1. 1
გაკვეთილი N 44
საშინაო დავალების შემოწმება
1. K2SO4-ის ხსნადობა 20 0C-ზე არის 8g/100g wyalSi , 50 0C-ზე -
11g/100g wyalSi , 600C-ზე კი - 13g/100g wyalSi
2. V0 = 13,83ლ m (Cl2) = 44გ
ხსნარების რაოდენობრივი დახასიათება
ხსნარის კონცეტრაციის მიახლოებითი დახასიათებისათვის იყენებენ ტერმინებს:
კონცენტრირებული და განზავებული ხსნარები. განზავებული ხსნარი შეიცავს მცირე
რაოდენობის გახსნილ ნივთიერებას დიდ რაოდენობა გამხსნელში. საერთოდ
ხსნარის განზავება ხსნარზე წყლის დამატებას ნიშნავს. კონცენტრირებულ ხსნარებში
გახსნილი ნივთიერების შემცველობა მაღალია. ასეთი დაყოფა პირობითია. ზუსტი
გამოსახვისათვის იყენებენ ცნებებს: მასური წილი (პროცენტული კონცენტრაცია),
მოლური კონცენტრაცია და სხვა.
მასური წილი
ხსნარის რაოდენობრივი დახასიათებისათვის იყენებენ ხსნარის მასური წილის
ცნებას, რომელსაც სიმბოლოთი აღნიშნავენ.
m (გახსნილი ნივთიერების მასა გრამებში)
(ნივთ) = –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
m (ხსნარის მასა გრამებში)
გახსნილი ნივთიერების მასური წილი გახსნილი ნივთიერების მასის შეფარდებაა
ხსნარის მასასთან. ცხადია, რომ იღებს მნიშვნელობებს 0-დან 1-მდე. უფრო ხშირად
მასურ წილს პროცენტებში გამოსახავენ.
m (ნივთიერების) .
= ––––––––––––––– 100%
m (ხსნარის)
იღებს მნიშვნელობებს 0-დან 100%-მდე.
ამოცანა: 10გ NaOH გახსნეს 50გ წყალში, როგორია ნატრიუმის ტუტის მასური
წილი მიღებულ ხსნარში?
2. 2
ამოხსნა:
მოც:m (NaOH) = 10გ
m (H2O) = 50გ
–––––––––––––––––––––––––––––
უ.გ. (NaOH) = ?
ხსნარის მასა იქნება ნატრიუმის ტუტის და წყლის მასების ჯამი.
m (ხს) = m (NaOH) + m (H2O) = 10 + 50 = 60გ
m (nivT)
=
შემდეგ ფორმულიდან m (xs)
m (NaOH) 10
(NaOH) = –––––––––––– = ––––– = 0,16
m (ხს) 60
ანუ (NaOH) = 0,16 . 100% = 16%
ნივთიერების მასური წილის ნაცვლად ზოგჯერ ხმარობენ ტერმინს “პროცენტული
კონცენტრაცია”. მაგ: გვაქვს 10%-იანი მარილმჟავას ხსნარი ეს ნიშნავს, რომ
მოცემული ხსნარის ყოველი 100 გრამი შეიცავს 10 გრამ HCl-ს და 100 – 10 = 90 გრ H2O-
ს
განვიხილოთ კიდევ რამოდენიმე ტიპის ამოცანა.
ამოცანა: რამდენ გრამ სუფრის მარილს შეიცავს 300გ ხსნარი, თუ (NaCl) = 0,12.
ამოხსნა:
მოც: m (ხს) = 300გ
(NaCl) = 0,12
––––––––––––––––––––––––––
უ.გ. m (NaCl) = ?
m (nivT)
=
ფორმულიდან m (xs)
m (ნივთ) = . m (ხს)
ჩავსვათ შესაბამისი მნიშვნელობები:
m (NaCl) = 0,12 . 300 = 36გ
პასუხი: m (NaCl) = 36გ
3. 3
ამოცანა: რამდენი გრამი სუფრის მარილი და წყალია საჭირო 500 გრამ 12% -იან
ხსნარის დასამზადებლად
ამოხსნა:
მოც: m (ხს) = 500გ
(NaCl) = 12%
–––––––––––––––––––––––––––
უ.გ. m (H2O) = ?
m (NaCl) = ?
m (ნივთ) = . m (ხს)
(NaCl) = 12% ანუ = 0,12. აქედან
.
m (NaCl) = m (ხს) . = 500 0,12 = 60გ
როგორც გვახსოვს m (ხს) = m (ნივთ) + m (H2O)
აქედან m (H2O) = m (ხს) - m (ნივთ) = 500 – 60 = 440გ
პასუხი: ხსნარის დასამზადებლად საჭიროა 440გ H2O და 60გ NaCl.
