JJ512: Pneumatic n Hidraulic dlm BM..smoga brmanfaat..:)

1. J4012 / UNIT 3/1
PENGGERAK DAN INJAP
UNIT 3
SISTEM KERJA PNEUMATIK
(PENGGERAK DAN INJAP)
OBJEKTIF
Objektif Am : Mempelajari dan memahami sistem kerja
pneumatik bagi penggerak dan injap
Objektif Khusus : Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat:Menyatakan kegunaan serta melakar binaan
Silinder Lelurus dan Silinder Istimewa.
Menyatakan kegunaan serta melakar binaan
Penggerak Putar dan Pengerak Istimewa.
Menyatakan dan melakarkan komponen dan simbol
injap.
Menyatakan kaedah mengerakkan injap.
Menerangkan fungsi penderia.
Merekabentuk dan menerangkan litar asas satu
silinder.

2. J4012 / UNIT 3/2
PENGGERAK DAN INJAP
INPUT
3.0 PENGENALAN
T
ahukah anda, setiap sistem pasti mengeluarkan hasil kerja atau keluaran
begitu juga dengan sistem pneumatik. Hasil kerja atau keluaran dalam sistem
pneumatik ditunjukkan oleh pengerak. Penggerak pneumatik digunakan
untuk menukarkan tenaga atau daya angin mampatan kepada pergerakan secara
mekanikal. Ianya merupakan komponen yang terakhir sekali digunakan dalam
sistem pneumatik.
3.1 PENGGERAK PNEUMATIK
Penggerak pneumatik terdiri daripada :Silinder Pneumatik
Silinder Istimewa
Penggerak Berputar
Penggerak Istimewa
Penggerak pneumatik menukarkan tenaga yang dihasilkan oleh tekanan udara
kepada kerja dalam bentuk daya atau gerakan. Daya yang terhasil bergantung kepada
diameter silinder dan tekanan udara. Gerakan penggerak boleh dikelaskan kepada
pergerakan linear atau gerakan sudut.
3.1.1 Silinder Pneumatik
Binaan Silinder pneumatik berubah-ubah bergantung kepada penggunaannya
dan boleh dibahagikan kepada beberapa bahagian seperti di bawah :



Tiub Silinder
Penutup Silinder
Piston
Piston rod

3. J4012 / UNIT 3/3
PENGGERAK DAN INJAP
Tiub silinder
Ianya merupakan tempat di mana piston menggelongsor di bahagian
permukaan dalam. Bahan yang biasa digunakan ialah seperti keluli
berkarbon, aluminium tekanan tinggi dan stainless steel.
Penutup silinder
Bahagian ini menutup kedua hujung silinder dan terdapat salur tekanan
atau masukan dan binaan pengkusyenan. Bahan yang biasa digunakan
ialah besi tuang tetapi sekarang aluminium die-casting digunakan secara
meluas kerana rintangannya kepada kakisan dan ianya lebih ringan.
Piston
Bahagian yang menerima tekanan udara dan mengelongsor di dalam tiub
silinder dan memindahkan kuasa ke rod. Bahan yang biasa digunakan
ialah besi tuang, aluminium dan keluli.
Piston rod
Ianya disambungkan ke piston dimana piston akan memindahkan kuasa
keluar daripada silinder. Bahan yang biasa digunakan ialah keluli
berkarbon. Pada bahagian permukaan luar rod biasanya disalut dengan
lapisan krom keras (hard chrome plated) untuk mengelakkan kakisan dan
haus disebabkan geseran. Bahan stainless steel digunakan bagi kegunaan
tertentu.
3.2 JENIS-JENIS SILINDER LELURUS
Silinder bagi sistem pneumatik boleh dibahagikan kepada dua jenis utama iaitu :Silinder Satu Tindakan
Silinder Dua Tindakan
3.2.1 Silinder Satu Tindakan
Silinder satu tindakan menggerakkan piston keluar menggunakan kuasa angin
mampatan tetapi menggunakan spring untuk kembali kepada kedudukan asal.
Gambarajah 3.1 di bawah menunjukkan model dan keratan rentas binaan
silinder satu arah.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.1 : Silinder satu tindakan

4. J4012 / UNIT 3/4
PENGGERAK DAN INJAP
3.2.2 Silinder Dua Tindakan
Silinder dua tindakan menggerakkan piston keluar dan masuk dengan
menggunakan kuasa angin. Gambarajah 3.2 di bawah menunjukkan model
dan keratan rentas binaan silinder dua tindakan.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.2 : Silinder dua tindakan
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
Petunjuk:
Menunjukkan Udara masuk
Menunjukkan Udara keluar
Sumber :
SMC Pneumatic
Rajah 3.3 : Pergerakan silinder dua tindakan
Berdasarkan rajah 3.3 di atas,
(i)
Menunjukkan silinder berada di dalam keadaan piston masuk
keseluruhannya apabila kuasa mampatan angin menolak pada
bahagian hadapan.
(ii)
Pergerakan permulaan angin mampatan untuk menolak piston
keluar.
(iii)
Angin mampatan menolak piston keluar sepenuhnya.
(iv)
Pergerakan permulaan oleh angin mampatan untuk menarik piston
masuk kembali ke dalam silinder.

