
• Levensgebeurtenissen verwerken
– Kunstzinnige therapie beeldend en muziek
– Psychologische begeleiding/psychotherapie/biografische gesprekken
• Eigenheid versterken
– Euritmietherapie
– Psychologische begeleiding
• Het leven (opnieuw) zin geven, nieuwe idealen en
impulsen vinden
– Psychologische begeleiding

17. Fasering van de behandeling
• Fase 1: gericht op het op orde brengen van financiën,
huisvesting en werk
• Fase 2: gericht op de verbetering van de vitaliteit van de
patiënt
• Fase 3: gericht op de behandeling van de eigenlijk depressieve
stoornis door aanpassing van gedrag en levensstijl
• Fase 4: gericht op het (her)nemen van de regie over het eigen
leven
Er zijn uitzonderingen!
• Model van Mazlow te herkennen in aanpak
• Zijn er verschillende zorgpaden?

18. Inhoud zorgprogramma
• Samenvatting
• Inleiding
• Achtergrondinformatie indicatie
• Incidentie, prevalentie etc.
• Diagnose en behandeling
• Regulier (NHG standaard)
• Antroposofisch
• Effect-onderzoek
• Ontwikkeling van klachten in de loop van de tijd
• Evaluatie van geleverde zorg
• Patiënttevredeneheid
• Kosten(effectiviteit)
• Literatuur
• Bijlagen (met ZP behandelmodules)

19. Is de zorg effectief?
• Ontwikkeling van klachten in de loop van de tijd
– Diagnostiek (4 –DKL)
– Depressie (PHQ-9)
– Kwaliteit van Leven (MANSA)
– Dit zijn zogenaamde distale effectmaten
• Ontwikkeling van (sub)klachten in de loop van de
therapie
– Mate van aandacht voor ritme en structuur
– ‘Sappigheid’ uiterlijk
– Mate van verbondenheid met opdracht
– Mate van aandacht voor kleding
– Kleur blos op de wangen
– Temperatuur van de handen
– Dit zijn zogenaamde proximale effectmaten

20. Is de zorg effectief? (2)
• Op basis hiervan kwaliteitsverbetering zorg
– Therapeutica, internationaal
– Vergelijken met reguliere zorg
• Stand van zaken:
– Jaar proefgedraaid in therapeuticum Haarlem
– Per 1 maart gestart op ATL, therapeuticum Utrecht, Raphael
(Maastricht)
• Kosten behandeling en patiënttevredenheid
bepalen
– Vergelijken met reguliere zorg

21. Is de zorg te verbeteren?
Verwachte opbrengst
• Antroposofische Gezondheidszorg
- Patiëntenoverleg
- Running therapy
- Mindfulness
• Reguliere zorg
- Minder antidepressiva
- Minder doorverwijzingen naar 2de lijn
- Minder terugval
- …….

22. Met dank aan:
• Therapeuticum Haarlem
– Twan Nijenhuis, Akke Prins, Linda van Santen, Margje
Vlasveld, Hennis van Liemt, Anna Miedema, Annemiek Vloon, Ineke
Zwart, Silvia Pedreotti, Petra Steijn, Anneke Kraakman, Henriette
Dekkers, Ronald Kooy, Christof Zwart, Joost Laceulle, van der Veen.
• Experts
– Doris Tobias (verpleegkundige)
– Josée Hendriksma (antroposofisch fysiotherapeut)
– Liesbeth Borg, Hannah de Gooijer-du Buf, Maaike Kroese, Judith
Steenhorst, Sara Uffen en Marijke de Vries (kunstzinnig therapeuten
beeldend)
– Inge van den Broek, Emilie de Lanoy Meijer, Annette Sander en
Esther Vis (kunstzinnig therapeuten muziek)
– Hilda Boersma, Marike van Giessen en José Vlaar (euritmisten)
– Guus van der Bie, Huib de Ruiter, Marieke Krans, Johanna
Priester, Christa van Tellingen (huisartsen)
– Marko van Gerven (psychiater)

23. Connectie met module OZV?
• Opstellen van een algemeen behandelplan (ZP
behandelmodules)
– Literatuur
– Expertkennis (interviews + vragen- en/of topiclijst)
• Voor module:
– Vaststellen vragen (derdejaars portfolio)
– Vaststellen criteria respondent
(interview in eerste weken stage houden!!!)
• Vaststellen van observatie- of evaluatiecriteria KT
– Proximale effectmaten
– Distale effectmaten (literatuur!)
– Met name om ontwikkeling klachten bij kunstzinnige therapie vast
te stellen (vierdejaars onderzoek)
– Kun je dus ook aan respondent vragen!
• Voor module:
– Zoeken naar effectmaten passend bij 3de jaarscasus