1. ØÓÒÈÑ-èéí Ñ¿õáààòàð àéìàã äàõü
Òåõíîëîãèéí ñóðãóóëü
Áàòëàâ: ÏÕÒ-èéí ýðõëýã÷ Ã.Ýðäýíý÷èìýã
CS102 Êîìïüþòåðèéí õýðýãëýý 1, Ëåêö ¹1
ÊÎÌÏÜÞÒÅÐÈÉÍ Á¯ÒÝÖ, ÒÅÕÍÈÊ
ÕÀÍÃÀÌÆÛÍ ÒÓÕÀÉ

2. Òеõíèк áà пðоãðàì õàíãàìæ
Òåõíèê õàíãàìæ ãýäýãò êîìïüþòåðèéí ãàäíà
áàéäëààñ õàðàãäàæ áàéãàà á¿õ òåõíèê òîíîã
òºõººðºìæ, êîìïüþòåðòýé õîëáîãäñîí ãàäààä
áàéãóóëàìæóóäûã îéëãîæ áîëíî.
Òóõàéëáàë: Ïðîöåññîð, äýëãýö, ãàðààñ ýõëýýä
õóëãàíà, ïðèíòåð, ñêàéíåð, õàòóó áîëîí óÿí äèñê,
òýäãýýðèéí òºõººðºìæ¿¿ä, ñ¿ëæýýíèé áîëîí
äóóíû, äýëãýöèéí êàðòóóä ãýýä òóí èõ ç¿éëèéã ýíä
íýðëýæ áîëíî.

3. Òеõíèк áà пðоãðàì õàíãàìæ
Äýýð äóðäñàí òåõíèê õàíãàìæóóäûã àøèãëàí,
òîäîðõîé óäèðäëàãûí äîîð äýñ äàðààëàí áèåëýõ
á¿ëýã ¿éëäýë áîëîí ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ
áîëîìæîîð õàíãàæ ºãñºí ºãºãäëèéí á¿òöèéã
ïðîãðàì õàíãàìæ ãýæ íýðëýíý

4. Òеõíèк áà пðоãðàì õàíãàìæ
Êîìïüþòåðèéí ïðîãðàìì õàíãàìæ íü ÿìàð
÷ çîðèóëàëòòàé áàéæ áîëíî. Òýðõ¿¿
ïðîãðàìì õàíãàìæèéã õýí õ¿ññýí õ¿í
ººðèéí õýðýãöýýíä àøèãëàõ á¿ðýí
áîëîìæòîé.

5. Êîìïüþòåðò ìýäýýëýëèéã ä¿ðñëýõ
Ìýäýýëýëèéã åðºíõèéä íü "Àëèâàà àìüä
îðãàíèçìèéí äîòîîä áîëîí ãàäààä îð÷íîîñîî
ìýäýð÷, õ¿ëýýí àâ÷ áóé á¿õ äîõèîëëóóä þì." ãýæ
òîäîðõîéëæ áîëíî. Ãýâ÷ êîìïüþòåðò á¿õ
ìýäýýëýë íü òîîãîîð ä¿ðñëýãääýã áàéíà.
Òîîã ä¿ðñýëæ áè÷èõ áîëîí ¿éëäýë õèéæ
áîëîâñðóóëàõ ä¿ðì¿¿äèéí íýãäëèéã òîîëëûí
ñèñòåì ãýæ íýðëýäýã.

6. Êîìïüþòåðò ìýäýýëýëèéã ä¿ðñëýõ
Áèä òîîã 10-òûí òîîëëûí ñèñòåìä ìýäíý. (Òîîã 10
öèôðýýð ä¿ðñýëæ áè÷äýã) ¯¿íòýé àäèë àëèâàà òîîã
0, 1 ãýñýí õî¸ð öèôðýýð ä¿ðñëýãäýõ 2-òûí òîîëëûí
ñèñòåì êîìïüþòåðò õýðýãëýãääýã. Õî¸ðòûí
òîîëëûí ñèñòåìä òîî äàðààõ áàéäëààð äàðààëäàã.
0, 1, 10, 11, 100, 101, 110, … ãýõ ìýòýýð õî¸ðòûí
òîîëëûí ñèñòåìèéí òîî áè÷ýãääýã. Óòãà íü çºâõºí
0 áà 1 ãýñýí óòãà àâäàã ìýäýýëëèéã 1 áèò (bit-binary
digit) ãýæ íýðëýäýã.