5. J4012 / UNIT 3/5
PENGGERAK DAN INJAP
3.3 MENENTUKAN DAYA DAN SAIZ SILINDER
Daya yang dikenakan ke atas sesuatu silinder bergantung kepada diameter piston,
tekanan kerja udara dan rintangan geseran. Secara teori pengiraan bagi menentukan
saiz sesuatu silinder adalah berdasarkan formula di bawah.
Daya ( N) = Luas Keratan Rentas Piston (m2) X Tekanan Udara (N/m2)
atau,
Daya ( N) = Luas Keratan Rentas Piston (cm2) X Tekanan Udara
(Kgf/cm2)
Daya yang terhasil oleh silinder dua tindakan : πD 2 
Semasa Pengembangan, Fe = 
 4 Pg



Semasa mampatan, Fr =
π
(D
4
2
− d 2 ) Pg
Daya yang terhasil oleh silinder satu tindakan :Semasa Pengembangan, Fe =
πD 2
4
(P
g
− Fs )
Petunjuk :D = Diameter piston (m atau cm)
d = Diameter piston rod (m atau cm)
Pg = Tekanan kelegaan (bar)
Fs = Daya spring pada akhir lejang

6. J4012 / UNIT 3/6
PENGGERAK DAN INJAP
3.4 PENGKUSYENAN DALAM SILINDER PNEUMATIK
Apabila piston bergerak di dalam silinder pneumatik dengan kelajuan yang tinggi,
daya hentakan yang terhasil apabila piston menyentuh penutup silinder atau penutup
rod pada akhir setiap lejang boleh menyebabkan kerosakan kepada penutup silinder
atau penutup rod tersebut. Daya hentaman juga boleh merosakkan piston atau rod
piston. Untuk mengelakkan daripada kerosakan disebabkan hentaman tersebut
pengkusyenan perlu dipasang pada silinder di bahagian hadapan atau belakang
(penutup silinder).
Injap
Pengkusyenan
Injap
sehala
Sumber :
SMC Pneumatic
Rod
Saluran Bendalir
Gambarajah 3.4 : Kedudukan injap pengkusyenan di dalam silinder pneumatik
Pengkusyenan dalam silinder pneumatik adalah dari jenis pengkusyenan udara atau
penyerap hentaman jenis getah. Pengkusyenan dalam silinder pneumatik adalah
jenis getah. Pengkusyenan jenis udara biasanya digunakan bagi silinder yang
berdiameter melebihi 40 mm dan rekabentuknya bergantung kepada penggunaan
silinder tersebut.
Penyerap hentakan jenis getah biasanya digunakan untuk silinder bersaiz kecil di
mana piston dan dua hujung silinder tersebut dipasang dengan bahan elastik
(menganjal) seperti getah untuk mengelak dari berlakunya hentaman piston.

7. J4012 / UNIT 3/7
PENGGERAK DAN INJAP
3.5 PENCAGAK SILINDER
Silinder jenis piawai tidak direka untuk menyerap beban dari bahagian sisi piston,
oleh itu silinder mestilah dipasang dengan berhati-hati dan tepat bagi memastikan
pergerakan beban selari dan seimbang dengan garis tengah silinder. Gambarajah 3.5
di bawah menunjukkan beberapa cara pemasangan pencagak silinder.
Pencagak terus (Direct)
Silinder dipasang secara
permukaan depan rod.
terus
kepada
Pencagak Bebenang (Threaded Neck)
Silinder dipasang dengan menggunakan nat
pengunci yang terdapat pada bahagian
hadapan silinder.
Pencagak Berkaki ( Foot Mount)
Silinder
dipasang
mendatar
dengan
memasang dua kaki iaitu di hadapan dan
belakang silinder dan dikunci pada bahagian
tapak.
Pencagak Gantungan Belakang (Rear
Flange)
Silinder dipasang kekunci pada bahagian
belakang.
Pencagak Gantungan Hadapan (Front
Flange)
Silinder dipasang kekunci pada bahagian
hadapan.
Pencagak Ayunan Belakang (Rear Clevis)
Silinder dipasang pada bahagian hadapan
satu sendi yang boleh berayun.
Pencagak Trunnion
Pencagak bersendi dipasang pada bahagian
tengah silinder untuk membolehkan ianya
berayun
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.5 : Cara pemasangan Pencagak Silinder
3.6 SILINDER ISTIMEWA

