Spelling van samenstellingen en afleidingen

1. Zakelijk Nederlands

2. Programma
• Begrippen
• Samenstellingen
• Afleidingen

3. Begrippen
• Zelfstandig naamwoord
 Namen van mensen, dieren en dingen
 Hebben een lidwoord (de of het)
 Voorbeelden: vrouw, hond, telefoon, regering
• Bijvoeglijk naamwoord
 Benoemen een eigenschap van een zelfstandig naamwoord (bijvoorbeeld
kleur, materiaal of vorm)
 rood, hout, rond

4. Samenstelling
• Combinatie van twee of meer woorden die ook afzonderlijk
voorkomen.
• Vormt samen één begrip
 koffie + kopje = koffiekopje
 lange + termijn + planning = langetermijnplanning
• Samenstelling is altijd een zelfstandig naamwoord, kan een bijvoeglijk
naamwoord bevatten
 langetermijnplanning  lange is bijvoeglijk naamwoord
 hoogbouw  hoog is bijvoeglijk naamwoord

5. Samenstelling of woordgroep
• Samenstelling is één begrip.
• Je spreekt een samenstelling uit met één klemtoon.
• Woordgroep zijn woorden die in een zin bij elkaar horen, maar wel
echt aparte woorden
 een kleinkind – een klein kind
 de hogeschool – de hoge school

6. Spelling van samenstellingen
• Woordgroepen schrijf je los van elkaar
• Samenstellingen schrijf je als één woord
 boekwinkel, brillenkoker
• Samenstellingen kunnen ook meer dan twee delen hebben, ook dan
schrijf je ze als één woord
 telefoonhoesjeswinkel
 hogesnelheidstrein
 kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamhedencomitiéleden
• Samenstelling met een naam: de naam blijft intact
 Philipslamp, Tweede Kamerverkiezingen

7. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend

8. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend
• groot nieuws / grootnieuws

9. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend
• groot nieuws / grootnieuws
• onder meer / ondermeer

10. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend
• groot nieuws / grootnieuws
• onder meer / ondermeer
• presidents verkiezingen / presidentsverkiezingen

11. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend
• groot nieuws / grootnieuws
• onder meer / ondermeer
• presidents verkiezingen / presidentsverkiezingen
• snel trein / sneltrein

12. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend
• groot nieuws / grootnieuws
• onder meer / ondermeer
• presidents verkiezingen / presidentsverkiezingen
• snel trein / sneltrein
• gouden handdruk / goudenhanddruk

13. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend
• groot nieuws / grootnieuws
• onder meer / ondermeer
• presidents verkiezingen / presidentsverkiezingen
• snel trein / sneltrein
• gouden handdruk / goudenhanddruk
• dode hoekspiegel / dodehoekspiegel

14. Los of aan elkaar?
• maandag ochtend / maandagochtend
• groot nieuws / grootnieuws
• onder meer / ondermeer
• presidents verkiezingen / presidentsverkiezingen
• snel trein / sneltrein
• gouden handdruk / goudenhanddruk
• dode hoekspiegel / dodehoekspiegel

15. Drieledige samenstellingen
• Structuur
 woordgroep: dode hoek
 zelfstandig naamwoord: spiegel
 samen één begrip: dodehoekspiegel

16. Schrijf het woord op
• dertigkilometerzone
• driegangenmenu
• warmetruiendag
• hogedrukspuit
• jarendertigwoning
• kortebroekenweer

17. Streepje
• Een samenstelling krijgt in de volgende gevallen een streepje:
 als een deel van de samenstelling een afkorting of getal is: tv-gids, bouw-cao,
15-jarigen
 als de samenstelling begint met oud-, ex-, niet-, non-, assistent- of leerling-:
oud-minister, ex-vrouw, niet-rokers, non-profit, assistent-coach, leerling-
verpleegkundige
 als de woordgroep een samenkoppeling bevat: kant-en-klaarmaaltijd
 bij een aardrijkskundige naam met een windrichting: Zuid-Nederland
 bij klinkerbotsing

18. Klinkerbotsing
• Soms staan in een woord twee klinkers naast elkaar die we ook als
dubbelklank kennen.
• Het woord is dan moeilijk leesbaar.
• In een samenstelling schrijf je dan een streepje tussen de
lettergrepen.
• Overzicht staat in online omgeving

19. Schrijf het woord op
• vanille-ijs
• oud-directeur
• 65-jarigen
• doe-het-zelfwinkel
• Zuid-Franse kust
• kno-arts
• twee-onder-eenkapwoning
• ex-collega
• apk-keuring
• plasma-tv

20. Samenstelling met Engelse woorden
• Voor samenstellingen met een (of meer) gelden dezelfde regels
 officemanager, out-of-officereply, non-profitorganisatie, IT-medewerker

21. Schrijf het woord op
• ICT-opleiding
• data-uitwisseling
• e-mail
• accountmanager
• T-shirt
• dualcoreprocessor
• lastminuteaanbieding
• businesslunch

22. Afleiding
• Afleiding is combinatie met een voor- of achtervoegsel.
• Dat is een woorddeel dat niet zelfstandig kan voorkomen, zoals
uitgangen van werkwoorden, meervouden en verkleinvormen
 gewerkt, tuinen, boekje
 groen + ig = groenig

23. Spelling van afleidingen
• Je schrijft een afleiding als één woord
• Trema
 bij klinkerbotsing: beïnvloeden
• Apostrof
 bij afleidingen van een afkorting of getal: 6’je, IT’er

24. Verbeter de fouten
• kopieren
• geïnteresseerd
• financiele
• A4-tje
• dvd-speler
• IT-medewerker
• kopiëren
• geïnteresseerd
• financiële
• A4’tje
• dvd-speler
• IT-medewerker

25. Getallen schrijven
• In woorden:
 getallen tot en met twintig
 tientallen en andere ronde getallen
 de woorden miljoen, miljard, enz.
• In cijfers:
 exacte waarden (snelheden, jaartallen, enz.)
 bij een mix

26. Spelling
• Tot duizend: één woord – trema bij klinkerbotsing
 tweeëntwintig
• Spatie ná duizend
 drieduizend vijfhonderd
• Het woord miljoen is helemaal los
 5 miljoen, vijf miljoen driehonderdduizend vijfennegentig
• Breuken zijn losse woorden
 een vierde

27. Schrijf het getal op
• 33
 drieëndertig
• 323
 driehonderddrieëntwintig
• 6079
 zesduizend negenenzeventig
• 204.950.263
 tweehonderdvier miljoen negenhonderdvijftigduizend
tweehonderddrieënzestig

28. Volgende keer
• Maak de module spelling t/m Quiz: los en aan elkaar schrijven