1. გაკვეთილი № 6
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. ა) წვა
აქვე განვიხილოთ დაჟანგვის რეაქციები
ბ) მიერთების რეაქციები
ამ შემთხვევაში ორმაგი ბმის წარმომქმნელი ორივე ნახშირბადატომი ერთნაირადაა
ჰიდროგენიზებული, ამიტომ წყალბადის ატომის მიერთების ადგილს მნიშვნელობა
არა აქვს.

2. -2-
გ) პოლიმერიზაცია
ცნობისათვის: ბოლოს რეაქცია შედარებით ძნელად მიდის. პოლიმერიზაციას
ადვილად განიცდიან
ტიპის ნაერთები (R-ორგანული ჯგუფებია: მაგ. – CH3, - C2H5 და ა.შ.)
2.
C5H10. შესაბამისი იზომერებია:
აქ შესაძლებელია ცის-ტრანს იზომერია.
დიენური ნახშირწყალბადები
“დი” ნიშნავს ორს, “ენ” ნიშნავს ორმაგ ბმას. ე.ი. დიენური ნახშირწყალბადები
ორი ორმაგი ბმის შემცველი ნახშირწყალბადებია. მათი ზოგადი ფორმულაა CnH2n-2.
უმარტივესი დიენია H2C = C = CH2. ამ ნაერთს პროპადიენი ან ალენი ქვია.

3. -3-
არსებობს ე.წ. შეუღლებული ანუ 1,3 დიენები. ამ ნახშირწყალბადების უმარტივესი
წარმომადგენელია H2C = CH – CH = CH2 ბუტადიენ-1,3.
ვინილი H2C = CH – ჯგუფის სახელია. აქედან გამომდინარე ბუტადიენ-1,3-ს
დივინილსაც უწოდებენ.
არსებობენ ე.წ. იზოლირებულო დიენები, რომელთა აღნაგობაა
მაგ:
ალენის ტიპის და იზოლირებულ დიენებს აღარ განვიხილავთ. განსაკუთრებით
საინტერესოა 1,3 ანუ შეუღლებული დიენები
განვიხილოთ ბუტადიენ-1,3-ის აღნაგობა. ოთხივე ნახშირბადის ატომის
ელექტრონული ღრუბელი განიცდის sp2-ჰიბრიდიზაციას. გავიხსენოთ რას ნიშნავს
ეს:
ერთი s და ორი p ელექტრონები განიცდიან ჰიბრიდიზაციას და წარმოქმნიან სამ
ერთნაირ ელექტრონულ ღრუბელს, რომლებიც ერთ სიბრტყეზე ძევს და მათ შორის
კუთხე არის 1200. მეოთხე არაჰიბრიდული p ელექტრონი კი ამ სიბრტყის
პერპენდიკულარულად არის მოთავსებული
ბუტადიენ-1,3-ის მოლეკულაში  კავშირების წარმოქმნა ასე უნდა გამოვსა ხოთ
შესაბამისად ბმის სიგრძეები უნდა ყოფილიყო
სინამდვილეში C – C ბმის სიგრძეები დაახლოებით თანაბარია, ხოლო 2
კავშირის ნაცვლად გვაქვს 4 p ელექტრონიანი ერთიანი სისტემა

4. -4-
ე.ი. p ელექტრონების გადაფარვა ანუ ბმის წარმოქმნა ხდება არა 1 და 2 და
აგრეთვე 3 და 4 ნახშირბადატომებს შორის, არამედ 1, 2, 3, და 4 ნახშირბადატომების p
ელექტრონები ერთიან სისტემას წარმოქმნიან. რას ნიშნავს ასეთი თავისებურება?
როგორც ვნახეთ ეთილენის შესწავლისას ორმაგი ბმის ანუ ბმის არსებობა
განაპირობებს ნახშირწყალბადის მიდრეკილებას მიერთების რეაქციებისადმი, მაგ:
ბუტადიენ-1,3-ის და ბრომის ურთიერთქმედება უნდა წასულიყო შემდეგი გზით:
სინამდვილეში Br2 უერთდება პირველ და მეოთხე ნახშირბადატომებს
შემდეგ საფეხურზე ახალი ულუფა ბრომი შეიძლება 2, 3 ნახშირბადატომებს
მიუერთდეს.
ანალოგიურად 1,4 მიმართულებით მიმდინარეობს მიერთების სხვა რეაქციებიც.
მაგ:
შემდეგ შესაძლებელია კიდევ ერთი წყალბადის მიერთებაც.
ბუტადიენის გარდა მნიშვნელოვანი 1,3 დიენებია:
აგრეთვე ე.წ. ქლოროპრენი
საშინაო დავალება:
1. დაწერეთ 2-მეთილბუტადიენ-1,3 და 2-ქლორბუტადიენ-1,3-ის
ურთიერთქმედების რეაქციები: ა) Cl2-თან ბ) H2-თან