8. J4012 / UNIT 3/8
PENGGERAK DAN INJAP
Selain silinder lelurus terdapat beberapa lagi jenis silinder yang boleh diketogorikan
sebagai silinder istimewa. Ianya boleh dibahagikan kepada empat jenis seperti di
bawah :
Rod Kembar

Silinder Iring

Silinder Berbilang Kedudukan

Silinder Mengunci
3.6.1 Rod Kembar
Silinder rod kembar ialah mempunyai dua bahagian rod, silinder akan
bergerak ke kiri dan ke kanan sepanjang rod tersebut. Silinder jenis ini
biasanya digunakan untuk menggerakkan bahan kerja ke satu jarak yang lebih
jauh. Satu plat seakan meja diletakkan dan dikunci dibahagian atas silinder
tersebut. Meja tersebut akan bergerak bersama-sama silinder tersebut.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.6 : Binaan rod kembar
Gambarajah 3.7 : Pemasangan rod kembar
3.6.2
Silinder Iring
Sumber :
SMC Pneumatic

9. J4012 / UNIT 3/9
PENGGERAK DAN INJAP
Silinder iring mempunyai ciri-ciri yang agak berbeza seperti ditunjukkan
dalam gambarajah 3.8 di bawah. Ianya direka dengan pelinciran dalaman
dimana akan memastikan pergerakan yang lancar sepanjang masa. Ianya
diperbuat daripada nat / bolt yang mempunyai sifat kekuatan dan ketengan
yang tinggi.
Sumber :
SMC Pneumatic
(a)
(b)
Gambarajah 3.8 : (a) silinder iring (b) keratan rentas silinder iring
3.6.3
Silinder Berbilang Kedudukan
Silinder berbilang kedudukan mempunyai dua hujung yang dipasang secara
tetap pada kedudukan benda kerja. Ianya sesuai digunakan untuk operasi
yang melibatkan silinder dua tindakan atau lebih. Untuk aplikasi tertentu

10. J4012 / UNIT 3/10
PENGGERAK DAN INJAP
yang melibatkan penderia posisi, silinder jenis ini dilengkapi dengan Sensor
Reed Switch Sme/SMT.
Sumber :
Pneumatic Control for
Industrial Automation,
AE Press, 1987
Gambarajah 3.9 : Silinder berbilang kedudukan
3.6.4 Silinder Mengunci
Silinder jenis ini boleh berhenti di mana-mana bahagian disepanjang rod
silinder dan boleh dikunci pada kedudukan tersebut. Mekanisma kekunci
boleh terdiri dari jenis spring, tekanan udara atau kedua-duanya.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.10 : Silinder Mengunci
Sumber :
SMC Pneumatic
Rajah 3.11 : Binaan Silinder Mengunci
3.7 PENGGERAK PUTAR
Terdapat tiga jenis penggerak putar yang utama sepertimana di bawah:


Jenis Rak dan Pinion
Jenis Ram
Motor Udara

11. J4012 / UNIT 3/11
PENGGERAK DAN INJAP
3.7.1
Penggerak Jenis Rak dan Pinion
Shaft keluaran mempunyai gear pinion terkamil yang digerakkan oleh rak
yang bersambung dengan dua piston. Sudut piawai putaran ialah 90o atau
180o. Gambarajah 3.12 dan 3.13 di bawah menunjukkan binaan penggerak
jenis rak dan pinion.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.12 : Pengerak Jenis Ram dan Pinion
Sumber :
SMC Pneumatic
Rajah 3.13 : Binaan Pengerak Jenis Ram dan Pinion
3.7.2 Penggerak Jenis Ram
Angin termampat bertindak memasuki lubang udara yang bersambung
kepada aci keluaran. Lubang udara dilindungi daripada kebocoran
menggunakan pelindung getah atau saduran elastomer. Gambarajah 3.14 dan
3.15 di bawah menunjukkan binaan penggerak jenis ram.

