1. Woensdag 4 november 2009
VUH Lezing in de Cyclus
“Astronomie nader bekeken”
door Rob Smit
2. Een selectie van Jupiter’s 61 manen
De meeste banen liggen ver buiten die van de Galileïsche manen
3. Hans Lippershey (Wesel 1570 – Middelburg 1619)
Jacobus Metius (Alkmaar na 1571 – Alkmaar 1628)
Sacharias Jansen (Den Haag, ca. 1585 - Amsterdam, ca. 1632)
Lippershey
Patentaanvraag door
Hans Lippershey
Op 2 oktober 1608 bij de
Staten Generaal
6. De manen van Jupiter gefotografeerd
door een goede amateurtelescoop
Het woord "telescoop" (“ver zien”) werd
in 1611 voor het eerst gebruikt door de
Griekse wiskundige Giovanni Demisiani
voor het instrument dat Galileo Galilei in
Florence demonstreerde.
Zelf gebruikte Galileo tot die tijd het
woord "perspicillum“ (“brillenglas”).
7 januari 1610
waarnemingen van Galileo Galileï
7. De vier “Galileïsche manen” van Jupiter
Galileo Galileï 1564 – 1642 Simon Marius (Mayr) 1573 – 1624
“Io, Europa, Ganymedes en Callisto behaagden Jupiter”
8. Claudius Ptolemaeus
90 - 168
Geocentrisch
Wereldbeeld
Μαθηματικ Σύνταξις, Wiskundige Verhandelingὴ
“Almagest”, De Grootste
Nicolaus Copernicus
1473 -1543
“De revolutionibus orbium coelestium”
Over de omlopen van de hemellichamen
Heliocentrische Wereldbeeld
9. ∗ De Deense astronoom Rømer vond dat de eclipse van de
Jupitermaan Io bij oppositie 11 minuten eerder leek plaats te vinden
dan bij conjunctie
∗ het verschil wordt veroorzaakt door de langere weg die het licht
moet afleggen bij conjunctie.
∗ Hij berekende de lichtsnelheid op 250.000 km/s (in werkelijkheid
300.000 km/s)
Ole C. Rømer
1644 -1710
15. Exploratie van JUPITER – Galileo
1950 1960 1970 1980 1990 2010
USSR
4 oktober 1957
Spoetnik-1
Pioneers 10 & 11
Voyager 1 & 2
18 oktober 1989
lancering
Galileo
7 december 1995
baan rond
Jupiter
21 september 2003
stort in atmosfeer
Jupiter
VEEGA
20002000
7 december 1995
sonde stort in
atmosfeer
JupiterBAANSNELHEID
Venus 35 km/sec
Aarde 30 km/sec
16. Kern steen en ijs
Mantel steen en ijs
Korst ijs en steen
Sg 1,83
Oppervlak ~ 4,3 Ga
Rotatie 16.69 dagen
Baan 16.69 dagen
Afstand 1.880.000 km
17. Callisto heeft de grootste dichtheid aan
inslagkraters van het zonnestelsel
18. Door sublimatie van ijs zijn scherpe
kraterranden en bergpieken
op Callisto afgerond
20. grootste maan van het zonnestelsel…
Kern steen en ijzer
Mantel steen en waterijs
Korst waterijs en steen
Sg 1,94
Oppervlak 0,7 Ma – 4,0 Ga
Rotatie 7.16 dagen
Baan 7.16 dagen
Afstand 1.070.000 km
23. Verse inslagkraters op het
gegroefde terrein van Gany-
medes. Bij gunstige belichting
vertonen beide kraters een
stralenkrans van ejecta.