7. Êîìïüþòåðò ìýäýýëýëèéã ä¿ðñëýõ
8 áèò ìýäýýëëèéã 1 áàéò (byte-áàãö) ãýäýã.
Ìýäýýëëèéí ¿íäñýí íýãæ áàéò áîëäîã áºãººä
áàéòûí òîîãîîð ìýäýýëëèéí õýìæäýã áàéíà.
Èíãýýä áàéòûí òîîã ÿðèõäàà äàðààõ õýëëýã¿¿äèéã
õýðýãëýäýã.
1024 Âyte = 1 Kilo Byte (1KB)
1024 KB= 1 Mega Byte (1MB)
1024 MB = 1 Gega Byte (1GB)
1024 GB = 1 Tega Byte ( 1TB)

8. Òåõíèê õàíãàìæèéí òóõàé
Àëèâàà êîìïüþòåð ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ-
óäèðäàõ áàéãóóëàìæ ïðîöåññîð, ìýäýýëëèéã
ñàíàõ îé, ìýäýýëëèéã õàäãàëàõ áàéãóóëàìæ,
ìýäýýëëèéã îðóóëàõ ãàðãàõ áàéãóóëàìæ,
òýäãýýðèéã õîëáîñîí ñóâàã ãýñýí ¿íäñýí
õýñã¿¿äýýñ òîãòñîí ñèñòåì þì.

9. Ìèêðîïðîöåññîð-(CPU-Central Processing Unit).
Òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ðýõèéí òóëäáèåë¿¿ëýõ
¿éëäë¿¿äèéí äàðààëàëûã ïðîãðàìì ãýíý. Òýãâýë
ïðîãðàììûí ¿éëäë¿¿äèéã àëõàì á¿ð÷ëýí
áèåë¿¿ëäýã êîìïüþòåðèéí õýñãèéã
ìèêðîïðîöåññîð ãýíý. ªºðººð õýëáýë
êîìïüþòåðèéí ¿éëäýë õèéäýã õýñýã íü þì.
Êîìïüþòåðèéã õ¿íòýé ç¿éðëýõ þì áîë
êîìïüþòåðèéí òàðõè íü ãýæ õýëñýí ÷ áîëîõ þì.

10. Ïðîöåññîð íü 3-í õýñãýýñ á¿ðäýíý.
¯¿íä:
1. Óäèðäàõ õýсýã
2. àðèôìåòèê áà ëîãèê ¿éëäýë
ã¿éöýòãýõ,
3. ñàõàõ îéí õýñýã îðíî.

11. Ïðîöåññîðûí óäèðäàõ õýñýã íü äàðààõ
çîðèóëàëòòàé áàéäàã.
1. Êîìïüþòåðèéí ñèñòåìèéí á¿õ òåõíèê
õýðýãñë¿¿äèéí àæèëëàãààã óäèðäàí
çîõèöóóëàõ.
2. Ïðîãðàììûí óäèðäàìæûã øàëãàí ìàøèíû
(êîìïüþòåðèéí) õýëð¿¿ õºðâ¿¿ëýõ áà ò¿¿íèé
áèåëýëòèéã õÿíàõ.

12. Àðèôìåòèê ëîãèê ¿éëäýë ã¿éöýòãýõ õýñýã.
Àðèôìåòèê ¿éëäýëä íýìýõ, õàñàõ, ¿ðæèõ, õóâààõ
çýðýã äýâø¿¿ëýõ ¿éëäë¿¿ä îðäîã.
Ëîãèê ¿éëäýë ãýäýãò ÿìàðâàà õî¸ð óòãûã õîîðîíä
íü èõ áàãààð, òýíö¿¿ òýíö¿¿ áèøýýð ã.ì
õàðüöóóëàõ ¿éëäë¿¿äèéã õýëäýã.Ëîãèê ¿éëäëèéí ¿ð
ä¿í íü “¿íýí” áóþó ”õóäàë” ãýñýí óòãà ãàðäàã. Ýäýýã
¿éëäë¿¿äèéã À˯ õýñýã ã¿éöýòãýäýã.