12. J4012 / UNIT 3/12
PENGGERAK DAN INJAP
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.14 : Penggerak Jenis Ram
Sumber :
SMC Pneumatic
Rajah 3.15 : Prosedur Kerja Penggerak Jenis Ram
Prinsip kerja penggerak ram ialah apabila angin termampat memasuki
bahagian lubang udara, ram akan ditolak untuk berputar sementara itu, aci
juga berputar kepada sudut yang dikehendaki sepertimana yang ditunjukkan
oleh gambarajah iaitu 90o, 180o atau 270o.
3.7.3
Motor Udara
Motor udara banyak digunakan di dalam bidang industri dan automotive
sebagai contoh, digunakan sebagai pemutar skru, mesin penggerudi dan
mesin Pencanai. Motor udara menghasilkan keluaran daya kilas yang
berterusan untuk menggerakkan aci.
Kebaikan motor udara udara ialah seperti berikut:Mudah untuk mengawal kelajuan motor
Daya kilas yang tinggi
Mudah untuk mengawal arah putaran
Selamat digunakan dalam persekitaran mudah terbakar

13. J4012 / UNIT 3/13
PENGGERAK DAN INJAP
Motor udara boleh dibahagikan kepada lima jenis seperti di bawah:Motor Ram
Motor Gear
Motor Piston
Motor Turbin
Motor Impal
3.8 PENGGERAK ISTIMEWA
Terdapat empat jenis penggerak yang boleh dikategorikan sebagai penggerak
istimewa iaitu:Silinder Tanpa Rod
Unit Gelangsar
Silinder Rod Bergeronggang
Cuk Udara
3.8.1
Penggerak Silinder Tanpa Rod
Terdapat dua jenis silinder tanpa rod iaitu jenis sambungan magnet dan
sambungan mekanikal. Sebuah silinder konvensional yang mempunyai
panjang tunjahan 500 mm, mungkin memerlukan panjang tunjahan
keseluruhan sebanyak 1100 mm.
Sebuah silinder tanpa rod yang mempunyai panjang tunjahan yang sama
hanya memerlukan panjang keseluruhan 600 mm. Oleh itu, silinder tanpa
rod adalah pilihan terbaik apabila berhadapan dengan ruang yang terhad
tetapi memerlukan tunjahan yang panjang.
Silinder Tanpa Rod Sambungan
Magnet
Silinder Tanpa Rod Jenis
Sambungan Mekanikal

14. J4012 / UNIT 3/14
PENGGERAK DAN INJAP
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.16 : Gambarajah Silinder Tanpa Rod
3.8.2
Penggerak Unit Gelangsar
Unit gelangsar merupakan penggerak lelurus yang berketepatan tinggi
bagi kegunaan industri pengeluaran dan pembinaan robot. Gambarajah
3.17 dan 3.18 di bawah menunjukkan binaan unit gelangsar.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.17 : Unit Gelangsar
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.18 : Binaan Unit Gelangsar
3.8.3
Penggerak Silinder Rod Bergeronggang
Penggerak Silinder rod bergeronggang menyediakan sambungan secara
terus di antara peralatan penjanaan vakum dan pad vakum pada hujung rod
kerja. Silinder rod bergeronggang direka khas untuk kegunaan ambil dan
letak (Pick dan Place). Gambarajah 3.19 di bawah menunjukkan binaan
silinder rod bergeronggang.

15. J4012 / UNIT 3/15
PENGGERAK DAN INJAP
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.19 : Silinder rod bergeronggang
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.20 : Binaan silinder rod bergeronggang
3.8.4
Penggerak Cuk Udara (Penggenggam)
Penggerak Cuk Udara direka untuk memegang komponen di dalam
industri. Ianya banyak digunakan sebagai tangan kepada robot. Cuk udara
mempunyai dua piston yang berfungsi untuk membuka dan menutup jaw.
Gambarajah 3.21 dan 3.22 di bawah menunjukkan binaan Cuk Udara.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.21 : Penggerak Cuk Udara
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.22 : Binaan Penggerak Cuk Udara

16. J4012 / UNIT 3/16
PENGGERAK DAN INJAP
3.9 INJAP
Injap merupakan peralatan yang menerima arahan dalaman samada dalam bentuk
insani, mekanikal, elektrikal atau pneumatik untuk melepaskan, atau menghentikan
atau menyalurkan kembali pengaliran udara melauinya. Injap pneumatik terbahagi
kepada lima jenis iaitu :
Injap kawalan arah
Injap Sehala
Injap kawalan aliran ( isipadu )
Injap kawalan tekanan
Injap Bergabung
Terdapat 4 kaedah utama bagaimana injap digerakkan sepertimana
ditunjukkan oleh gambarajah di bawah :Kaedah Mengerakkan
Injap
Gambarajah Binaan
Simbol

17. J4012 / UNIT 3/17
PENGGERAK DAN INJAP
Insani
Digerakkan oleh operator
dengan cara menekan
butang
yang
disediakan.
Mekanikal
Injap digerakkan oleh
mekanisma
mekanikal seperti suis
beroda
dan
rod
silinder.
Pneumatik
Injap digerakkan oleh
angin mampatan yang
bertindak
mengerakkan
kedudukan
saluran
angin.
Elektrikal
Injap digerakkan oleh
solenoid yang dijana
oleh kuasa elektrik.
Sumber :
SMC Pneumatic
Rajah 3.23 : Kaedah mengerakkan injap
3.9.1
Injap Kawalan Arah
Injap kawalan arah dikelaskan mengikut ciri rekabentuk dan bergantung
kepada penggunaannya seperti di bawah:-

