ομόρριζα, θεωρία και ασκήσεις

1. 1 800 ομόρριηα
800. ΟΜΟΡΡΙΖΑ
1. Ομόρριζα καλοφνται οι λζξεισ που προζρχονται από τθν ίδια ρίηα με μια λζξθ
που μασ ζχει δοκεί. Ασ κυμθκοφμε ότι ρίηα είναι το τμιμα τθσ λζξθσ που παραμζνει
αμετάβλθτο κατά τθν κλίςθ τθσ λζξθσ ι κατά τθν παραγωγι μιασ άλλθσ λζξθσ, ενόσ
παραγώγου τθσ αρχικισ λζξθσ.
Π.χ. νέ-οσ>ανα-νε-ών-ω>ανα-νέ-ω-ςη. Βλζπουμε πωσ το κζμα νε- τθσ
πρωτότυπθσ λζξθσ νέοσ παραμζνει αμετάβλθτο κατά τθν παραγωγι του ριματοσ
και ζπειτα από το ριμα του ουςιαςτικοφ.
Παρόμοια, από τθν πρωτότυπθ λζξθ τφπ-οσ παράγονται τα ά-τυπ-οσ, έν-τυπ-ο,
παρα-τυπ-ία κτλ.
Όλεσ αυτζσ οι λζξεισ είναι μεταξφ τουσ ομόρριηεσ, επειδι εμπεριζχουν τθν ίδια
ρίηα δίπλα ςτα ποικίλα άλλα προςφφματα, ςυνκετικά και καταλιξεισ.
2. Ασ δοφμε μερικζσ περιπτώςεισ ομόρριηων λζξεων:
α) τρόποσ, αδιάντροποσ, ντροπι, ντρζπομαι, εκτροπι, παρεκτρζπομαι.
 Με ποιεσ διεργαςίεσ ζχουν παραχκεί οι ομόρριηεσ αυτζσ λζξεισ από τθν
πρωτότυπθ λζξθ τρόποσ;
β) ςτζλνω, ςτόλοσ, αποςτζλλω, αποςτολι, ςτολι, απεςταλμζνοσ, ςτολίδια.
Με ποιεσ διεργαςίεσ ζχουν παραχκεί οι ομόρριηεσ αυτζσ λζξεισ από τθν
πρωτότυπθ λζξθ ςτέλ(λ)ω;
3. Αςκήςεισ
α) Δώςτε από τζςςερα ομόρριηα για κακεμιά από τισ επόμενεσ λζξεισ: παράγω,
καταγγζλλω, αγορεφω, ςυνομιλικοσ.
β) Ποια είναι θ πρωτότυπθ λζξθ για κακεμιά από τισ τζςςερισ ανωτζρω ομάδεσ
ομόρριηων; Πώσ ζχουν παραχκεί από τθν πρωτότυπθ λζξθ τα ομόρριηα;
γ) Χωρίςτε τισ επόμενεσ λζξεισ ςε τρεισ ομάδεσ ομόρριηων: πολιτιςμόσ, πλθκυ-
ςμόσ, δομικόσ, πλθςμονι, πολεοδομία, οικοδόμοσ, μεγαλοφπολθ, οικοδομικόσ,
άπλθςτοσ, πλικοσ.
δ) Τοποκετιςτε τισ επόμενεσ λζξεισ ςε ςειρά αρχίηοντασ από τθν πρωτότυπθ και
τελειώνοντασ με τθν πιο ςφνκετθ ομόρριηθ: απλοφςτευςθ, υπεραπλοφςτευςθ,
απλόσ, απλουςτεφω, απλουςτευτικόσ.
αντώνησ μιχαηλίδησ