ჩვენ განვიხილეთ ამოცანები, როცა ვიცოდით ხსნარის მასა და ნივთიერების
მასური წილი და ვეძებდით გახსნილი ნივთიერების მასას.
ეხლა განვიხილოთ ამოცანა, როცა ცნობილია ნივთიერების მასა და ვეძებთ
მოცემული მასური წილის მქონე ხსნარის რამდენი გრამი შეიცავს ამდენ გახსნილ
ნივთიერებას.
ამოცანა: რამდენი გრამი მარილმჟავას ხსნარი შეიცავს 50გ HCl-ს თუ ხსნარში
(HCl) = 0,15.
ამოხსნა:
მოც: (HCl) = 0,15.
m (HCl) = 50გ
–––––––––––––––––––––––––––
უ.გ. m (ხს) = ?
m (nivT)
=
ფორმულიდან m (xs)
m (nivT) m (HCl) 50
m (xs) = anu m (xs) = = = 333,3g
(nivT) (HCl) 0,15
4. 4
პასუხი: m (ხს) = 333,3გ
ამოცანა: როგორია KNO3 მასური წილი ხსნარში, რომელიც მიღებულია 300გ
KNO3-ის 20%-იან ხსნარზე 200გ წყლის დამატებით?
ამოხსნა:
მოც:m (საწყისი ხს) = 300გ
1 (KNO3 საწყისი) = 20%
m (H2O) = 200გ
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––
უ.გ. (KNO3 საბოლოო) = ?
იმის გათვალისწინებით, რომ საბოლოო ხსნარი მიიღება საწყის ხსნარზე წყლის
დამატებით, საბოლოო ხსნარის მასა იქნება:
m (საბოლოო ხს) = m (საწყისი ხს) + m (H2O) = 300 + 200 = 500გ
რადგან საწყის ხსნარს მხოლოდ წყალი ემატება საბოლოო ხსნარში იმდენივე გრამი
KNO3 იქნება, რამდენიც იყო საწყის ხსნარში.
ვიპოვოთ რამდენი გრამი კალიუმის ნიტრატი იყო საწყის ხსნარში.
m (KNO3)
(KNO3) =
m (sawyisi xsnari)
(KNO3 ) = 20% ანუ 0,2
m (KNO3) = m (საწყისი ხს) = 300 0,2 = 60გ
რადგან საბოლოო ხსნარში იმდენივე KNO3 რამდენიც საწყისში იყო, ხოლო
საბოლოო ხსნარის მასაა 500გ მივიღებთ, რომ
m (KNO3) 60
(KNO3) = = = 0,12
m (xsnari) 500
ანუ = 0,12 . 100% = 12%
ამოცანა: როგორია NaOH-ის მასური წილი ხსნარში, რომელიც მიღებულია 500 გ
10%-იანი ხსნარიდან 200 გ წყლის აორთქლების შედეგად?
5. 5
ამოხსნა:
მოც:m (საწყისი ხს) = 500გ
(NaOH საწყისი) = 10%
m (H2O აორთქლ.) = 200გ
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––
უ.გ. (NaOH საბოლოო) = ?
წყლის აორთქლების შედეგად საბოლოო ხსნარის მასა შემცირდება 200 გ-ით
ანუ m (საბოლოო ხს) = 500 – 200 = 300გ
საბოლოო ხსნარში იმდენივე NaOH იქნება, რამდენიც იყო საწყისში.
m (ნივთ) = m (ხს) . (ნივთ)
აქედან m (NaOH) = 500 . 0,1 = 50გ
(NaOH sabolo) = 50 = 0,16
300
ანუ (NaOH) = 0,16 . 100% = 16%
პასუხი: საბოლოო ხსნარში (NaOH) = 16%
საშინაო დავალება
1. როგორია მარილის მასური წილი ხსნარში თუ ხსნარი მიღებულია
a) 100გ წყალში 10გ NaCl-ის გახსნით?
b) ბ) 250გ წყალში 60გ NaCl-ის გახსნით?
2. რამდენ გრამ გოგირდმჟავას შეიცავს ხსნარი თუ
ა) m (ხს) = 250გ (H2SO4) = 0,25
ბ) m (ხს) = 300გ (H2SO4) = 15%
3. რამდენი გრამი 25%-იანი გოგირდმჟავას ხსნარი შეიცავს 15გ H2SO4-ს?