18. J4012 / UNIT 3/18
PENGGERAK DAN INJAP
Mekanisma dalam injap yang mengawal aliran udara.
Bilangan kedudukan 2 atau 3. Terdapat juga injap yang mempunyai
lebih dari 3 kedudukan. Dalam kes tertentu, terdapat juga injap yang
mempunyai 6 kedudukan.
Bilangan sambungan yang terdapat pada injap dimana ia disambungkan
pada tiub atau salur bertekanan yang mana ia bersambung kepada aliran
di dalam injap yang dikawal oleh mekanisma injap.
3.9.1.1 Kegunaan Serta Simbol Injap Kawalan Berarah
Jenis Injap
Injap arah 2/2
Injap arah 3/2
NC
Injap arah 3/2
NO
Injap arah 4/2
Injap arah 4/3
Injap arah 5/2
Injap arah 5/3
Exhaust
centre
Injap arah 5/3
Close centre
Injap arah 5/3
Pressure
centre
Simbol
Kegunaan
Mengerakkan motor udara dan peralatan
pneumatik.
Memacu silinder satu tindakan atau
bertindak sebagai suis “on/off”.
Memacu silinder satu tindakan.
Memacu silinder dua tindakan dengan
terdapat satu ekzos untuk melepaskan udara.
Memacu silinder dua tindakan dengan
keupayaan memberhentikan silinder pada
mana-mana kedudukan dengan menghalang
udara di dalam silinder daripada keluar.
Memacu silinder dua tindakan dengan ekzos
individu.
Memacu silinder dua tindakan dengan
keupayaan memberhentikan silinder pada
mana-mana kedudukan dengan melepaskan
udara yang berada di dalam silinder.
Memacu silinder dua tindakan dengan
keupayaan memberhentikan silinder pada
mana-mana kedudukan dengan menghalang
udara di dalam silinder daripada keluar.
Memberhentikan rod silinder pada
pertengahan kedudukan dengan
megimbangi udara masuk secara serentak
dibahagian hadapan dan belakang silinder.
3.9.1.2 Jenis-jenis injap kawalan arah
Injap kawalan arah terbahagi kepada empat iaitu :a.
Injap kili

19. J4012 / UNIT 3/19
PENGGERAK DAN INJAP
b.
c.
d.
Injap Popet
Injap Gelongsor
Injap Putar
a. Injap Kili
Gambarajah 3.24 menunjukkan injap kawalan arah kili. Ianya
terdiri daripada aci yang dibentuk menjadi sebatang kili
dipasang dalam kelongsong dan boleh digerakkan bagi tujuan
untuk mengubah arah aliran udara.
Kebaikan Injap Kili :
Binaan mudah.
Daya yang digunakan untuk menggerakkan kili adalah kecil.
Sesuai untuk pengeluaran secara besar-besaran.
Aliran udara yang melaluinya lebih banyak jika
dibandingkan dengan injap jenis lain.
Keburukan Injap Kili :
Semasa proses memesin, ia memerlukan proses pemesinan
yang berkejituan tinggi.
Sedikit kebocoran udara boleh terjadi pada injap.
Penggunaan udara yang tidak bersih ( berhabuk ) boleh
merosakkan injap.
Pelinciran perlu pada bahagian yang menggelongsor.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.24 : Injap kawalan arah Kili
b. Injap Kawalan Arah Popet
Gambarajah 3.25 menunjukkan injap kawalan arah jenis popet.
Ianya diperbuat daripada getah tiruan atau resin yang dipadatkan.
Popet didalam injap akan menutup tempat duduk injap “valve

20. J4012 / UNIT 3/20
PENGGERAK DAN INJAP
seat” pada arah paksi untuk memberhentikan aliran udara atau
untuk membuka injap bagi membolehkan udara melaluinya di
tempat duduk injap.
Kebaikan Injap Popet:
Injap boleh dibuka dan ditutup dengan cepat kerana ia
memerlukan hanya sedikit gerakan.
Risiko kegagalan operasi terlalu kecil kerana kotoran dapat
dielakkan dari memasuki injap.
Tiada pelincr diperlukan.
Mudah untuk dibuat.
Tiada kebocoran berlaku.
Keburukan Injap Popet:
Daya untuk menggerakkan bertambah jika tekanan
bertambah.
Sekiranya sambungan pada injap perlu ditambah,bentuk injap
menjadi lebih kompleks.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.25 : Injap Kawalan Arah Jenis Popet
c. Injap Gelongsor
Gambarajah 3.26 menunjukkan injap kawalan arah jenis
gelongsor ianya diambil daripada teknik injap yang digunakan
pada injap stim yang terdapat pada keretapi. Injap jenis
gelongsor berfungsi untuk mengalirkan udara dengan cara
menggelongsor atau menggerakkan injap gelongsor pada
permukaan rata. Kedua-dua permukaan mestilah rata dimana
permukaan gelongsor berfungsi sebagai kedap.
Semasa gerakannya, rintangan geseran mestilah diminimumkan
dengan cara menggunakan minyak pelincir pada permukaan