13. CPU
Îðóóëàõ Óäèðäàõ õýñýã Ãàðãàõ
òºõººðºìæ òºõººðºìæ
Àðèôìåòèê –ëîãèê
õýñýã(À˯)
Ñàíàõ îé
Õàäãàëàõ
Òºõººðºìæ
Ìèêðîïðîöåññîð íü ¿éëäýë ã¿éöýòãýõ õóðäààðàà õàðèëöàí
àäèëã¿é áàéäàã.
Ïðîöåññîðûí õ¿÷èí ÷àäëûã ìèêðîïðîöåññèéí òºðºë áà
àæèëëàõ õóðä òîäîðõîéëæ ºãäºã.

14. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Êîìïüþòåðýýð áîëîâñðóóëàõ á¿õ òºðëèéí
ìýäýýëëèéã ñàíàæ õàäãàëàõàä çîðèóëàãäñàí
êîìïüþòåðèéí õýñãèéã ñàíàõ îé ãýíý. Èéìä õýðýâ
ñàíàõ îé áàéõã¿é áîë ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ
áîëîìæã¿é áîëíî, ººðººð õýëáýë êîìïüþòåð
àæèëëàõã¿é. Êîìïüþòåðèéí ñàíàõ îé äàõü óòãà
êîìïüþòåðèéã óíòðààõàä àðèëäàã.

15. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Èéì ÷àíàðòàé ñàíàõ îéãîîñ ãàäíà îð÷èí ¿åèéí
êîìïüþòåðò ñàíàñàí ìýäýýëýë íü ººð÷ëºãäºäã¿é
áàéíãà òîãòìîë õàäãàëàãäàæ áàéäàã ñàíàõ îé
áàéäàã. Ýíý ñàíàõ îé äàõü ìýäýýëýë çºâõºí
óíøèæ àøèãëàõàä çîðèóëàãäñàí áàéäàã. Èéì
ñàíàõ îéã ROM (Read Only Memory) ãýæ íýðëýäýã.
Êîìïüþòåðèéí ñàíàõ îé-RAM-èéí õýìæýý íü íýí
÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò þì.

16. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Õàäãàëàõ òºõººðºìæ
Äîòîîä ñàõàõ òºõ: Ãàäààä ñàõàõ òºõ:
1. Øóóðõàé ñàíàõ îé. 1. Çөөâðèéí äèск.
RAM FLASH DISK
2. Òîãòìîë ñàíàõ îé. ZIP DISK
ROM 2. Õàòóó äèñêèéí òºõ.
HARD DISK
Îïòèê äèñê

17. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Äîòîîä ñàíàõ òºõººðºìæ:
RAM(Random Access Memory) íü êîìïüþòåðèéí
øóóðõàé ñàíàõ îé/ØÑÎ/ þì. ØÑÎ íü
ïðîöåññîðûí íýã õýñýã áºãººä ºãºãäºë áà
ïðîãðàììûã ò¿ð õàäãàëæ àâàõ çîðèóëàëòòàé.
ROM(Read Only Memory). Ýíý ñàíàõ îéã çºâõºí
óíøèõ áîëîìæòîé áºãººä ò¿¿íä ñèñòåìèéíã ãîë
ïðîãðàììóóä ñóóñàí áàéäàã. Ýäãýýð ïðîãðàììóóä
íü êîìïüþòåð ¿éëäâýðëýãäýõ ¿åä
ººð÷èëæ çàñàõ áîëîìæã¿éãýýð ñóóëãàãäñàí áàéäàã.

18. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
PROM(programmable ROM), EEPROM( erasable
PROM), EEPROM(electrically EPROM) ãýñýí
òîãòìîë ñàíàõ îéí òºðë¿¿ä áàéæ áîëíî. EPROM-
ïðîãðàììûã àðèëãàæ øèíýýð ñóóëãàæ áîëíî.
EEPROM –ïðîãðàììûí àðãààð ïðîãðàììóóä íü
ñóóëãàãäñàí áà ºìíº áè÷èãäñýí
ïðîãðàììóóäûã àðèëãàõã¿éãýýð íýìýëò ïðîãðàìì
ñóóëãàõ áîëîìæòîé áàéäãààðàà äàâóó
òàëòàé.

19. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Ãàäààä ñàíàõ òºõººðºìæ:
Áèäíèé ºìíº ÿðüñàí êîìïüþòåðýýð áîëîâñðóóëàãäàõ
ìýäýýëëèéã ñàíàõ çîðèóëàëòòàé øóóðõàé áóþó
äîòîîä ñàíàõ îé RAM íü õàðüöàíãóé áàãà
áàãòààìæòàé áºãººä ýíý ìýäýýëýë íü êîìïüþòåðèéã
óíòðààõàä àðèëäàã. Èéìä èõ õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã
óäààí õóãàöààãààð õàäãàëàõ øààðäëàãàòàé áîëäîã.
Ýíý ñàíàõ îéã ãàäààä ñàíàõ îé ãýäýã. ªðãºí
õýðýãëýãääýã ãàäààä ñàíàõ îé íü êîìïüþòåðèéí äèñê
þì.

20. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Äèñêýíä ìýäýýëýë áè÷èõ áîëîí ò¿¿í äýýðõ
ìýäýýëëèéã óíøèõ òºõººðºìæèéã äèñê áàéãóóëàìæ
ãýäýã. Îäîîãîîð äàðààõü òºðëèéí äèñê ºðãºí
õýðýãëýãäýæ áàéíà.
•Óÿí äèñê (Floppy disk - FDD)
•Õàòóó äèñê (Hard disk - HDD).
•Êîìïàêò äèñê (Compact disk-CD).
•Çººâðèéí äèñê (Flash disk áóþó Easy disk)
•Zip disk.
•Çөөâðèéí õàòуу äèск
Ýäãýýð äèñê¿¿ä íü áàãòààìæ, àæèëëàõ õóðä
çýðãýýðýý õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã.

21. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
õàòóó äèñê ïðîöåññîð äîòîð äèñê áàéãóóëàìæèéí
õàìò áàéðëàõ áºãººä áàãòààìæ áîëîí õóðäààðàà
óÿí äèñêíýýñ õàðüöàíãóé õóðäàí áàéäàã. Õàòóó
äèñê íü ºäºð òóòìûí àæèëëàãààíä õàìãèéí èõ
õýðýãëýãäýíý.
Õàòóó äèñê áàéãóóëàìæ íü êîìïüþòåðò 4 õ¿ðòýë
áàéæ áîëîõ áà òýäãýýðèéã îëîí ëîãèê äèñê¿¿äýä
õýä ÷ õóâààæ áîëíî. Ò¿¿íèéã C:, D: . . . ãýæ ¿ñãèéí
äàðààëëààð íýðëýíý.

22. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Ǻºâðèéí äèñê áóþó Flash disk-èéã ýíãèéí ¿ãýýð
òàéëáàðëàâàë ìàø æèæèãõýí äèñê þì. Ýíý íü
òºðºë á¿ðòèéí ôàéë õàäãàëàõ, 纺âºðëºõºä
çîðèóëàãäñàí. USB õóðäàí õîëáîëòîîð êîìïüþòåðò
õîëáîí õýðýãëýäýã. ßìàð ÷ çàé, òîã, êàáåëü óòàñ
øààðäëàãàã¿é, ìàø æèæèãõýí, õºíãºí àâ÷ ÿâàõàä
òîõèðîìæòîé.

23. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ.
Zip disk: Ãàäààä õàðàãäàõ áàéäàë , á¿òöèéí õóâüä
óÿí äèñêòýé òºñòýé. Õàðèí óÿí äèñêèéã 2 äàõèí
äàâõàðëàñàíòàé òýíöýõ¿éö ºðãºíòýé. 100MB
áàãòààìæòàé. Zip disk-èéã óíøèõ òºõººðºìæ íü
òóñäàà áàéõ áºãººä ò¿¿íèéã øààðäëàãàòàé ¿åä
ïðîöåññîðò çàëãàí zip äèñêð¿¿ ìýäýýëýë áè÷èõ,
ò¿¿íýýñ ìýäýýëýë óíøèõàä õýðýãëýãääýã.

24. Êîìïüþòåðèéí ìýäýýëëèéã îðóóëàõ,
ãàðãàõ áàéãóóëàìæ
АÍХААÐАË ÒАÂÜÑАÍД
ÁАßÐËАËАА