38 km
Gula
Achelous
26. Kern steen en ijzer?
Mantel steen
Korst ijs en water
Oppervlak 50 – 450
miljoen jaar
Rotatie 3.55 dagen
Baan 3.55 dagen
Afstand 670.000 km
27. Terracotta beeldje van de godin Europa
(Athene, ca 460 vC – 480 vC)
Eurpese Parlement in Straatsburg
Titiaan 1559-62 Ontvoering van
Europa door Jupiter als stier
28. Harde, koude en
stijve korst van ijs
steenachtige mantel
steen- en ijzer-
houdende kern
ijskorst
warmere,
opstijgende
ijspluimen
29. Harde, koude en
stijve korst van ijs
steen- en ijzer-
houdende kern
steenachtige mantel oceaan van water
onder de ijskorstwater en
ijskorst
31. Lenticula (mv lenticulae) in het Conamara Chaos Regio
10N 273W
Sotin et al. (2001) Europa: Tidal heating of upwelling thermal plumes and the origin of lenticulae and chaos melting.
32.
33.
34.
35. Chaotisch terrein
Mogelijk ontstaan door inslagen van
relatief grote meteorieten (> 1 km).
Het opengeslagen wak is
vervolgens weer dichtgevroren.
Cox et al., 2008 Impact penetration of Europa’s ice crust as a mechanism for formation of chaos terrain
48. Depressies, hoogvlaktes en laagvlaktes in het Tvashtar
Catena gebied op Io. Steile tot ~2000 m hoge wanden.
in: Moore ed. 2004 Jupiter the Planet, chapter14, Lithosphere of Io.
51. Vijf opeenvolgende beelden van Io op 1 maart 2007 genomen door New
Horizon (op weg naar Pluto) met het tot 330 km hoog uitstoten van gas
en gesteente door de vulkaan Tvashtar.
52. Een deel komt in een
baan om Jupiter, wordt
daar uitgesmeerd en
vormt een (vrijwel
onzichtbare) ring rond
de planeet.
De gassen uit de
vulkanen van Io worden
gevangen in het sterke
magnetische veld van
Jupiter en vormen een
torus tussen Io en de
polen van de gasreus.
Galileo, 31 maart 1998
53.
54. Satelliet met
zonnepanelen!
Toekomstige Exploratie van JUPITER
NASA Juno Missie
“Atmosfeer en magnetosfeer van Jupiter”
1970 1980 1990 2000 2010 20302020
Pioneers 10 & 11
Voyager 1 & 2
1972-73
1979
2000Galileo
1995-2003
augustus 2011
lancering
2016
in 11-dagen
polaire omloopbaan
2017-18
einde missie
“Abductie van Io
door Jupiter
vermomd als wolk”
Correggio, ca 1531
Juno, vrouw van Jupiter
Rembrandt, ca 1662-65
55. Toekomstige Exploratie van JUPITER
Europa Jupiter Systeem Missie
“Europa & Ganymede Orbiters; Europa Lander”
1970 1980 1990 2000 2010 20302020
Pioneers 10 & 11
Voyager 1 & 2
1972-73 1979
2000Galileo
1995-2003 Juno 2011-2016
2020
lanceringen
2029
einde missies
2020 2030
Jupiter Ganymede Orbiter (JGO)
Jupiter Europa Orbiter (JEO)
2 Lander met Cryobot1 Vind boorlokatie
Boundary between dark and light terrain on Ganymede. The ancient, dark terrain of Nicholson Regio (left) shows many large impact craters, and zones of fractures oriented generally parallel to the boundary between the dark and bright regions of Jupiter's moon Ganymede. In contrast, the bright terrain of Harpagia Sulcus (right) is less cratered and relatively smooth. The nature of the boundary between ancient, dark terrain and younger, bright terrain, the two principal terrain types on Ganymede, was explored by NASA's Galileo spacecraft on May 20, 2000. Subtle parallel ridges and grooves show that Harpagia Sulcus's land has been smoothed out over the years by tectonic processes. North is to the top of the picture. The Sun illuminates the surface from the left. The image, centered at ?14 degrees latitude and 319 degrees longitude, covers an area approximately 213 by 97 kilometers (132 by 60 miles.) The resolution is 121 meters (about 250 feet) per picture element. The images were taken on May 20, 2000, at a range of 11,800 kilometers (about 7,300 miles).