21. J4012 / UNIT 3/21
PENGGERAK DAN INJAP
yang bersentuhan. Terdapat juga injap gelongsor jenis kecil
dengan menggunakan bahan “resin tiruan” untuk mendapatkan
kedapan yang baik.
Kebaikan Injap Gelongsor :
Binaannya murah.
Aliran udara yang banyak diperolehi.
Kadaralir udara boleh dikawal.
Injap boleh digunakan untuk pelbagai fungsi.
Keburukan Injap gelongsor :
Terdapat kebocoran udara.
Tindakbalas kurang.
Tidak tahan lama.
Rintangan kepada operasinya bertambah apabila saiz injap
bertambah.
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.26 : Injap Kawalan Arah Jenis Gelongsor
d. Injap Kawalan Arah Jenis Putar
Gambarajah 3.27 menunjukkan injap kawalan arah jenis putar.
Injap kawalan arah jenis putar biasanya digunakan sebagai injap
pandu kepada aliran terus ke lain injap. Injap putar
kebiasaannya diputar secara insani, elektrikal dan hidraulik.
Injap putar biasa digunakan untuk kawalan pada tekanan rendah
dan isipadu rendah.
Kebaikan injap ini ialah ianya mudah dan padat.

22. J4012 / UNIT 3/22
PENGGERAK DAN INJAP
Sumber :
SMC Pneumatic
Gambarajah 3.27 : Injap Kawalan Arah Jenis Putar
3.9.2 INJAP SEHALA
Injap olak-alik terbahagi kepada dua iaitu jenis “ATAU”dan “DAN” adalah
satu jenis injap yang dapat digolongkan dalam kumpulan injap sehala. Ianya
mempunyai dua masukan disebelah kanan dan kiri tetapi hanya satu
masukan sahaja dibenarkan untuk menghasilkan keluaran seperti
ditunjukkan dalam gambarajah 3.28 (a) dan (b) di bawah.
KELUARAN
MASUKAN 2
MASUKAN 1
(a)
KELUARAN
MASUKAN 1
Sumber :
SMC Pneumatic
(b)
Gambarajah 3.28 : a) Injap ATAU, b) Injap DAN
MASUKAN 2

23. J4012 / UNIT 3/23
PENGGERAK DAN INJAP
3.9.3 INJAP KAWALAN ALIRAN
Fungsi injap kawalan aliran dalam sistem pneumatik ialah:
Untuk mengawal kelajuan keatas penggerak dan bebannya.
Untuk memperolehi kelajuan yang tetap bagi penggerak.
Berfungsi sebagai pengkusyenan bagi hentaman beban pada akhir lejang
bagi pergerakan silinder.
Untuk mengelakkan beban yang berat dari jatuh dengan tiba-tiba semasa
gerakannya kebawah.
Terdapat tiga jenis injap kawalan aliran iaitu:a.
Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Mudah
b.
Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Berubah Dengan Aliran Balik
Bebas
c.
Injap Kawalan Aliran Digerakkan Oleh Sesondol Guling
a. Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Mudah
Injap jenis ini terdiri dari badan mudah dan skru pendikit yang boleh
dilaras untuk mengawal orifis dimana kawalan aliran akan
diperolehi.Injap jenis ini biasa digunakan pada bahagian keluaran injap
kuasa dimana ia digunakan untuk menghadkan kadaralir angin bagi
mengawal kelajuan penggerak.
b. Injap Kawalan Aliran Jenis Penghad Berubah Dengan Aliran Balik
Bebas
Injap jenis ini hanya satu aliran sahaja digunakan untuk mengawal
kadaralir. Oleh itu injap sehala dipasang pada injap ini. Injap ini juga
tidak menghadkan aliran balik.
Injap sehala yang terdapat pada injap ini terdiri daripada gelung getah
yang boleh melentur keatas apabila aliran balik berlaku.Semasa aliran
terus gelung berkeadaan lurus dan mengawal kadar aliran bergantung
kepada skru pendikit .
c. Injap Kawalan Aliran Digerakkan Oleh Sesondol Guling
Injap jenis ini berfungsi seperti injap kawalan aliran jenis biasa tetapi
sesondol guling digunakan untuk mengubah kadaralir udara yang
melalui injap ini. Kawalan kelajuan yang berubah semasa lejang

24. J4012 / UNIT 3/24
PENGGERAK DAN INJAP
keluaran dan masukan boleh diperolehi dengan cara mengunakan injap
ini .Injap jenis ini juga membenarkan aliran balik bebas.
3.9.4
INJAP KAWALAN TEKANAN
Injap kawalan tekanan berfungsi untuk mengawal tekanan.
terbahagi kepada dua iaitu :a.
b.
a.
Ianya
Injap Pengurang Tekanan dengan fungsi pelega
Injap Pengurang Tekanan tanpa fungsi pelega.
Injap Pengurang Tekanan Dengan Fungsi Pelega .
Kebanyakan injap pengurang tekanan dilengkapi dengan fungsi
pelega tekanan sekunder. Binaan injap ini ialah ,terdapat lubang kecil
dibahagian bawah gegendang dan lubang laluan angin dibahagian
bawah injap .Dalam keadaan biasa lubang dibahagian bawah
gegendang sentiasa tertutup dan ruang laluan angin dibahagian bawah
injap terbuka untuk membolehkan angin melaluinya .Apabila tekanan
bertambah dibahagian keluaran, gegendang akan bergerak keatas.
Gerakan ini akan menyebabkan batang gegendang turut bergerak
keatas dan menutup lubang aliran dibahagian bawah injap .Injap
seperti ini sesuai digunakan untuk mengawal aliran udara ke silinder .
b.
Injap Pengurang Tekanan Tanpa Pelega
Berpandukan rajah 3.29 di bawah, dalam keadaan D1 dan kadar alir
dibahagian sekunder stabil, injap akan berada dalam keadaan stabil
dimana Fs dan Fd mempunyai nilai yang sama. Keluasan ruang aliran
pada permukaan injap ( dimana mengikut kedudukan gegendang )
boleh mempengaruhi nilai kejatuhan tekanan ∆ p yang mana ia dapat
mempengaruhi tekanan dari P1 ke P2 .
Keseimbangan daya akan terganggu disebabkan oleh pengurangan
nilai P2 menyebabkan penambahan nilai kadaralir Q yang
diperlukan .Pegas akan menolak gegendang dan ruang injap akan
terbuka lebih luas bagi membolehkan aliran yang lebih .Dengan cara
ini ∆p akan berkurangan dan P2 akan bertambah sehingga nilai Fs
sama dengan Fd ( Fs adalah tekanan pegas yang dilaras ) .
Apabila tekanan P1 berubah, tekanan P2 juga berubah tetapi pegas
bertindakbalas dengan cepat bagi mengimbangkan keadaan dengan
gerakkannya keatas atau kebawah. Dengan pergerakan injap

25. J4012 / UNIT 3/25
PENGGERAK DAN INJAP
membuka atau menutup (keatas atau kebawah) tekanan P2 akan stabil
atau tetap.
Apabila tekanan P2 bertambah keseimbangan tekanan Fs = Fd akan
terganggu dan gegendang akan tertekan atau bergerak keatas
.Tindakan ini akan menyebabkan ruang laluan injap mengecil dan P2
akan menurun dan keseimbangan Fs =Fd akan diperolehi semula .
Sumber :
Pneumatic Control for
Industrial
Automation,
AE Press, 1987
Gambarajah 3.29 : Injap pengurang tekanan tanpa pelega dan
konsep kerja injap
3.9.5
INJAP BERGABUNG
Gabungan daripada beberapa injap seperti gambarajah 3.30 di
bawah, menghasilkan fungsi yang baru. Injap Pemasa merupakan
salah satu contoh injap gabungan yang mengabungkan injap satu
hala, takungan dan injap kawalan 3/2.
Sumber :
Pneumatic Control for
Industrial Automation,
AE Press, 1987
Gambarajah 3.30 : Binaan Injap Bergabung

26. J4012 / UNIT 3/26
PENGGERAK DAN INJAP
AKTIVITI 3a
Soalan 3a-1
Berpandukan jadual di bawah, namakan jenis injap berdasarkan simbol yang telah diberi :
Simbol
Nama injap
Soalan 3a-2
Senaraikan EMPAT (4) kaedah mengerakkan injap.
Soalan 3a-3
Nyatakan EMPAT (4) kebaikan menggunakan injap kili.
Soalan 3a-4
Nyatakan EMPAT (4) keburukan menggunakan injap kili.

27. J4012 / UNIT 3/27
PENGGERAK DAN INJAP
MAKLUM BALAS KEPADA AKTIVITI
Jawapan 3a-1
Simbol
Nama injap
Injap 4/2
Injap 5/2
Injap 2/2
Injap 4/3
Jawapan 3a-2
EMPAT kaedah mengerakkan injap ialah :1. Insani
2. Mekanikal
3. Pneumatik
4. Elektrikal
Jawapan 3a-3
EMPAT kebaikan menggunakan injap kili ialah :1. Binaan mudah.
2. Daya yang digunakan untuk menggerakkan kili adalah kecil.
3. Sesuai untuk pengeluaran secara besar-besaran.
4. Aliran udara yang melaluinya lebih banyak jika dibandingkan dengan injap jenis lain.
Jawapan 3a-4
EMPAT keburukan menggunakan injap kili ialah :
1. Semasa proses memesin, ia memerlukan proses pemesinan yang berkejituan tinggi.
2. Sedikit kebocoran udara boleh terjadi pada injap.
3. Penggunaan udara yang tidak bersih ( berhabuk ) boleh merosakkan injap.
4. Pelinciran perlu pada bahagian yang menggelongsor.

28. J4012 / UNIT 3/28
PENGGERAK DAN INJAP
PENILAIAN KENDIRI
UJIKAN KEFAHAMAN ANDA SEBELUM MENERUSKAN INPUT
SELANJUTNYA…!
SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA MAKLUMBALAS DI HALAMAN
BERIKUTNYA.
Soalan 1
Nyatakan tujuan pengkusyenan dan berikan TIGA (3) sebab utama perlunya
pengkusyenan.
Soalan 2
Senaraikan DUA (2) fungsi utama bagi setiap injap kawalan yang berikut:
a.
Injap kawalan tekanan
b.
Injap kawalan aliran
c.
Injap kawalan arah
Soalan 3
Lakarkan binaan silinder jenis dua tindakan serta labelkan 4 komponen utama.
Soalan 4
Berikan LIMA (5) kebaikan dan DUA (2) keburukan injap pneumatik jenis popet.
Soalan 5
Berikan penerangan tentang injap kawalan tekanan dengan pelega.

29. J4012 / UNIT 3/29
PENGGERAK DAN INJAP
MAKLUMBALAS KEPADA
PENILAIANKENDIRI
Soalan 1
Tujuan pengkusyenan adalah untuk menyerapkan tenaga kinetik, bunyi serta perlindung
kapada komponen dalaman semasa pergerakkan piston yang berhenti dengan tiba-tiba.
Tiga sebab utama perlunya pengkusyenan :
i.
Berlakunya kejutan apabila piston berhenti dengan tiba-tiba
ii.
Kebisingan akibat pertembungan antara piston dengan lekapan
iii.
Pelindung kepada komponen dalaman seperti piston, rod dan sebagainya.
Soalan 2
Dua fungsi utama injap kawalan:
a)
Injap kawalan tekanan
i. Merendahkan tekanan kepada tekanan kerja
ii. Menghadkan tekanan
b)
Injap kawalan Isipadu
i. Menghadkan kadaraliran
ii. Mengawal kelajuan pergerakkan lejangan piston.
c)
Injap kawalan arah
i. Injap kuasa
ii. Suis had
Soalan 3
Silinder
Rod
Piston
Liang Udara

30. J4012 / UNIT 3/30
PENGGERAK DAN INJAP
Soalan 4
LIMA kebaikan Injap Popet:
i. Injap boleh dibuka dan ditutup dengan cepat kerana ia memerlukan hanya
sedikit gerakan.
ii. Risiko kegagalan operasi terlalu kecil kerana kotoran dapat dielakkan dari
memasuki injap.
iii.
Tiada pelincr diperlukan.
iv.
Mudah untuk dibuat.
v.
Tiada kebocoran berlaku.
DUA keburukan Injap Popet:
i.
Daya untuk menggerakkan bertambah jika tekanan bertambah.
ii.
Sekiranya sambungan pada injap perlu ditambah,bentuk injap menjadi lebih
kompleks.
Soalan 5
Injap Pengurang Tekanan Dengan Fungsi Pelega
Kebanyakan injap pengurang tekanan dilengkapi dengan fungsi pelega tekanan
sekunder. Binaan injap ini ialah ,terdapat lubang kecil dibahagian bawah gegendang
dan lubang laluan angin dibahagian bawah injap .Dalam keadaan biasa lubang
dibahagian bawah gegendang sentiasa tertutup dan ruang laluan angin dibahagian
bawah injap terbuka untuk membolehkan angin melaluinya .Apabila tekanan
bertambah dibahagian keluaran, gegendang akan bergerak keatas. Gerakan ini akan
menyebabkan batang gegendang turut bergerak keatas dan menutup lubang aliran
dibahagian bawah injap .Injap seperti ini sesuai digunakan untuk mengawal aliran
udara ke silinder .